Ziębice: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Nazwa: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
→Nazwa: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 46: | Linia 46: | ||
==Nazwa== |
==Nazwa== |
||
Miejscowość była wzmiankowana jako ''Sambice'' w 1234 roku<ref>http://www.ziebice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=134&menu=29&strona=1</ref>. Z kolei pod nazwą ''Brukaliz'' wymieniona jest w [[Łacina|łacińskim]] dokumencie z 9 maja 1256 roku sygnowanym przez księcia [[Przemysł I|Przemysła I]] z 1256 roku wydanym w [[Poznań|Poznaniu]].<ref>"Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.302.</ref> |
Miejscowość była wzmiankowana jako ''Sambice'' w 1234 roku<ref>http://www.ziebice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=134&menu=29&strona=1</ref>. W 1253 roku po lokacji miasta miejscowość jest określona jako ''Müstenberg'', jednak poprzednia nazwa jeszcze była używana o czym świadczy dokument z 1268 roku gdzie określono miasto jako ''Sambiz oder Mustenberg''<ref>http://www.ziebice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=134&menu=34&strona=1</ref>. Z kolei pod nazwą ''Brukaliz'' wymieniona jest w [[Łacina|łacińskim]] dokumencie z 9 maja 1256 roku sygnowanym przez księcia [[Przemysł I|Przemysła I]] z 1256 roku wydanym w [[Poznań|Poznaniu]].<ref>"Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.302.</ref> |
||
W historii miasto nosiło wiele nazw w języku łacińskim, po niemiecku, czesku oraz po polsku. W 1750 r. nazwa ''Minsterberga'' wymieniona jest przez [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II Wielkiego]] pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska<ref>[http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC ''Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750''.]</ref>. |
W historii miasto nosiło wiele nazw w języku łacińskim, po niemiecku, czesku oraz po polsku. W 1750 r. nazwa ''Minsterberga'' wymieniona jest przez [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II Wielkiego]] pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska<ref>[http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC ''Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750''.]</ref>. |
||
Wersja z 15:52, 21 paź 2013
Szablon:POL miasto infobox Ziębice (niem. Münsterberg, cz. Minstrberk) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ziębice.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 9 308 mieszkańców.
W mieście znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego, które posiada w swoich zbiorach dużą kolekcję sprzętu gospodarstwa domowego w tym żelazek, naczyń, sztućców, mebli oraz zbiory śląskiej sztuki i rzemiosła artystycznego z bogatą kolekcją śląskiego artysty malarza i kolekcjonera Josepha Langera.
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Ziębice[1].
Nazwa
Miejscowość była wzmiankowana jako Sambice w 1234 roku[2]. W 1253 roku po lokacji miasta miejscowość jest określona jako Müstenberg, jednak poprzednia nazwa jeszcze była używana o czym świadczy dokument z 1268 roku gdzie określono miasto jako Sambiz oder Mustenberg[3]. Z kolei pod nazwą Brukaliz wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 9 maja 1256 roku sygnowanym przez księcia Przemysła I z 1256 roku wydanym w Poznaniu.[4]
W historii miasto nosiło wiele nazw w języku łacińskim, po niemiecku, czesku oraz po polsku. W 1750 r. nazwa Minsterberga wymieniona jest przez Fryderyka II Wielkiego pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[5].
Nazwę Zambice oraz Ziembice w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa.[6]
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 15,07 km²[7].
Historycznie leży na Dolnym Śląsku na Przedgórzu Sudeckim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.
Historia
Kalendarium:[8]
- ok. 1250 – miasto lokowane przez Henryka III na miejscu dawnej osady zniszczonej przez Tatarów w 1241.
- ok. 1270 – zaproszenie zakonu krzyżowców przez Henryka IV Probusa.
- do 1290 – miasto w rękach Piastów Wrocławskich.
- koniec XIII w. – Bolko I Surowy, książę świdnicko-jaworski zbudował zamek, który następnie stał się rezydencją książąt ziębickich.
- 1322-1428 – stolica piastowskiego księstwa ziębickiego do śmierci księcia Jana w bitwie pod Starym Wielisławiem.
- 1428-1618 – pod panowaniem czeskim.
- 1488 – zburzenia zamku książęcego (resztki zamku widoczne były jeszcze w 1809, kiedy zakładano w tym miejscu ogród).
- 1654-1791 – własność von Auerspergów.
- 1791 – sprzedaż przez Karla J. A. von Auersperga księstwa ziębickiego z Ząbkowicami Śląskimi Prusom.
- 1795 – kupno księstwa ziębickiego od korony pruskiej przez Ludwiga W. von Schlabrendorfa za 300 000 talarów (ze sprzedaży wyłączono miasta Ziębice i Ząbkowice); utworzenie wolnego mniejszego państwa stanowego ziębicko-ząbkowickiego.
- XIX w. – rozwój przemysłu: fabryka chemiczna, zakłady ceramiczne i spożywcze, połączenie kolejowe w 1872.
- 1905 - w mieście mieszkało 8475 osób, w tym 98% Niemców, 0,8% Polaków i 0,8% Żydów. 78,3% mieszkańców jest katolikami, zaś 20,8% - ewangelikami[9].
