Nowe Miasto (powiat płoński)

Nowe Miasto
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Front kościoła Świętej Trójcy
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	płoński
Gmina	Nowe Miasto
Prawa miejskie	1420–1870, 2022
Burmistrz	Sławomir Zalewski
Powierzchnia	8,92 km²
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 1510; 172 os./km²
Strefa numeracyjna	23
Kod pocztowy	09-120
Tablice rejestracyjne	WPN
	Plan miasta;
	Położenie na mapie gminy Nowe Miasto Nowe Miasto
	Położenie na mapie Polski Nowe Miasto
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Nowe Miasto
	Położenie na mapie powiatu płońskiego Nowe Miasto
	52°39′23″N 20°37′50″E/52,656389 20,630556
TERC (TERYT)	1420084
SIMC	0120900
	Urząd miejskiul. Apteczna 8, 09-120 Nowe Miasto
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	BIP

Nowe Miasto (alt. Nowe Miasto nad Soną) – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie płońskim, w gminie Nowe Miasto^[4]^[5]. Leży nad rzeką Soną, lewym dopływem Wkry.

Nowe Miasto uzyskało lokację miejską w 1420 roku, zdegradowane w 1870 roku^[6]. Prawa miejskie odzyskało w 2022 r. Miasto królewskie Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim^[7]. Należało do dzierżawy Nowe Miasto w ziemi zakroczymskiej w 1617 roku^[8]. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Modzele. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Nowe Miasto. Administracyjnie Nowe Miasto jest sołectwem^[9].

W latach 1954–1972 miejscowość była siedzibą gromady Nowe Miasto.

Miejscowość turystyczno-wypoczynkowa dla Warszawy (Zalew Nowomiejski i lasy).

Podział administracyjny

Integralne części miasta^[4]^[5]
SIMC	Nazwa
1061156	Czernie
1056913	Osówka
1056920	Piaski

Historia

Prawdopodobnie istniał tu gród otoczony fosą. Później stanął zamek będący siedzibą książąt mazowieckich. Nowe Miasto było lokowane w XIV wieku, o czym świadczy wzmianka z 1398 roku "jest to miasto książęce, stolica powiatu sądowego ziemi zakroczymskiej". W 1386 roku zostaje tu erygowana parafia. Obecny kościół został zbudowany około 1471 roku.

Książę Janusz I obdarzył w 1420 roku miejscowość prawem miejskim chełmińskim i nadał mu nazwę Nowe Miasto oraz ustanowił przywileje na prowadzenie wagi i postrzygalni sukna. Herb Nowego Miasta wyglądał następująco: na tarczy o niebieskim tle widniała postać św. Jana Chrzciciela trzymającego na ręku Baranka Bożego, w kole z chorągiewką.

Nowe Miasto było ważnym węzłem drogowym o czym świadczyło osiem gościńców wychodzących w różnych kierunkach. Odbywały się tu co czwartek słynne targi oraz jarmarki. O zamożności miasta świadczą protokoły z odbytych lustracji np. lustracja z 1564/1565 stwierdza, że było tu 65 ogrodów, 274 domy, kościół murowany, plebania, szpital, łaźnia, postrzygalnia, waga, dwa młyny, 13 piwowarów i 20 pędzących gorzałkę. Największy rozkwit miasta przypada na XVI wiek. W 1644 roku przebywała w miejscowym zamku Ludwika Maria Gonzaga, późniejsza żona króla Władysława IV. Towarzyszący Ludwice Marii w podróży kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław Radziwiłł niezbyt pochlebnie wyrażał się o Nowym Mieście. Zapisał w swoich pamiętnikach pod datą 2 marca 1646 r.: „Nowe Miasto tylko z imienia, bo żadną miarą nawet nazwy brudnej wsi niegodne.”^[10]. Po ogromnych zniszczeniach jakich dokonali Szwedzi w latach 1655–1660 miasto się wyludniło. Później walki francusko-rosyjskie na tym terenie (grudzień 1806 r.), jak również oba powstania w XIX wieku przyczyniają się do dalszej stagnacji miasta. W roku 1869 na mocy ukazu carskiego Nowe Miasto traci prawa miejskie z których korzystało przez 467 lat. Prawa miejskie odzyskało 1 stycznia 2022^[11].

Pod koniec XIX i na początku XX wieku wzrasta liczba mieszkańców (1885 r. – 2226, 1939 – ok. 3 tys.).

Ludzie związani z Nowym Miastem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Nowym Miastem (powiat płoński)‎.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Nowym Mieście

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
↑ Raport o stanie gminy Nowe Miasto w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 71
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 825 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54–55.
↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
↑ Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku. Cz. 1 1617–1620, wydała Alina Wawrzyńczyk, Wrocław 1968, s. 32.
↑ BIP gminy, sołectwa
↑ Albrycht Stanisław Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, tłum. i opr. Adam Przyboś i Roman Żelewski, t. 2, Warszawa 1980, s. 480
↑ Od 1 stycznia 2022 r. w Polsce przybędzie 10 miast [online], Serwis Samorządowy PAP [dostęp 2021-12-31] (pol.).

