Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2014/03
Aktualnie na stronie głównej
Szczawnica – miasto uzdrowiskowe w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Szczawnica. Położone jest nad potokiem Grajcarkiem, na pograniczu Pienin oraz Beskidu Sądeckiego. Obszar Szczawnicy zajmuje 32,9 km², w 2022 roku zamieszkiwało ją 5369 osób. Pierwsze wzmianki o Szczawnicy pochodzą z 1413 roku. Za twórcę uzdrowiska uznawany jest Józef Szalay, który przejął miejscowość w 1839 roku, wzniósł pierwsze pensjonaty i restauracje oraz urządził Park Górny. W 1876 roku przeszło ono w ręce Akademii Umiejętności, która sprzedała je w 1909 roku hrabiemu Adamowi Stadnickiemu. Nowy właściciel wyremontował domy zdrojowe oraz wybudował sanatoria: „Inhalatorium” oraz „Modrzewie”. Po II wojnie światowej uzdrowisko upaństwowiono, a w drugiej połowie XX wieku Szczawnica przeżyła okres dynamicznego rozwoju. 22 lipca 1962 roku miejscowości nadano prawa miejskie. Czytaj więcej…
Archiwum ekspozycji dobrych artykułów
Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.
2008:
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2009:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2010:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2011:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2012:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2013:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2014:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2015:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2016:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2017:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2018:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2019:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2020:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2021:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2022:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2023:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
1 marca[edytuj kod]
Władysław Grabski – polski polityk narodowej demokracji, ekonomista i historyk, minister skarbu oraz dwukrotny premier II RP. Znany powszechnie jako autor reformy walutowej, mającej na celu zwalczenie hiperinflacji. Premier rządu RP od 23 czerwca do 24 lipca 1920 i od 19 grudnia 1923 do 14 listopada 1925 roku. Rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie w okresie 1926–1928, prorektor tej uczelni w latach 1928–1929. Brał także udział w pracach rady naukowej Międzynarodowego Instytutu Rolniczego w Rzymie. Był autorem około 150 prac, poruszających zagadnienia ze sfery ekonomii, bankowości, nauk politycznych, agronomii społecznej, historii i socjologii wsi. Władysław Grabski zmarł na raka jamy brzusznej 1 marca 1938 roku w Warszawie. Żałobną mszę celebrował kardynał Aleksander Kakowski w katedrze św. Jana. Pochowano go 4 marca w rodzinnym grobowcu na Cmentarzu Powązkowskim.
2 marca[edytuj kod]
Django – amerykański western filmowy z 2012 roku w reżyserii Quentina Tarantino. Tytuł filmu nawiązuje do dzieła Sergia Corbucciego z 1966 roku pod tym samym tytułem. Bohaterem Django jest tytułowy czarnoskóry niewolnik (Jamie Foxx), który po wyzwoleniu przez niemieckiego łowcę głów (Christoph Waltz) przemierza z nim południe Stanów Zjednoczonych w poszukiwaniu wyjętych spod prawa, a później – w celu odnalezienia żony Django. Trop wiedzie do właściciela plantacji niewolniczej (Leonardo DiCaprio). Django jest w dużej mierze inspirowany spaghetti westernami oraz nurtem „blaxploitation”. W filmie zaznaczone są charakterystyczne cechy dzieł reżysera: skłonność do przerysowanej przemocy oraz rozbudowane dialogi. Dzieło Tarantino uzyskało przychylne recenzje krytyków, zdobywając dwa Oscary oraz dwa Złote Globy, w obu przypadkach za scenariusz oraz rolę drugoplanową Waltza.
3 marca[edytuj kod]
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gryficach – kościół farny, jeden z obiektów sakralnych w Gryficach, zbudowany w okresie od przełomu XIII/XIV do końca XV wieku. Jest gotycką budowlą sakralną na planie wieloboku o sklepieniu krzyżowo-żebrowym i gwiaździstym, którą na przestrzeni wieków odbudowywano, rozbudowywano i przebudowywano. Kościół został konsekrowany w 1498 roku. Obiekt sakralny obejmuje 1108 m² powierzchni i 15905 m³ kubatury. Na zewnętrznych elewacjach można odnaleźć fryzy metopowe, maszkarony, zdobione krzyżem i lilią skarpy, maswerki, które należą do rzadkości sakralnego zdobnictwa architektonicznego na Pomorzu Zachodnim. Kościół posiada zabytkowe wyposażenie, do których m.in. należy: chrzcielnica romańska z XIII wieku, gotycki tryptyk z końca XV wieku, barokowy ołtarz główny, oraz osiemnastowieczne: ambonę, prospekt organowy, stalle, liczne płyty nagrobne oraz epitafia.
