Przejdź do zawartości

Paderewski (pociąg pancerny)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Pociąg Pancerny „Paderewski”
pociąg pancerny nr 14
Historia
Państwo

 Litwa Środkowa
 Polska

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

nie posiadał

Patron

Lucjan Żeligowski
Ignacy Paderewski

Dowódcy
Pierwszy

por. Włodzimierz Abłamowicz

Ostatni

kpt. Henryk Gawełczyk

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bunt Żeligowskiego
kampania wrześniowa
bitwa nad Bzurą
Organizacja
Dyslokacja

Jabłonna
(Okręg Korpusu Nr I)

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

wojska kolejowe
bronie pancerne

Podległość

1 Armia
5 Armia
2 Armia
Wojsko Litwy Środkowej
Dywizjon Ćwiczebny Pociągów Pancernych
1 Dywizjon Pociągów Pancernych

Pociąg Pancerny Nr 14 eks – pociąg pancerny „Paderewski”, eks – pociąg pancerny nr 7, eks – pociąg pancerny „Generał Żeligowski”, eks – pociąg pancerny nr 15 – pociąg pancerny Wojska Polskiego II RP.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

10 września 1919 roku w warsztatach kolejowych Kierownictwa Budowy Pociągów Pancernych we Lwowie został utworzony pociąg pancerny nr 15.

W dniu 4 lutego 1919 roku wziął udział w walkach z Ukraińcami, w wyniku których wojska polskie zdobyły Kowel[1].

Pociąg był przydzielony na czas pokoju do 1 dywizjonu pociągów pancernych.

We wrześniu 1939 był uzbrojony w 2 haubice 100 mm, 2 armaty 75 mm i 22 ckm-y[2].

W kampanii wrześniowej zakończył mobilizację 3 września jako odwód Naczelnego Dowództwa. Od 1 września był przydzielony do Armii „Pomorze”[2]. Pociąg odjechał z bazy 1 dywizjonu w Legionowie 4 września, docierając do Kutna 6 września[3]. W Kutnie pociąg miał parodniowy postój, który negatywnie wpłynął na stan załogi: węzeł kolejowy w Kutnie był słabo broniony, ale był celem ciągłych bombardowań lotnictwa niemieckiego[4]. 9 września do „Paderewskiego” w Kutnie dołączył pociąg nr 11 („Danuta”)[4]. Wieczorem 13 września „Paderewski” otrzymał rozkaz wsparcia Pomorskiej Brygady Kawalerii podczas bitwy nad Bzurą. Linia Kutno – Łęczyca była w dobrym stanie i pociąg szybko osiągnął cel. „Paderewski” walczył wspólnie z batalionem Straży Granicznej i 11 dywizjonem artylerii konnej w nieudanej obronie Łęczycy, atakowanej przez niemiecką 221 Dywizję Piechoty (Łęczyca została stracona w nocy). 15 września pociąg wrócił do Kutna, przejechał pod Rząśno na linii ŻychlinŁowicz. Dnia 15 września wraz ze swoim składem bojowym stanął w Jackowiach. 16 września 1939 pociąg brał udział w walkach w rejonie Urzecza, następnie ok. godziny 12.00 wspierał natarcie II batalionu 70 pułku piechoty z 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty w rejonie na północ od miejscowości Sobota. W trakcie tego kontrataku zatrzymano atak niemieckiej 10 Dywizji Piechoty; w trakcie tego ataku odparł też nalot. Mimo iż pociąg nie odniósł znaczących uszkodzeń, 4 Dywizja Piechoty zaczęła wycofywać się za rzekę Słudwię. Odcięty od możliwości odwrotu, kpt. Gawełczyk zarządził opuszczenie i zniszczenie pociągu; wymontowano część karabinów maszynowych, potem pociąg wysadzono w powietrze. Nieliczni żołnierze dotarli do Warszawy wraz z wycofującymi się jednostkami piechoty[5].

Załoga

[edytuj | edytuj kod]

Kadra pociągu w 1923:

Dowódcą był kapitan Jerzy Żelechowski a jego zastępcą kapitan Henryk Gawełczyk. Kpt. Gawełczyk przejął dowodzenie 9 września, zastępując kpt. Żelechowskiego, który, jak pisze Krawczak i Odziemkowski „nie wytrzymał silnego obciążenia psychicznego”[2][4].

Skład pociągu

[edytuj | edytuj kod]

Odznaka pamiątkowa

[edytuj | edytuj kod]

Odznaka pamiątkowa okrągła, ażurowa, tłoczona w blasze brązowej, posrebrzana. Średnica 40 mm, grubość blachy ok. 1 mm. Rysunek odznaki: w górnej połowie koła pomiędzy dwoma paskami napis: Pociąg pancerny, w dolnej połowie odgrodzonej kropkami, napis: Paderewski. Pomiędzy dwoma wewnętrznymi paskami wieniec laurowy stylizowany i czterokrotnie przerwany węzłami. Wewnątrz sylwetka wozu bojowego na torze kolejowym[9][10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. :: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej :: [online], wceo.com.pl [dostęp 2019-08-03] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-16] (pol.).
  2. a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 35.
  3. Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 38.
  4. a b c Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 43.
  5. Krawczak i Odziemkowski 1987 ↓, s. 52-53.
  6. Jońca 2020 ↓, s. 211-212.
  7. a b Jońca 2020 ↓, s. 213-215.
  8. a b c Jońca 2020 ↓, s. 216.
  9. Żebrowski 1971 ↓, s. 109.
  10. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 328.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918–1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918–1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
  • Rajmund Szubański: Początek pancernego szlaku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
  • Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, 1923.
  • Tadeusz Krawczak, Jerzy Odziemkowski: Polskie pociągi pancerne w wojnie 1939. Wyd. I. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, seria: Biblioteka Pamięci Pokoleń. ISBN 83-05-11723-5.
  • Adam Jońca: Polskie pociągi pancerne 1921-1939. Czerwonak: Vesper, 2020. ISBN 978-83-7731-358-9.
  • Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918–1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałów Broni Pancernej, 1971.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]