Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2012/09

Aktualnie na stronie głównej

Zbrodnia w Horce – masakra rannych żołnierzy oraz członków wojskowego personelu medycznego 2 Armii Wojska Polskiego dokonana przez żołnierzy niemieckich 26 kwietnia 1945 roku, w ostatnich dniach II wojny światowej, we wsi Horka nieopodal Crostwitz. Podczas walk na Łużycach w kwietniu 1945 roku polska 9 Dywizja Piechoty zdołała się przedrzeć na przedpola Drezna, jednakże wkrótce znalazła się w okrążeniu. Rozkaz zawrócenia na wschód i dołączenia do głównych sił 2 Armii WP okazał się spóźniony, a w dodatku mapa z rozrysowaną marszrutą dywizji przypadkowo wpadła w ręce Niemców. W trakcie odwrotu 15. samodzielny batalion sanitarny, który ewakuował rannych z dywizyjnego punktu medycznego, został zaskoczony przez nieprzyjaciela podczas postoju w Horce. Doszło do masakry, w trakcie której żołnierze Dywizji Grenadierów Pancernych „Brandenburg”, wspierani prawdopodobnie przez kolaborantów ze 104 Brygady Przeciwpancernej „Wolna Ukraina”, zamordowali od 150 do 300 Polaków. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 września[edytuj kod]

Grudziądz został zajęty przez oddziały Wehrmachtu w dniu 4 września 1939 roku. W ślad za regularną armią w mieście rozpoczęła działalność specjalna grupa operacyjna (Einsatzgruppen) niemieckiej policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa zapoczątkowując represje wobec ludności miasta. W końcu września 1939 roku w Grudziądzu ulokowano jedną z filii Einsatzkommando 16, której podstawowym zadaniem była likwidacja polskiej inteligencji na terenach okupowanego Pomorza. W ramach akcji „politycznego oczyszczania terytorium” funkcjonariusze Einsatzgruppen oraz członkowie paramilitarnego Selbstschutzu aresztowali kilka tysięcy mieszkańców miasta i okolicznych miejscowości. Co najmniej 300 osób zginęło w tajnych i publicznych egzekucjach, przeprowadzanych w obrębie miasta lub na pobliskich Księżych Górach. Większość ofiar stanowili przedstawiciele polskiej elity społecznej i intelektualnej oraz osoby narodowości żydowskiej.

2 września[edytuj kod]

W odróżnieniu od kombajnu zbożowego, kombajn zbożowy oczesujący zbiera ziarno poprzez zrywanie (oczesywanie) samego kłosa. W efekcie kombajn oczesujący zostawia większość słomy na polu. Oczesywanie umożliwia dwukrotne zwiększenie prędkości roboczej kombajnu, co skraca czas zbioru i pozwala zmniejszyć zużycie paliwa. Do zalet kombajnu oczesującego należą: możliwość zbioru zboża mającego wilgotność ponad 20%, zbiór z minimalną stratą zboża wyległego i poplątanego oraz z pól porośniętych niskimi chwastami, możliwość stosowania w technologiach uprawy roślin, gdzie resztki pożniwne zostają na polu i zatrzymywanie śniegu na polu przez pozostające części roślin. Kombajny oczesujące dzielą się na jednobębnowe i dwubębnowe. Badania porównawcze kombajnów jedno- i dwubębnowych wykazały, że straty plonu w przypadku użycia maszyny dwubębnowej są o 1,5% mniejsze.

3 września[edytuj kod]

Jedną z najstarszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście jest ulica Młyńska. Ulica rozpoczyna swój bieg od Rynku. Następnie krzyżuje się z ulicą Wawelską. Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Dworcową obok placu Wilhelma Szewczyka i dworca kolejowego. Nazwa ulicy pochodzi od młynów, które zostały wybudowane nad rzeką Rawą w wiekach XVIII i XIX. W 120. rocznicę Konferencji Katowickiej w 2004 roku na fasadzie budynku przy ul. Młyńskiej odsłonięto tablicę, upamiętniającą to wydarzenie. W marcu 2010 roku przeniesiono siedzibę katowickiej synagogi ze starego budynku przy ul. Młyńskiej 13 do synagogi im. Chaskela Bessera przy ul. 3 Maja 16. W sierpniu 2010 roku wyjazd z ulicy Młyńskiej w kierunku placu Wilhelma Szewczyka został zamknięty z powodu rozpoczęcia prac przy przebudowie dworca kolejowego.

