Prusy Nowowschodnie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m mapa |
drobne redakcyjne |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Prusy Nowowschodnie''' ({{w języku|de|Neuostpreußen}}), [[Prowincje pruskie|prowincja państwa pruskiego]] (1795-1807) utworzona na ziemiach [[Polska|polskich]], zagarniętych przez [[Królestwo Prus|Prusy]] w [[III rozbiór Polski|III rozbiorze]] (1795), z wyjątkiem części terenów województw [[województwo mazowieckie (I Rzeczpospolita)|mazowieckiego]] i [[województwo rawskie|rawskiego]] znajdujących się na lewym brzegu [[Wisła|Wisły]], które włączono wówczas do prowincji [[Prusy Południowe]]. Powiaty mazowieckie i dobrzyńskie znajdujące się na prawym brzegu Wisły, a należące od [[II rozbiór Polski|II rozbioru]] do Prus Południowych, odłączono od tej prowincji i przyłączono do Prus Nowowschodnich. Ostatecznie w granicach prowincji znalazły się przedrozbiorowe: [[województwo płockie (I Rzeczpospolita)|województwo płockie]], [[ziemia dobrzyńska]], część [[województwo mazowieckie (I Rzeczpospolita)|województwa mazowieckiego]], znaczna część województw [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|podlaskiego]] i [[województwo trockie|trockiego]] oraz niewielka część [[Księstwo Żmudzkie|Żmudzi]]. Prowincja obejmowała obszar między [[Wisła|Wisłą]], [[Bug]]iem i [[Niemen|Niemnem]] o powierzchni 55 000 km² z 1 mln mieszkańców. Stolicą prowincji był [[Białystok]]. |
'''Prusy Nowowschodnie''' ({{w języku|de|Neuostpreußen}}), [[Prowincje pruskie|prowincja państwa pruskiego]] (1795-1807) utworzona na ziemiach [[Polska|polskich]], zagarniętych przez [[Królestwo Prus|Prusy]] w [[III rozbiór Polski|III rozbiorze]] (1795), z wyjątkiem części terenów województw [[województwo mazowieckie (I Rzeczpospolita)|mazowieckiego]] i [[województwo rawskie|rawskiego]] znajdujących się na lewym brzegu [[Wisła|Wisły]], które włączono wówczas do prowincji [[Prusy Południowe]]. Powiaty mazowieckie i dobrzyńskie znajdujące się na prawym brzegu Wisły, a należące od [[II rozbiór Polski|II rozbioru]] do Prus Południowych, odłączono od tej prowincji i przyłączono do Prus Nowowschodnich. Ostatecznie w granicach prowincji znalazły się przedrozbiorowe: [[województwo płockie (I Rzeczpospolita)|województwo płockie]], [[ziemia dobrzyńska]], część [[województwo mazowieckie (I Rzeczpospolita)|województwa mazowieckiego]], znaczna część województw [[województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)|podlaskiego]] i [[województwo trockie|trockiego]] oraz niewielka część [[Księstwo Żmudzkie|Żmudzi]]. Prowincja obejmowała obszar między [[Wisła|Wisłą]], [[Bug]]iem i [[Niemen|Niemnem]] o powierzchni 55 000 km² z 1 mln mieszkańców. Stolicą prowincji był [[Białystok]]. |
||
[[Plik:Preussen-1806.jpg|thumb |
[[Plik:Preussen-1806.jpg|thumb|Królestwo Prus w 1806 (Prusy Nowowschodnie, Południowe i Okręg Nadnotecki zaznaczone na niebiesko)|280x280px]] |
||
Prusacy na zajętych terenach utworzyli dwa tymczasowe urzędy: Komisje Organizacyjne [[Kamera wojny i domen|Kamer Wojny i Domen]]: w [[Płock]]u i [[Białystok|Białymstoku]]. W 1797 roku Komisje przekształcono w [[Kamera wojny i domen|kamery wojny i domen]], które sprawowały władzę w departamentach (''Departement der Kriegs- und Domänen-Kammer''). Departamenty były zaś podzielone na powiaty. Obszar powiatów był odmienny od przedrozbiorowego. Sieć powiatów zmieniono także na obszarze przyłączonym z Prus Południowych. |
Prusacy na zajętych terenach utworzyli dwa tymczasowe urzędy: Komisje Organizacyjne [[Kamera wojny i domen|Kamer Wojny i Domen]]: w [[Płock]]u i [[Białystok|Białymstoku]]. W 1797 roku Komisje przekształcono w [[Kamera wojny i domen|kamery wojny i domen]], które sprawowały władzę w departamentach (''Departement der Kriegs- und Domänen-Kammer''). Departamenty były zaś podzielone na powiaty. Obszar powiatów był odmienny od przedrozbiorowego. Sieć powiatów zmieniono także na obszarze przyłączonym z Prus Południowych. |
||
Granice powiatów w większości przetrwały na obszarze [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]] do czasu reformy podziału administracyjnego przeprowadzonej w 1867. |
Granice powiatów w większości przetrwały na obszarze [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]] i [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwa Polskiego]] do czasu reformy podziału administracyjnego przeprowadzonej w 1867. |
||
[[Plik:Robert Wilkinson - Prussia.pdf |mały| |
[[Plik:Robert Wilkinson - Prussia.pdf |mały|280x280px| Prusy Nowowschodnie na mapie Roberta Wilkinsona z 1808 r.]] |
||
== Podział administracyjny == |
== Podział administracyjny == |
Wersja z 14:33, 19 lut 2019
Prusy Nowowschodnie (niem. Neuostpreußen), prowincja państwa pruskiego (1795-1807) utworzona na ziemiach polskich, zagarniętych przez Prusy w III rozbiorze (1795), z wyjątkiem części terenów województw mazowieckiego i rawskiego znajdujących się na lewym brzegu Wisły, które włączono wówczas do prowincji Prusy Południowe. Powiaty mazowieckie i dobrzyńskie znajdujące się na prawym brzegu Wisły, a należące od II rozbioru do Prus Południowych, odłączono od tej prowincji i przyłączono do Prus Nowowschodnich. Ostatecznie w granicach prowincji znalazły się przedrozbiorowe: województwo płockie, ziemia dobrzyńska, część województwa mazowieckiego, znaczna część województw podlaskiego i trockiego oraz niewielka część Żmudzi. Prowincja obejmowała obszar między Wisłą, Bugiem i Niemnem o powierzchni 55 000 km² z 1 mln mieszkańców. Stolicą prowincji był Białystok.
