Ił-12
.jpg) Ił-12T | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
metalowa |
| Załoga |
3 |
| Historia | |
| Data oblotu |
15 sierpnia 1945 |
| Lata produkcji |
1946–1950 |
| Liczba egz. |
3000 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 x silniki gwiazdowe Szwecow ASz-82 FN |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
31,70 m |
| Długość |
21,31 m |
| Wysokość |
8,07 m |
| Powierzchnia nośna |
103 m² |
| Masa | |
| Własna |
11 500 kg |
| Zapas paliwa |
4150 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
407 km/h |
| Prędkość przelotowa |
300 km/h |
| Pułap praktyczny |
6 500 m |
| Rozbieg |
475 m |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 21 | |
| Użytkownicy | |
| ZSRR, Bułgaria, Chiny, Czechosłowacja, Polska, Rumunia | |
Ił-12 (ros. Ил-12, kod NATO: Coach) – radziecki dwusilnikowy samolot pasażerski i transportowy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Samolot został zaprojektowany w połowie lat 40. XX wieku dla Aerofłotu w celu zastąpienia samolotów Li-2 (produkowanych na licencji samolotu Douglas DC-3), wykorzystywanych przez lotnictwo cywilne i wojskowe. W trakcie prac projektowych duży nacisk położono na bezpieczeństwo lotu oraz możliwość eksploatacji w różnych strefach klimatycznych. Prototyp został ukończony w 1945 r., jego oblotu dokonano 15 sierpnia. Próby wykazały problemy z silnikami, dlatego też podjęto decyzję o montażu silników ASz-82FN[1]. Zmodyfikowana maszyna została oblatana 9 stycznia 1946 r. przez Władimira i Konstantina Kokkinaki[2].
Po zakończeniu prób i dopuszczeniu samolotu do lotów jego produkcję rozpoczęto w zakładach w Moskwie. W kolejnych latach konstrukcję modyfikowano. Za pomocą ciepłego powietrza z silników wprowadzono system ogrzewania krawędzi natarcia skrzydła i usterzenia. Szyby i śmigła odmrażano za pomocą mechanizmu rozprowadzania spirytusu[3].
Samolot został zaprezentowany publicznie w 1948 roku, podczas XXI Międzynarodowych Targów Poznańskich, pokazy w locie i loty z pasażerami wykonywał pilot doświadczalny Konstantin Kokkinaki[4]. W 1949 roku wdrożono do produkcji zmodyfikowaną wersję Ił-12A, w której wprowadzono płetwę grzbietową na kadłubie oraz zmieniono osłony oraz rury wydechowe silników. Samolot był oferowany odbiorcom zagranicznym, m.in. w Polsce oraz Czechosłowacji. Na potrzeby wojska opracowano wersję Ił-12D umożliwiającą transport skoczków spadochronowych lub transport wyposażenia. Ta wersja posiadała uzbrojenie obronne montowane w grzbietowej wieżyczce strzeleckiej[5].
Dla zastosowań cywilnych została opracowana w 1947 r. wersja transportowa Ił-12T. Istniała możliwość dostosowania Ił-12T do potrzeb transportu sprzętu wojskowego, m.in. poprzez zastosowanie podwieszeń zewnętrznych[6]. W latach 1946–1950 zbudowano 3000 samolotów Ił-12 wszystkich wersji. Na bazie doświadczeń z użytkowania Ił-12 powstała jego udoskonalona wersja Ił-14[7].
Eksploatacja[edytuj | edytuj kod]
W sierpniu 1947 r. Aerofłot rozpoczął obsługę lotów pasażerskich z lotniska Tuszyno z wykorzystaniem samolotów Ił-12[8]. W 1948 r. Ił-12 trafił na trasy międzynarodowe, pierwsze obsługiwane połączenie było na linii Moskwa-Sofia. Następnie samoloty rozpoczęły loty do Kabulu, Ułan Bator, Teheranu, Warszawy i Pragi[9].
