Starachowice: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m poprawa linków zewnętrznych
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z aplikacji mobilnej
Linia 53: Linia 53:


W [[dwudziestolecie międzywojenne|dwudziestoleciu międzywojennym]] Starachowice były ważnym ośrodkiem [[przemysł zbrojeniowy|przemysłu zbrojeniowego]], z racji swojego położenia w [[Centralny Okręg Przemysłowy|Centralnym Okręgu Przemysłowym]], odbywała się tu produkcja licencjonowanych dział „Bofors”. Działały liczne kopalnie rud żelaza, huta (stąd herb miasta skrzyżowane narzędzia hutnicze i górnicze) do której gęstą siecią kolei wąskotorowej dowożono rudy z okolicznych kopalń.
W [[dwudziestolecie międzywojenne|dwudziestoleciu międzywojennym]] Starachowice były ważnym ośrodkiem [[przemysł zbrojeniowy|przemysłu zbrojeniowego]], z racji swojego położenia w [[Centralny Okręg Przemysłowy|Centralnym Okręgu Przemysłowym]], odbywała się tu produkcja licencjonowanych dział „Bofors”. Działały liczne kopalnie rud żelaza, huta (stąd herb miasta skrzyżowane narzędzia hutnicze i górnicze) do której gęstą siecią kolei wąskotorowej dowożono rudy z okolicznych kopalń.
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w Wierzbniku (zamieszkiwanym w dużej części przez [[Żydzi|Żydów]]) utworzono [[getto]], po jego likwidacji w 1942 roku Żydów przewieziono do obozów w [[Auschwitz-Birkenau]] i [[Treblinka (KL)|Treblince]]. Na pamiątkę bitwy o Starachowice stoczonej we wrześniu 1939 roku przy jednym z ważniejszych skrzyżowań stoi armata wojenna upamiętniająca bohaterów miasta.
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] w Wierzbniku (zamieszkiwanym w dużej części przez [[Żydzi|Żydów]]) utworzono [[getto]], po jego likwidacji w 1942 roku Żydów przewieziono do obozów w [[Auschwitz-Birkenau]] i [[Treblinka (KL)|Treblince]]. W czasie okupacji niemieckiej naziści przy kopalni rudy utworzyli obóz "na Majówce", którego więźniowie byli wykorzystywani do niewolniczej pracy w hucie. Obóz działał do 1944 roku. Na pamiątkę bitwy o Starachowice stoczonej we wrześniu 1939 roku przy jednym z ważniejszych skrzyżowań stoi armata wojenna upamiętniająca bohaterów miasta.
Po [[II wojna światowa|wojnie]] w 1948 roku w Starachowicach utworzono [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|Fabrykę Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego]]. [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC „STAR”]] przez lata była głównym pracodawcą w mieście, zatrudniała ponad 20 tysięcy robotników. To dzięki niej Starachowice dynamicznie się rozwinęły i rozbudowały, powstały liczne osiedla mieszkaniowe o wysokim standardzie. Miasto było ważnym ośrodkiem motoryzacyjnym w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]]. Oprócz [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC]], działały również inne zakłady, tj. jedyny w Polsce Zakład Topienia Bazaltu (prowadzi produkcję do dziś), Starachowickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego (jeden z trzech największych w tym czasie zakładów tartacznych w Polsce), oraz do 1968 roku działał [[wielki piec]].
Po [[II wojna światowa|wojnie]] w 1948 roku w Starachowicach utworzono [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|Fabrykę Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego]]. [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC „STAR”]] przez lata była głównym pracodawcą w mieście, zatrudniała ponad 20 tysięcy robotników. To dzięki niej Starachowice dynamicznie się rozwinęły i rozbudowały, powstały liczne osiedla mieszkaniowe o wysokim standardzie. Miasto było ważnym ośrodkiem motoryzacyjnym w [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]]. Oprócz [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC]], działały również inne zakłady, tj. jedyny w Polsce Zakład Topienia Bazaltu (prowadzi produkcję do dziś), Starachowickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego (jeden z trzech największych w tym czasie zakładów tartacznych w Polsce), oraz do 1968 roku działał [[wielki piec]].
Jednak wraz z upadkiem [[gospodarka planowa|centralnie zarządzanej gospodarki]], upadła monokultura zatrudnienia. [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC „STAR”]] tak jak była przyczyną sukcesu gospodarczego Starachowic, tak stała się przyczyną problemów miasta. Załamanie [[eksport]]u na przełomie lat 80. i 90. XX wieku do krajów [[blok wschodni|bloku wschodniego]], spowodowało znaczne zwolnienia. Fabryka przyniosła miastu falę bezrobocia{{fakt|data=2014-08}}, sama w latach 90. miała kilku właścicieli, zakład podzielono. W końcu lat 90. właścicielem został koncern [[MAN SE|MAN]], obecnie w fabryce MAN Bus produkowane są szkielety autobusów. Również w tym czasie w mieście utworzono [[Specjalna strefa ekonomiczna|Specjalną Strefę Ekonomiczną]] „Starachowice”, dzięki której liczba bezrobotnych spadła{{fakt|data=2014-08}}.
Jednak wraz z upadkiem [[gospodarka planowa|centralnie zarządzanej gospodarki]], upadła monokultura zatrudnienia. [[Fabryka Samochodów Ciężarowych „Star”|FSC „STAR”]] tak jak była przyczyną sukcesu gospodarczego Starachowic, tak stała się przyczyną problemów miasta. Załamanie [[eksport]]u na przełomie lat 80. i 90. XX wieku do krajów [[blok wschodni|bloku wschodniego]], spowodowało znaczne zwolnienia. Fabryka przyniosła miastu falę bezrobocia{{fakt|data=2014-08}}, sama w latach 90. miała kilku właścicieli, zakład podzielono. W końcu lat 90. właścicielem został koncern [[MAN SE|MAN]], obecnie w fabryce MAN Bus produkowane są szkielety autobusów. Również w tym czasie w mieście utworzono [[Specjalna strefa ekonomiczna|Specjalną Strefę Ekonomiczną]] „Starachowice”, dzięki której liczba bezrobotnych spadła{{fakt|data=2014-08}}.

