Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2017/11

Aktualnie na stronie głównej

Ławka patriotyczna – 16 ławek, które planowano ustawić w całej Polsce – po jednej w każdym województwie, ostatecznie ustawiono ich mniej. Zostały ufundowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz rząd Polski. Ławka miała wiatę w kształcie konturu Polski i była elementem kampanii społecznej „Inwestycje z polską flagą”, którą zorganizowała Kancelaria Premiera. Cena jednej ławki wyniosła 100 000 zł netto, dodatkowo wydano 5 milionów złotych na promocję projektu. O wyborze miejsc na postawienie ławek decydowały poszczególne urzędy wojewódzkie. Lokalizacja ławek w niektórych miejscowościach była krytykowana. Montaż ławek rozpoczęto pod koniec sierpnia 2022 roku, z planowanych szesnastu ostatecznie stanęło 12, a zdemontowano je 23 listopada 2022 roku. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 listopada

Mołdawianizm – koncepcja polityczna, kulturalna i historyczna zakładająca, że Rumuni oraz Mołdawianie stanowią dwa odrębne narody, mówiące dwoma różnymi językami. Powstanie idei mołdawianizmu wiąże się z utworzeniem w 1924 roku Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, która w założeniach władz radzieckich miała być narzędziem polityki zagranicznej wobec Rumunii – docelowo ułatwić odzyskanie Besarabii, przyłączonej w 1918 roku do Rumunii, oraz wzniecenie rewolucji socjalistycznej w Rumunii. Wychodzono z założenia, że stymulowanie rozwoju „socjalistycznej kultury mołdawskiej”, odrębnej od rumuńskiej, będzie sprzyjać temu celowi. Powstały w okresie pieriestrojki mołdawski Demokratyczny Ruch na rzecz Przebudowy odrzucał mołdawianizm i przywoływał hasła panrumuńskie. Jego następca, Front Ludowy Mołdawii, nie akcentował już haseł zjednoczenia Mołdawii z Rumunią, jednak domagając się niepodległości, podkreślał pokrewieństwo obu języków, kultur i narodów.

2 listopada

Fort Ricasoli – fort bastionowy znajdujący się w miejscowości Kalkara na Malcie. Został zbudowany przez Zakon Rycerzy Joannitów w latach 1670–1698. Zajmuje cypel, znany jako Gallows’ Point oraz północny brzeg Rinella Bay. Nadzoruje on, na równi z Fortem St. Elmo, wejście do Grand Harbour. Fort Ricasoli chrzest bojowy przeszedł podczas francuskiej inwazji na Maltę w 1798 roku, a następnie powstania Maltańczyków przeciw Francuzom, po którym został przejęty przez Brytyjczyków. Fort Ricasoli był miejscem buntu Regimentu Froberga w roku 1807, a później w XIX wieku używany był jako szpital wojskowy. Używany był raz jeszcze podczas II wojny światowej, kiedy jego część została zniszczona przez bombardowania lotnicze. Po tym, jak został wycofany z użycia w latach 60. XX wieku, był wykorzystywany do celów przemysłowych. Dziś kompleks jest w większości zachowany, lecz podupadły. Używany jest do celów filmowych oraz jako zakład czyszczenia zbiorników. Jest on największym fortem na Malcie; w roku 1998 został wpisany na wstępną Listę światowego dziedzictwa UNESCO jako część Knights’ Fortifications around the Harbours of Malta.

3 listopada

Huta Fryderyk – działająca w latach 1786–1933 huta srebra i ołowiu znajdująca się na Górnym Śląsku w Strzybnicy. Została założona z inicjatywy zasłużonego dla rozwoju przemysłu na Górnym Śląsku hrabiego Fryderyka Wilhelma von Redena. Nosiła imię króla Prus – Fryderyka Wielkiego. Przetapiała rudy pochodzące z Królewskiej Kopalni Fryderyk (niem. Königliche Friedrichsgrube) w Bobrownikach Śląskich. Dała początek nowej miejscowości – Strzybnicy (niem. Friedrichshütte) – wybudowanej dla pracowników zakładu. W 1922 roku przejęta przez państwo polskie, gościła m.in. marszałka Józefa Piłsudskiego oraz prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego. W 1937 roku, po ponad 150 latach funkcjonowania, zakład został zamknięty. Wkrótce po II wojnie światowej na jego terenie działalność rozpoczęły Zakłady Metalowe „Strzybnica”, po 1976 roku – Zakłady Mechaniczne „Zamet” w Tarnowskich Górach.