4 marca[edytuj kod]
Polskie pociągi pancerne – rodzaj polskiej broni pancernej, głównie w okresie II RP, stosowanej także w pierwszych latach Polski Ludowej. Pociągi pancerne w większości wywodzące się ze składów z okresu pierwszej wojny światowej, zmodernizowano w okresie międzywojennym. Brały one udział we wszystkich znaczących konfliktach II Rzeczypospolitej – w powstaniu wielkopolskim, wojnie z Ukraińcami, wojnie z bolszewikami i trzecim powstaniu śląskim. W 1936 roku armia dysponowała 10 pociągami, po 5 w każdym dywizjonie; liczba ta utrzymała się do września 1939 roku. Pełna załoga pociągu pancernego (ze składem gospodarczym) liczyła 8 oficerów, 59 podoficerów i 124 strzelców. Pociągi pancerne uczestniczyły w kampanii wrześniowej. Były też wykorzystywane przez Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie oraz we wczesnym okresie powojennym przez Służbę Ochrony Kolei oraz Ludowe Wojsko Polskie.
5 marca[edytuj kod]
Pomnik historii – jedna z czterech form ochrony zabytków w Polsce określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Pojęcie prawne pomnika historii wprowadziła nowelizacja ustawy o ochronie dóbr kultury i o muzeach, uchwalona 30 maja 1990 roku. Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski. Lista pomników historii jest otwarta. Zawiera obiekty i obszary reprezentujące najwybitniejszą grupę zabytków, odzwierciedlającą bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego w Polsce. Należą do nich oprócz pojedynczych obiektów także zespoły staromiejskie, komponowane krajobrazy kulturowe, dzieła budownictwa obronnego, pola bitewne, kanały, zespoły budowlane czy zespoły klasztorne.
6 marca[edytuj kod]
Roentgen – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych o liczbie atomowej 111. Jest bardzo nietrwały i nie występuje naturalnie na Ziemi. Czas połowicznego rozpadu jego najstabilniejszego izotopu, 281Rg, wynosi 26 s. Po raz pierwszy został otrzymany w 1994 roku w Instytucie Badań Ciężkich Jonów w Darmstadt w Niemczech. W układzie okresowym położony jest w bloku d, siódmym okresie oraz grupie 11. Przypuszcza się, iż ma właściwości podobne do swoich lżejszych pierwiastków homologicznych: miedzi, srebra i złota, aczkolwiek nie zostało to potwierdzone. Przed oficjalnym nadaniem ostatecznej nazwy pierwiastek 111 określany był jako unununium (Uuu), zgodnie z regułami nazewnictwa nowych pierwiastków chemicznych. Międzynarodowa nazwa roentgenium (a za nią polska: roentgen) i symbol Rg została zaproponowana przez naukowców z Instytutu Badań Ciężkich Jonów dla uhonorowania niemieckiego fizyka Wilhelma Conrada Röntgena. Nazwa ta została zaakceptowana przez IUPAC 1 listopada 2004 roku.
7 marca[edytuj kod]
Woskownica europejska – gatunek krzewu należący do rodziny woskownicowatych. Rośnie w miejscach podmokłych w Ameryce Północnej, Azji i w Europie. W Polsce jest rośliną zagrożoną wymarciem i ściśle chronioną prawnie, spotykaną tylko w pasie wybrzeża bałtyckiego. Roślina ta wymaga gleby torfiastej lub torfiasto-piaszczystej, kwaśnej i przepuszczalnej. Najlepiej rośnie w półcieniu. Nie toleruje wapnowania gleby. Jest rośliną aromatyczną, w okresie wczesnośredniowiecznym w Europie północno-zachodniej powszechnie stosowaną w piwowarstwie. Poza tym wykorzystywana jest jako repelent oraz w garbarstwie. Używana była również do celów leczniczych. W Chinach napar z liści stosowany był przy dolegliwościach żołądkowych i sercowych. W Europie liście wykorzystywano do wykonywania aborcji, w leczeniu chorób skórnych i dyzenterii. Indianie Nuxalk używali wywarów z ucieranych pędów jako środka moczopędnego oraz w leczeniu rzeżączki.