4 września[edytuj kod]

W Parku Narodowym Yellowstone dominuje sosna wydmowa. Po raz pierwszy została opisana naukowo i nazwana przez botanika Davida Douglasa w 1826 podczas podróży po zachodzie Ameryki Północnej. Okazy znalezione przez Douglasa należały do podgatunku typowego contorta i rosły na odsłoniętych, skalistych stanowiskach w pobliżu ujścia rzeki Kolumbia. Wystawione na działanie silnych wiatrów i szkodliwy wpływ mgły solnej oraz rosnące na nieodpowiednim podłożu przybrały pokrzywione, skręcone kształty. Drzewa tego gatunku lubią miejsca nasłonecznione o dużej wilgotności powietrza i nie tolerują zacienienia. Tworzy zarówno rozległe lasy jednogatunkowe, jak i mieszane. Od roku 1984 jest oficjalnym symbolem kanadyjskiej prowincji Alberta, gdzie jest głównym surowcem dla przemysłu drzewnego. Z jej pni wytwarzano podkłady kolejowe do budowy Kolei Transkanadyjskiej. W Nowej Zelandii jest uznana za gatunek inwazyjny zagrażający gatunkom rodzimym – zakazano jej sprzedaży oraz uprawy.

5 września[edytuj kod]

Po zakończeniu edukacji Jazep Losik podjął pracę jako nauczyciel języka rosyjskiego w Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Bobrujsku. W czasie rewolucji 1905 roku angażował się politycznie. W tym samym roku został aresztowany przez władze rosyjskie i osadzony w więzieniu. W 1911 roku został skazany na bezterminowe zesłanie na Syberię. Po rewolucji lutowej w 1917 roku mógł powrócić w rodzinne strony. Był jednym z aktywnych przywódców Białoruskiej Socjalistycznej Gromady. Jako jej przedstawiciel wszedł w skład utworzonego w kwietniu 1917 roku Białoruskiego Komitetu Narodowego. 14 maja 1918 roku, na dziesiątym posiedzeniu II sesji Rady BRL, Jazep Losik został wybrany na jej przewodniczącego – formalnie głowę państwa. Funkcję tę pełnił do grudnia 1919 roku. Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej jako jeden z pierwszych działaczy BRL ogłosił uznanie władzy Białoruskiej SRR.

6 września[edytuj kod]

Podobnie jak inne planety-olbrzymy, Uran posiada system pierścieni, magnetosferę i liczne księżyce. System Urana ma unikalną konfigurację wśród planet, ponieważ jego oś obrotu jest silnie nachylona i znajduje się prawie w płaszczyźnie orbity planety. Widziane z Ziemi pierścienie Urana czasami układają się wokół planety jak tarcza łucznicza, zaś księżyce planety krążą wokół niej jak wskazówki zegara. Atmosfera planety składa się głównie z wodoru i helu, zawiera więcej zamrożonych substancji lotnych (tzw. lodów), takich jak woda, amoniak i metan, oraz śladowe ilości węglowodorów. Prędkość wiatru na Uranie może osiągnąć 250 metrów na sekundę (900 km/h). Jego atmosfera jest najzimniejszą atmosferą planetarną w Układzie Słonecznym; minimalna temperatura to 49 K (-224 °C). Ma ona złożoną, warstwową strukturę. Uważa się, że jej najniższe chmury tworzy woda, a najwyższa warstwa chmur jest utworzona z kryształków metanu. Z kolei wnętrze planety składa się głównie z lodów i skał. Uran jest widoczny gołym okiem, lecz starożytni obserwatorzy nie uznali go za planetę ze względu na jego niską jasność i powolny ruch po sferze niebieskiej. Odkrycie Urana ogłosił sir William Herschel w dniu 13 marca 1781 roku.

