Stanisław Mikołajczyk: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m poprawa przek., +źródła/przypisy (data ur.), -ppwt. w treści gł. inform. o śmierci bohatera biogramu, drobne redakcyjne, WP:SK
Gregul (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
13 180 edycji
→‎II wojna światowa: poprawa linków
Linia 46: Linia 46:


=== II wojna światowa ===
=== II wojna światowa ===
Wicepremier (1940–1943), a od lipca 1943 (po śmierci gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]]) do listopada 1944 premier rządu RP na uchodźstwie. Bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] dotyczące polskiej granicy wschodniej i z [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] odnośnie politycznej przyszłości kraju (nie zdając sobie sprawy, że decyzje ws. granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły już na spotkaniu tzw. [[wielka trójka|wielkiej trójki]] podczas [[konferencja teherańska|konferencji teherańskiej]] w 1943, bez wiedzy rządu polskiego). O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust [[Wiaczesław Mołotow|Mołotowa]] w obecności nie tylko [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], ale także, również wtedy przebywającego w Moskwie, brytyjskiego premiera [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]]. Wobec odmowy przyjęcia przez rząd [[ultimatum|ultymatywnych]] warunków sowieckich, co do oparcia granicy polsko-radzieckiej na [[iinia Curzona|linii Curzona]], jednoczesnej dymisji Naczelnego Wodza [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]] i prezydenta RP [[Władysław Raczkiewicz|Władysława Raczkiewicza]] i podważenia legitymizacji [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządu RP na uchodźstwie]], których przyjęcie uważał za konieczne, 24 listopada 1944 złożył dymisję z funkcji premiera, do dymisji podali się również ministrowie Stronnictwa Ludowego. Nowy rząd utworzył [[Tomasz Arciszewski]], weteran [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]].
Wicepremier (1940–1943), a od lipca 1943 (po śmierci gen. [[Władysław Sikorski|Władysława Sikorskiego]]) do listopada 1944 premier rządu RP na uchodźstwie. Bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] dotyczące polskiej granicy wschodniej i z [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego|PKWN]] odnośnie politycznej przyszłości kraju (nie zdając sobie sprawy, że decyzje ws. granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły już na spotkaniu tzw. [[wielka trójka|wielkiej trójki]] podczas [[konferencja teherańska|konferencji teherańskiej]] w 1943, bez wiedzy rządu polskiego). O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust [[Wiaczesław Mołotow|Mołotowa]] w obecności nie tylko [[Józef Stalin|Józefa Stalina]], ale także, również wtedy przebywającego w Moskwie, brytyjskiego premiera [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]]. Wobec odmowy przyjęcia przez rząd [[ultimatum|ultymatywnych]] warunków sowieckich, co do oparcia granicy polsko-radzieckiej na [[linia Curzona|linii Curzona]], jednoczesnej dymisji Naczelnego Wodza [[Kazimierz Sosnkowski|Kazimierza Sosnkowskiego]] i prezydenta RP [[Władysław Raczkiewicz|Władysława Raczkiewicza]] i podważenia legitymizacji [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Rządu RP na uchodźstwie]], których przyjęcie uważał za konieczne, 24 listopada 1944 złożył dymisję z funkcji premiera, do dymisji podali się również ministrowie Stronnictwa Ludowego. Nowy rząd utworzył [[Tomasz Arciszewski]], weteran [[Polska Partia Socjalistyczna|Polskiej Partii Socjalistycznej]].


=== Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej ===
=== Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej ===

Wersja z 22:20, 28 sie 2016

Stanisław Mikołajczyk
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

18 lipca 1901
Dorsten-Holsterhausen, Cesarstwo Niemieckie

Data i miejsce śmierci

13 grudnia 1966
Waszyngton, Stany Zjednoczone

Premier Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie
Okres

od 14 lipca 1943
do 24 listopada 1944

Przynależność polityczna

Stronnictwo Ludowe

Poprzednik

Władysław Sikorski

Następca

Tomasz Arciszewski

Wiceprezes Rady Ministrów
Okres

od 28 czerwca 1945
do 6 lutego 1947

Przynależność polityczna

Polskie Stronnictwo Ludowe

Minister rolnictwa i reform rolnych
Okres

od 28 czerwca 1945
do 5 lutego 1947

Przynależność polityczna

Polskie Stronnictwo Ludowe

Poprzednik

Edward Bertold

Następca

Jan Dąb-Kocioł

Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego
Okres

od 21 stycznia 1946
do 27 października 1947

Przynależność polityczna

Polskie Stronnictwo Ludowe

Poprzednik

Wincenty Witos

Następca

Józef Niećko

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Złoty Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Tablica pamiątkowa na pl. Armii Krajowej w Szczecinie
Grób Mikołajczyka na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu

Stanisław Mikołajczyk (ur. 18 lipca 1901[1] w Dorsten-Holsterhausen, zm. 13 grudnia 1966 w Waszyngtonie) – polski polityk, przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego, poseł na Sejm II RP (III kadencji), premier rządu RP na uchodźstwie, po II wojnie światowej poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy, wicepremier i minister rolnictwa w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej.