8 marca[edytuj kod]
Triceratops – rodzaj roślinożernego dinozaura rogatego z rodziny ceratopsów, żyjącego w mastrychcie, od 68 do 65,5 milionów lat temu na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Należy do ostatnich nieptasich dinozaurów, które pojawiły się przed wymieraniem kredowym. Nazwa rodzajowa pochodzi z greki i oznacza twarz o trzech rogach. Nosząc dużą kostną kryzę na szyi i trzy rogi, czworonożny, przypominający pod pewnymi względami nosorożca triceratops stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych dinozaurów i najlepiej znanym przedstawicielem Ceratopsidae. Dzielił środowisko życia i stanowił zdobycz tyranozaura, choć nie jest pewne, czy te dwa dinozaury rzeczywiście walczyły ze sobą w sposób, w jaki się to często przedstawia na popularnych obrazkach. Znaleziono liczne szczątki triceratopsa, odkąd po raz pierwszy opisano rodzaj w 1889 roku. Wlicza się w to co najmniej jeden kompletny szkielet.
9 marca[edytuj kod]
Humber Armoured Car – brytyjski samochód pancerny z okresu II wojny światowej, jeden z podstawowych modeli samochodów pancernych używanych podczas wojny przez wojska państw Wspólnoty Brytyjskiej. Samochód powstał w odpowiedzi na zapotrzebowanie armii brytyjskiej na nowy samochód pancerny, mający pełnić podstawową funkcję w pułkach kawalerii pancernej. Był to dwuosiowy średni samochód pancerny, z napędem na obie osie; jego główne uzbrojenie stanowił wielkokalibrowy karabin maszynowy 15 mm Besa, a w ostatniej wersji Mk IV – działko 37 mm. Pierwsze pojazdy zaczęły wchodzić na uzbrojenie jednostek na Wyspach Brytyjskich około czerwca 1941 roku. Od września 1941 kierowano je do jednostek bojowych w Afryce Północnej. W Polskich Siłach Zbrojnych pojazd był używany jedynie do szkolenia. Przede wszystkim znajdował się na wyposażeniu 1 Pułku Rozpoznawczego 1 Dywizji Pancernej. W latach 1940-1945 zamówiono łącznie 3650 pojazdów Humber Armoured Car wszystkich wersji.
10 marca[edytuj kod]
Wukan Nemanicz – władca Zety od około 1190 do 1208 roku. Urodził się około 1160 roku jako najstarszy syn Stefana Nemanii. Na przełomie 1189 i 1190 roku ojciec przekazał mu władzę nad Zetą. Fakt przekazania Wukanowi tego królestwa i szereg towarzyszących mu okoliczności skłania część historyków do przyjęcia hipotezy, że Wukan był przewidziany na następcę tronu wielkożupańskiego w Raszce. Ostatecznie w 1196 roku Nemania abdykował na rzecz młodszego syna Stefana, prawdopodobnie z powodu umocnienia się jego pozycji po przejęciu władzy przez jego teścia Aleksego III nad Bizancjum. Dążąc do uniezależnienia Zety od Raszki, Wukan nawiązał stosunki z papiestwem i Węgrami, doprowadzając do uznania przez obydwa państwa tytułu króla Dukli i Dalmacji, którego używał od 1195 roku.
11 marca[edytuj kod]
Plac Trzech Krzyży w Warszawie – plac znajdujący się w Śródmieściu Warszawy w ciągu Traktu Królewskiego; ukształtowany został w XVIII wieku. Plac powstał na rozdrożu dawnych traktów prowadzących do Starej Warszawy, Solca, Ujazdowa, Rakowca oraz Grzybowa. Około 1725 roku na placu wzniesiono dwie kolumny zwieńczone pozłacanymi krzyżami, wyznaczające początek Drogi Krzyżowej Kalwarii Ujazdowskiej, ufundowanej przez króla Augusta II. Droga wiodła do Grobu Chrystusa, znajdującego przy Zamku Ujazdowskim, który miał zostać przebudowany na kościół i klasztor. W 1756 roku postawiono nieopodal kolumn, w pobliżu wylotu obecnej ulicy Wiejskiej, posąg świętego Jana Nepomucena trzymającego w rękach krzyż. Krzyż ten stał się trzecim krzyżem w tym miejscu, stąd też w XVIII i XIX wieku powstały wokół nich plac nazywano placem Trzech Złotych Krzyży, placem Złotych Krzyży. Obecną nazwę nadano oficjalnie w 1919 roku.
12 marca[edytuj kod]
USS President – ciężka, 44-działowa, drewniana fregata należąca do United States Navy. Ochrzczona przez George'a Washingtona na cześć jednego z fundamentów konstytucji. Budowę nadzorował Forman Cheeseman. Wodowanie odbyło się w kwietniu 1800 roku w stoczni w Nowym Jorku. President był największą z sześciu pierwszych fregat, których konstrukcja została zlecona Ustawą morską z 1794 roku. Ich projektantem był Joshua Humphreys. Wedle jego założeń szóstka miała być głównymi okrętami rodzącej się floty, dlatego też zaplanował je jako większe i odporniejsze na ostrzał niż standardowe fregaty z tamtego okresu. Nominalnie President był fregatą 44-działową, jednak na pokładach zwykle znajdowało się ponad 50 dział. Do pierwszych zadań Presidenta należała ochrona amerykańskich jednostek handlowych podczas quasi-wojny oraz stawianie czoła piratom w trakcie I wojny berberyjskiej.