4 listopada

Johannes Gutenberg – niemiecki rzemieślnik, złotnik i drukarz, twórca pierwszej przemysłowej metody druku na świecie. Nie ma zgody wśród badaczy, czy pierwsze druki powstały już podczas jego pobytu w Strasburgu, czy dopiero w drukarni założonej przez niego w 1448 roku w Moguncji. Różne lata są przyjmowane umownie jako rok, w którym po raz pierwszy Gutenberg użył ruchomej czcionki. Jego najdoskonalszą publikacją była Biblia 42-wierszowa, znana jako Biblia Gutenberga, drukowana w latach 1452–1455. Gutenberg opracował własną wersję czcionek, wykonanych z metalu, ale ich technika pozostaje niejasna. Skonstruował aparat do ich odlewania, w którym nowością było używanie wymiennych matryc. Zaprojektował również własną wersję prasy drukarskiej, wzorując się na znanych już prasach introligatorskich. Jego prekursorskim dokonaniem było stworzenie pierwszego dużego wydawnictwa. Równie ważnymi osiągnięciami są udane kroje pism używanych do druku oraz opracowanie podstawowych zasad składu tekstu. Mimo ogromnego wpływu Gutenberga na rozwój druku zachowało się niewiele pewnych informacji o jego życiu i działalności wydawniczej.

5 listopada

Naloty na Singapur – operacja wojskowa przeprowadzona przez lotnictwo alianckie podczas II wojny światowej. Jednostki bombowców dalekiego zasięgu lotnictwa wojsk lądowych USA (USAAF) przeprowadziły jedenaście nalotów na okupowany przez Japończyków Singapur w okresie od listopada 1944 roku do marca 1945 roku. Zdecydowana większość z tych nalotów miała na celu zniszczenie instalacji należących do znajdującej się na wyspie bazy morskiej i stoczni. Jednocześnie z nalotami bombowymi prowadzono operację zaminowania okolicznych wód. Gdy amerykańskie bombowce zostały przeniesione na inny obszar działań, brytyjski RAF przejął odpowiedzialność za operacje zaminowywania wód okalających Singapur, trwające do 24 maja 1945 roku. Alianckie naloty miały zróżnicowane skutki. Całkowita liczba ofiar nalotów wśród cywilów była niska, choć podczas ataku na zabudowania wojskowe zginęła grupa cywilnych robotników. Ponadto jeden nalot pozbawił domów setki ludzi.

6 listopada

Thomas Edward Lawrence – brytyjski archeolog, podróżnik, wojskowy, pisarz i dyplomata. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Oksfordzkim prowadził prace wykopaliskowe w Karkemiszu przerwane przez wybuch I wojny światowej. W jej trakcie służył jako oficer armii brytyjskiej na Bliskim Wschodzie, istotnie przyczyniając się do zwycięstwa arabskiej rewolty skierowanej przeciwko Imperium Osmańskiemu. W roli doradcy wojskowego przy sztabie księcia Fajsala wziął udział w kluczowych dla powstania starciach: zdobyciu Akaby i bitwie pod Megiddo, znacząco wpływając na ich przebieg. Jego powodzenia oraz sława, jaką cieszył się wśród miejscowej ludności zyskały mu przydomek „Lawrence’a z Arabii”. Bezpośrednio po zakończeniu walk zajął się polityką bliskowschodnią. Sprzeciwiając się kolonialnym ambicjom europejskich mocarstw w świecie arabskim, przyczynił się do powstania częściowo niepodległych państw, Iraku oraz Transjordanii.

