Ministerstwo Spraw Wojskowych Ukraińskiej Republiki Ludowej
Ministerstwo Spraw Wojskowych Ukraińskiej Republiki Ludowej – organ władzy państwowej Ukraińskiej Republiki Ludowej.
Działalność ministerstwa[edytuj | edytuj kod]
Minister Spraw Wojskowych stał na czele systemu dowodzenia Wojskiem i Flotą URL. Odpowiadał konstytucyjnie za „całość spraw wojskowych", a z momentem ogłoszenia stanu wojny i wyznaczenia dowódcy Armii Czynnej za rejony tyłowe frontu[1].
W połowie listopada 1919 zaistniało realne niebezpieczeństwo zajęcia przez oddziały „białej” Rosji tymczasowej stolicy URL – Kamieńca Podolskiego. Na posiedzeniu Rady Ministrów Ludowych zdecydowano niezwłocznie rozpocząć ewakuację wyższych organów państwowych, a jednocześnie zaproponowano Polakom zajęcie Kamieńca Podolskiego pod warunkiem pozostawienia tam ukraińskich władz cywilnych i zapewnienia praw ludności ukraińskiej. 16 listopada instytucje państwowe z minimalną liczbą pracowników opuściły Kamieniec, do którego wkrótce weszły polskie wojska. Większość pracowników ministerstwa skierowano na bezterminowy urlop. Na miejscu pozostał Główny Pełnomocnik rządu URL – minister wyznań, prof. Iwan Ohijenko, a Ministerstwo Spraw Wojskowych reprezentował ataman Fedir Kołodij.
W tym czasie minister spraw wojskowych płk Wołodymyr Salski wraz z Atamanem Głównym Symonem Petlurą przebywał w Warszawie. 12 lutego 1920 podpisano rozkaz GUW nr 87, na mocy którego do momentu powrotu ministra spraw wojskowych do Kamieńca Podolskiego, urzędnicy Ministerstwa mieli podlegać osawułowi Porfyrijowi Buczkowi. W tym czasie w Kamieńcu znajdowało się łącznie 398 zarejestrowanych pracowników ministerstwa[2].
Rozkaz Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych Ukraińskiej Republiki Ludowej nr 5 z 25 lutego określał, że wszyscy pracownicy MSWojsk. „przebywają w Kamieńcu jako osoby prywatne”, a zarządzanie personelem i mieniem przejął Główny Prokurator Wojskowy ppłk Jewhen Moszynskyj. Rozkaz określał, że nie przejmuje on „innych funkcji ministra spraw wojskowych poza obowiązkiem zachowania aparatu Ministerstwa Spraw Wojskowych”.
W drugiej połowie marca do Kamieńca wrócił etatowy minister spraw wojskowych płk Wołodymyr Salski, a ministerstwo rozpoczęło „normalną” działalność[3]. Zgodnie z rozkazem NDW nr 3 z 29 marca, głównym zadaniem Ministerstwa Spraw Wojskowych było „zajmowanie się wszelkimi sprawami, które dotyczą kwestii formowania armii i prowadzenia tych formowań, nadzór nad nimi i odpowiedzialność za nie", a rozkaz Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 14 z 31 marca wprowadzał nowe etaty resortu i instrukcję o podziale kompetencji pomiędzy różnymi komórkami[4].
9 maja rozpoczęto przeniesienie ministerstwa z Kamieńca Podolskiego do Winnicy. Jednak wskutek przełamania frontu przez Armię Budionnego resort wojskowy URL został 9 czerwca ewakuowany do Żmerynki, 16 czerwca − do Starokonstantynowa, a 24 czerwca przez Płoskirów z powrotem trafił do Kamieńca Podolskiego, gdzie „przystąpił do normalnej pracy”. Z uwagi na zmieniającą się sytuację na froncie, ewakuacja trwała jednak nadal. 9 lipca rozpoczęto ewakuację przez Zaleszczyki do Stanisławowa, a 15 lipca dalej do Rzeszowa.
Pospieszna ewakuacja doprowadziła do pewnej dezorganizacji pracy resortu. W czasie, kiedy większość jego urzędów znajdowała się w Rzeszowie, część pracowników Głównego Wydziału Sztabu Generalnego znajdowała się jeszcze przy sztabie polskiej 6 Armii w Tarnopolu, a pracownicy Wydziału Artylerii pozostali w Kamieńcu. W pierwszej połowie sierpnia z Rzeszowa do Stanisławowa przeniesiono Główny Wydział Zaopatrzenia, a część pracowników ministerstwa oddelegowano do dowództwa Atamana Głównego, gdzie sformowano Polową Kancelarię MSWojsk[5].