13 marca[edytuj kod]
Bazylika Grobu Świętego – najważniejsza świątynia chrześcijańska zlokalizowana w Dzielnicy Chrześcijańskiej na Starym Mieście Jerozolimy, w miejscu męki, ukrzyżowania, złożenia do grobu i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Pierwsza bazylika w tym miejscu została wybudowana w IV wieku z polecenia cesarza Konstantyna. Była ona trzykrotnie większa od współczesnej budowli. Budowla konstantyńska została zniszczona przez Persów pod wodzą Chosrowa II Parwiza, który w 614 roku zdobył Jerozolimę. Za panowania cesarza Herakliusza sanktuarium – w mniejszych rozmiarach – odbudował patriarcha Modest. Bazylika została jednak doszczętnie zniszczona w 1009 roku na polecenie kalifa Al-Hakima. W 1099 roku krzyżowcy zdobyli Jerozolimę i na miejscu ruin wznieśli nową świątynię. Na przestrzeni wieków sanktuarium było wielokrotnie przebudowywane i w efekcie pod względem architektonicznym kształt świątyni jest rezultatem różnej jakości przebudów i remontów. Mimo że zewnętrzny wygląd Grobu został znacznie odmieniony, a skała Golgoty w dużym stopniu zniszczona, nadal należą one do najcenniejszych relikwii chrześcijańskich, a sanktuarium przyciąga ogromne liczby pielgrzymów z całego świata.
14 marca[edytuj kod]
Mecz Gwiazd Polskiej Ligi Koszykówki 2011 – 18. mecz Gwiazd Polskiej Ligi Koszykówki rozegrany 16 stycznia 2011 roku w Kaliszu, w hali Kalisz Arena. Spotkanie odbyło się w konwencji Północ–Południe. Zwycięstwo odniósł zespół Południa, który pokonał Północ 119:117. MVP spotkania został Harding Nana z drużyny Południa, który zdobył 24 punkty, miał 7 zbiórek, 3 przechwyty i 1 blok. Ponadto rozegrane zostały także konkursy wsadów oraz rzutów za 3 punkty. W konkursie wsadów zwycięstwo odniósł streetballowiec Łukasz Biedny, który pokonał Camerona Bennermana i Eddiego Millera. W rywalizacji o tytuł najlepszego zawodnika rzucającego za 3 punkty wygrał Darnell Hinson, który wyprzedził Andrzeja Plutę i Ivana Koljevicia. Był to pierwszy w historii Mecz Gwiazd PLK rozegrany w Kaliszu. Transmisję meczu przeprowadziła stacja TVP Sport.
15 marca[edytuj kod]
.JPG)
Kodeks 059 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu z tekstem Ewangelii według Marka, paleograficznie datowany na IV/V wiek. Zachowały się fragmenty dwóch różnych kart kodeksu. Według rekonstrukcji oryginalne karty miały rozmiar 15 na 11 cm. Tekst jest pisany jedną kolumną na stronę, 19 linijek w kolumnie. Atrament jest koloru brunatnego. Z paleograficznego punktu widzenia kodeks jest dobrym przykładem „biblijnej uncjały”. Kształty liter przypominają wczesne wielkie kodeksy. Kodeks jest cytowany w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Tekst został zaliczony do III kategorii Alanda. Nieznane jest miejsce, w którym powstał kodeks. Sugerowany jest Egipt, gdzie zostały odkryte fragmenty 059 i 0215. W końcu XIX wieku oba fragmenty sprowadzone zostały do Wiednia, gdzie są odtąd przechowywane w Austriackiej Bibliotece Narodowej, pod numerem katalogowym Pap. G. 39779.