7 września[edytuj kod]

Supresorowy gen VHL, znajdujący się na krótkim ramieniu chromosomu 3 w locus 3p26-p25, koduje białko VHL (pVHL). Gen VHL posiada 3 eksony i 642 par zasad kodującego DNA. Dwa kodony startowe genu w obrębie pierwszego eksonu sprawiają, że powstają dwie formy białka VHL: VHL₁₉ (złożona ze 160 aminokwasów) i VHL₃₀ (liczy 213 aminokwasów). Izoforma VHL₃₀ znajduje się przede wszystkim w cytoplazmie, a izoforma VHL₁₉ w jądrze komórkowym, co sugeruje, że funkcje tych białek nie są identyczne. Germinalne mutacje w genie VHL prowadzą do choroby von Hippla-Lindaua, która charakteryzuje się występowaniem w młodym wieku i rodzinnie określonych typów bogato unaczynionych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, siatkówki, rdzenia nadnerczy, trzustki i innych narządów. Znanych jest ponad 500 różnych mutacji germinalnych w genie VHL. Wszystkie przypadki nowych mutacji zgłaszane są do ich międzynarodowego rejestru.

8 września[edytuj kod]

Tajemnica związana z morderstwami na Whitechapel do dzisiaj fascynuje wielu ludzi. Określa się w ten sposób jedenaście niewyjaśnionych zabójstw kobiet, które to przestępstwa nastąpiły między 3 kwietnia 1888 a 13 lutego 1891 roku w ubogiej londyńskiej dzielnicy Whitechapel w East Endzie. Pod koniec epoki wiktoriańskiej dzielnica ta cieszyła się złą sławą – skrajna bieda mieszkańców, duża liczba bezdomnych, powszechny alkoholizm, prostytucja na znaczącą skalę oraz duży odsetek przestępczości. Morderstwa zostały przypisane seryjnemu mordercy nazwanemu Kubą Rozpruwaczem. Większość lub wszystkie ofiary (jedna kobieta nie została rozpoznana) były prostytutkami. Sprawcy nie schwytano, mimo starań policji i wielu osób prywatnych. Spora cześć materiału dowodowego nie dotrwała do dzisiaj, została bowiem zniszczona bądź skradziona. Brutalne morderstwa zwróciły uwagę na złe warunki życia w Whitechapel i doprowadziły do ich znacznej poprawy.

9 września[edytuj kod]

Była dziedziczką ogromnej fortuny, na skutek czego padła ofiarą intryg matrymonialnych i politycznych, w które były zamieszane najbogatsze rody magnackie i rodzina królewska w XVI-wiecznej Polsce. Po śmierci Elżbieta Ostrogska stała się bohaterką wielu dzieł literackich i legend ludowych, do dzisiaj też jest obecna w kulturze popularnej jako duch Czarnej Halszki z zamku w Szamotułach. Ze względu na ogromne majętności Halszka od dzieciństwa miała bardzo dużo kandydatów do swojej ręki. Chociaż wszyscy pochodzili z możnych magnackich rodów, matka odwlekała wydanie córki za mąż, szukając dla niej jak najlepszej partii. Ogromny majątek Halszki wywoływał tak duże zainteresowanie w Rzeczypospolitej, że w 1551 roku sejm w Wilnie przyjął specjalną uchwałę, mówiącą, że „wdowa nie może bez zezwolenia bliskich krewnych wydać córki za mąż”. Pierwszym pisarzem, który literacko przetworzył historię jej życia był Józef Ignacy Kraszewski, autor dramatu Halszka z 1838 roku. Kolejne dramaty przedstawiające życie księżniczki stworzyli Aleksander Narcyz Przezdziecki oraz Józef Szujski. Dzieło tego ostatniego było wystawiane w Pradze, Krakowie i Lwowie, a tytułową rolę grała w nim Helena Modrzejewska.

10 września[edytuj kod]

Częścią operacji berlińskiej oraz jednym z ostatnich szturmów na duże niemieckie stanowiska obronne była bitwa o wzgórza Seelow, do której doszło w dniach od 16 do 19 kwietnia 1945 roku. Blisko milion żołnierzy radzieckich z 1. Frontu Białoruskiego (w tym 78 550 Polaków z 1. Armii Wojska Polskiego) pod dowództwem Gieorgija Żukowa atakowało pozycję znaną jako „brama do Berlina”. Po stronie niemieckiej walczyło około 91 000 niemieckich żołnierzy z 9. Armii dowodzonej przez Theodora Bussego, wchodzącej w skład Grupy Armii "Wisła". Bitwa o wzgórza Seelow często jest włączana do bitwy o Odrę i Nysę, jednak w okolicach wzgórz Seelow toczono najwięcej zaciekłych walk w czasie całej przeprawy przez Odrę i Nysę Łużycką, dlatego uważa się ją za oddzielną bitwę.

