Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku
50°42′25″N 19°25′53″E/50,706944 19,431389 nr rej. pałac 262/60 z 3.03.1960 oraz 29/76/A z 13.02.1978, dworek Zygmunta Krasińskiego 261/60 z 4.03.1960 oraz 28/78 z 13.02.1978
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Ukończenie budowy |
druga poł. XIX w. |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Zygmunt Krasiński, |
Położenie na mapie gminy Janów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
| 50°42′25″N 19°25′53″E/50,706944 19,431389
| |
Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku – zabytkowy[1] pałac w miejscowości Złoty Potok (województwo śląskie).
Obiekt powstał w obecnej formie w XIX w. po przebudowie wcześniej istniejącego budynku, w miejscowości Złoty Potok[2][3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na miejscu obecnego pałacu od XVI w. istniał dwór, prawdopodobnie obronny, zwany Zameczkiem. Na początku XIX w. stary dwór popadł w ruinę i nie nadawał się już do zamieszkania. W połowie XIX w. majątek odkupił i podniósł z upadku generał Wincenty Krasiński. W 1856 na jego polecenie zbudowany został pałac w stylu klasycystycznym z wykorzystaniem wcześniejszej budowli. Rezydencja była budynkiem jednopiętrowym, przykrytym dachem z pokryciem gontem. Biekt ogrzewany był piecami, oświetlenie lampy naftowe i świece. Sąsiadujący z nim dworek z 1829 przeznaczony został dla jego syna Zygmunta, który mieszkał w nim latem 1857. W 1867, kiedy pałac nie był zamieszkiwany na stałe, przeprowadzono prace remontowe, takie jak przeszklenie okien, naprawę ścian, podłóg i mebli. Po śmierci Zygmunta majątek odziedziczyła córka poety Maria, od 1877 żona hrabiego Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Jego herb Nałęcz otoczony panopliami umieszczony jest we frontonie wieńczącym szczyt. W tym czasie przeprowadzono dalsze prace renowacyjne, które umożliwiły w 1878 zamieszkanie na stałe w rezydencji. Po śmierci Marii w 1884 hrabia Edward Raczyński wyprowadził się z pałacu, który przez dziesięć lat nie pełnił funkcji stałej rezydencji. Rodzina Raczyńskich na początku XX w. przebudowała pałac, nadając mu dzisiejszy kształt. Stanowił ich stałą rezydencję do 1939, kiedy zostali zmuszeni przez okupantów niemieckich do opuszczenia siedziby. Formy nadane rezydencji w czasach Raczyńskich zostały zachowane do czasów obecnych bez większych ingerencji. Wyjątek stanowi tylko wieża, którą częściowo rozebrano na początku II wojny światowej. Jak zostały wspomniane, nieregularny plan wskazuje na wielość etapów przekształceń bryły, której początki można wiązać z okresem średniowiecza i wczesnej nowożytności - najstarsza część pozostaje czytelna w partii północnej. Po 1945 majątek upaństwowiono, a w pałacu przez wiele lat mieściła się szkoła. W pałacu zachowały się oryginalne piece, żyrandole, pojedyncze meble, oraz dębowe schody na wprost wejścia, łączące parter z piano nobile. Obecnie znajduje się on w bardzo złym stanie technicznym i nie można go zwiedzać. Prawa do pałacu roszczą Krzysztof i Stefan Dembińscy, spadkobiercy Raczyńskich, lecz zostały one zakwestionowane przez wojewodę śląskiego[3][4].
Dworek Zygmunta Krasińskiego[edytuj | edytuj kod]
Dworek w stylu klasycystycznym jest obecnie siedzibą Muzeum Regionalnego im. Zygmunta Krasińskiego.
Park[edytuj | edytuj kod]
W skład zespołu pałacowego wchodzi park pałacowy z XIX wieku, 40-hektarowy, w stylu angielskim, przez którego środek przepływa Wiercica (zdecydowała ona o nadaniu parkowi romantycznego charakteru). Park został zaprojektowany przez Franciszka Szaniora, który postanowił wzbogacić jego florę takimi gatunkami drzew i krzewów, jak modrzew japoński, wiąz turkiestański, tulipanowiec amerykański czy karagana syberyjska. Na terenie zespołu pałacowo-parkowego odnaleźć można także interesujący pomnik przyrody – ok. 600-letni dąb szypułkowy „Dziad”.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
-
Nałecz Raczyńskiego -
Lew z herbem Raczyńskiego Nałęcz -
Lew z św. Jerzym na tarczy -
Pomnik poświęcony Janowi Kiepurze
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. śląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2015-11-20].
- ↑ a b Pałac Raczyńskich w Złotym Potoku. Źródła do dziejów architektury i wyposażenia, [w: HISTORIA – KONSERWACJA – REWITALIZACJA.]. academia.edu. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Pałac Potockich w Koniecpolu sprzedany [online], Dziennikzachodni.pl [dostęp 2016-01-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Potok Złoty (10), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 864.