7 listopada

Antylopowiec modry – gatunek wymarłego ssaka z rodziny wołowatych, żyjącego w Afryce Południowej do końca XVIII wieku. Należał do tego samego rodzaju, co antylopowiec koński i antylopowiec szablorogi, ale był mniejszy. Czasem uznaje się go za podgatunek antylopowca końskiego, ale badania genetyczne potwierdziły status antylopowca modrego jako odrębnego gatunku. Największy okaz ma wysokość 119 cm w kłębie. Jego rogi mierzone wzdłuż krzywizny mają 56,5 cm długości. Futro ma jednolitą barwę niebieskawoszarą z bladobiaławym brzuchem. Grzywa wykształcona była gorzej niż u antylopowców końskiego i szablorogiego. Krótsze uszy kończyły się bardziej tępo, bez czerni. Miał też ciemniejszy pęczek włosów na ogonie oraz mniejsze zęby. Żywił się niską roślinnością zielną. Być może cielił się podczas opadów deszczu, kiedy dostępność traw osiągała szczyt. Jego zasięg ograniczał się do południowego zachodu Półwyspu Przylądkowego, kiedy pojawili się tam Europejczycy, ale dowody kopalne i rysunki naskalne wskazują na niegdysiejszy większy zasięg.

8 listopada

Call of Duty: Modern Warfare 3 – gra komputerowa z gatunku first-person shooter, wyprodukowana przez amerykańskie studia Infinity Ward oraz Sledgehammer Games i wydana w 2011 roku przez Activision. Jej oficjalna premiera odbyła się 8 listopada 2011 roku, a gra została wydana na platformy Microsoft Windows, PlayStation 3, Xbox 360 oraz Wii. Jest to ósma część serii Call of Duty. Fabuła gry jest kontynuacją wątków z Call of Duty 4: Modern Warfare oraz Modern Warfare 2 i opiera się na fikcyjnym ogólnoświatowym konflikcie Stanów Zjednoczonych z rosyjską frakcją ultranacjonalistów. Gracz wciela się w kilka postaci, których celem jest zlikwidowanie szefa rosyjskiej grupy terrorystycznej. Recenzenci zwracali uwagę na wysokiej jakości realizację techniczną, lepiej przemyślaną fabułę niż w Modern Warfare 2 i sprawnie zrealizowany tryb gry wieloosobowej, jednak wskazywali też na monotonię w stosunku do poprzednich części serii. Gra pobiła rekordy sprzedaży, wynoszącej w dniu wydania około 6,5 miliona egzemplarzy, a do listopada 2013 roku – 26,5 miliona kopii.

9 listopada

Onyx Grand Prix – nieistniejący brytyjski (od Grand Prix Niemiec 1990 szwajcarski) zespół i konstruktor wyścigowy, uczestniczący w mistrzostwach świata Formuły 1 w sezonach 1989–1990. Ekipa została założona w 1978 roku przez Mike’a Earle’a oraz Grega Fielda. Przez kilka lat Earle zbierał doświadczenie jako menadżer – w latach 60. kierował ekipą Church Farm Racing. Po tragicznym wypadku Riccardo Palettiego podczas Grand Prix Kanady 1982, Field sprzedał swoje udziały Jo Chamberlainowi Ekipa w siedemnastu wyścigach Formuły 1, do których się zakwalifikowała, uzyskała sześć punktów – wszystkie zdobyte przez Stefana Johanssona w sezonie 1989. Szwed zapewnił też zespołowi pierwsze i jedyne podium, zajmując trzecie miejsce podczas Grand Prix Portugalii 1989. W lutym 1990 roku właścicielem zespołu została firma Middlebridge Group, a później szwajcarskie konsorcjum. W wyniku problemów finansowych, zespół został rozwiązany po wyścigu o Grand Prix Węgier 1990.

10 listopada

Ekembo – wymarły rodzaj człekokształtnych, obejmujący 2 gatunki zaliczane wcześniej do rodzaju prokonsul. Zamieszkiwał tereny Afryki Wschodniej w miocenie, skamieliny sprzed 19,5-17 milionów lat zaleziono na wyspach na Jeziorze Wiktorii. W 2015 roku opublikowano przegląd taksonomii prokonsula, w którym zaliczono je do nowo nazwanego rodzaju Ekembo. Wybrano taką nazwę, gdyż oznacza ona w miejscowym języku suba małpę. Autorzy rodzaju umieścili go w infrarzędzie wąskonosych Catarrhini i nadrodzinie człekokształtnych Hominoidea. Nie podjęli się jednak zaliczenia go do konkretnej rodziny, pisząc w swej publikacji rodzina incertae sedis, czyli nieokreślona. Wielkością mózgu Ekembo przypominał współczesne większe koczkodanowce. W budowie kośćca nie zaznaczają się jeszcze przystosowania do typowego dla późniejszych człekokształtnych sposobu poruszania się przez brachiację.