11 września[edytuj kod]

Akcja przygodowej gry komputerowej Uncharted 3: Oszustwo Drake'a rozgrywa się cztery lata po wydarzeniach z pierwszej części – Uncharted: Drake's Fortune. Główny bohater gry, Nathan Drake, tym razem wyrusza na Półwysep Arabski w poszukiwaniu zaginionego miasta z islamskich wierzeń – Iremu – którego poszukiwał jego przodek sir Francis Drake. Premiera gry odbyła się w listopadzie 2011 roku. Gra zdobyła uznanie wśród krytyków – zdobyła średnią ocen 92%, zarówno w agregatorze GameRankings, jak i Metacritic. Recenzenci zachwalali głównie jej oprawę graficzną, muzyczną oraz animację postaci. W dniu premiery na całym świecie sprzedano 3,8 mln sztuk gry Uncharted 3: Oszustwo Drake'a , dzięki czemu gra osiągnęła najwyższą liczbę sprzedanych egzemplarzy spośród całej serii. Jest także trzecią pod względem tempa sprzedaży grą wydaną wyłącznie na PlayStation 3.

12 września[edytuj kod]

Stałe struktury inkwizycji w Polsce zostały utworzone dopiero w pierwszej połowie XIV wieku i odgrywały rolę podrzędną w stosunku do trybunałów biskupich. W XII i XIII wieku nie odnotowano w Polsce w zasadzie żadnego z masowych ruchów heretyckich obecnych na zachodzie i południu kontynentu. Jedynie w 1261 roku na ziemie polskie dotarli biczownicy. Wystąpienia Jana Husa spowodowały ferment w środowiskach uniwersyteckich w Europie, w tym w Krakowie. Szerzeniu się „podejrzanych” idei próbował przeciwdziałać krakowski inkwizytor Piotr, który w 1408 roku uzyskał od Władysława Jagiełły edykt zobowiązujący władze świeckie do współdziałania z inkwizycją. Działalność inkwizycji biskupiej nie była w stanie zatrzymać szerzenia się idei reformacji z uwagi na brak wsparcia ze strony władz świeckich i zdecydowany opór znacznej części wyższych warstw społeczeństwa. Szlachta i władze miejskie odmawiały współpracy z sądami kościelnymi w zwalczaniu herezji. Ostateczny kres działalności trybunałów inkwizycyjnych w Polsce przyniosły uchwały sejmu z lat 1552–1573. Uchwalono zakaz wykonywania wyroków sądów kościelnych przez władze świeckie, a konfederacja warszawska ustanowiła tolerancję religijną dla wyznań protestanckich.

13 września[edytuj kod]

Tworzył komiksy pod różnymi pseudonimami, lecz ostatecznie zdecydował się na Jack Kirby. W 1941 roku jako rysownik wraz z pisarzem Joe Simonem stworzyli bardzo udaną postać superbohatera – Kapitana Amerykę. Kirby rysował od 12 do 14 godzin na dobę przy stole w domu, tworząc od ośmiu do dziesięciu stron komiksu dziennie. Próbował rysować wszystkie gatunki komiksów, od komiksów romantycznych, poprzez kryminały i westerny, aż do komiksów wojennych, ale przede wszystkim został znany i ceniony poprzez rysowanie postaci z nadprzyrodzonymi mocami i opowiadań science fiction w stylu Groot. Jego dziwaczne, potężne, nieziemskie istoty okazały się hitem. Rozpoczął też pracę nad komiksami o superbohaterach, rozpoczynając od stworzenia Fantastycznej Czwórki #1 w listopadzie 1961 roku. Opracował nowe techniki rysunku, takie jak metody przedstawienia pola energetycznego, obecnie znane jako „Kirby Dots”.

14 września[edytuj kod]

14 września 1923 roku na stadionie Polo Grounds w Nowym Jorku odbyła się walka bokserska o zawodowe mistrzostwo świata w wadze ciężkiej pomiędzy Jackiem Dempseyem a Luisem Ángelem Firpo. Dempsey, który był obrońcą tytułu, pokonał Firpo przez nokaut w 57 sekundzie drugiej rundy. Mimo że pojedynek trwał łącznie zaledwie 3 minuty i 57 sekund, w jego trakcie zanotowano aż 11 nokdaunów i jest on uznawany za jedną z najlepszych i najbardziej dramatycznych walk w historii pięściarstwa. Przebieg pojedynku przyczynił się do zmian w przepisach regulujących zawodowy boks (w szczególności do wprowadzenia bezwzględnego wymogu stosowania tzw. zasady neutralnego narożnika), a także do popularyzacji tego sportu w USA i Argentynie. W 1950 roku Associated Press ogłosiła ją najbardziej dramatycznym sportowym wydarzeniem I połowy XX wieku.