Wersja z 00:12, 20 lut 2015

Szablon:POL miasto infobox

Starachowice (w latach 1939–1949 Starachowice-Wierzbnik[1]) – miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim. Położone na pograniczu Gór Świętokrzyskich i Przedgórza Iłżeckiego. Leży w dolinie rzeki Kamiennej i jest otoczone rozległymi lasami – pozostałością Puszczy Świętokrzyskiej.

Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Styków. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kieleckiego. Według danych z 30 czerwca 2014 miasto miało 50 982 mieszkańców[2].

Siedziba utworzonej w 1997 roku Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Starachowice”, która na terenie miasta obejmuje obszar 168 ha i jest zagospodarowana w blisko 90%[3].

Historia

Otoczenie Wierzbnik i Michałowa w XVIII wieku - obecnych dzielnic Starachowic
Rynek w Wierzbniku
Budynek Starostwa Powiatowego

W miejscu obecnych Starachowic istniała kuźnica, dzierżawiona w XVI wieku przez Starzechowskich, stąd prawdopodobnie nazwa miejscowości. Obok kuźni na terenie obecnego miasta istniało miasto Wierzbnik (dziś stanowiący najstarszą, zabytkową część Starachowic).

 Osobne artykuły: Wierzbnik (Starachowice) i Kalendarium Wierzbnika.

Do 1817 r. osada stanowiła własność zakonu cystersów z Wąchocka, którzy w 1789 r. zbudowali tu wielki piec. W 1815 r. hutę przejął rząd Królestwa Polskiego. W 1 połowie XIX w. Starachowice stały się największym ośrodkiem przemysłu metalowego w Królestwa Polskiego, częścią tzw. Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego, wg planu Stanisława Staszica – rozbudowy przemysłu żelaznego wzdłuż rzeki Kamiennej z głównym ośrodkiem w Starachowicach (1817 r.) realizowanego pod kierunkiem Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. W 1899 roku uruchomiono wielki piec, osada stała się ważnym ośrodkiem wydobycia i hutnictwa żelaza. W 1939 roku połączono Wierzbnik, osadę fabryczną Starachowce oraz wieś Starachowice i utworzono Starachowice-Wierzbnik. W 1949 roku zmieniono nazwę całej miejscowości na Starachowice.

