51°35′23″N 19°07′57″E/51,589722 19,132500Łask
| ||||
| ||||
 Kolegiata Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła – od frontu styl barokowy | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  łódzkie
| |||
| Powiat | łaski | |||
| Gmina | Łask | |||
| Prawa miejskie | 1422 | |||
| Burmistrz | Gabriel Szkudlarek | |||
| Powierzchnia | 15,33 km² | |||
| Wysokość | 176 m n.p.m. | |||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
17 143[1] 1118,3 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | (+48) 43 | |||
| Kod pocztowy | 98-100 | |||
| Tablice rejestracyjne | ELA | |||
Położenie na mapie gminy Łask   Łask | ||||
Położenie na mapie Polski  Łask | ||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  Łask | ||||
Położenie na mapie powiatu łaskiego  Łask | ||||
| 51°35′23″N 19°07′57″E/51,589722 19,132500
| ||||
| TERC (TERYT) | 1003024 | |||
| SIMC | 0976296 | |||
Urząd miejski ul. Warszawska 1498-100 Łask | ||||
| Strona internetowa | ||||
Łask – miasto w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Łask. Położone na Wysoczyźnie Łaskiej, nad Grabią.
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 17 143 mieszkańców[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto Łask leży nad Grabią na Wysoczyźnie Łaskiej i w Kotlinie Szczercowskiej. Są one częścią Niziny Południowowielkopolskiej. Miasto leży 35 km od Łodzi i znajduje się w jednym z dwudziestu jeden powiatów ziemskich regionu. Niedaleko Łasku leżą jedne z największych miast województwa łódzkiego: Pabianice, Wieluń, Bełchatów, Zduńska Wola i Sieradz.
Pod względem historycznym Łask położony jest w dawnej ziemi sieradzkiej[2]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.
Toponimia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa pochodzi od słowa łaz, czyli miejsca lub uprawnego gruntu powstałego w wyniku wykarczowania i wypalania lasu w pierwotnej gospodarce wypaleniskowo-żarowej. Łaz-sko oznacza siedlisko lub osiedle leżące na łazach[3]. Nazwa miejscowości utworzona została za pomocą przyrostka -sko. Obecna nazwa Łask w gramatycznym rodzaju męskim powstała w późniejszym okresie historii[4], co potwierdzają zapisy w źródłach historycznych. W dokumentach występowały formy zapisu: Łasko (1366, 1422, 1510) czy też Lasko, Laszko, Lassko. W przywileju z 1366 arcybiskupa Jarosława dla kościoła w Łasku, otrzymał on dziesięcinę ze wsi Łaska i Ogrodzona[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Łask był wsią wzmiankowaną już w 1356 r. Prawa miejskie otrzymał w 1422 od polskiego króla Władysława Jagiełły[6]. W 1517 rozpoczęto budowę kościoła w stylu gotyckim. W XVI wieku rozwinął się ośrodek rzemieślniczo-handlowy, lecz w połowie XVII wieku nastąpił upadek miasta, przyspieszony przez Potop szwedzki i epidemię zarazy. W 1666 zbudowano kościół Świętego Ducha. W 1749 Łask bardzo ucierpiał od pożaru. Na przełomie XVIII i XIX w. miasto stało się dużym skupiskiem Żydów[7]. Po przegranej wojnie w obronie Konstytucji 3 maja i II rozbiorze Polski w 1793 Łask znalazł się w zaborze pruskim. Po pokoju w Tylży (1807) Łask włączono do Księstwa Warszawskiego, leżał w departamencie kaliskim, a po 1815 należał do województwa kaliskiego w Królestwie Polskim. W 1903 miasto uzyskało połączenie kolejowe. Na początku XX wieku powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe.
W czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, od końca 1940 do sierpnia 1942 w mieście funkcjonowało getto, w którym zgromadzono około 4 tysięcy Żydów z Łasku i okolicy. Podczas jego likwidacji wydzielono grupę 760 wykwalifikowanych robotników, których skierowano do getta łódzkiego, a pozostałych wywieziono do obozu zagłady Kulmhof (Chełmno n. Nerem), gdzie zostali zgładzeni[8].