16 marca[edytuj kod]
Alpine A350 – samochód Formuły 1, zaprojektowany dla Alpine przez Richarda Bouleau w 1968 roku. Model był napędzany przez silnik V8 pochodzący od samochodów sportowych, Renault-Gordini. Model, używający innowacyjnego płaskiego zawieszenia, testowany był przez Mauro Bianchiego na torach Zolder i Zandvoort. Mocnym punktem samochodu był układ hamulcowy z czterema wentylowanymi tarczami hamulcowymi firmy ATE. Wyjaśnienie skuteczności hamulców leżało w konstrukcji płaskiego zawieszenia: jako że koła cały czas były ułożone prostopadle do podłoża, hamowanie było efektywniejsze. Planowano wystawić samochód na Grand Prix Francji 1968. Projekt został jednak zawetowany przez Renault z powodu silnika, słabszego o 100 KM od Cosworthów DFV, wskutek czego A350 nigdy nie wziął udziału w Grand Prix. Jedyny wybudowany egzemplarz A350 został zniszczony w kilka miesięcy po Grand Prix Francji 1968. Z samochodu pozostały tylko koła i fragment nadwozia.
17 marca[edytuj kod]
Zamieszki w Kosowie w 2004 roku – zamieszki na tle etnicznym, do których doszło w dniach 17–19 marca 2004 roku w Kosowie i będące najkrwawszym incydentem w regionie od czasu zakończenia wojny w Kosowie. Ich bezpośrednią przyczyną było rozprzestrzenienie się ostatecznie niepotwierdzonej pogłoski o utopieniu przez Serbów dwóch albańskich chłopców, co rozpoczęło falę ataków Albańczyków na miejsca zamieszkania mniejszości serbskiej. Zamieszki wpisują się równocześnie w szerszy kontekst wieloletniego sporu między obydwiema społecznościami o status polityczny Kosowa. Wskutek serii ataków na serbskie enklawy zginęło co najmniej 19 osób, zaś ok. 4000 opuściło swoje domy. Od około 800 do 935 budynków mieszkalnych zostało zniszczonych. Oprócz napadów na enklawy, doszło do starć Albańczyków z siłami KFOR. Kosowscy Albańczycy zniszczyli lub zdewastowali również 35 cerkwi Serbskiego Kościoła Prawosławnego. Według danych KFOR, w zamieszkach wzięło udział co najmniej 50 tys. osób. Skala przemocy skłoniła NATO do czasowego zwiększenia sił stabilizacyjnych KFOR.
18 marca[edytuj kod]
Lwówek Śląski – przelotowa stacja kolejowa we Lwówku Śląskim. Stacja powstała 15 października 1885 roku, wraz z budową linii z Gryfowa Śląskiego. Odgrywała ona dawniej w ruchu osobowym znaczącą rolę jako węzeł kolejowy, z którego odchodziły linie w czterech kierunkach: do Gryfowa Śląskiego, Jeleniej Góry, Jerzmanic Zdroju oraz Zebrzydowej. Dworzec kolejowy znajduje się po zachodniej stronie stacji, przy ul. Dworcowej 1. Budynek dworca jest dwukondygnacyjny i murowany. Pełni obecnie głównie funkcje mieszkalne. Do dworca przylega magazyn z rampą załadunkową. Cały kompleks uległ w przeszłości przebudowie. Pierwotnie do dworca przylegała drewniano-murowana dobudówka z werandą, a także dodatkowe magazyny. Na stacji znajdują się 2 perony. Są one częściowo zadaszone oraz wyposażone w urządzenia nagłaśniające. Dostęp do nich jest poprzez przejścia podziemne. Stacja przynależy do oddziału regionalnego PKP Polskich Linii Kolejowych we Wrocławiu i Zakładu Linii Kolejowych w Wałbrzychu.
19 marca[edytuj kod]
.JPG)
Synagoga Maharszala w Lublinie – nieistniejąca obecnie, największa synagoga, która znajdowała się w Lublinie, na północnym zboczu wzgórza zamkowego, przy również nieistniejącej ulicy Jatecznej 3. Synagoga została zbudowana około 1567 roku dzięki przywilejowi z dnia 25 sierpnia tego samego roku, jaki wydał dla lubelskich Żydów król Polski Zygmunt II August. Była najstarszym znanym obiektem w Polsce posiadającym bimę czterofilarową. Wraz z synagogą Maharama i Szywe Kryjem wchodziła w skład kompleksu synagogalnego na Podzamczu. Podczas II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne nakazały zamknąć synagogę do celów kultowych. Hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi i zamienili je w na punkt zborny dla osób, z których formowano transporty do obozu zagłady w Bełżcu. Po likwidacji lubelskiego getta synagoga została wysadzona w powietrze.