W dwudziestoleciu międzywojennym Starachowice były ważnym ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego, z racji swojego położenia w Centralnym Okręgu Przemysłowym, odbywała się tu produkcja licencjonowanych dział „Bofors”. Działały liczne kopalnie rud żelaza, huta (stąd herb miasta skrzyżowane narzędzia hutnicze i górnicze) do której gęstą siecią kolei wąskotorowej dowożono rudy z okolicznych kopalń. W czasie II wojny światowej w Wierzbniku (zamieszkiwanym w dużej części przez Żydów) utworzono getto, po jego likwidacji w 1942 roku Żydów przewieziono do obozów w Auschwitz-Birkenau i Treblince. W czasie okupacji niemieckiej naziści przy kopalni rudy utworzyli obóz "na Majówce", którego więźniowie byli wykorzystywani do niewolniczej pracy w hucie. Obóz działał do 1944 roku. Na pamiątkę bitwy o Starachowice stoczonej we wrześniu 1939 roku przy jednym z ważniejszych skrzyżowań stoi armata wojenna upamiętniająca bohaterów miasta. Po wojnie w 1948 roku w Starachowicach utworzono Fabrykę Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego. FSC „STAR” przez lata była głównym pracodawcą w mieście, zatrudniała ponad 20 tysięcy robotników. To dzięki niej Starachowice dynamicznie się rozwinęły i rozbudowały, powstały liczne osiedla mieszkaniowe o wysokim standardzie. Miasto było ważnym ośrodkiem motoryzacyjnym w PRL. Oprócz FSC, działały również inne zakłady, tj. jedyny w Polsce Zakład Topienia Bazaltu (prowadzi produkcję do dziś), Starachowickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego (jeden z trzech największych w tym czasie zakładów tartacznych w Polsce), oraz do 1968 roku działał wielki piec. Jednak wraz z upadkiem centralnie zarządzanej gospodarki, upadła monokultura zatrudnienia. FSC „STAR” tak jak była przyczyną sukcesu gospodarczego Starachowic, tak stała się przyczyną problemów miasta. Załamanie eksportu na przełomie lat 80. i 90. XX wieku do krajów bloku wschodniego, spowodowało znaczne zwolnienia. Fabryka przyniosła miastu falę bezrobocia[potrzebny przypis], sama w latach 90. miała kilku właścicieli, zakład podzielono. W końcu lat 90. właścicielem został koncern MAN, obecnie w fabryce MAN Bus produkowane są szkielety autobusów. Również w tym czasie w mieście utworzono Specjalną Strefę Ekonomiczną „Starachowice”, dzięki której liczba bezrobotnych spadła[potrzebny przypis].

Kalendarium

  • 1547 – Wzmianka w dokumencie cystersów o istnieniu kopalni rudy żelaza zwanej Minerą Starzechowską
  • 1624 – Lokacja miasta Wierzbnik na mocy przywileju Zygmunta III Wazy
  • 1788 – Uruchomienie czterech kopalni w pobliżu terenów dzisiejszych Starachowic
  • 1809 – Zniszczenie zakładów w Starachowicach i Wąchocku przez wojska austriackie powracające spod Raszyna
  • 1817 – Sporządzenie przez Stanisława Staszica projektu kombinatu zakładów przemysłowych, których głównym ośrodkiem miały być Starachowice
  • 1870 – Wierzbnik traci prawa miejskie; sprzedaż Zakładów Starachowickich Antoniemu Fränklowi za łączną sumę 1.167.000 rubli
  • 1899 – Uruchomienie nowoczesnego wielkiego pieca opalanego koksem
  • 1903 – Największa powódź rzeki Kamiennej w dziejach miasta
  • 1924 – Rozpoczęcie produkcji dział przeciwlotniczych przy współpracy z firmą Bofors
  • 1926 – Powstanie klubu Star Starachowice
  • 1 kwietnia 1939 – Połączenie Wierzbnika, Starachowic i okolicznych wiosek w jedno miasto Starachowice-Wierzbnik
  • 2 września 1939 – Ewakuacja personelu i wyposażenia Zakładów Starachowickich do Kowla
  • 6 września 1939 – Bohaterska obrona miasta przez załogę baterii przeciwlotniczej na Wanacji
  • 17 stycznia 1945 – Wyzwolenie Starachowic spod okupacji niemieckiej przez 3 Armię Pierwszego Frontu Ukraińskiego
  • 1947 – Przekształcenie Zakładów Starachowickich w Fabrykę Samochodów Ciężarowych
  • 1949 – Powstanie Fabryki Samochodów Ciężarowych „Star” im. Feliksa Dzierżyńskiego
  • 1949 – Nazwa miasta Starachowice-Wierzbnik zostaje zmieniona na Starachowice: Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 19 sierpnia 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości.
  • 1952 – Starachowice uzyskują status miasta wydzielonego na prawach powiatu: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952r.
  • 1962 – Zamknięcie ostatniej podziemnej kopalni rudy żelaza „Majówka”
  • 1968 – Ostateczne wygaszenie wielkiego pieca
  • 1999 – Sprzedaż Fabryki Samochodów Ciężarowych niemieckiemu koncernowi MAN AG, od 09.01.2009 zakład funkcjonuje pod nazwą MAN Bus Sp. z o.o.

Gospodarka i ekonomia

MAN STAR Trucks (nazwa STAR Trucks do 2009 r.)

Starachowice to jedno z trzech (po Kielcach i Ostrowcu Św.) największych miast województwa świętokrzyskiego, głównie ośrodek administracyjno-przemysłowy. Historyczny ośrodek hutnictwa żelaza, przemysłu ciężkiego i maszynowego, a także przemysłu drzewnego, metalurgicznego, ceramicznego i mięsnego.