Podczas wojny, w ówczesnej wsi Utrata k. Łasku (dziś rejon miasta), funkcjonował obóz Centrali Przesiedleńczej (Umwandererzentralstelle) dla Baltendeutschów z Litwy, Łotwy i Estonii przesiedlanych w ramach akcji Heim ins Reich na teren okupowanego przez Niemcy nazistowskie Kraju Warty w celu germanizacji tego terytorium.
Po II wojnie światowej rozwinął się przemysł odzieżowy i metalowy[9], w 1957 r, w pobliżu miasta ulokowano jednostkę wojsk lotniczych.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Łasku w 2014 roku[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- kościół kolegiacki Nawiedzenia NMP i św. Michała Archanioła zbudowany w stylu późnogotyckim 1517–1523, przebudowany w stylu barokowym po 1749. Znajdują się w nim m.in. barokowe kaplice z XVII i XVIII w., alabastrowa płaskorzeźba Matki Bożej Łaskiej z końca XV w. autorstwa Andrei della Robbia, dar papieża Leona X dla Jana Łaskiego, koronowana 25 września 2005 przez Józefa Glempa koronami poświęconymi przez Jana Pawła II w Krakowie w 2002[11]; [nr rej.: 40 z 19.07.1967]
- drewniany kościół św. Ducha, wzniesiony w stylu barokowym w 1666; [nr rej.: 41 z 19.07.1967]
- park miejski z połowy XVIII w.; [nr rej.: 386 z 25.06.1990]
- dom, ul. Kościuszki 2, 1909; [nr rej.: 391 z 28.10.1991]
- murowane domy z XIX w.: ul. 11 Listopada 1, 2, 3, 6, 7; [nr rej.: 422-426 z 19.07.1967]
Administracja[edytuj | edytuj kod]
Od 1999 Łask stał się siedzibą powiatu. Jest też siedzibą gminy.
Podział administracyjny:
- Łask
- Kolumna – osada włączona w 1973
Struktura przestrzenna[12]:
- Łask
- centralna część śródmieścia
- dwa zespoły terenów przemysłowo-składowych
- tereny rozproszonej zabudowy jednorodzinnej
- Batorego – osiedle mieszkaniowe
- Mickiewicza – osiedle mieszkaniowe
- Sobieskiego – osiedle mieszkaniowe
- Wojskowe – osiedle mieszkaniowe
- MON – osiedle mieszkaniowe
- Zajączek – osiedle mieszkaniowe
- Przylesie – osiedle mieszkaniowe włączone w latach 90.
- Łask-Kolumna
- część północna
- część południowa
- zespół zabudowy na północ od torów kolejowych
Transport[edytuj | edytuj kod]
W okolicy miasta przebiega droga ekspresowa:
Ponadto miasto przecinają drogi wojewódzkie:
- nr 473: Piotrków Trybunalski – Łask – Koło,
- nr 481: Łask – Wieluń,
- nr 482: Łódź – Pabianice – Dobroń – Łask – Sieradz – Złoczew – Wieruszów
- nr 483: Łask – Częstochowa.
W położonym w północnej części miasta (sąsiedztwo wsi Wiewiórczyn) niewielkim węźle kolejowym Łask krzyżują się linie:
- linia kolejowa nr 14: Łódź – Łask – Zduńska Wola – Kalisz – Leszno – Żagań – granica państwa,
- Łask – Zelów (nieczynna, obecnie bocznica prowadząca do 32. Bazy Lotnictwa Taktycznego).
Istnieje możliwość dojazdu pociągiem z Łasku do Sieradza, Łodzi, Zduńskiej Woli, Kalisza, Poznania, Warszawy, Ostrowa Wielkopolskiego, Wrocławia i Szczecina. Dużą rolę odgrywa również komunikacja autobusowa. Linie w mieście i okolicach obsługuje głównie PKS Zduńska Wola, można też spotkać tu autobusy PKS Łódź, PKS Sieradz, PKS Wieluń, PKS Częstochowa i innych przewoźników (w tym prywatnych).