15 września[edytuj kod]

Od strony konstrukcyjnej Jelcz M11 był połączeniem zmodyfikowanego nadwozia Jelcza PR110 z podwoziem Ikarusa 260. Model powstał z powodu kryzysu i szukania oszczędności dewiz potrzebnych na zakup autobusów za granicą. Prototyp opracowano w 1983 roku. Podczas testów prototypu w Budapeszcie naukowcy z miejscowej politechniki wykonali komputerowe testy wytrzymałościowe dla elementów konstrukcji. Seryjna produkcja ruszyła w roku 1984. Produkcję zakończono w 1990 roku. Wyprodukowano w sumie około 2600 sztuk. Jelcze M11 trafiały do WPK (wszystkich oprócz Warszawy) z rozdzielnika państwowego. Do Warszawy trafiły w latach 90, gdzie były głównie eksploatowane przez prywatnych przewoźników. Siedzenia w autobusie były typu miękkiego, pokryte skajem, a w środku wyściełane gąbką. Fabrycznie Jelcze M11 były wyposażane w 30 miejsc siedzących. Drzwi były w układzie 2-2-2, otwieranie centralnie przez kierowcę za pomocą siłowników pneumatycznych. Skrzydła drzwi były niełamane i otwierane do środka. Przez cały 6-letni okres produkcji w modelu nie zachodziły praktycznie żadne istotne zmiany.

16 września[edytuj kod]

W latach 1955–1963 w Strefie Zakazanej Woomera w stanie Australia Południowa w Australii miały miejsce brytyjskie testy nuklearne. Łącznie przeprowadzono siedem głównych prób nuklearnych o orientacyjnej sile od 1 do 27 kiloton. Powierzchnia terenu Maralinga została skażona przez materiały radioaktywne. Przed wyborem Maralinga na miejsce testowe, teren ten zamieszkany był przez rdzennych mieszkańców z dwóch grup etnicznych: Pitjantjatjara i Yankunytjatjara. Aborygeni próbowali ograniczyć dostęp do obszaru Maralinga, jednak działania lokalnej ludności skończyły się niepowodzeniem. W latach 80. XX wieku u niektórych żołnierzy australijskich i wśród Aborygenów wystąpiły różne schorzenia, m.in. ślepota, owrzodzenia i choroby nowotworowe. Sztuka pt. The Career Highlights of the Mamu autorstwa Murraya Bramwella, wykonana na festiwalu w Adelajdzie w lutym i marcu 2002 roku, opisuje wymarsz Aborygenów z grupy Tjuntjuntjara z obszaru śmierci i chorób oraz powrót rdzennych mieszkańców na tereny skażone.

17 września[edytuj kod]

Uważany jest za najlepszego trenera w historii National Basketball Association. Phil Jackson zdobył łącznie 13 tytułów mistrzowskich - 11 jako trener (6 z Chicago Bulls i 5 z Los Angeles Lakers) oraz 2 jako zawodnik z New York Knicks. Wygrywając mistrzostwo NBA w 2009 roku, pobił rekord Billa Russella w liczbie łącznie zdobytych mistrzowskich pierścieni (jako zawodnik i trener). Jest liderem wszech czasów w stosunku zwycięstw do rozegranych meczów (70,4 procent). Jackson znany jest ze stosowania w trenowanych zespołach taktyki ofensywnych trójkątów. Wiedzę na ich temat posiadł od Texa Wintera, kiedy był asystentem trenera w Chicago Bulls. W 2007 roku Phil Jackson został włączony do koszykarskiej galerii sław. Karierę trenerską zakończył w 2011 roku.