Tradycje hutnicze były obecne w regionie od epoki żelaza. Bliskość złóż rud żelaza spowodowała powstanie w 1899 roku wielkiego pieca w osadzie Starachowice, który funkcjonował aż do 1968 roku. Wzdłuż doliny rzeki Kamiennej funkcjonowało kilka podobnych pieców – do obecnych czasów przetrwał tylko ten w Starachowicach w którym mieści się Muzeum Przyrody i Techniki.

W okresie międzywojennym, w Starachowicach rozbudowano zakłady specjalizujące się w produkcji broni, głównym powodem była lokalizacja miasta – w Centralnym Okręgu Przemysłowym. W latach 1948-1991 w mieście funkcjonowała Fabryka Samochodów Ciężarowych "Star" im. Feliksa Dzierżyńskiego, specjalizująca się w się w produkcji lekkich i średnich samochodów ciężarowych. To dzięki niej Starachowice z małej osady miejskiej stały się jednym z największych miast regionu, dając zatrudnienie większości pracujących. Fabryka w szczytowym okresie zatrudniała ponad 20 tysięcy pracowników. Lata 60. i 70. XX wieku przyniosły miastu dynamiczny rozwój i kilkukrotny przyrost liczby ludności, dzięki temu miasto było jednym z najszybciej rozwijających się w kraju. Niestety efektem oparcia całego rynku pracy na jednym zakładzie były późniejsze problemy ekonomiczne miasta.

Transformacja gospodarcza z początku lat 90. XX wieku przyniosła miastu wzrost bezrobocia, spowodowany zwolnieniami w Fabryce Samochodów Ciężarowych „STAR”. W 1999 roku głównym udziałowcem spółki STAR Trucks Sp. z o.o. został niemiecki koncern MAN AG. Obecnie w fabryce MAN Bus produkowane są szkielety autobusów MAN. Znaczną poprawę sytuacji ekonomicznej przyniosło również ulokowanie w mieście Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Starachowice”, która obejmuje w mieście obszar 168 ha. Bezrobocie pozostaje w dalszym ciągu poważnym problemem, jednak sytuacja ulega poprawie. W 2004 roku w powiecie starachowickim sięgnęło aż 27%, w 2007 roku spadło do 13,9%, a w 2010 roku wynosiło 17,3%.

Głównymi pracodawcami w mieście są między innymi: MAN Bus Sp. z o.o., Cersanit, Cerrad, Gerda, Perfopol, Odlewnie Polskie S.A., Animex, R.R. Donnelley i wiele innych mniejszych przedsiębiorstw.

Transport

 Osobny artykuł: Drogi powiatu starachowickiego.
Starachowice Wschodnie
Starachowice Wschodnie Wąskotorowe na linii do Iłży i wiadukt na drodze wojewódzkiej nr 744 (miejska obwodnica)

Starachowice leżą pomiędzy drogami krajowymi nr 7/E77 oraz 9/E371. Przez miasto równoleżnikowo przechodzi droga krajowa nr 42, do niej, południkowo dochodzą drogi wojewódzkie 744 (ul. Radomska) z północy oraz 756 z południa.

Miasto posiada dobrze rozwiniętą sieć drogową. Przełomowym momentem dla miasta było otwarcie w 2000 roku trasy północ-południe – Alei Kardynała Stefana Wyszyńskiego– przechodzącej w znacznej długości wiaduktem nad rzeką i doliną rzeki Kamiennej. Dzięki temu połączeniu znacznie skrócił się czas podróży pomiędzy południem a północą miasta. Podobne połączenie planowane jest w zachodniej części miasta, co znacznie odciążyłoby bardzo uczęszczaną ul. Radomską, i starą część miasta zwaną Starachowice Dolne.

Transport miejski obsługiwany jest przez Miejski Zakład Komunikacyjny w Starachowicach na 30 stałych liniach miejskich i podmiejskich. Poza tym funkcjonują również przewozy prywatne, jak i komunikacja PKS (PKS Starachowice) obsługująca okoliczne miejscowości, jak i oferująca połączenia z większymi miastami Polski.

Przez miasto przebiega również linia kolejowa nr 25 (Łódź Kaliska – Dębica), na jej trasie funkcjonują przystanki Starachowice (przystanek kolejowy), Starachowice Wschodnie, oraz Starachowice Michałów. Miasto posiada połączenie kolejowe m.in. z Warszawą (Warszawa Wschodnia – Przemyśl) oraz z Krakowem przez Kielce (Ostrowiec Świętokrzyski – Kraków). Ponadto na trasie Ostrowiec Świętokrzyski – Starachowice – Skarżysko-Kamienna – Kielce kursuje szynobus świętokrzyskiego oddziału Przewozów Regionalnych.

W przeszłości, Starachowice posiadały bardzo bogatą sieć kolei wąskotorowych wykorzystywanych głównie w celach przemysłowych. Większość linii rozebrano, do lat 80. XX wieku funkcjonowała także pasażerska linia na trasie Starachowice Wschodnie Wąskotorowe – Iłża. W 2004 roku kolejkę reaktywowano na odcinku Starachowice WW – Lipie, obecnie kolejka funkcjonuje w okresie wakacyjnym. W planach jest reaktywacja kolejki na całej linii.

