Łask

Łask
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Kolegiata Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła – od frontu styl barokowy
Herb
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	łaski
Gmina	Łask
Prawa miejskie	1422
Burmistrz	Gabriel Szkudlarek
Powierzchnia	15,33 km²
Wysokość	176 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	17 143 1118,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 43
Kod pocztowy	98-100
Tablice rejestracyjne	ELA
Położenie na mapie gminy Łask Łask
Położenie na mapie Polski Łask
Położenie na mapie województwa łódzkiego Łask
Położenie na mapie powiatu łaskiego Łask
51°35′23″N 19°07′57″E
TERC (TERYT)	1003024
SIMC	0976296
Urząd miejski ul. Warszawska 14 98-100 Łask
Strona internetowa

Łask – miasto w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Łask. Położone na Wysoczyźnie Łaskiej, nad Grabią.

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 17 143 mieszkańców.

Położenie

Miasto Łask leży nad Grabią na Wysoczyźnie Łaskiej i w Kotlinie Szczercowskiej. Są one częścią Niziny Południowowielkopolskiej. Miasto leży 35 km od Łodzi i znajduje się w jednym z dwudziestu jeden powiatów ziemskich regionu. Niedaleko Łasku leżą jedne z największych miast województwa łódzkiego: Pabianice, Wieluń, Bełchatów, Zduńska Wola i Sieradz.

Pod względem historycznym Łask położony jest w dawnej ziemi sieradzkiej. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Toponimia

Nazwa pochodzi od słowa łaz, czyli miejsca lub uprawnego gruntu powstałego w wyniku wykarczowania i wypalania lasu w pierwotnej gospodarce wypaleniskowo-żarowej. Łaz-sko oznacza siedlisko lub osiedle leżące na łazach. Nazwa miejscowości utworzona została za pomocą przyrostka -sko. Obecna nazwa Łask w gramatycznym rodzaju męskim powstała w późniejszym okresie historii, co potwierdzają zapisy w źródłach historycznych. W dokumentach występowały formy zapisu: Łasko (1366, 1422, 1510) czy też Lasko, Laszko, Lassko. W przywileju z 1366 arcybiskupa Jarosława dla kościoła w Łasku, otrzymał on dziesięcinę ze wsi Łaska i Ogrodzona.

Historia

Kolegiata Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Michała Archanioła – tylna część w stylu gotyckim

Kościół św. Ducha z 1666

Łask był wsią wzmiankowaną już w 1356 r. Prawa miejskie otrzymał w 1422 od polskiego króla Władysława Jagiełły. W 1517 rozpoczęto budowę kościoła w stylu gotyckim. W XVI wieku rozwinął się ośrodek rzemieślniczo-handlowy, lecz w połowie XVII wieku nastąpił upadek miasta, przyspieszony przez Potop szwedzki i epidemię zarazy. W 1666 zbudowano kościół Świętego Ducha. W 1749 Łask bardzo ucierpiał od pożaru. Na przełomie XVIII i XIX w. miasto stało się dużym skupiskiem Żydów. Po przegranej wojnie w obronie Konstytucji 3 maja i II rozbiorze Polski w 1793 Łask znalazł się w zaborze pruskim. Po pokoju w Tylży (1807) Łask włączono do Księstwa Warszawskiego, leżał w departamencie kaliskim, a po 1815 należał do województwa kaliskiego w Królestwie Polskim. W 1903 miasto uzyskało połączenie kolejowe. Na początku XX wieku powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe.

W czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, od końca 1940 do sierpnia 1942 w mieście funkcjonowało getto, w którym zgromadzono około 4 tysięcy Żydów z Łasku i okolicy. Podczas jego likwidacji wydzielono grupę 760 wykwalifikowanych robotników, których skierowano do getta łódzkiego, a pozostałych wywieziono do obozu zagłady Kulmhof (Chełmno n. Nerem), gdzie zostali zgładzeni.

Podczas wojny, w ówczesnej wsi Utrata k. Łasku (dziś rejon miasta), funkcjonował obóz Centrali Przesiedleńczej (Umwandererzentralstelle) dla Baltendeutschów z Litwy, Łotwy i Estonii przesiedlanych w ramach akcji Heim ins Reich na teren okupowanego przez Niemcy nazistowskie Kraju Warty w celu germanizacji tego terytorium.