18 września[edytuj kod]

14 czerwca 1738 roku mała bawarska wioska Wies była świadkiem cudu, kiedy to chłopka Maria Lori zobaczyła łzy w oczach drewnianej figury biczowanego Chrystusa. Figura stała się wkrótce obiektem kultu. By sprostać napływowi pielgrzymów, zdecydowano o budowie sanktuarium. Obecnie kościół pielgrzymkowy w Wies jest jednym z najznamienitszych przykładów sztuki rokoko w Niemczech. Tematem sztuki plafonowej kościoła jest Miłosierdzie Boże w dniu Sądu Ostatecznego. Zdobienie sufitu jest unikatowym połączeniem techniki fresku ze sztukateriami, gdzie elementy malowane przechodzą w pełnoplastyczne rzeźby stiukowe. Część wschodnia malowidła ukazuje zamknięte drzwi do raju. Nad kartuszem umieszczono symbol wieczności, węża zjadającego własny ogon: koło bez początku i bez końca. U stóp schodów prowadzących do drzwi ukazano leżącą, uskrzydloną postać symbolizującą mijający czas. Z jej rąk wysunęły się klepsydra i kosa, symbole czasu i śmierci. W roku 1983 kościół został wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. W latach 1985–1991 przeprowadzono gruntowną renowację świątyni.

19 września[edytuj kod]

Od 2005 roku jest corocznie organizowany w Nowojorski Festiwal Filmów Polskich. Jego założeniami są: prezentacja osiągnięć i promocja kinematografii polskiej, umożliwienie nowojorskiej widowni kontaktu z polskim kinem, a także danie szansy polskim twórcom na to, by ich filmy zostały zaprezentowane w tak ważnym ośrodku kulturalnym, jakim jest Nowy Jork. W ramach imprezy prezentowane są filmy fabularne, krótkometrażowe, dokumentalne, animowane oraz eksperymentalne, zrealizowane przez polskich twórców niezależnie od kraju, w jakim zostały wyprodukowane, jak również – poza konkursem festiwalowym – inne filmy związane z tematyką polską. Każdego roku organizatorzy festiwalu zapraszają z Polski twórców filmowych, którzy spotykają się z festiwalową publicznością. Ósma edycja imprezy odbyła się w dniach 3-8 maja 2012 roku. Głównym kinem festiwalowym było Indie Screen Theater w brooklyńskiej dzielnicy Williamsburg. Patronami honorowymi festiwalu zostali Andrzej Wajda oraz Konsul Generalna RP w Nowym Jorku. W sekcji filmów fabularnych zaprezentowano Uwikłanie Jacka Bromskiego, Salę samobójców Jana Komasy, W imieniu diabła Barbary Sass, Wydalonego Adama Sikory oraz Moją Australię Amiego Drozda.

20 września[edytuj kod]

Był pierwszym polskim okrętem podwodnym, który pływał w zanurzeniu z użyciem chrap. W trakcie swej wieloletniej służby ORP Orzeł (292) prowadził działalność szkoleniową i patrole operacyjne na Bałtyku, Morzu Północnym, Atlantyku oraz wodach polarnych, w tym na Morzu Barentsa. Uczestniczył w ćwiczeniach Polskiej Marynarki Wojennej, sojuszniczych ćwiczeniach flot państw Układu Warszawskiego oraz zimnowojennych operacjach morskich przeciw marynarkom wojennym państw NATO. Okręt zbudowany został w ZSRR, od 1962 roku dzierżawiony, a w 1965 roku zakupiony przez polską marynarkę wojenną, w której służył od 29 listopada 1962 do 31 grudnia 1983 roku. W okresie swej służby pod polską banderą ORP Orzeł przebył łącznie około 90 tysięcy mil morskich, z tego ok. 30 tysięcy w zanurzeniu. Przebywał na morzu 15 tysięcy godzin, z tego 2,5 tysiąca w położeniu podwodnym. Zanurzył się 1500 razy.

21 września[edytuj kod]

Od 2010 roku w bydgoskich zakładach Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz wytwarzana jest rodzina normalnotorowych elektrycznych zespołów trakcyjnych Pesa Elf. Pojazdy te powstają w kilku wersjach różniących się liczbą członów i przeznaczeniem. ELF-y to jednoprzestrzenne, niskopodłogowe składy przeznaczone do obsługi przewozów pasażerskich wszystkich rodzajów – od aglomeracyjnych, poprzez regionalne i międzyregionalne do kwalifikowanych. W zależności od przeznaczenia składy mogą cechować się różnym przyspieszeniem, maksymalną prędkością eksploatacyjną, długością, liczbą drzwi i zagospodarowaniem wnętrza. Najbogatsza wersja (10 członów i prędkość maksymalna 190 km/h) jest przewidziana dla pociągów kwalifikowanych. Do tej pory 6 podmiotów zamówiło 65 sztuk składających się łącznie z 277 członów.