W 2009 otworzono oficjalnie sanitarne lądowisko – heliport przy ul. Radomskiej 70.

Przyroda

Unikalne odsłonięcie geologiczne wzdłuż Al. Armii Krajowej – pomnik przyrody nieożywionej (długość-400m, wysokość-5-8m)

Starachowice są położone wśród borów i lasów zarządzanych i administrowanych przez Nadleśnictwo Starachowice i Nadleśnictwo Skarżysko-Kamienna. Od strony północnej są to tzw. Lasy Starachowickie, natomiast tereny od strony zachodnio-południowej są częścią Sieradowickiego Parku Krajobrazowego.

Pierwsze badania nad prostoskrzydłymi na terenie Wierzbnika rozpoczął w 1930 roku Władysław Szeliga – Mierzeyewski[4]. W ostatnim 30 leciu (lata 80., 90. XX wieku i lata 2000-2010) wielu pasjonatów przyrody badało m.in. na potrzeby atlasów i monografii faunistycznych – ptaki[5], motyle[6] i ważki[7].

Spośród roślin rosnących na omawianym terenie, na uwagę zasługują cztery prawnie chronione gatunki storczykowatych Orchidaceae sp., tj. listera jajowata Listera ovata, podkolan biały Platanthera bifolia, kruszczyk błotny Epipactis palustris oraz stoplamek (storczyk) szerokolistny (kukułka szerokolistna) Dactylorhiza majalis. Przez Starachowice (stary Wierzbnik) przepływa rzeka Młynówka, która porośnięta jest lasem łęgowym[8]. W miejscu tym stwierdzono stanowiska chronionych roślin, a mianowicie rośnie tu czosnek niedźwiedzi Allium ursinum oraz parzydło leśne Aruncus sylvestris.

Z ptaków stwierdzono tu bociana czarnego Ciconia nigra[9][10]. Stwierdzono też wiele gatunków bezkręgowców m.in. prostoskrzydłe (szarańczaki i pasikoniki), motyle, ważki i chrząszcze[11].

Spośród stwierdzonych tu wszystkich prawnie chronionych gatunków gadów i płazów należy wymienić: zaskrońca[a], żmiję zygzakowatą[a], jaszczurkę zwinkę, padalca[b], traszkę górską[c], gatunki żab zielonych, żabę trawną, ropuchę szarą.

Rozpoznane tu gatunki prostoskrzydłych to: łatczyn brodawnik Decticus verrucivorus, opaślik sosnowiec Barbitistes constrictus, Metrioptera brachyptera, pasikonik śpiewający Tettigonia cantans, skakun dwukropkowy Tetrix bipunctata, Tetrix subulata, złotawek nieparek Chrysochraon dispar, złotawek złotawiec Euthystira brachyptera, dołczan wysmukły Stenobothrus lineatus, dołczan deresz Stenobothrus stigmaticus, skoczek zmienny Omocestus rufipes, konik włóczęga Chorthippus vagans, konik ciemny Chorthippus pullus, napierśnik pospolity Stetophyma grossum, siwoszek błękitny Oedipoda caerulescens [4], pasikonik zielony Tettigonia viridissima, Chorthippus mollis[12], podłatczyn Roesela Metrioptera roeselli, podkrzewin szary Polidoptera grisoaptera, Omocestus haemorrhoidalis, skoczek zielony Omocestus viridulus, pałkowiak plamisty Myrmeleotettix maculatus, konik ciepluszek Chorthippus apricarius, konik pospolity Chorthippus biguttulus, konik brunatny Chorthippus brunneus, Chorthippus dorsatus, konik wszędobylski Chorthippus albomarginatus, konik Chorthippus montanus, konik wąsacz Chorthippus parallelus [4][12].

Do ciekawszych motyli należą: ogończyk akacjowiec Satyrium acaciae[b], ogończyk ostrokrzewiec Satyrium ilicis, szlaczkoń torfowiec Colias palaeno, paź królowej Papilio machaon, paź żeglarz Iphiclides podalirius, przeplatka aurinia Euphydryas aurinia, przeplatka diamina Melitaea diamina, mieniak tęczowiec Apatura iris, mieniak strużnik Apatura ilia, pokłonnik osinowiec Limenitis populi, pasyn lucylla neptis rivularis[8], dostojka eufrozyna Boloria euphrosyne, dostojka laodyce Argynnis laodice, dostojka adype Argynnis adippe, górówka meduza Erebia medusa, czerwończyk nieparek Lycaena dispar, czerwończyk płomieniec Lycaena hippothoe, modraszek bagniczek Plebeius optilete, modraszek aleksis Glaucopsyche alexis[10][6] i fruczak gołąbek Macroglossum stallatarum[11].