11 listopada

Niszczyciele typu Grom – seria dwóch dużych niszczycieli z okresu międzywojennego i II wojny światowej, zbudowanych w Wielkiej Brytanii dla polskiej Marynarki Wojennej. Oprócz nich szefostwo MW planowało wybudowanie dwóch kolejnych niszczycieli tego typu, ich budowa rozpoczęła się w kraju w 1939 roku, jednak nie udało się ich ukończyć przed wybuchem wojny. W chwili wejścia do służby były jednymi z najsilniejszych i najszybszych jednostek tej klasy na świecie, walczyły podczas wojny u boku marynarki brytyjskiej. ORP Grom został zatopiony przez niemieckie lotnictwo w 1940 roku pod Narvikiem, a ORP Błyskawica przetrwał wojnę i jest obecnie zachowany jako okręt-muzeum w Gdyni. Błyskawica jest najstarszym na świecie zachowanym niszczycielem. W 1987 roku został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari, a w 2012 roku Medalem „Pro Memoria”.

12 listopada

Kościół bł. Michała Kozala w Gnieźnie – neogotycki kościół wybudowany w roku 1894 i powstały według projektu Bruna (prawdopodobnie Bruno Schulza, niemieckiego architekta) jako kaplica szpitala psychiatrycznego „Dziekanka”, obecnie kościół katolickiej parafii pw. bł. Michała Kozala w Gnieźnie, ale użytkowany również przez ewangelicką parafię z Poznania. Wybudowany z czerwonej cegły na planie prostokąta jako kościół jednonawowy. Posiada wieżę z nieczynnym dzwonem, odrestaurowaną pod koniec ubiegłego wieku, przy współpracy proboszcza parafii i członków Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Świątynia o dwóch prezbiteriach. Od lutego 2012 roku w związku z koniecznością niezbędnego remontu świątynia została zamknięta, a większość jej wyposażenia liturgicznego przeniesiona do kaplicy parafialnej i plebanii. W 2013 roku rozpoczęto prace remontowe dachu świątyni, częściowo sfinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2015 roku prace pozostają wstrzymane.

13 listopada

Kerygmat – w teologii chrześcijańskiej głoszenie Słowa Bożego, a w ujęciu biblijno-teologicznym pojęcie określa publiczne i uroczyste ogłaszanie dzieła zbawienia przez Boga i objawienia go w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia oraz chrztu. W sensie szerszym termin „kerygmat” określa treść głoszenia, ale również – w sensie ścisłym – samą czynność takiego uroczystego ogłaszania. Do najważniejszych przykładów kerygmatu w Dziejach Apostolskich należała publiczna przemowa Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy, czyli bezpośrednio po zesłaniu Ducha Świętego – w której mówca głosił, że proroctwo Dawida wypełniło się w zmartwychwstaniu Chrystusa. Apostołowie byli świadkami Paschy Chrystusa, mówili o Jego śmierci i zmartwychwstaniu jako o wydarzeniu zbawczym. Jak wskazał teolog Raniero Cantalamessa, głoszenie kerygmatu przez apostołów było nierozdzielnie związane z celebracją Wielkanocy-Paschy chrześcijańskiej oraz Eucharystii, będących pamiątką śmierci Pana. Termin „kerygmat” wywodzi się od dwóch greckich słów: rzeczownika kḗrygma i czasownika kēryssein.

14 listopada

Fairey Fulmar – brytyjski pokładowy dwumiejscowy samolot myśliwski z okresu II wojny światowej, skonstruowany w wytwórni Fairey Aviation. Jednosilnikowy dolnopłat z zakrytą kabiną, napędzany silnikiem rzędowym rodziny Rolls-Royce Merlin. W przedniej części kadłuba, do kabiny pilota – konstrukcja z kratownicy rurowej, pokrytej blachą. Poszycie stanowiła blacha z lekkiego stopu aluminium Alclad, jedynie powierzchnie sterów kryte były płótnem. Siedzenie obserwatora w tylnej kabinie było obrotowe, w celu obsługi stołu do map z przodu i radiostacji z tyłu. Komunikacja między członkami załogi w oddalonych kabinach odbywała się za pomocą interkomu, ewentualnie rury głosowej, co jednak nie było praktyczne z powodu hałasu. Wyprodukowany w liczbie 600 sztuk, stanowił podstawowy brytyjski myśliwiec pokładowy od połowy 1940 do 1941 roku, przede wszystkim biorąc udział w walkach na Morzu Śródziemnym. Ocenia się, że Fulmary zestrzeliły co najmniej 112 samolotów przeciwnika i uszkodziły ponad 80, co stanowiło blisko 30% zwycięstw brytyjskiego lotnictwa marynarki. Po 1942 roku przesunięty do zadań drugorzędnych.