20 marca[edytuj kod]
.bv – internetowa krajowa domena najwyższego poziomu zarezerwowana dla niezamieszkanego terytorium zależnego Norwegii – Wyspy Bouveta. Domena jest administrowana i utrzymywana przez organizację non-profit Uninett Norid AS. Nie została jeszcze otwarta na rejestrację i nie jest w użyciu. Norweska polityka określa, że dla instytucji związanych z Wyspą Bouveta wystarczająca jest domena .no i z tego powodu domena .bv nie zostanie dopuszczona do użytku. Poza tym norweska polityka nie przewiduje komercjalizacji zasobów domen, a więc nie planuje wystawić domeny na sprzedaż. Istnieje możliwość dopuszczenia domeny do użytku w przyszłości. Gdy tak się stanie, to .bv będzie regulowana przez Norweskie Ministerstwo Telekomunikacji i Poczty i będzie podlegać takim samym zasadom jak domena .no. Domena .bv została przydzielona 21 sierpnia 1997 roku.
21 marca[edytuj kod]
Gramatyka języka fińskiego – opis zjawisk językowych występujących w języku fińskim w ujęciu synchronicznym. Język fiński jest językiem aglutynacyjnym, czyli opartym na niezależnych przyrostkach (sufiksach, końcówkach) dołączanych jeden za drugim do rdzenia wyrazu. W ten sposób realizowana jest zawartość treściowa, która w językach indoeuropejskich często oddawana jest analitycznie przy użyciu oddzielnych słów. Przyjęty w języku fińskim podział na sylaby różni się subtelnie od przyjętego w języku polskim, co jest o tyle istotne, że reguły pewnych ważnych zjawisk fonetycznych i gramatycznych występujących w języku fińskim, wyrażone są poprzez odniesienie do liczby lub cech sylab. Podręcznikiem normatywnym opisującym zasady gramatyki języka fińskiego jest praca zbiorowa Iso Suomen Kielioppi, wydana w 2004 roku przez Towarzystwo Literatury Fińskiej we współpracy z Wydziałem Języka Fińskiego i Literatury Fińskiej Uniwersytetu Helsińskiego.
22 marca[edytuj kod]
Kościół Prawosławny w Ameryce – jeden z Kościołów prawosławnych, działający na terytorium Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku oraz Australii. Jego zwierzchnikiem jest metropolita całej Ameryki i Kanady Tichon (Mollard), zaś funkcję katedry metropolitalnej pełni sobór św. Mikołaja w Waszyngtonie. Liczbę placówek duszpasterskich Kościoła szacuje się na 550. Kościół podzielony jest na 12 jednostek terytorialnych i trzy diecezje etniczne. Według R. Robersona liczy milion wiernych. Kościół Prawosławny w Ameryce jest kontynuatorem tradycji misji prowadzonych na kontynencie amerykańskim przez Rosyjski Kościół Prawosławny. Od niego też otrzymał w 1970 roku autokefalię. Akt ten nie został uznany przez wszystkie Kościoły prawosławne; o ile nie jest przez nie podważana ważność sakramentów udzielanych w OCA, przedmiotem sporu jest jego status prawny i stosunek do innych struktur prawosławnych działających na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady.
23 marca[edytuj kod]
Besnik Gashi – szwedzki skoczek narciarski pochodzenia kosowskiego. Wielokrotny medalista mistrzostw Szwecji seniorów. Zdobywał także medale juniorskich mistrzostw tego kraju. Reprezentant tego kraju. Besnik Gashi w oficjalnych zawodach międzynarodowych w skokach narciarskich rozgrywanych pod egidą Międzynarodowej Federacji Narciarskiej brał udział w latach 2002–2006. Występował wówczas w konkursach Pucharu Kontynentalnego i Letniego Pucharu Kontynentalnego, kilkukrotnie zdobywając punkty do klasyfikacji generalnych obu tych cyklów. Dwukrotnie brał udział w mistrzostwach świata juniorów – najlepsze wyniki w tej imprezie osiągnął w 2003 roku, gdy zajął 12. miejsce w konkursie indywidualnym, a w rywalizacji drużynowej, wraz z reprezentacją Szwecji, uplasował się na 5. pozycji. Gashi w swojej karierze zdobył 9 medali mistrzostw Szwecji seniorów (w tym 4 złote), z czego 4 w konkursach indywidualnych (2 srebrne i 2 brązowe), a także 1 medal letnich mistrzostw Szwecji seniorów (złoty drużynowo). Kilkukrotnie zdobywał także medale juniorskich mistrzostw kraju.