17 lipca Ataman Główny rozkazał zmniejszyć do (o dwie osoby?) dwóch osób liczbę pracowników etatowych we wszystkich komórkach Ministerstwa Spraw Wojskowych, a pozostałych skierowano do dyspozycji szefa sztabu Armii Czynnej. Redukcje te nie dotyczyły komórek zajmujących się zaopatrzeniem. Przeszły one do sztabu Armii Czynnej w pełnym składzie. Nastąpiły też pewne zmiany w strukturze organizacyjnej resortu. Z ministerstwa został wydzielony GWSzG, w miejsce Głównego Wydziału Składu Personalnego utworzono Główny Wydział Mobilizacyjno-Personalny, a zamiast Wydziału Głównego Prokuratora Wojskowego utworzono Główny Wydział Sądownictwa Wojskowego. 13 października wydano rozkaz powrotu personelu MSWojsk. do Kamieńca Podolskiego[6].
Jednak wskutek klęski wojsk ukraińskich na froncie bolszewickim, ministerstwo znowu musiało opuścić miasto. Już 14 listopada rozpoczęto przygotowania do ewakuacji. Ewakuowano się przez Lanckoroń i Czemerowce do rejonu na północ od Gródka. Większość komórek resortu miała zostać rozmieszczona w Kuźminie. Na północ od wsi, za rzeką Smotrycz rozlokować się miał Sztab Generalny, w Szyszkowcach − Główny Wydział Zaopatrzenia. 17 listopada personel ministerstwa przemieścił się w rejon Wołoczysk, a 20 listopada jego pracownicy przeszli na zachodni brzeg Zbrucza, gdzie zostali rozbrojeni i internowani przez wojska polskie[7]. Już w polskich obozach dla internowanych rozpoczęto wprowadzanie w życie przygotowanej jeszcze w listopadzie, a ogłoszonej dopiero w rozkazie NDW nr 454 z 31 stycznia 1921 ustawy O wyższym dowództwie wojskowym. Minister spraw wojskowych miał od teraz dwóch zastępców z których pierwszy odpowiadał za kwestie kadrowe i administracyjne, a drugi kierował wszystkimi sprawami zaopatrzenia wojsk. W czasie pokoju ministrowi podlegali generał-inspektor i szef Sztabu Generalnego.
W związku z demobilizacją wojska ukraińskiego, w 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych URL zostało zlikwidowane. W styczniu 1927 przy osobie ministra utworzono niewielki sztab, który działał w Warszawie, warunkach ścisłej konspiracji, aż do września 1939[7].
Organizacja Ministerstwa Spraw Wojskowych[edytuj | edytuj kod]
| 31 marca 1920 | lato 1920[8] |
|---|---|
Minister Spraw Wojskowych
|
Minister Spraw Wojskowych
|
Ministrowie Spraw Wojskowych[edytuj | edytuj kod]
| Ministrowie Spraw Wojskowych | ||
| Stopień, imię i nazwisko | Okres pełnienia stanowiska | Uwagi |
| Na terytorium URL[2] | ||
|---|---|---|
| gen. Ołeksandr Osiecki | 26 XII 1918 – 21 I 1919 | |
| gen. Ołeksandr Hrekiw | 2 I – 13 II 1919 | |
| sot. Ołeksandr Szapował | 13 II – 9 IV 1919 | |
| sot. Hryhoryj Syrotenko | 9 IV – 27 VII 1919 | |
| płk Wsewołod Petriw | 27 VII – 5 XI 1919 | |
| gen. chor. Wołodymyr Salski | 5 XI 1919 – 11 IX 1920 | |
| Na emigracji[9] | ||
| gen. Ołeksa Gałkin | 11 IX – 24 XII 1920 | |
| gen. Mykoła Junakiw | 24 XII 1920 – 8 II 1921 | |
| gen. Serhij Diadiusza | 8 II - 24 III 1921 | |
| gen. Mychajło Omelianowicz-Pawlenko | 24 lll – 23 V 1921 | |
| gen. Marko Bezruczko | 23 V – 5 VIII 1921 | |
| gen. Wiktor Pawlenko | 5 Vlll – 15 XI 1921 | |
| gen. Andrij Wowk | 15 XI 1921 – III 1922 | |
| gen. Oleksa Gałkin | III – V 1922 | |
| gen. Mykoła Junakiw | V 1922 – 17 VII 1923 | |
| gen. Wolodymyr Salski | 17 VII 1923 – 1940 | |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 182.
- ↑ a b Rukkas 2020 ↓, s. 183.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 184.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 185.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 186.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 187.
- ↑ a b Rukkas 2020 ↓, s. 188.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 621.
- ↑ Rukkas 2020 ↓, s. 189.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
- Andrij Rukkas: Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 roku. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8098-843-9.