15 listopada

Wachsturmbann „Eimann” – specjalny oddział SS powołany rozporządzeniem Senatu Wolnego Miasta Gdańska z 3 lipca 1939 roku na bazie tamtejszego 36. pułku SS. Na czele jednostki stał SS-Obersturmbannführer Kurt Eimann, od którego nazwiska przyjęła ona swoją nazwę. W pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji Wachsturmbann „Eimann” dokonał szeregu zbrodni na ludności Pomorza Nadwiślańskiego, między innymi rozstrzeliwując obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku oraz biorąc udział w zbiorowych egzekucjach w Lasach Piaśnickich. Oddział odgrywał kluczową rolę podczas akcji likwidowania pacjentów szpitali psychiatrycznych z polskiego Pomorza i Rzeszy. Na bazie Wachsturmbann „Eimann” sformowano ponadto załogę obozu koncentracyjnego Stutthof. Do dnia dzisiejszego nie udało się ustalić nazwisk członków Wachsturmbann „Eimann”, gdyż większość esesmanów została po wykonaniu zadania przeniesiona do służby w innych formacjach i miejscach. Prawdopodobnie większość z nich trafiła do słynnej dywizji Waffen-SS „Totenkopf”.

16 listopada

Hod Stuart – kanadyjski zawodowy hokeista na lodzie występujący na pozycji obrońcy. W ciągu dziewięciu sezonów występował w kilku drużynach w różnych ligach. Przez krótki okres czasu grał również w drużynie futbolu kanadyjskiego Ottawa Rough Riders. Wraz ze swoim bratem Bruce’em, Stuart występował w pierwszej w pełni zawodowej lidze hokejowej – amerykańskiej International Professional Hockey League (IPHL), gdzie był uznawany za jednego z najlepszych zawodników ligi. Powrócił do Kanady, gdzie w 1907 roku wywalczył z zespołem Montreal Wanderers Puchar Stanleya. Dwa miesiące później zginął w nieszczęśliwym wypadku w wyniku skoku do wody. W celu zebrania pieniędzy dla wdowy po Stuarcie i dwójki dzieci, ECAHA postanowiła zorganizować mecz gwiazd, pierwszy tego typu w historii sportu. Jego sukcesy i postawa sportowa zostały docenione w 1945 roku, gdy utworzono Hockey Hall of Fame – Stuart został jednym z pierwszych dziewięciu zawodników wprowadzonych do galerii sław.

17 listopada

Pesa 610M – szerokotorowy inspekcyjny wagon spalinowy wyprodukowany przez Pesa Bydgoszcz dla kolei ukraińskich. Jest wersją rozwojową jednoczłonowego spalinowego pojazdu szynowego Partner. Projekt wyglądu zewnętrznego i wnętrza wagonu inspekcyjnego typu 610M został zrealizowany przez nieoficjalną grupę projektową D7, w skład której weszli Marek Adamczewski oraz Marek i Bogumiła Jóźwiccy. 610M to wagon silnikowy dostosowany do skrajni szerokotorowej (szerszy w stosunku do polskich odpowiedników) i wyposażony w sprzęg SA-3. Wytrzymałość konstrukcji nadwozia określono jako P II według normy PN EN 12663. Zastosowano nierdzewne poszycie. Wnętrze pojazdu zostało przystosowane do pracy i podróżowania. W wagonie znajduje się także sala konferencyjna wyposażona w sprzęt audiowizualny oraz przedział biurowo-sypialny z łazienką i zapleczem kuchennym. Powstał tylko jeden egzemplarz, który został dostarczony w 2004 roku.