Po II wojnie światowej rozwinął się przemysł odzieżowy i metalowy, w 1957 r, w pobliżu miasta ulokowano jednostkę wojsk lotniczych.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Łasku w 2014 roku.

Zabytki

Barokowy ołtarz w kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła.

• kościół kolegiacki Nawiedzenia NMP i św. Michała Archanioła zbudowany w stylu późnogotyckim 1517–1523, przebudowany w stylu barokowym po 1749. Znajdują się w nim m.in. barokowe kaplice z XVII i XVIII w., alabastrowa płaskorzeźba Matki Bożej Łaskiej z końca XV w. autorstwa Andrei della Robbia, dar papieża Leona X dla Jana Łaskiego, koronowana 25 września 2005 przez Józefa Glempa koronami poświęconymi przez Jana Pawła II w Krakowie w 2002; [nr rej.: 40 z 19.07.1967]
• drewniany kościół św. Ducha, wzniesiony w stylu barokowym w 1666; [nr rej.: 41 z 19.07.1967]
• park miejski z połowy XVIII w.; [nr rej.: 386 z 25.06.1990]
• dom, ul. Kościuszki 2, 1909; [nr rej.: 391 z 28.10.1991]
• murowane domy z XIX w.: ul. 11 Listopada 1, 2, 3, 6, 7; [nr rej.: 422-426 z 19.07.1967]

Administracja

Od 1999 Łask stał się siedzibą powiatu. Jest też siedzibą gminy.

Podział administracyjny:

• Łask
• Kolumna – osada włączona w 1973

Struktura przestrzenna:

• Łask
  • centralna część śródmieścia
  • dwa zespoły terenów przemysłowo-składowych
  • tereny rozproszonej zabudowy jednorodzinnej
  • Batorego – osiedle mieszkaniowe
  • Mickiewicza – osiedle mieszkaniowe
  • Sobieskiego – osiedle mieszkaniowe
  • Wojskowe – osiedle mieszkaniowe
  • MON – osiedle mieszkaniowe
  • Zajączek – osiedle mieszkaniowe
  • Przylesie – osiedle mieszkaniowe włączone w latach 90.
• Łask-Kolumna
  • część północna
  • część południowa
  • zespół zabudowy na północ od torów kolejowych

Transport

Transport drogowy

W okolicy miasta przebiega droga ekspresowa:

• S8 relacji: Wrocław – Łask – Łódź – A1 – Warszawa – Białystok

Ponadto miasto przecinają drogi wojewódzkie:

• nr 473: Piotrków Trybunalski – Łask – Koło,
• nr 481: Łask – Wieluń,
• nr 482: Łódź – Pabianice – Dobroń – Łask – Sieradz – Złoczew – Wieruszów
• nr 483: Łask – Częstochowa.

Do połowy lat 80. w mieście swój początek miała droga międzynarodowa T12, o relacji: Łask (E12) – Piotrków Trybunalski – Radom – Puławy – Lublin – Chełm – Dorohusk.

Transport kolejowy

W położonym w północnej części miasta (sąsiedztwo wsi Wiewiórczyn) niewielkim węźle kolejowym Łask krzyżują się linie:

• linia kolejowa nr 14: Łódź – Łask – Zduńska Wola – Kalisz – Leszno – Żagań – granica państwa,
• Łask – Zelów (nieczynna, obecnie bocznica prowadząca do 32. Bazy Lotnictwa Taktycznego).

Istnieje możliwość dojazdu pociągiem z Łasku do Sieradza, Łodzi, Zduńskiej Woli, Kalisza, Poznania, Warszawy, Ostrowa Wielkopolskiego, Wrocławia i Szczecina. Dużą rolę odgrywa również komunikacja autobusowa. Linie w mieście i okolicach obsługuje głównie PKS Zduńska Wola, można też spotkać tu autobusy PKS Łódź, PKS Sieradz, PKS Wieluń, PKS Częstochowa i innych przewoźników (w tym prywatnych).