Linki zewnętrzne

Nowe Miasto (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 224 .

[gus2022-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .

[rap-2] Raport o stanie gminy Nowe Miasto w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 71

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 825 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 54–55.

[7] Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.

[8] Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku. Cz. 1 1617–1620, wydała Alina Wawrzyńczyk, Wrocław 1968, s. 32.

[sol-9] BIP gminy, sołectwa

[10] Albrycht Stanisław Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, tłum. i opr. Adam Przyboś i Roman Żelewski, t. 2, Warszawa 1980, s. 480

[11] Od 1 stycznia 2022 r. w Polsce przybędzie 10 miast [online], Serwis Samorządowy PAP [dostęp 2021-12-31] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kazanów Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Miasto	Nowe Miasto
Wsie	Adamowo Aleksandria Anielin Belin Czarnoty Gawłowo Gawłówek Gościmin Wielki Grabie Gucin Henrykowo Janopole Jurzyn Jurzynek Kadłubówka Karolinowo Kubice Latonice Miszewo B Miszewo Wielkie Nowe Miasto-Folwark Nowosiółki Popielżyn Dolny Przepitki Rostki Salomonka Szczawin Tomaszewo Władysławowo Wólka Szczawińska Zakobiel Zasonie Zawady B Zawady Stare Żołędowo
Kolonia	Modzele-Bartłomieje
Osada leśna	Modzele-Gajówka
Integralne części miasta	Czernie Osówka Piaski
Integralne części wsi	Bielne Florentynowo-Narty Gaje Miszewo-Dębiny Nowe Żelazy Raki Ruszkówek Stare Żelazy Wisienki

Miasta	Czerwińsk nad Wisłą Nowe Miasto Płońsk Raciąż Sochocin
Gminy miejskie	Płońsk Raciąż
Gminy miejsko-wiejskie	Czerwińsk nad Wisłą Nowe Miasto Sochocin
Gminy wiejskie	Baboszewo Dzierzążnia Joniec Naruszewo Płońsk Raciąż Załuski

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1893) gubernia warszawska (1894–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Czerwińsk (do 1870) Nowe Miasto (do 1870) Płońsk Sochocin (do 1870) Zakroczym (do 1916/1924 →)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baboszewo (od 1973) Błędówko (1867–1916 → i ← 1919–52) Cieksyn (1952–54) Czerwińsk nad Wisłą (od 1973) Dziektarzewo (1867–18??) Dzierzążnia (od 1973) Gralewo (od 1973) Joniec (od 1973) Krysk (1867–1877) Kuchary (1867–18??) Modzele (1867–1954) Nacpolsk (1867–1877) Naruszewo (1877–1954 i od 1973) Nowe Miasto (od 1973) Płońsk (od 1973) Pomiechowo (1867–1916/1924 →) Sarbiewo (1867–1954) Sarnowo (1867–1954) Siekluki (1867–1870) Sielec (1867–1954) Smardzewo (1867–1870) Sochocin (1870–1954 i od 1973) Strożęcin (1867–1954) Szumlin (1867–1954) Wójty Zamoście (1867–1954) Wychodź (1867–1954) Załuski (1867–1916 → i ← 1919–54 i od 1973)
Gromady (1954–72)	Baboszewo (1954–72) Błędówko (1954–57 →) Chociszewo (1954–72) Cieksyn (1954–72) Cywiny-Dynguny (1954–59) Czerwińsk nad Wisłą (1954–72) Dalanówko (1954–59) Drozdowo (1954–59) Dziektarzewo (1954–72) Dzierzążnia (1954–72) Garwolewo (1954–59) Goławin (1954–61) Gościmin Wielki (1954–59) Gralewo (1954–72) Gumino (1954–59) Joniec (1954–72) Kaczorowy (1959–68) Kamienica (1954–59) Kiełbowo (1954–59) Kołoząb (1954–68) Kroczewo (1954–72) Królewo (1954–58) Krysk (1954–59) Kuchary-Skotniki (1959–72) Kucice (1954–72) Milewo (1954–59) Nacpolsk (1954–72) Naruszewo (1954–72) Niedarzyn (1969–72) Nowe Miasto (1954–72) Płońsk (1960–72) Przybójewo (1954–59) Radzikowo (1954–59) Radzymin (1954–72) Rzewin (1954–59) Sarbiewo (1954–72) Skarzyn (1954–59) Smardzewo (1954–57) Sochocin (1954–72) Starczewo Wielkie (1954–59) Strachówko (1954–59) Strzębowo (1954–59) Szczytno (1954–72) Szerominek (1954–59) Trębki (1954–59) ~~Wójty Zamoście~~ (~~1959–60~~) Wólka Szczawińska (1954–59) Wrona (1954–68) Zaborowo (1954–59) Załuski (1954–72)