Wykazane ważki to: trzepla zielona[11], szklarnik leśny[c], żagnica zielona[c], żagnica ruda[c][b], żagnica wielka[b], gadziogłówka pospolita[b], łunica czerwona[b], łątka dzieweczka[b].

Struktura powierzchni

Panorama Starachowic od strony zalewu

Według danych z roku 2008 Starachowice mają obszar 31,85 km², w tym:

  • zabudowania i tereny zurbanizowane: 39,9% – 1267 ha
  • użytki rolne: 28,2% – 919 ha
  • użytki leśne: 24,5% – 772 ha
  • grunty pod wodami: 3,8% – 118 ha
  • nieużytki: 1,7% – 52 ha
  • inne 1,9%

Miasto stanowi 6,08% powierzchni powiatu.

Demografia

Starachowickie Centrum Kultury
Ludność miasta w okresie 1998-2013 według danych na 31 grudnia roku statystycznego
Źródło: Główny Urząd Statystyczny: Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. [dostęp 20.10.2014].
 Osobny artykuł: Ludność Starachowic.

Migracje

Kierunki migracji z gminy miejskiej Starachowice w 2012 roku[13].
Województwo docelowego pobytu Mężczyzna Kobieta Razem
Dolnośląskie 8 15 23
Kujawsko-pomorskie 1 1 2
Lubelskie 6 2 8
Lubuskie - - 0
Łódzkie 7 5 12
Małopolskie 30 27 57
Mazowieckie 54 71 125
Opolskie 2 5 7
Podkarpackie 2 4 6
Podlaskie - - 0
Pomorskie 3 7 10
Śląskie 9 10 19
Świętokrzyskie 101 127 228
Wamińsko-mazurskie 2 2 4
Wielkopolskie 6 11 17
Zachodniopomorskie 2 1 3
Razem 233 288 521

Turystyka i rekreacja

Kąpielisko Piachy

Starachowice są punktem początkowym:

Przez Starachowice przechodzi:

Na terenie miasta znajdują są trzy zbiorniki wodne:

Zabytki

Zespół zakładu wielkopiecowego, obecnie Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach im. Jana Pazdura
Zabytkowy Wielki piec
Cmentarz żydowski
  • zespół zakładu wielkopiecowego z XIX w.
    • wielki piec wraz z halą spustową
    • hala dawnej maszynowni, ob. łaźnia
    • dwie hale odlewnicze, ob. cegielnia
    • dmuchawa parowa
    • kotłownia
    • dawny budynek administracyjny
    • kanał górny i dolny

Dzisiejszy krajobraz założenia staszicowskiego „ciągłych fabryk żelaza na rzece Kamiennej” tworzą pozostałości klasycystycznych budowli: hala lejnicza aranżowana na cele wystawiennicze, maszynownia z warsztatami artystycznymi oraz tarasowe założenie hutnicze i obiekty układu hydrotechnicznego z podziemnym sklepionym kanałem wodnym o długości 240 m.

Wielki piec z XIX w. – najstarsze budynki z ok. 1840 r., większość obiektów technicznych z okresu gruntownej przebudowy, ukończonej w 1899. W ruinie znajduje się jeden z najstarszych budynków dawnej dyrekcji huty; całość zakładu metalurgicznego i towarzyszące mu urządzenia techniczne: wieża wyciągowa, nagrzewnice powietrza, odpylniki gazu wielkopiecowego, kotłownia oraz zasługująca na szczególną uwagę maszyna parowa – eksponat Powszechnej Wystawy Światowej w Paryżu 1889 r., tworzą jedyny zachowany w Europie kompletny hutniczy ciąg technologiczny.

  • budynek administracyjny dozorcy hutniczego z ok. 1840 r. (obecnie Muzeum Regionalne PTTK oraz siedziba i schronisko PTTK)
  • budynek mieszkalny z ok. 1840 r. przy ul. Sportowej, należący niegdyś do osiedla fabrycznego przy zakładzie wielkopiecowym.
  • kościół pw. św. Trójcy, wzniesiony w 1681 r., gruntownie przebudowany w końcu XIX w.
  • Starachowicka Kolej Dojazdowa (Wąskotorowa) – wszystkie tory, rozjazdy i przepusty.
  • Budynek dawnej poczty przy ul. Spółdzielczej z 2 poł. XIX w. Był to pierwszy, poza kościołem, murowany budynek w dawnym mieście Wierzbnik
  • cmentarz żydowski, jeden z największych w regionie, powstał pod koniec XIX wieku i funkcjonował do 1946 roku.
  • cmentarz katolicki przy ul. Iłżeckiej, założony ok. 1860, zachowało się około 30 nagrobków z XIX w., m.in. Józefa Szajbo, zarządcy zakładu metalurgicznego w Brodach Iłżeckich, oficera w powstaniu styczniowym 1863.
  • dawny zespół fabryczny z 1 połowy XIX w. w dzielnicy Michałów.
  • zwarty zespół zabudowy mieszkalnej i usługowej z okresu międzywojennego, obejmujący dom dyrektora zakładów zbrojeniowych (obecnie przedszkole), budynek nadleśnictwa (obecnie w użytkowaniu Związku Harcerstwa Polskiego, dom kultury, kolonię urzędniczą i kolonię robotniczą. Cenny drewniany kościół pw. Wszystkich Świętych spłonął w latach 80. XX w. Z kościoła ocalały malowane temperą na desce obrazy autorstwa Zofii Baudoin de Courtenay.

