6 Batalion Celny

6 Batalion Celny
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
	Tradycje
Rodowód	1/V batalion wartowniczy
Kontynuacja	6 batalion SG
	Dowódcy
Pierwszy	ppłk Aleksander Potrykowski
	Organizacja
Dyslokacja	Sanok (od IX 1922); Dederkały
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych; 3 Brygada Celna; Ministerstwo Skarbu
	Multimedia w Wikimedia Commons

6 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 6 batalion celny powstał w granicach DOG Kraków, a zorganizowano go na bazie 1/V batalionu wartowniczego^[2]. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[3]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[4].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[5]. Rozkazem tajnym nr 10 z 7 października 1921 Komendant Główny Batalionów Celnych nakazał likwidację batalionów nr 14., 17. i 18^[6]. W myśl tego rozkazu 18 batalion celny miał przekazać swoją 4 kompanię do 6 batalionu celnego w Sanoku^[7]. W dniu 28 października wszystkie kompanie rozformowywanych batalionów winny odejść do miejsc nowego przeznaczenia^[8].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne. 6 batalion celny wszedł w struktury 3 Brygady Celnej^[9].

Uchwałą Rady Ministrów z dnia 23 maja 1922 bataliony celne zostały rozformowane, a na ich miejsce powołano jednostki graniczne Straży Granicznej^[4]. 6 batalion celny został zluzowany i zakończył służbę graniczną na granicy południowej 30 lipca 1922 o godzinie 12:00^[10]. W sierpniu został przeznaczony do wzmocnienia granicy wschodniej i przegrupowany z Sanoka do Szumska (stacja wyładowania Krzemieniec^[11]) do dyspozycji Wojewody Wołyńskiego^[10]. Po przybyciu na miejsce obsadził część powiatu krzemienieckiego^[11]. Wykonując rozkaz Głównej Komendy Straży Granicznej L.dz.6917/tj./org. z 11 września 1922, w dniu 28 września komenda 6 batalionu SG przybyła do Dederkał^[12].

W połowie 1922 batalion został zluzowany przez jednostki Straży Celnej i przedyslokowany na wschodnią granicę^[13].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[4]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[14]. 6 batalion celny przemianowany został na 6 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 6 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[15]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[16].

Sąsiednie bataliony

8 batalion celny w Nowym Sączu ⇔ 12 batalion celny w Stryju – VI 19218|^[17]
8 batalion celny ⇔ 12 batalion celny – 1922

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
mjr / ppłk piech.	Aleksander Potrykowski	V 1921 – VII 1922^[13]
mjr	Emanuel Broszkiewicz	VIII – IX 1922^[13]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 6 batalionu celnego w Sanoku na dzień 1 czerwca 1921^[13]
kompania	1. Sanok	2. Dukla	3. Komańcza	4. Lutowiska
dowódcy	ppor. Grzegorz Staszkiewicz	por. Robert Rubitzki	por. Szymon Chylaszek	por. Marian Niedźwiecki
placówki	kompania w odwodzie	Ożenna-Grab	Mikłaszki	Wetlina
		Huta Polańska	Wisłok	Berechy Górne
		Olchowice	Czystochorb	Ustrzyki Górne
		Barwinek	Osławica	Wołosate
		Jaśliska	Radoszyce
		Czeremcha	Łupków
		Jasiel	Wola Michowa
		Wola Wyżna	Balnica
			Solinka
			Strubowiska
			Roztoki Górne
Ordre de Bataille 6 batalionu celnego w Sanoku na dzień 31 grudnia 1921^[13]
kompania	1. Sanok	2. Dukla	3. Komańcza	4. Stuposiany
dowódcy	ppor. Grzegorz Staszkiewicz	kpt. Jakub Malcz	kpt. Józef Czyżewski	por. Marian Niedźwiecki
placówki	kompania w odwodzie	Huta Polańska	Wisłok	Wetlina
		Olchowiec	Czystohorl	Berechy Górne
		Barwinek	Radoszyce	Ustrzyki Górne
		Łącznik w Trzcianie	Osławica	Wołosate
		Czeremcha	Łupków
		Jaśliska	Wola Michowa
		Wola Wyżna	Balnica
		Jasiel	Solinka
			Cisna
			Roztoki
			Strubowiska
			Miklaszki
Ordre de Bataille 6 batalionu celnego w Sanoku na dzień 31 lipca 1922^[13]
kompania	1. Sanok	2. Dukla	3. Komańcza	4. Tylicz
dowódcy	por.Wacław Żukowski	kpt. Jakub Malcz	kpt. Józef Czyżewski	por. Marian Niedźwiecki
placówki	kompania w odwodzie	Ciechanie	Wisłok	Folwark
		Huta Polańska	Czystochorb	Leluchów
		Baranie	Dołżyca	Dubne
		Wilsznia	Radoszyce	Wojkowa
		Barwinek	Osławica	Tylicz
		Zyndranowa	Łupków	Muszynka
		Trzciana	Miklaszki	Izby
		Czeremcha		Bieliczna
		Jaśliska		Huta Wysowska
		Wola Wyżna		Wysowa
		Jasiel		Blechniarka
				Regietów
				Zdynia
				Konieczna
				Radocyna
				Grab
				Ożenna