Najdłuższa obsługiwana trasa wiodła z Moskwy do Władywostoku. Na jej pokonanie Ił-12 potrzebował 33 godzin lotu i dziewięciu międzylądowań[10]. Od 1956 r. Ił-12, zmodyfikowany do użytku w warunkach arktycznych, obsługiwał wyprawy radzieckich naukowców na Antarktydę[11]. Radzieckie Ił-12 w wersji pasażerskiej eksploatowano do 1965 r., samoloty wojskowe były używane do 1968 r. Najdłużej latały maszyny sprzedane Chinom, gdzie były wykorzystywane do przewozów pasażerskich do 1988 roku[12].
Ił-12 w polskim lotnictwie[edytuj | edytuj kod]
Polskie Linie Lotnicze LOT w 1949 r. zakupiły pięć samolotów lł-12B, które otrzymały znaki rejestracyjne od SP-LHA do SP-LHE. Rok później, podczas obchodów Święta Lotnictwa, zostały zaprezentowane publicznie na Okęciu[13].
Na potrzeby polskiego lotnictwa wojskowego zakupiono kilka samolotów Ił-12B i Ił-12D z przeznaczeniem do transportu, lotów dyspozycyjnych oraz fotogrametrii. Samoloty cywilne były użytkowane do końca 1957 r., wojsko ze swoich egzemplarzy korzystało do początku lat 60. XX wieku[14].
Wypadki i incydenty z udziałem Ił-12[edytuj | edytuj kod]
W trakcie eksploatacji samolotów Ił-12 doszło do wielu wypadków i incydentów z jego udziałem. Podstawowym problemem były silniki, które zawodziły w trudnych warunkach atmosferycznych. Te problemy skutkowały rozbijaniem maszyn podczas podejścia do lądowania z jednym pracującym silnikiem. Do wielu katastrof doprowadzało również niewystarczające wyposażenie umożliwiające lot bez widoczności ziemi. Najtragiczniejsza katastrofa z udziałem Ił-12 miała miejsce 5 października 1952 r. kiedy to, po zderzeniu w powietrzu z DC-3 (CCCP-L1055), w katastrofie obu maszyn zginęło łącznie 31 osób[15][16].
Najwięcej osób na pokładzie Ił-12 zginęło 2 września 1954 r., kiedy to maszyna o znakach CCCP-L1365 lecąca z Jużnosachalińska do Moskwy, podczas międzylądowania w Nowosybirsku, uderzyła w drzewa tuż przed pasem startowym w trakcie kontrolowanego lotu ku ziemi. Na jej pokładzie zginęło 29 osób[17].
Samoloty Ił-12, eksploatowane w Polsce, odnotowały dwa incydenty związane z ich wykorzystaniem. W 1950 r. w samolocie SP-LHE doszło do eksplozji po omyłkowym zastosowaniu tlenu zamiast sprężonego powietrza do rozruchu silników. Samolot został skasowany. 23 grudnia samolot SP-LHC uległ uszkodzeniu podczas lądowania na Okęciu, nie odnotowano ofiar na jego pokładzie, samolot został skasowany w grudniu 1953 roku[13].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Dwusilnikowy samolot pasażerski i transportowy w układzie dolnopłatu z chowanym podwoziem[potrzebny przypis].
Kadłub o przekroju kołowym i konstrukcji półskorupowej z pracującym poszyciem. Kabina załogi złożona z przedziału pilotów, a za nimi miejsca dla nawigatora i radiotelegrafisty. Dalej znajdowały się bagażnik oraz przedział ładunkowy lub pasażerski mieszczący 18–21 foteli w trzech rzędach bądź 28 w czterech. Kolejnym pomieszczeniem był bufet z miejscem stewardessy, dalej szatnia, toaleta i bagażnik[18].
Skrzydło trójdzielne, trójdźwigarowe o profilu Clark YH u nasady, przechodzącym w K-4. Wyposażone w klapy i lotki kryte płótnem. W skrzydle mieściło się sześć zbiorników paliwa o pojemności 4150 l, w każdej gondoli silnikowej znajdował się zbiornik oleju o pojemności 220 l[14].