22 września[edytuj kod]

Odkrywcą szlaku biosyntezy triacylogliceroli i niektórych fosfolipidów jest Eugene Patrick Kennedy. Od roku 1964 był członkiem National Academy of Sciences. W roku 1970 był przewodniczącym Amerykańskiego Stowarzyszenia Biochemii i Biologii Molekularnej. Kennedy był wykładowcą w University of California w Berkeley, w Harvard Medical School oraz w University of Chicago. Po odejściu na emeryturę pracował jako profesor emeritus na wydziale chemii biologicznej Harvard Medical School. W latach 1985–1995 był redaktorem dwóch czasopism naukowych. Za swoją pracę i dokonania był wielokrotnie wyróżniany. W uznaniu jego wkładu w badania lipidów, szlak syntezy PC i PE de novo nazywany jest szlakiem Kennedy'ego.

23 września[edytuj kod]

Opracowane w pierwszej połowie IV wieku Kanony Euzebiusza zawierają system odniesień pomiędzy paralelnymi tekstami czterech Ewangelii. Ich twórcą był Euzebiusz z Cezarei. Wyjaśnił on powód stworzenia kanonów w liście do Karpiana. Kanony stosowane były w licznych rękopisach Ewangelii późnej starożytności oraz w średniowieczu. Obecne też były i nadal są w niektórych drukowanych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. W iluminowanych ewangeliarzach tablice wraz z listem Euzebiusza umieszczane były zazwyczaj na początku rękopisu, otrzymując zwykle bogatą dekorację artystyczną kanonu w kształcie arkad obejmujących kolumny numerów paralelnych tekstów (perykop) Ewangelii.

24 września[edytuj kod]

Gatunek ten ubarwiony jest w odcieniach brązu z czarnymi plamkami, bardziej widocznymi u samców, które są większe od samic. Traszka zwyczajna posiada szeroki zasięg występowania w Europie i zachodniej Azji. Preferuje niziny i lasy, choć zapuszcza się też w góry i siedliska zmodyfikowane działalnością człowieka. Większą część życia spędza na lądzie. Rozród przebiega w wodzie. Zapłodnienie poprzedza taniec godowy samca, po nim zaś następuje składanie jaj przez samicę, która zawija je w liście roślin wodnych. Wylęgają się z nich kijanki, które po metamorfozie wychodzą na ląd. Zwierzęta te żywią się w większości bezkręgowcami, ale też i innymi płazami.

25 września[edytuj kod]

W czasie wojny wietnamskiej istniał skomplikowany system tajnych tras komunikacyjnych łączący Wietnam Północny z Wietnamem Południowym i omijający silnie obsadzoną strefę zdemilitaryzowaną poprzez obszary sąsiadujących państw, Laosu i Kambodży. System ten nazywany był Szlakiem Ho Chi Minha. Zapewniał dostarczanie zaopatrzenia, ludzi i uzbrojenia siłom Wietkongu oraz Ludowej Armii Wietnamu w czasie trwania konfliktu w latach 1960–1975. Nie był to pojedynczy szlak, co sugerowałaby nazwa, a raczej gęsta plątanina dróg gruntowych dla samochodów, ścieżek pieszych i rowerowych, a także szlaków wodnych na niektórych rzekach. W Wietnamie Północnym system nazwano Szlakiem Dostawczym Dãy Trường Sơn, od pasma górskiego w środkowym Wietnamie, przez które szlak ów przebiegał.

26 września[edytuj kod]

W dniach 16–18 lipca 1920 roku we Lwowie zostały rozegrane 1. Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce. Areną zmagań sportowców był stadion Pogoni Lwów. W imprezie wystartowali tylko mężczyźni. Tytuły mistrzów kraju przyznano tylko tym lekkoatletom, którzy uzyskali wyniki lepsze od wcześniej ustalonych minimów uprawniających do startu w igrzyskach olimpijskich w Antwerpii. Wyczynu tego dokonali jedynie Stanisław Sośnicki (bieg na 100 m), Wacław Kuchar (bieg na 800 m), Kazimierz Cybulski (skok o tyczce) i Sławosz Szydłowski (rzut dyskiem i rzut oszczepem). Ostatecznie, w związku z postępującą ofensywą Armii Czerwonej w wojnie polsko-bolszewickiej, Polska nie wystartowała w igrzyskach w Belgii. Na mistrzostwach ustanowiono osiem nowych rekordów Polski.