Biografia

Młodość

Urodził się 1901 w Dorsten-Holsterhausen w rodzinie emigrantów z powiatu pleszewskiego, górnika Stanisława i Zofii z domu Parysek[2]. Ukończył cztery klasy szkoły powszechnej[3] w Niemczech, kurs Szkoły Rolniczej w Swarzędzu oraz kurs Uniwersytetu Ludowego w Dalkach koło Gniezna. W latach 1918–1920 uczestnik powstania wielkopolskiego i wojny polsko-bolszewickiej. Był absolwentem Uniwersytetu Ludowego w Dalkach[4].

Międzywojenna działalność polityczna

W latach 1920–1931 działał w PSL „Piast”, a od 1931 w Stronnictwie Ludowym. W 1927 był współzałożycielem Związku Młodzieży Wiejskiej w Poznaniu, którego został wiceprezesem, od 1928 do 1930 był prezesem, a następnie został prezesem honorowym. W latach 1930–1935 poseł na Sejm RP. W sierpniu 1937 kierował strajkiem chłopskim. Skazany na cztery miesiące więzienia[3]. Uczestnik wojny obronnej we wrześniu 1939, po agresji ZSRR na Polskę na uchodźstwie we Francji i Wielkiej Brytanii. Od 1939 wiceprzewodniczący Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej (substytutu Sejmu na uchodźstwie).

II wojna światowa

Wicepremier (1940–1943), a od lipca 1943 (po śmierci gen. Władysława Sikorskiego) do listopada 1944 premier rządu RP na uchodźstwie. Bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z ZSRR dotyczące polskiej granicy wschodniej i z PKWN odnośnie politycznej przyszłości kraju (nie zdając sobie sprawy, że decyzje ws. granicy wschodniej i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły już na spotkaniu tzw. wielkiej trójki podczas konferencji teherańskiej w 1943, bez wiedzy rządu polskiego). O porozumieniu teherańskim dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 z ust Mołotowa w obecności nie tylko Józefa Stalina, ale także, również wtedy przebywającego w Moskwie, brytyjskiego premiera Winstona Churchilla. Wobec odmowy przyjęcia przez rząd ultymatywnych warunków sowieckich, co do oparcia granicy polsko-radzieckiej na linii Curzona, jednoczesnej dymisji Naczelnego Wodza Kazimierza Sosnkowskiego i prezydenta RP Władysława Raczkiewicza i podważenia legitymizacji Rządu RP na uchodźstwie, których przyjęcie uważał za konieczne, 24 listopada 1944 złożył dymisję z funkcji premiera, do dymisji podali się również ministrowie Stronnictwa Ludowego. Nowy rząd utworzył Tomasz Arciszewski, weteran Polskiej Partii Socjalistycznej.

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej

W czerwcu 1945 uczestnik konferencji moskiewskiej w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, powrócił do Polski. Po konferencji jałtańskiej przystąpił do TRJN jako wicepremier i minister rolnictwa, stając się wkrótce ośrodkiem opozycji wobec komunistów i lewego skrzydła socjalistów. W latach 1945–1947 przywódca Polskiego Stronnictwa Ludowego w kraju i poseł do KRN.

W listopadzie 1945 w czasie zjazdu Polskiego Stronnictwa Ludowego Stanisław Mikołajczyk potępił bratobójcze mordy dokonywane przez Narodowe Siły Zbrojne i nieprzejednaną postawę emigracji[5].

W sfałszowanych wyborach do Sejmu Ustawodawczego (1947) Polskie Stronnictwo Ludowe otrzymało ułamek mandatów, w porównaniu do faktycznej liczby głosów oddanych na swoją listę[potrzebny przypis]. Sam Stanisław Mikołajczyk został wybrany na posła na Sejm Ustawodawczy z okręgu warszawskiego[6]. Został prezesem klubu PSL.

Emigracja

Zagrożony aresztowaniem i ostrzeżony przez Bolesława Drobnera o oczekującym uchyleniu immunitetu parlamentarnego, aresztowaniu i grożącej karze śmierci, 17 października 1947 zwrócił się o pomoc do ambasady Stanów Zjednoczonych o pomoc w ewakuacji za granicę. 20 października 1947 za pośrednictwem urzędników ambasady został dowieziony do Gdyni i przemycony na pokład statku Baltavia, na którego pokładzie opuścił polskie wody terytorialne, udając się następnie do USA[7].