W Łasku jest też komunikacja miejska ZKM, autobusy kursują na liniach[13]:
- 1/5: (Wybrane kursy: Ulejów – Bałucz –) Łask PKP – Kolumna – Poleszyn – Kolumna – Barycz (kursuje w dni robocze)
- 2: Łask szpital – pl. 11 Listopada – Sięganów (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze)
- 3: pl. 11 Listopada – Ostrów (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze)
- 5: Przylesie – Łask PKP (kursuje w soboty oraz w niedziele i święta)
- B: Łask szpital – Okup/Simowa – Bar Skorpion (nie kursuje w wakacje, kursuje w dni robocze oraz w niedziele i święta)
- C: Łask szpital – Zelów
- D: Łask Zielona/Dw. PKS – Pabianice Sikorskiego/PZTT lub Waltera Jankego
Kultura i sztuka[edytuj | edytuj kod]
Przy Bibliotece Publicznej w Łasku istnieje Muzeum Historii prezentujące historię miasta oraz organizujące wystawy sztuki regionalnej. Działa również Łaski Dom Kultury organizujący przedstawienia teatralne, wystawy oraz zajęcia artystyczne. W klubie garnizonowym „MUZA” odbywają się liczne zajęcia artystyczne w tym próby zespołów jak np. REDRUM.
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
W granicach miasta znajdują się liczne formy ochrony przyrody[14]:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Środkowej Grabi
- Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Dolina Grabi”
- Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Kolumna-Las”
Ponadto w parku miejskim im. Rodu Łaskich znajduje się 10 drzew będących pomnikami przyrody. Najokazalszym jest wiąz szypułkowy o obwodzie 594 cm i wysokości 28 m (2013), rosnący na granicy parku, przy drodze krajowej. Wiek drzewa szacuje się na 250–300 lat.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
- Kościół rzymskokatolicki[15]:
- Kościół ewangelicko-augsburski:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Łask (Sala Królestwa ul. Narutowicza 16)[17]
Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
Dostępne ośrodki sportu i rekreacji:
- Centrum Sportu i Rekreacji:
- Boisko przy ul. Armii Krajowej 5a
- Miejska Pływalnia Kryta w Łasku przy ul. Szkolnej 2
- Kąpielisko Miejskie w Łasku przy ul. Armii Krajowej 75
- Kompleksu boisk sportowych „ORLIK 2012” przy ul. Szkolnej
- Szlaki turystyczne (piesze i rowerowe)
- Spływy kajakowe rzeką Grabią
Łask jako garnizon wojskowy[edytuj | edytuj kod]
W mieście znajduje się jednostka wojskowa, a w okolicach 32 baza lotnicza oraz inne obiekty wojskowe.
Jednostki stacjonujące po 1945:
Na bazie tych jednostek powstała 32 Baza Lotnictwa Taktycznego.
Od 2018 roku w mieście istnieje batalion lekkiej piechoty 9. Łódzkiej Brygady Obrony Terytorialnej
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miasta i gminy partnerskie[18]:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Cerkiew Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łasku
- Najstarszy cmentarz żydowski w Łasku
- Stary cmentarz żydowski w Łasku
- Nowy cmentarz żydowski w Łasku
- Hufiec ZHP Łask
- Jan z Łaska
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu. Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2000, s. 154. ISBN 83-86956-84-4
- ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo Wrocław 1984, s. 201.
- ↑ Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1987, s. 138.
- ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 200.
- ↑ Stanisław Rusin: Ród Łaskich. Łask: Urząd Miasta i gminy w Łasku, 1990.
- ↑ Historia miasta.
- ↑ Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich, 1939-1945. W-wa 1979, s. 287.
- ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ISBN 83-217-2329-2 s. 185
- ↑ Łask w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Koronacja w Łasku, lask-sanktuarium.pl [dostęp 2011-10-09].
- ↑ Zmiana Studium uwarunkowań Zagospodarowania Przestrzennego miasta i gminy Łask. Uchwała Nr XVIII/137/08 Rady Miejskiej w Łasku z dnia 6 lutego 2008 r.
- ↑ Łask.
- ↑ Plan Rozwoju Lokalnego dla gminy Łask na lata 2009–2013. [dostęp 2012-06-22].
- ↑ Dekanat Łask.
- ↑ Luteranie.pl.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Miasta partnerskie.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.
- Paweł Zarzyński, Robert Tomusiak, Krzysztof Borkowski: Drzewa Polski. Warszawa: PWN, 2016. ISBN 978-83-63895-686. OCLC 934696860.
- Józef Śmiałowski: Łask Dzieje miasta. Łask: urząd miejski w Łasku, 1998. ISBN 83-911050-0-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Łask, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 600.
| ||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||||||