Podział administracyjny

Osiedle Żeromskiego

Starachowice dzielą się na 20 osiedli:

Północna część miasta

Południowa część miasta

Sport

Najstarszym starachowickim klubem jest wielosekcyjny klub Star Starachowice. Drużyna piłkarska przez 13. sezonów występowała w II lidze[14], natomiast z sekcji podnoszenia ciężarów wywodził się m.in. Arkadiusz Lipa – brązowy medalista mistrzostw świata w Hawanie (1973)[15]. W 2005 roku zespół piłkarski został wycofany z rozgrywek, lecz przed sezonem 2007/2008 został reaktywowany i występuje obecnie w klasie A.

We wrześniu 1996 roku powstała sekcja piłki nożnej w KKS Juventa-Marbo, która początkowo zajmowała się jedynie szkoleniem młodzieży[16]. W 2005 roku doszło do połączenia Staru Starachowice i Juventy, co zaowocowało powstaniem seniorskiego klubu Juventa-Star Starachowice. W sezonie 2005/2006 wystąpił on w klasie A, a w kolejnych rozgrywkach w klasie okręgowej[17]. W 2007 roku doszło do oddzielenia się klubów i Juventa wystartowała w klasie okręgowej. W sezonie 2008/2009 wywalczyła awans do III ligi małopolsko-świętokrzyskiej, w której występuje obecnie[18].

W Starachowicach istnieje także Klub Rugby Feniks Starachowice, założony w sierpniu 2009 roku[19].

Edukacja

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy

Katolicyzm

10 kościołów i parafii rzymskokatolickich

Protestantyzm

Świadkowie Jehowy

Media lokalne w Starachowicach

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie w Europie[22]:

Miasta i gminy partnerskie w Polsce[23]:

  • Polska Giżycko - od daty podpisania porozumienia -19 września 2008

Wymiana młodzieży w ramach współpracy placówek oświatowych[24].

Zasłużeni dla miasta

Honorowe obywatelstwo Starachowic nadano:[25]