Po ucieczce na Zachód Stanisław Mikołajczyk został uchwałą Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947 pozbawiony obywatelstwa polskiego. Przywrócono mu je pośmiertnie 15 marca 1989[8], zaś 15 sierpnia 2012 w życie weszła nowa ustawa o obywatelstwie polskim, która uznała uchwałę Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947 za nieważną[9].

Istnieją też spekulacje, jakoby UB, nie chcąc „likwidować” Stanisława Mikołajczyka, celowo stworzyła wokół niego taką atmosferę, która spowodowała u niego przekonanie o zagrożeniu życia i konieczności ucieczki. UB w ten sposób „w białych rękawiczkach” pozbył się niewygodnego polityka i mógł go przedstawiać jako zdrajcę i tchórza.

Nie został przywódcą emigracji, w kilka lat po przybyciu na Zachód rozszedł się nawet z dotychczasowymi współpracownikami, pozostając w izolacji politycznej[10].

Upamiętnienie

W 2000 jego prochy zostały sprowadzone do Polski. Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu[11]. Przed Wielkopolskim Urzędem Wojewódzkim w Poznaniu znajduje się pomnik Stanisława Mikołajczyka.

Postanowieniem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego z 1 czerwca 2000 „w uznaniu wybitnych zasług dla niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej Polskiej” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[12].

Spektakl telewizyjny z 2008 O prawo głosu w reżyserii Janusza Petelskiego opowiada historię Stanisława Mikołajczyka[13].

Życie prywatne

Żonaty z Cecylią z domu Ignasiak (1901–1951), miał syna Mariana[14].

Zobacz też

  1. ↑ Janusz Gmitruk: Stanisław Mikołajczyk 1901–1966: materiały z konferencji naukowej. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 1998, s. 4. ISBN 978-83-87838-08-9.
  2. ↑ Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 483. ISBN 83-01-02722-3.
  3. ↑ a b Eugeniusz Duraczyński: Między Londynem a Warszawą. Lipiec 1943 – lipiec 1944, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986, s. 17, ISBN 83-06-01406-5.
  4. ↑ Informacja dra Janusza Gmitruka, dyrektora Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie (list do H. Musielaka z 29 stycznia 2001). Uniwersytet Ludowy w Dalkach koło Gniezna założył ks. Antoni Ludwiczak w 1921
  5. ↑ Andrzej Albert: Najnowsza historia Polski 1914–1993. Warszawa 1995, t. 2, s. 42.
  6. ↑ M.P. z 1947 r. nr 10, poz. 19
  7. ↑ Marek Łatyński: Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 818–824.
  8. ↑ Aleksander Kochański: Polska 1944–1991. Informator historyczny, Tom III, część 1, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 861.
  9. ↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 161
  10. ↑ Marek Łatyński: Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6, s. 826–827.
  11. ↑ Stanisław Mikołajczyk - miejsce pochówku [dostęp z dnia: 2016-03-29]
  12. ↑ M.P. z 2000 r. nr 25, poz. 521
  13. ↑ O prawo głosu. filmpolski.pl. [dostęp 2015-06-10].
  14. ↑ Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 483. ISBN 83-01-02722-3.

Literatura

  • Stanislaw Mikolajczyk: The Rape of Poland: The Pattern of Soviet Aggression. Sampson Low, Martson & Co., LTD., London 1948. ([1])
  • Stanislaw Mikolajczyk: Le viol de la Pologne. Un modèle d'agression soviétique. Mémoires. Paris, Éditions Plon, 1949.
  • Stanisław Mikołajczyk: Gwałt na Polsce, Warszawa 1983. Wyd. „CDN” (drugi obieg).
  • Roman Buczek: Stanisław Mikołajczyk. Century Publ. Co., Toronto 1996.
  • Janusz Gmitruk: Stanisław Mikołajczyk: trudny powrót. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2002, ISBN 83-87838-59-4.
  • Andrzej Paczkowski: Stanisław Mikołajczyk, czyli klęska realisty. Agencja Omnipress, Warszawa 1991, ISBN 83-85028-82-X.
  • Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne

Premierzy Polski
  • od listopada 1918 (po odzyskaniu niepodległości jako republika)
II Rzeczpospolita
(1918–1939)
Prezydent Ministrów
Rząd RP na uchodźstwie
(1939–1990)
RP/Polska Rzeczpospolita Ludowa
(1944–1989)
III Rzeczpospolita
(od 1989)
Trzeci rząd Władysława Sikorskiego (1940–1943)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Rząd Stanisława Mikołajczyka (1943–1944)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu

Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (1945–1947)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Mikołajczyk&oldid=46679785”