24 marca[edytuj kod]
Odludek albo mizantrop – jedyna zachowana w całości komedia Menandra, napisana w 317/316 roku p.n.e. Odludek albo mizantrop jest wczesną sztuką Menandra. Opowiada dzieje miłości bogatego młodzieńca, Sostrata, do pięknej córki zgryźliwego starca, Knemona. Liczne zabiegi Sostrata o rękę ukochanej nie dają rezultatu, do czasu gdy Knemon, wskutek nieszczęśliwego wypadku, zmuszony jest poprosić o pomoc. Doświadczywszy własnej ograniczoności, zgadza się ostatecznie na ślub córki. Odludek albo mizantrop jest komedią charakteru. Cała intryga sztuki osnuta jest wokół postaci zgryźliwego i złośliwego starca ze wszystkich sił broniącego swojej samotności. Komizm utworu budują powracające sceny dobijania się do drzwi i Knemonowych połajanek. Tekst utworu zaginął pod koniec starożytności, kiedy to dorobek komediopisarza, ze względów językowych, uległ stopniowemu zapomnieniu. Tekst został odnaleziony w drugiej połowie XX wieku i opublikowany w 1959 roku.
25 marca[edytuj kod]
Goin' Back – utwór napisany przez Gerry'ego Goffina oraz Carole King w 1966 roku. Chociaż pierwszą artystką, która nagrała ten utwór, była Goldie z grupy Goldie & The Gingerbreads, po nieporozumieniach z autorami dotyczącymi nieautoryzowanych zmian w tekście, zgoda na użycie ich dzieła została wycofana. Wówczas Carole King postanowiła sama nagrać utwór, jednak ostatecznie podarowała go Dusty Springfield. W wykonaniu Springfield piosenka stała się międzynarodowym hitem i dlatego ta wersja jest do dziś najbardziej znana. Nagrania dokonano 15 czerwca 1966 roku w Philips Studios w Londynie. Artystce akompaniował Peter Knight, zaś produkcją zajął się Johnny Franz. Singel został wydany 1 lipca 1966 i osiągnął dziesiąte miejsce na UK Singles Chart, lecz mimo to nie wydano go w Stanach Zjednoczonych. Utwór Goin' Back nie został zamieszczony na żadnym albumie studyjnym Dusty Springfield z lat 1960, jednak znalazł się na kilku kompilacjach wokalistki, w tym Greatest Hits, Goin' Back: The Very Best of Dusty Springfield, Songbooks, Complete A and B-sides: 1963–1970, Live at the BBC, a także na brytyjskim wydaniu Golden Hits.
26 marca[edytuj kod]
Synagoga Maharszala w Lublinie – nieistniejąca obecnie, największa synagoga, która znajdowała się w Lublinie, na północnym zboczu wzgórza zamkowego, przy również nieistniejącej ulicy Jatecznej 3. Synagoga została zbudowana około 1567 roku dzięki przywilejowi z dnia 25 sierpnia tego samego roku, jaki wydał dla lubelskich Żydów król Polski Zygmunt II August. Była najstarszym znanym obiektem w Polsce posiadającym bimę czterofilarową. Wraz z synagogą Maharama i Szywe Kryjem wchodziła w skład kompleksu synagogalnego na Podzamczu. Podczas II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne nakazały zamknąć synagogę do celów kultowych. Hitlerowcy doszczętnie zdewastowali wnętrze synagogi i zamienili je w na punkt zborny dla osób, z których formowano transporty do obozu zagłady w Bełżcu. Po likwidacji lubelskiego getta synagoga została wysadzona w powietrze.
27 marca[edytuj kod]
Austro-węgierskie okręty podwodne typu U-1 – dwa okręty podwodne zaprojektowane dla Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine przez amerykańskiego inżyniera Simona Lake'a i zbudowane w stoczni marynarki w Poli w ramach porównawczej oceny zagranicznych projektów jednostek tej klasy. Okręty typu U-1, oba zwodowane w 1909 roku, miały długość 30,5 m i były napędzane dwoma silnikami benzynowymi na powierzchni i dwoma elektrycznymi w zanurzeniu. Na początku I wojny światowej znajdowały się w suchym doku czekając na nowe akumulatory i wymianę silników na wysokoprężne. Od początku 1915 roku oba okręty wykonywały rejsy patrolowe z Triestu i Poli do momentu uznania ich za przestarzałe na początku 1918 roku. Pozostały w służbie jako jednostki szkolne i były przydzielone do bazy okrętów podwodnych na wyspie Brioni. W momencie zakończenia konfliktu oba znajdowały się w Poli. Zostały przyznane Włochom w ramach reparacji wojennych w 1920 roku i zezłomowane w Poli. Żaden z nich nie odniósł sukcesów podczas działań wojennych.