Podwozie trójpunktowe z kołem przednim, amortyzowane olejowo-powietrznie, wciągane hydraulicznie. Podwozie główne o podwójnych kołach[18].
Napęd – dwa silniki gwiazdowe czternastocylindrowe ASz-82FN-212 w układzie podwójnej gwiazdy, o mocy startowej 1850 KM i nominalnej 1630 KM. Napędzały trójłopatowe, metalowe i samoprzestawne śmigła o średnicy 4,1 m[19].
Usterzenie wolnonośne, kryte blachą, a stery płótnem. Usterzenie poziome dwudzielne, o wzniosie 6°[20].
Wersje[edytuj | edytuj kod]
Samolot Ił-12 był eksploatowany w wersjach[21]:
- Ił-12A – pierwsza wersja seryjna.
- Ił-12B - ulepszona odmiana z płetwą grzbietową. Samolot w odmianach dla 21, 27 lub 32 pasażerów.
- Ił-12T - wersja transportowa do przewozu ładunku do 3500 kg, z drzwiami ładunkowymi z lewej strony.
- Ił-12D - wersja desantowa dla 37 spadochroniarzy lub przewozu 3000 kg ładunku.
Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]
Samoloty Ił-12 były użytkowane m.in. przez[22]:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gruszczyński, Fiszer 2021 ↓, s. 9.
- ↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 70.
- ↑ Morgała 1981 ↓, s. 147.
- ↑ Skrzydlata Polska 1948 ↓, s. 141–143.
- ↑ Morgała 1981 ↓, s. 148.
- ↑ Gruszczyński, Fiszer 2021 ↓, s. 16.
- ↑ Morgała 1981 ↓, s. 149.
- ↑ Stroud 1968 ↓, s. 96.
- ↑ Gruszczyński, Fiszer 2021 ↓, s. 12.
- ↑ Stroud 1968 ↓, s. 99.
- ↑ Iljuszyn Ił-12 i Ił-14 – następcy Lisunowów. SmartAge Media Sp. z o.o.. [dostęp 2023-06-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-21)]. (pol.).
- ↑ Егоров 2003 ↓, s. 217.
- ↑ a b Mikulski, Glass 1980 ↓, s. 408.
- ↑ a b Morgała 1981 ↓, s. 150.
- ↑ Sunday 5 October 1952. [dostęp 2023-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-04-04)]. (ang.).
- ↑ Sunday 5 October 1952. The Aviation Safety Network. [dostęp 2023-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-04-04)]. (ang.).
- ↑ Monday 27 September 1954. The Aviation Safety Network. [dostęp 2023-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-02-08)]. (ang.).
- ↑ a b Mikulski, Glass 1980 ↓, s. 409.
- ↑ Morgała 1981 ↓, s. 152.
- ↑ Morgała 1981 ↓, s. 151.
- ↑ Егоров 2003 ↓, s. 208–220, 299–300.
- ↑ Stroud 1968 ↓, s. 100.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Gruszczyński, Michał Fiszer: Ił-14. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021, seria: 100 lat polskich skrzydeł. nr 54. ISBN 978-83-8177-599-1. OCLC 1242429606.
- Mieczysław Mikulski, Andrzej Glass: Polski transport lotniczy 1918-1978. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1980. OCLC 491063540.
- Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1945-1980. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06483-0. OCLC 11260494.
- John Stroud: Soviet Transport Aircraft since 1945. London: Putnam, 1968. ISBN 978-0-370-00126-5. OCLC 68589.
- Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.
- Ю. А. Егоров: Самолеты ОКБ С.В.ИЛьюшина. Moskwa: Русское авиационное общество, 2003. ISBN 978-5-900078-20-5. OCLC 474742933.
- Samoloty radzieckie na XXI Targach Poznańskich. „Skrzydlata Polska”. 6/1948, czerwiec 1948. Warszawa: Wydawnictwo "Prasa wojskowa". ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Porównywalne samoloty:
.svg)