18 listopada

Niszczyciele typu Grom – seria dwóch dużych niszczycieli z okresu międzywojennego i II wojny światowej, zbudowanych w Wielkiej Brytanii dla polskiej Marynarki Wojennej. Oprócz nich szefostwo MW planowało wybudowanie dwóch kolejnych niszczycieli tego typu, ich budowa rozpoczęła się w kraju w 1939 roku, jednak nie udało się ich ukończyć przed wybuchem wojny. W chwili wejścia do służby były jednymi z najsilniejszych i najszybszych jednostek tej klasy na świecie, walczyły podczas wojny u boku marynarki brytyjskiej. ORP Grom został zatopiony przez niemieckie lotnictwo w 1940 roku pod Narvikiem, a ORP Błyskawica przetrwał wojnę i jest obecnie zachowany jako okręt-muzeum w Gdyni. Błyskawica jest najstarszym na świecie zachowanym niszczycielem. W 1987 roku został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari, a w 2012 roku Medalem „Pro Memoria”.

19 listopada

Kościół bł. Michała Kozala w Gnieźnie – neogotycki kościół wybudowany w roku 1894 i powstały według projektu Bruna (prawdopodobnie Bruno Schulza, niemieckiego architekta) jako kaplica szpitala psychiatrycznego „Dziekanka”, obecnie kościół katolickiej parafii pw. bł. Michała Kozala w Gnieźnie, ale użytkowany również przez ewangelicką parafię z Poznania. Wybudowany z czerwonej cegły na planie prostokąta jako kościół jednonawowy. Posiada wieżę z nieczynnym dzwonem, odrestaurowaną pod koniec ubiegłego wieku, przy współpracy proboszcza parafii i członków Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Świątynia o dwóch prezbiteriach. Od lutego 2012 roku w związku z koniecznością niezbędnego remontu świątynia została zamknięta, a większość jej wyposażenia liturgicznego przeniesiona do kaplicy parafialnej i plebanii. W 2013 roku rozpoczęto prace remontowe dachu świątyni, częściowo sfinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2015 roku prace pozostają wstrzymane.

20 listopada

Kerygmat – w teologii chrześcijańskiej głoszenie Słowa Bożego, a w ujęciu biblijno-teologicznym pojęcie określa publiczne i uroczyste ogłaszanie dzieła zbawienia przez Boga i objawienia go w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia oraz chrztu. W sensie szerszym termin „kerygmat” określa treść głoszenia, ale również – w sensie ścisłym – samą czynność takiego uroczystego ogłaszania. Do najważniejszych przykładów kerygmatu w Dziejach Apostolskich należała publiczna przemowa Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy, czyli bezpośrednio po zesłaniu Ducha Świętego – w której mówca głosił, że proroctwo Dawida wypełniło się w zmartwychwstaniu Chrystusa. Apostołowie byli świadkami Paschy Chrystusa, mówili o Jego śmierci i zmartwychwstaniu jako o wydarzeniu zbawczym. Jak wskazał teolog Raniero Cantalamessa, głoszenie kerygmatu przez apostołów było nierozdzielnie związane z celebracją Wielkanocy-Paschy chrześcijańskiej oraz Eucharystii, będących pamiątką śmierci Pana. Termin „kerygmat” wywodzi się od dwóch greckich słów: rzeczownika kḗrygma i czasownika kēryssein.

21 listopada

Rozdepka rzeczna – nieduży ślimak przodoskrzelny z rodziny rozdepkowatych, gatunek typowy dla rodzaju Theodoxus. Zamieszkuje słodko- i słonawowodne siedliska, głównie rzeki, o twardym (kamienistym) dnie, z dobrze natlenioną wodą. Jest roślino- i detrytusożerny. Miejscami może występować masowo (w zagęszczeniach do kilku tysięcy osobników na m²). Może być zjadany przez ryby, pijawki, ptactwo wodne. Jest żywicielem różnych gatunków przywr oraz orzęsków. Gatunek rozdzielnopłciowy, jajorodny, z rozwojem prostym. Może żyć do 2–3 lat. Występuje w Polsce, jest gatunkiem pospolitym. Muszle rozdepki rzecznej były wykorzystywane do wyrobu biżuterii – wykonany z nich wisiorek odnaleziono w paleolitycznej osadzie położonej nad Donem.