28 marca[edytuj kod]
Umschlagplatz w Warszawie – nieistniejąca rampa kolejowa przy ulicy Stawki 4/6 w Warszawie, która wraz ze znajdującymi się w jej sąsiedztwie budynkami była wykorzystywana w latach 1942–1943 jako miejsce koncentracji Żydów z warszawskiego getta przed wywiezieniem ich do obozu zagłady w Treblince oraz obozów w dystrykcie lubelskim. Teren placu był silnie strzeżony przez Niemców, ukraińskie i łotewskie formacje pomocnicze oraz policję żydowską. Funkcję komendanta Umschlagplatzu pełnił Mieczysław Szmerling – słynący z brutalności podobwodowy Żydowskiej Służby Porządkowej. W pierwszych dniach niemieckiej „akcji” na Umschlagplatzu masowo rozstrzeliwano osoby nie będące w stanie znieść trudów podróży do Treblinki, głównie starców i chorych. Później liczba egzekucji zmniejszyła się, lecz osoby stawiające opór lub próbujące ucieczki były nadal rozstrzeliwane na miejscu. Czas oczekiwania gromadzonych na Umschlagplatzu Żydów na podstawienie wagonów wynosił od kilku godzin do nawet kilku dni, a podróż do Treblinki trwała od kilku do nawet kilkudziesięciu godzin.
29 marca[edytuj kod]
Codex Borgianus – grecko-koptyjski kodeks uncjalny Nowego Testamentu, paleograficznie datowany na V lub VI wiek. Nazwa kodeksu pochodzi od jednego z jego byłych właścicieli. Zachował się we fragmentarycznym stanie. Kodeks cytowany jest w krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu. Do tego samego rękopisu należały 0113, 0125 oraz 0139. Tekst pisany jest dwiema kolumnami na stronę, ale tekst grecki i koptyjski (dialekt saidzki) znajdują się nie w sąsiednich kolumnach, lecz na przeciwległych stronach. Pismo jest pisane w sposób ciągły, jedynie pojedyncze kropki zaznaczają przerwy zgodnie z podziałem kolometrycznym. Poszczególne partie kodeksu przechowywane są w trzech bibliotekach świata. Całość stanowi 31 kart, z których część jest fragmentaryczna. 21 kart przechowywanych jest w Bibliotece Watykańskiej, 2 karty w Morgan Library & Museum w Nowym Jorku. Ponadto trzy karty oraz fragmenty pięciu, sklasyfikowane jako 0113, 0125 i 0139, przechowywane są we Francuskiej Bibliotece Narodowej w Paryżu.
30 marca[edytuj kod]
Tero Pitkämäki – fiński lekkoatleta specjalizujący się w rzucie oszczepem. Trzykrotny uczestnik igrzysk olimpijskich – w 2004 zajął ósme miejsce, w 2008 zdobył brązowy medal, a w 2012 był piąty. Złoty i srebrny medalista mistrzostw świata, dwukrotnie stawał na podium czempionatu Starego Kontynentu. W 2005 oraz 2007 roku zwyciężał w zawodach światowego finału lekkoatletycznego. Medalista mistrzostw Finlandii oraz reprezentant kraju w meczach międzypaństwowych, pucharze Europy i drużynowym czempionacie Europy. W 2007 roku zwyciężył w plebiscycie European Athlete of the Year Trophy i stał się pierwszym fińskim lekkoatletą, który triumfował w tym konkursie. Za swojego największego sportowego rywala uważa Norwega Andreasa Thorkildsena, który jest jego przyjacielem.
31 marca[edytuj kod]
Andrzej z Brzeźnicy – biskup płocki w latach 1239 lub 1240–1244. Pochodził z rodu Gryfitów i był bratem kasztelana krakowskiego Klemensa z Brzeźnicy, kasztelana cieszyńskiego Jana, Wierzbięty i Świętosława oraz synem kasztelana płockiego Klemensa. Karierę duchowną być może rozpoczął już na początku lat 20. XIII wieku. Prawdopodobnie to właśnie przyszły biskup płocki pełnił w 1224 roku funkcję scholastyka sandomierskiego, i to on w latach 1225–1231 był kanonikiem krakowskim, a następnie w latach 1227–1229 występował w dokumentach jako proboszcz kościoła św. Michała w Krakowie. Andrzeja uznaje się za pewnego lub jedynie prawdopodobnego jednego z towarzyszy biskupa Iwona Odrowąża w podróży włoskiej w 1229 roku. Według Jana Długosza, wykorzystawszy śmierć biskupa, postarał się o prowizję apostolską na biskupstwo krakowskie, ewentualnie po prostu był on kandydatem części kapituły krakowskiej na urząd biskupa w 1229. Wybrany biskupem w 1239 przy akceptacji Bolesława I mazowieckiego otrzymał na biskupstwo płockie prowizję papieską.