Prusacy na zajętych terenach utworzyli dwa tymczasowe urzędy: Komisje Organizacyjne Kamer Wojny i Domen: w Płocku i Białymstoku. W 1797 roku Komisje przekształcono w kamery wojny i domen, które sprawowały władzę w departamentach (Departement der Kriegs- und Domänen-Kammer). Departamenty były zaś podzielone na powiaty. Obszar powiatów był odmienny od przedrozbiorowego. Sieć powiatów zmieniono także na obszarze przyłączonym z Prus Południowych.
Granice powiatów w większości przetrwały na obszarze Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego do czasu reformy podziału administracyjnego przeprowadzonej w 1867.
Podział administracyjny
Stan na 1800 rok (129 miast)[1]:
- departament białostocki (86 miast)
- powiat białostocki (s. Białystok)
- powiat bielski (s. Bielsk)
- powiat dąbrowski (s. Dąbrowa)
- powiat drohiczyński (s. Drohiczyn)
- 5 miast: Ciechanowiec, Drohiczyn, Mielnik, Siemiatycze, Wysokie Mazowieckie (Niemirów nie zaliczony w 1800 do miast)
- powiat goniądzki (s. Goniądz)
- powiat kalwaryjski (s. Kalwaria)
- 8 miast: Kalwaria, Lubów, Olita, Simno, Urdomin, Wierzbołów, Wisztyniec, Wyłkowyszki
- powiat łomżyński (s. Łomża)
- powiat mariampolski (s. Mariampol)
- 10 miast: Balwierzyszki, Ludwinów, Mariampol, Pilwiszki, Poniemoń, Preny, Sapieżyszki, Sudargi, Szaki, Władysławów
- powiat suraski (s. Suraż)
- powiat wigierski (s. Wigry)
- departament płocki (43 miasta)
- powiat lipnowski (s. Lipno)
- 7 miast: Bobrowniki, Kikół, Lipno, Dobrzyń nad Drwęcą, Dobrzyń nad Wisłą, Rypin, Skępe
- powiat mławski (s. Mława)
- powiat ostrołęcki (s. Ostrołęka)
- powiat przasnyski (s. Przasnysz)
- powiat pułtuski (s. Pułtusk)
- powiat wyszogrodzki (s. Wyszogród)
- powiat lipnowski (s. Lipno)
W 1807 roku (traktat tylżycki) część departamentu białostockiego (obwód białostocki) włączono do Rosji, pozostałą część departamentu białostockiego wraz z departamentem płockim do Księstwa Warszawskiego.
Wykaz miast 1800[2]
Przypisy
- ↑ Holsche A C. von: Geographie und Statistik von West-, Süd- und Neu-Ostpreussen, nebst einer kurzen Geschichte des Königreichs Polen bis zu dessen Zertheilung.
- ↑ Holsche A C. von: Geographie und Statistik von West-, Süd- und Neu-Ostpreussen, nebst einer kurzen Geschichte des Königreichs Polen bis zu dessen Zertheilung.
- ↑ Dym = wiejska chałupa lub zagroda, stanowiące podstawę do obliczania świadczeń podatkowych
- ↑ Kr = miasto królewskie; Sz = miasto szlacheckie
Bibliografia
- Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.
- Jan Wasicki: Ziemie Polskie Pod Zaborem Pruskim: Prusy Nowowschodnie (Neuostpreussen), 1795-1806, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, Prace Komisji Historycznej, Vol. XX, Part 1, Praca Wydana z Zasiłku Polskiej Akademii Nauk, Poznań 1963, p. 238, Zł.62