27 września[edytuj kod]

W mitologii japońskiej bogiem księżyca panującym nad nocą, przypływami i odpływami jest Tsukuyomi. Według Kojiki Tsukuyomi narodził się, gdy Izanagi przemywał prawe oko w trakcie oczyszczania się w wodzie morskiej po ucieczce z Krainy Ciemności. W Nihon-shoki natomiast bóg księżyca przyszedł na świat zaraz po tym, jak uformowały się japońskie wyspy, i był jednym z trójki pierwszych bóstw, które zrodziły się z ciała Izanami. Tsukuyomi jest jednym z Trojga Szlachetnych Dzieci, bratem Amaterasu i Susanoo. Uznawany jest za zabójcę bogini Ukemochi, a w kronikach pojawia się jedynie w jednym micie tłumaczącym ówczesnym Japończykom, dlaczego słońce i księżyc nigdy się nie spotykają na niebie.

28 września[edytuj kod]

Objął władzę nad Serbią w 1243 roku w wyniku buntu możnych, którzy wynieśli go na tron po obaleniu poprzedniego króla Stefana Władysława. Długie panowanie Stefana Urosza I stało się okresem gospodarczego rozwoju kraju. Przyczyniło się do tego sprowadzenie przez Urosza z Siedmiogrodu górników saskich i ponownie uruchomienie nieczynnych od V wieku kopalń srebra i ołowiu. Stabilizacja wewnętrzna kraju za jego panowania doprowadziła ponadto do rozwoju stosunków handlowych szczególnie z sąsiednim Dubrownikiem. Umiejętne wykorzystywanie waśni między możnymi rodami doprowadziło Urosza do przyłączenia do Serbii zachodniego Zahumla. Centralizacyjna polityka króla doprowadziła w 1276 roku do buntu jego syna Stefana Dragutina. Wojska Stefana Urosza I zostały rozbite przez połączone siły rebeliantów i Węgrów w bitwie pod Gackiem. Pokonany, abdykował i wstąpił do wzniesionego przez siebie monasteru Sopoćani, gdzie wkrótce zmarł.

29 września[edytuj kod]

29 września 1940 roku nad miejscowością Brocklesby w stanie Nowa Południowa Walia w Australii, doszło do zderzenia samolotów w powietrzu. Wypadek miał nietypowy przebieg, ponieważ dwa uczestniczące w nim samoloty Avro Anson z No. 2 Service Flying Training School RAAF pozostały złączone po kolizji i udało się nimi bezpiecznie wylądować. Obaj nawigatorzy wyskoczyli na spadochronach, krótko potem wyskoczył pilot dolnego Ansona. Pilot górnego Ansona pozostał w maszynie po tym jak stwierdził, że może kontrolować lot połączonych samolotów używając własnych powierzchni sterowych oraz nadal działających silników dolnej maszyny. Wylądował bezpiecznie na wybiegu dla koni w pobliżu Brocklesby. Wszyscy czterej lotnicy przeżyli wypadek, oba samoloty zostały uratowane i w różnych rolach wróciły do służby w siłach powietrznych.

30 września[edytuj kod]

30 września 2010 roku w Ekwadorze doszło do buntu policji i części wojska przeciw polityce oszczędnościowej prezydenta Rafaela Correi. Prezydent został zaatakowany przez protestujące służby gazem łzawiącym, a następnie przez kilkanaście godzin przebywał w szpitalu w Quito, którego budynek był w tym czasie okupowany przez zbuntowane jednostki policji. Okupację budynku przerwała interwencja zbrojna wojska, w wyniku której Correa został oswobodzony i przewieziony do swojej rezydencji. W całym kraju wprowadzony został stan wyjątkowy. Prezydent uznał bunt za próbę zamachu stanu, oskarżając o jego przygotowanie opozycję i część służb bezpieczeństwa. Wydarzenia w Ekwadorze spotkały się ze zdecydowanym potępieniem ze strony regionalnej i ogólnoświatowej społeczności międzynarodowej. W wyniku starć śmierć poniosło 8 osób, a 274 osoby zostały ranne.