22 listopada

SMS Drache – pierwsza z dwóch fregat pancernych typu Drache zbudowanych dla Marynarki Wojennej Imperium Austriackiego w latach 60. XIX wieku. Położenie stępki pod okręt odbyło się w lutym 1861 roku, wodowanie we wrześniu, a ukończenie w listopadzie 1862 roku. W czasie II wojny o Szlezwik w 1864 roku fregata pozostała na Adriatyku, podczas gdy pozostałe okręty zostały wysłane na Morze Północne w celu wsparcia Prus. Dwa lata później Prusy i Włochy zaatakowały Austrię w czasie wojny prusko-austriackiej. Drache wziął udział w zwycięskiej bitwie pod Lissą, w czasie której ciężko uszkodził włoski okręt obrony wybrzeża „Palestro”, podpalając go i ostatecznie zatapiając. Krótko po wojnie jednostka została zmodernizowana, ale przez resztę służby pozostała bezczynna. Do 1875 roku okręt zbutwiał i został wykreślony z rejestru marynarki 13 czerwca tego samego roku. Ostatecznie został rozebrany w latach 1883–1884.

23 listopada

Tryb łączący w języku łacińskim – tryb przedstawiania zdarzeń nierzeczywistych oraz relacji czasowych w języku łacińskim. Istnieją cztery główne formy koniunktiwu: czasu teraźniejszego, czasu przeszłego niedokonanego, czasu przeszłego dokonanego i czasu zaprzeszłego. Nie istnieją formy trybu łączącego dla czasów przyszłych, stosuje się formę omowną z użyciem imiesłowu czasu przyszłego. Tryb łączący występuje zarówno w zdaniach prostych, jak i złożonych. W zdaniach prostych oznacza czynność nierzeczywistą; od formy koniunktiwu zależy relacja między mówiącym a czynnością. Znacznie częściej tryb łączący pojawia się w zdaniu podrzędnym, a jego forma zależy od relacji czasowej z czasownikiem ze zdania nadrzędnego. Stosuje się zasadę następstwa czasów. Tryb łączący pojawia się w licznych typach zdań podrzędnych: mowie zależnej, skutkowych, czasowych itp.

24 listopada

Krypta Wieszczów Narodowych na Wawelu – krypta w podziemiach archikatedry krakowskiej na Wawelu, miejsce pochówku Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego, dwóch wybitnych poetów doby romantyzmu, których twórczość stała się ważną częścią polskiej kultury. Obaj zostali uznani za przywódców duchowych narodu w okresie niewoli, godnych spoczywania w nekropolii dawnych władców Polski, katedrze na Wawelu. W krypcie upamiętniono także dwóch innych Polaków, cenionych artystów XIX stulecia – poetę Cypriana Kamila Norwida oraz kompozytora i pianistę Fryderyka Chopina. Krypta została urządzona w 1890 roku według projektu Sławomira Odrzywolskiego, w ramach przygotowań do złożenia szczątków Adama Mickiewicza w katedrze na Wawelu. Krypta usytuowana jest pod północnym ramieniem ambitu katedry, przed wejściem do kaplicy Lipskich.

25 listopada

Péter Kelemen – węgierski skoczek narciarski, reprezentant kraju na arenie międzynarodowej. Uczestnik mistrzostw świata seniorów, mistrzostw świata juniorów oraz zimowego olimpijskiego festiwalu młodzieży Europy z 2015 roku. Dwukrotny brązowy medalista mistrzostw kraju, zdobywał również medale imprez tej rangi w kategoriach juniorskich. Po zakończeniu sezonu 2015/2016 Kelemen zdecydował się zakończyć karierę skoczka narciarskiego. Powodem jego decyzji był brak postępów połączony z brakiem satysfakcji z uprawiania skoków narciarskich. Skoki narciarskie uprawiają również jego młodsi bracia – Dávid i Zalán oraz ojciec – Tamás. W przeszłości skakał również jego dziadek – Zoltán Kelemen, który, podobnie jak Péter, też reprezentował Węgry na arenie międzynarodowej, a w 1980 roku zdobył tytuł mistrza Węgier.

26 listopada

Cerkiew Podwyższenia Krzyża Pańskiego w Narwi – prawosławna cerkiew parafialna. Należy do dekanatu Narew diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Dawna, pounicka cerkiew została w latach 80. XIX wieku przeniesiona na cmentarz w Narwi, zaś na jej miejscu zbudowano nową świątynię. Na początku XX wieku uczęszczało do niej ponad 3 tys. wiernych. Działalność parafii zamarła w 1915 roku wskutek bieżeństwa. Ewakuowani ze wsi prawosławni zabrali ze sobą szczególnie czczone w świątyni wizerunki, które nigdy nie wróciły do Narwi. Po 1918 roku cerkiew została ponownie otwarta i odtąd jest nieprzerwanie czynna. W 1990 roku budynek został poważnie uszkodzony przez pożar, który zniszczył jego zabytkowe wnętrze. Odrestaurowana cerkiew została ponownie konsekrowana przez metropolitę warszawskiego i całej Polski Bazylego cztery lata później, we wrześniu 1994 roku. W tym samym roku w sąsiedztwie budynku wzniesiono ozdobną studnię do święcenia wody.