Komunikacja miejska

W Łasku jest też komunikacja miejska ZKM, autobusy kursują na liniach:

1/5: (Wybrane kursy: Ulejów – Bałucz –) Łask PKP – Kolumna – Poleszyn – Kolumna – Barycz (kursuje w dni robocze)

2: Łask szpital – pl. 11 Listopada – Sięganów (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze)

3: pl. 11 Listopada – Ostrów (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze)

5: Przylesie – Łask PKP (kursuje w soboty oraz w niedziele i święta)

B: Łask szpital – Okup/Simowa – Bar Skorpion (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze oraz w niedziele i święta)

C: Łask szpital – Zelów

D: Łask Zielona/Dw. PKS – Pabianice Sikorskiego/PZTT lub Waltera Jankego

Bilet jednorazowy ulgowy ważny na linii C lub D (na tych liniach bilety na I i III strefę są te same, ZKM Łask nigdy nie wprowadził do sprzedaży biletu, typu: C-3)

Kultura i sztuka

Przy Bibliotece Publicznej w Łasku istnieje Muzeum Historii prezentujące historię miasta oraz organizujące wystawy sztuki regionalnej. Działa również Łaski Dom Kultury organizujący przedstawienia teatralne, wystawy oraz zajęcia artystyczne. W klubie garnizonowym „MUZA” odbywają się liczne zajęcia artystyczne w tym próby zespołów jak np. REDRUM.

Ochrona przyrody

W granicach miasta znajdują się liczne formy ochrony przyrody:

• Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Środkowej Grabi
• Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Dolina Grabi”
• Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kolumna-Las”

Ponadto w parku miejskim im. Rodu Łaskich znajduje się 10 drzew będących pomnikami przyrody. Najokazalszym jest wiąz szypułkowy o obwodzie 594 cm i wysokości 28 m (2013), rosnący na granicy parku, przy drodze krajowej. Wiek drzewa szacuje się na 250–300 lat.

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Faustyny Kowalskiej
  • parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła
  • parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Kolumna)
  • parafia wojskowa św. Rafała Archanioła
    • Kościół św. Ducha w Łasku
• Kościół ewangelicko-augsburski:
  • parafia w Łasku
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Łask (Sala Królestwa ul. Narutowicza 16)

Sport i rekreacja

Dostępne ośrodki sportu i rekreacji:

• Centrum Sportu i Rekreacji:
  • Boisko przy ul. Armii Krajowej 5a
  • Miejska Pływalnia Kryta w Łasku przy ul. Szkolnej 2
  • Kąpielisko Miejskie w Łasku przy ul. Armii Krajowej 75
  • Kompleksu boisk sportowych „ORLIK 2012” przy ul. Szkolnej
• Szlaki turystyczne (piesze i rowerowe)
• Spływy kajakowe rzeką Grabią

Łask jako garnizon wojskowy

W mieście znajduje się jednostka wojskowa, a w okolicach 32 baza lotnicza oraz inne obiekty wojskowe.

Jednostki stacjonujące po 1945:

• 10 Eskadra Lotnictwa Taktycznego
• 32. Baza Lotnicza

Na bazie tych jednostek powstała 32 Baza Lotnictwa Taktycznego.

Od 2018 roku w mieście istnieje batalion lekkiej piechoty 9. Łódzkiej Brygady Obrony Terytorialnej

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Dannenberg (Elbe), Niemcy
• Łohojsk, Białoruś

Zobacz też

• Cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łasku
• Najstarszy cmentarz żydowski w Łasku
• Stary cmentarz żydowski w Łasku
• Nowy cmentarz żydowski w Łasku
• Hufiec ZHP Łask
• Jan z Łaska

Bibliografia

• Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.
• Paweł Zarzyński, Robert Tomusiak, Krzysztof Borkowski: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-63895-686. OCLC 934696860.

• Józef Śmiałowski: Łask Dzieje miasta. Łask: urząd miejski w Łasku, 1998. ISBN 83-911050-0-8.

Linki zewnętrzne

• Łaski Serwis Samorządowy

• Łask, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 600 .