- 1945 – przyłączenie miasta do Polski, wysiedlenie dotychczasowej ludności do Niemiec.
28 maja 2008 roku ziębicki kościół św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej został uroczyście nominowany przez papieża Benedykta XVI tytułem bazyliki mniejszej; ogłoszenie nominacji odbyło się 29 listopada 2008 roku.
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[10]:
- ośrodek historyczny miasta
- kościół par. - bazylika pw. św. Jerzego Męczennika i sanktuarium Męki Pańskiej, z 1270 r., XIV w., XV w., XIX w.
- kościół ewangelicki, obecnie sala gimnastyczna, z l. 1796-97, 1902 r.
- synagoga, obecnie nieużytkowana, ul. Wąska 9, z 1844-1845 r.
- zespół klasztorny krzyżowców z czerwoną gwiazdą, z ok. 1270 r. w obecnym kształcie z XVIII w., XIX w./XX w., ul. Kolejowa 29: kościół, pw. śś. Piotra i Pawła, klasztor, obecnie szpital
- cmentarz żydowski, ul. Piaskowa, z poł. XIX w.: kaplica przedpogrzebowa, ogrodzenie
- mury obronne, fragmenty z XIII-XIV w.
- brama Paczkowska, z 1491 r. - XV w.
- ratusz miejski, z XIV w., XVI w., XIX w.; jest budynkiem trójepokowym. Fundamenty wieży pochodzą z epoki średniowiecza, z pierwszego ratusza. Sama wieża jest renesansowa - pozostałość po drugim tzw. "starym ratuszu" zbudowanym w drugiej połowie XVI wieku. Gmach budynku przebudowano w końcu XIX wieku i nowy ratusz w stylu mieszanym (neogotyckim z neorenesansowym) stoi od 1890 roku
- wille, ul. Bolesława Chrobrego 11, z 1899 r., nr 12, z l. 1899-1900
- dawna szkoła parafialna, obecnie dom, ul. księdza Gacka 5 (d. Kościelna 1), z 1565 r., 1725 r.
- dawna remiza straży pożarnej, ul. Garbarska 3, z XIX w.
- dom, ul. Grunwaldzka 2 b, po 1870 r.
- domy, ul. Kolejowa 22, 26, 28, z XVII w., XVIII w., pocz. XIX w./XX w.
- dom, ul. Kościelna 6, 8, z XVIII w., XIX w.
- dom, ul. Przemysłowa 2, z XVIII w., k. XIX w.
- kamienice mieszczańskie w Rynku - domy: Rynek 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 20, 22, 42, XVI, XVII, XVIII w. po 1860-80 r., XIX w., l. 1900-10, pocz. XX w.
- kamienica, obecnie hotel, Rynek 31, z 1702 r., XIX w.
- miejski dwór-dom opatów cysterskich z Henrykowa, Rynek 42, z 1600 r., 1702 r.
- dawny urząd skarbowy, obecnie szkoła, pl. Wolności 1, z 1910 r.
- zespół cukrowni, ul. Przemysłowa, z 1883 r., l. 1920-30 budynki: pakowni cukru, produktowni, surowni i filtracji, krajalnicy, płuczki buraków, suszarni cukru, biura technicznego
inne zabytki:
- kaplica Bożego Ciała, z 1738 r.
- pomnik Orła Piastowskiego zbudowany na 1000-lecie istnienia Państwa Polskiego. Wysokość pomnika to ok. 7 metrów a rozpiętość skrzydeł blisko 10 metrów[potrzebny przypis].
Kultura
W Ziębicach znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego.
Wspólnoty wyznaniowe
- Parafia św. Jerzego w Ziębicach
- Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Ziębicach
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa[11]
Znani ziębiczanie
Z Ziębic pochodził niemiecki artysta malarz, konserwator dzieł sztuki i kolekcjoner Joseph Langer. W Ziębicach urodziła się piosenkarka – Edyta Górniak oraz operator filmowy, dwukrotny zdobywca Oscara – Janusz Kamiński, tu także mieszkał i trenował - Marian Kasprzyk (mistrz olimpijski w boksie), który swoją karierę zawodniczą rozpoczął w miejscowej "Sparcie". Na początku XX wieku w Ziębicach mieszkał i działał Karl Denke - słynny niemiecki morderca i kanibal.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie[12]:
Zobacz też
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych
- ↑ http://www.ziebice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=134&menu=29&strona=1
- ↑ http://www.ziebice.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&sub=134&menu=34&strona=1
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.302.
- ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.11.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-08-10. ISSN 1505-5507.
- ↑ Marek Czapliński, Dzieje miasta Ziębice na Śląsku, Wrocław 1994
- ↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., wg deklarowanego języka ojczystego i religii; nie zaklasyfikowano osób deklarujących więcej niż jeden język ojczysty; wliczono 23 mężczyzn odbywających w mieście służbę wojskową - Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Schlesien, Berlin 1908.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 249-251. [dostęp 9.11.2012].
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 31 stycznia 2013.
- ↑ Miasta partnerskie. [dostęp 2012-11-23].
Bibliografia
- B. Guerquin, Zamki Śląskie, Warszawa 1957.
- Ziębice – miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. Bogusław Czechowicz, wyd. QUAESTIO, Wrocław 2010
Linki zewnętrzne