27 listopada

KT-72 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę radzieckich okrętów projektu 183. Załoga okrętu składała się z 14 osób – 2 oficerów, 9 podoficerów i 3 marynarzy. Jednostkę zbudowano w stoczni numer 5 w Leningradzie prawdopodobnie w 1953 roku. Po ukończeniu nie była eksploatowana i została zakonserwowana na lądzie w Kaliningradzie. Okręt w Marynarce Wojennej ZSRR oznaczony był numerem 206. Następnie została wydzierżawiona przez Polskę i w październiku 1958 roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Intensywnie eksploatowany okręt, oznaczony znakami burtowymi KT-72 oraz 402, został wycofany ze służby w lipcu 1970 roku.

28 listopada

Rozdepka rzeczna – nieduży ślimak przodoskrzelny z rodziny rozdepkowatych, gatunek typowy dla rodzaju Theodoxus. Zamieszkuje słodko- i słonawowodne siedliska, głównie rzeki, o twardym (kamienistym) dnie, z dobrze natlenioną wodą. Jest roślino- i detrytusożerny. Miejscami może występować masowo (w zagęszczeniach do kilku tysięcy osobników na m²). Może być zjadany przez ryby, pijawki, ptactwo wodne. Jest żywicielem różnych gatunków przywr oraz orzęsków. Gatunek rozdzielnopłciowy, jajorodny, z rozwojem prostym. Może żyć do 2–3 lat. Występuje w Polsce, jest gatunkiem pospolitym. Muszle rozdepki rzecznej były wykorzystywane do wyrobu biżuterii – wykonany z nich wisiorek odnaleziono w paleolitycznej osadzie położonej nad Donem.

29 listopada

SMS Drache – pierwsza z dwóch fregat pancernych typu Drache zbudowanych dla Marynarki Wojennej Imperium Austriackiego w latach 60. XIX wieku. Położenie stępki pod okręt odbyło się w lutym 1861 roku, wodowanie we wrześniu, a ukończenie w listopadzie 1862 roku. W czasie II wojny o Szlezwik w 1864 roku fregata pozostała na Adriatyku, podczas gdy pozostałe okręty zostały wysłane na Morze Północne w celu wsparcia Prus. Dwa lata później Prusy i Włochy zaatakowały Austrię w czasie wojny prusko-austriackiej. Drache wziął udział w zwycięskiej bitwie pod Lissą, w czasie której ciężko uszkodził włoski okręt obrony wybrzeża „Palestro”, podpalając go i ostatecznie zatapiając. Krótko po wojnie jednostka została zmodernizowana, ale przez resztę służby pozostała bezczynna. Do 1875 roku okręt zbutwiał i został wykreślony z rejestru marynarki 13 czerwca tego samego roku. Ostatecznie został rozebrany w latach 1883–1884.

30 listopada

Tryb łączący w języku łacińskim – tryb przedstawiania zdarzeń nierzeczywistych oraz relacji czasowych w języku łacińskim. Istnieją cztery główne formy koniunktiwu: czasu teraźniejszego, czasu przeszłego niedokonanego, czasu przeszłego dokonanego i czasu zaprzeszłego. Nie istnieją formy trybu łączącego dla czasów przyszłych, stosuje się formę omowną z użyciem imiesłowu czasu przyszłego. Tryb łączący występuje zarówno w zdaniach prostych, jak i złożonych. W zdaniach prostych oznacza czynność nierzeczywistą; od formy koniunktiwu zależy relacja między mówiącym a czynnością. Znacznie częściej tryb łączący pojawia się w zdaniu podrzędnym, a jego forma zależy od relacji czasowej z czasownikiem ze zdania nadrzędnego. Stosuje się zasadę następstwa czasów. Tryb łączący pojawia się w licznych typach zdań podrzędnych: mowie zależnej, skutkowych, czasowych itp.