Przypisy

↑ ^a ^b Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.
↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 124.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
↑ ^a ^b ^c Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
↑ Polak 1998 ↓, s. 18.
↑ Polak 1998 ↓, s. 19.
↑ Polak 1998 ↓, s. 20.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
↑ ^a ^b Organizacja batalionów celnych ↓.
↑ ^a ^b Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 28.
↑ Materiały dyslokacyjne SG ↓, s. 68.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f OdeB batalionów celnych ↓, s. 6bc.
↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

Bibliografia

Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.

Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. T. I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-0-0.
TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych:przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

[CITEREFPrengel-Boczkowska200912-1] Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 12.

[CITEREFDominiczak1975124-2] Dominiczak 1975 ↓, s. 124.

[CITEREFBerezaSzczepański201424-3] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.

[CITEREFBerezaSzczepański201425-4] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.

[CITEREFDominiczak199275-5] Dominiczak 1992 ↓, s. 75.

[CITEREFPolak199818-6] Polak 1998 ↓, s. 18.

[CITEREFPolak199819-7] Polak 1998 ↓, s. 19.

[CITEREFPolak199820-8] Polak 1998 ↓, s. 20.

[CITEREFDominiczak199274-9] Dominiczak 1992 ↓, s. 74.

[CITEREFOrganizacja_batalionów_celnych-10] Organizacja batalionów celnych ↓.

[CITEREFMateriały_dotyczące_dyslokacji_IWGW28-11] Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 28.

[CITEREFMateriały_dyslokacyjne_SG68-12] Materiały dyslokacyjne SG ↓, s. 68.

[CITEREFOdeB_batalionów_celnych6bc-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f OdeB batalionów celnych ↓, s. 6bc.

[CITEREFPrengel-Boczkowska20095-14] Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.

[CITEREFDominiczak199272-15] Dominiczak 1992 ↓, s. 72.

[CITEREFDominiczak199273-16] Dominiczak 1992 ↓, s. 73.

[17] WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Straż Graniczna (1918–1919)	1 p SG 2 p SG 1 d SG 2 d SG 3 d SG 4 d SG
Wojskowa Straż Graniczna	Inspektorat WSG 1 p WSG 2 p WSG 3 p WSG 4 p WSG 5 p WSG 6 p WSG 1 d WSG 2 d WSG 3 d WSG
Strzelcy Graniczni	Dowództwo Strzelców Granicznych 1 p StG 2 p StG 3 p StG 4 p StG 5 p StG 6 p StG 9 p StG 10 p StG 11 p StG 1 sd StG
Bataliony Wartownicze	3/I 6/I 1/II 1/III 4/III 1/V 2/V 3/V 4/V 8/VI 1/VII 2/VII 3/VII 4/VII 5/VII 1/VIII 2/VIII 4/VIII
Bataliony Etapowe	I Wbe II Wbe III Wbe IV Wbe V Wbe VII Wbe I Kbe II Kbe III Kbe IV Kbe I Krbe II Krbe III Krbe IV Krbe V Krbe I Lbe II Lbe III Lbe IV Lbe V Lbe VI Lbe VII Lbe I Lwbe II Lwbe III Lwbe IV Lwbe V Lwbe VI Lwbe II Łbe III Łbe IV Łbe V Łbe VI Łbe I Pbe II Pbe III Pbe IVPbe V Pbe I LBbe II LBbe III LBbe IV LBbe