Uchwała RM IX/5/1996 z dnia 24 września 1996 roku oraz uzasadnienie.
  • Maria Stolzman - posłanka, prezes Stowarzyszenia „Demokracja i Rozwój” w Starachowicach.
Uchwała RM IV/1/1995 z dnia 28 kwietnia 1995 roku oraz wniosek.
Uchwała RM V/1/1995 z 24 maja 1995 roku oraz wniosek - uzasadnienie.
  • Antoni Heda ps. Szary - zaliczany do najwybitniejszych dowódców partyzanckich na Kielecczyźnie.
Uchwała RM I/8/1992 z 28 stycznia 1992 roku oraz uzasadnienie.
  • Hans Hóffmann - obywatel Niemiec, prowadzi działalność filantropijną na rzecz uczniów II LO w Starachowicach.
Uchwała nr XI/10/2009 rady miejskiej w Starachowicach z dnia 27.11.2009 roku.
  • Tadeusz Czyż - ksiądz kanonik, proboszcz parafii Św. Trójcy, obecnie senior.
Uchwała Nr IX/1/2010 Rady Miejskiej W Starachowicach z dnia 05.07.2010 roku.
  • Zdzisław Rachtan - pseudonim „Halny", podporucznik czasu wojny, przewodniczący Zarządu Środowiska Żołnierzy Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”- „Nurt”.
Uchwała Nr 8/III/2012 Rady Miejskiej w Starachowicach z dnia 31.08.2012 roku.
Uchwała Nr 3/I/2013 Rady Miejskiej w Starachowicach z dnia 18.01.2013 roku.
Uchwała nr XI/4/2014 rady miejskiej w Starachowicach z dnia 29.08.2014 roku.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Dane Nadleśnictwa Starachowice z przeprowadzonej inwentaryzacji w ramach Sieć Natura 2000 (prowadzona dokumentacja).
  2. ↑ a b c d e f g Dane entomologa, przyrodnika – Marcin Kutera (prowadzona dokumentacja).
  3. ↑ a b c d Dane entomologa, przyrodnika – Bogusław Sępioł (prowadzona dokumentacja).
  1. ↑ Do 2 września 1949 – M.P. z 1949 r. nr 59, poz. 795
  2. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ludność
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ Informacje na stronie SSE Starachowice. sse.com.pl. [dostęp 2014-12-08].
  4. ↑ a b c Władysław Szeliga-Mierzeyewski. Prostoskrzydłe okolic Wierzbnika (wojew. kieleckie). , s. 208-212, 1930. Lwów: Polskie Pismo Entomologiczne Nr 9. 
  5. ↑ Sławomir Chmielewski, Zbigniew Fijewski, Przemysław Nawrocki, Marcin Polak, Jarosław Sułek, Jacek Tabor, Piotr Wilniewczyc: Ptaki Krainy Gór Świętokrzyskich. Monografia faunistyczna. TBOP,Wydawnictwo Naukowe Bogucki, 2007. ISBN 83-60247-13-7.
  6. ↑ a b Jarosław Buszko: Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce 1986 - 1995. Toruń: Turpres, 1997. ISBN 83-86-781-40-8.
  7. ↑ Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: WN Bogucki, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.
  8. ↑ a b Andrzej Staśkowiak: Pasyn lucylla Neptis rivularis(Scopoli, 1763). 29-06-2006. [dostęp 2010-11-14]. (pol.).
  9. ↑ Sławomir Chmielewski, Jacek Tabor, Ludwik Maksalon. Rozmieszczenie i zmiany liczebności bociana czarnego Ciconia nigra w województwie kieleckim. , s. 101-108, 1997. IOP PAN Kraków: Chrońmy Przyrodę Ojczystą Nr (54) 1997, 2 marzec - kwiecień. 
  10. ↑ a b Marcin Kutera. I kto by pomyślał, że u nas mamy bogactwo flory i fauny. , s. 21, 2006. Starachowice: Gazeta Starachowicka, Nr 17(722). 
  11. ↑ a b c Marcin Kutera, (Adam Woźniak): Dokumentacja z przeprowadzonej inwentaryzacji (waloryzacji) gatunków owadów (ważki, chrząszcze, motyle) Natura 2000 w Nadleśnictwie Starachowice w roku 2007. Nadleśnictwo Starachowice (maszynopis): 2007.
  12. ↑ a b Anna Liana. Rozprzestrzenienie i ekologia prostoskrzydłych (Orthoptera) w Górach Świętokrzyskich. Fauna Gór Świętokrzyskich VIII. , s. 203-246, 1990. Warszawa: Fragmenta Faunistica. T. 33, Nr 12-18. 
  13. ↑ Główny Urząd Statystyczny: Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2012 r.). [dostęp 31.12.2012].
  14. ↑ S. Piasta: 80 lat Świętokrzyskiego Związku Piłki Nożnej. s. 117.
  15. ↑ Historia sportu w Starachowicach. mcriw.website.pl. [dostęp 31 grudnia 2010]. (pol.).
  16. ↑ S. Piasta: 80 lat Świętokrzyskiego Związku Piłki Nożnej. s. 210-211.
  17. ↑ Juventa-Star Starachowice. 90minut.pl. [dostęp 31 grudnia 2010]. (pol.).
  18. ↑ Katolicki Klub Sportowy Juventa Starachowice. 90minut.pl. [dostęp 31 grudnia 2010]. (pol.).
  19. ↑ Jak się to wszystko zaczęło... rugby-feniks.pl. [dostęp 31 grudnia 2010]. (pol.).
  20. ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy.
  21. ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 16 stycznia 2015.
  22. ↑ | Billetyn Informacji Publicznej UM Starachowice - Współpraca zagraniczna|data-dostępu 16-08-2013
  23. ↑ | Billetyn Informacji Publicznej UM Starachowice - Współpraca z Giżyckiem|data dostępu 16-08-2013]
  24. ↑ | Billetyn Informacji Publicznej UM Starachowice - Współpraca zagraniczna/Wymiana młodzieży|data dostępu 16-08-2013
  25. ↑ Urząd Miasta ↓, s. Uchwały Rady Miasta.
Błąd w przypisach: Znacznik <ref> o nazwie „gus2014”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.
BŁĄD PRZYPISÓW
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.

Linki zewnętrzne

Miasta województwa świętokrzyskiego
Miasta
na prawach powiatu
stanowiące gminy miejskie
stanowiące gminy miejsko-wiejskie

Powiat starachowicki

Siedziba powiatu: Starachowice

Miasta
Gminy
miejskie
miejsko-wiejskie
wiejskie

Herb powiatu starachowickiego

Powiat iłżecki (1867–1973)
Przynależność wojewódzka
Miasta (do 1973 →)
Gminy wiejskie
(1867–1954 i w 1973 →)
Gromady
(1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Starachowice&oldid=41902910”