Sarajewo
Panorama Sarajewa, Ratusz w Sarajewie, Baščaršija, Ferhadija džamija, Katedra Serca Jezusowego, Sobór Narodzenia Matki Bożej | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Część składowa | |||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
141,5 km² | ||||
Wysokość |
500-900 m n.p.m. | ||||
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
(+387) 33 | ||||
Kod pocztowy |
71000 | ||||
Podział miasta |
4 gminy (općina): Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad | ||||
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny | |||||
43°51′N 18°22′E/43,850000 18,366667 | |||||
Strona internetowa |
Sarajewo (serb.-chorw. Sarajevo, Сарајево IPA: [sǎrajɛʋɔ], tur. Saraybosna) – stolica Bośni i Hercegowiny zamieszkana przez 395 tys. osób (2013). Założone w 1462 r. przez Turków Osmańskich. W 1914 r. miejsce zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Odbyły się tu Zimowe Igrzyska Olimpijskie 1984. Silnie zniszczone w rezultacie działań wojennych 1992-1995, ma obecnie 4 gminy (općina): Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad – w Federacji Bośni i Hercegowiny. Sarajewo sąsiaduje od wschodu z miejscowością Sarajewo Wschodnie (ok. 60 tys. mieszkańców), formalną stolicą Republiki Serbskiej.
Geografia
Sarajewo leży w centralnym punkcie Bośni i Hercegowiny. Zajmuje powierzchnię 142 km². Przepływa przez nie rzeka Miljacka. W pobliżu dzielnicy Ilidża znajduje się malownicze źródło rzeki Bośnia (Vrelo Bosne). Miasto położone jest na wysokości 500 m n.p.m., w kotlinie pomiędzy pięcioma górami pasma Alp Dynarskich: Bjelašnica (2067 m), Igman (1502 m), Jahorina (1913 m), Trebević (1627 m), Treskavica (2088 m). Duża część miasta położona jest na stromych stokach, co wpływa na zabudowę i układ ulic. W okolicznych górach (Bjelašnica, Igman, Jahorina) czynne są ośrodki narciarskie.
Historia
Okolice dzisiejszego Sarajewa zamieszkane były już w czasach prehistorycznych. W Butmirze, obecnie przedmieściu Sarajewa, w latach 1893–1896 odsłonięto ślady osad z okresu neolitycznego sprzed ok. 4500 lat. Tereny te były również zamieszkane w czasach rzymskich (rzymska osada na terenie dzielnicy Ilidża).
W średniowieczu w miejscu dzisiejszego Sarajewa istniała osada Vrhbosna. Nowożytne Sarajewo założone zostało w 1462 r. i znacznie rozbudowane przez pierwszego osmańskiego władcę Bośni Isa-beg Isakovicia. W okresie panowania tureckiego Sarajewo było centrum administracyjno-politycznym Bośni osmańskiej. W 1697 r., po spaleniu miasta przez wojska austriackie, stolicę przeniesiono do Travnika.
W 1878 r. Bośnia została zajęta przez Austro-Węgry. Pod rządami austriackimi Sarajewo zmodernizowano i znacznie rozbudowano.
28 czerwca 1914 r. w Sarajewie serbski nacjonalista, Gavrilo Princip, dokonał zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Wydarzenie to było bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej.
- Osobny artykuł:
Jesienią 1918 r. mjr Artur Ganczarski (legionista) utworzył w Sarajewie Legion Polski w sile 600 żołnierzy i 63 oficerów, który przyprowadził do Polski, do Krakowa w dniu 25 listopada 1918 r. Legion ten traktuje się jako część składową Armii Hallera.
Po I wojnie światowej, w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców miasto było stolicą prowincji – Drińskiej banowiny.
Po II wojnie światowej Sarajewo zostało stolicą republiki Bośni i Hercegowiny. Rozwinęło się w ważne centrum handlowo-przemysłowe. Szczyt rozkwitu przypadł na lata osiemdziesiąte. W 1984 r. w Sarajewie odbyły się zimowe igrzyska olimpijskie.
Podczas wojny w Bośni, po rozpadzie Jugosławii, miasto było oblegane przez Bośniackich Serbów. Oblężenie rozpoczęło się 6 kwietnia 1992 r. i trwało do końca października 1995. Podczas oblężenia miasto było cały czas ostrzeliwane z otaczających gór, odcięte od dostaw wody i prądu, a żywność dostarczano nieregularnie. Zginęło ponad 10 500 osób, praktycznie wszystkie budynki zostały zniszczone lub uszkodzone. O walkach i związanych z nimi tragicznych dla mieszkańców skutkach opowiadają m.in. film dokumentalny Miss Sarajevo (1995), dramat wojenny Aleja snajperów (1997) i dramat społeczny Grbavica (2005). Powstały także piosenki „Miss Sarajevo”, opowiadająca o tragedii w tym mieście, autorstwa U2 i Luciano Pavarottiego oraz „Bosnia” zespołu The Cranberries. W latach 90. także w polskiej muzyce można było odnaleźć akcenty związane z sytuacją Sarajewa: punkowy zespół „Łysina Lenina” nagrał piosenkę o wspomnianych wydarzeniach pt. „Sarajewo”, a także synth-popowy zespół Balkan Electrique, piosenkę pt. "Sarejevo (Dimitrica II)".
Od zakończenia wojny i zawarcia w listopadzie 1995 r. układu z Dayton, Sarajewo jest odbudowywane, głównie przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej. Ślady wojny są jednak cały czas wyraźne, a tereny położone bezpośrednio wokół miasta są wciąż zaminowane.
Sarajewo Wschodnie
W odpowiedzi na postanowienia układu z Dayton, który miasto Sarajewo przydzielił Federacji Bośni i Hercegowiny, podsarajewskie miejscowości znajdujące się na terenie Republiki Serbskiej zostały połączone w jeden rozległy organizm administracyjny pod nazwą Sarajewo Wschodnie (pierwotnie Sarajewo Serbskie). Niezależnie od wewnętrznego podziału Sarajewa Wschodniego na 6 gmin (opštine), fragment silniej zurbanizowanej części miasta jest również określany przez Serbów jako „Sarajewo”, i pod tą nazwą pełni funkcję symbolicznej stolicy Republiki Serbskiej[1].
Ludzie związani z Sarajewem
- Z tym tematem związana jest kategoria:
- Ivo Andrić, pisarz
- Goran Bregović, kompozytor, gitarzysta
- Asim Ferhatović, piłkarz
- Alija Izetbegović, polityk bośniacki
- Emir Kusturica, reżyser filmowy
- Radovan Karadžić, dowódca sił serbskich, zbrodniarz wojenny
- Bronisława Prašek-Całczyńska, pierwszy lekarz pediatra pracujący w Sarajewie
- Izet Sarajlić, poeta
- Danis Tanović, reżyser filmowy
- Nenad Veličković, pisarz
- Tomo Miličević, gitarzysta, członek amerykańskiego zespołu rockowego 30 seconds to Mars
- Semir Štilić, piłkarz grający w klubie Wisła Kraków, wcześniej w Karpatach Lwów i Lechu Poznań
- Edin Džeko, piłkarz
- Damir Džumhur, tenisista
Miasta partnerskie
- Ankara
- Baku
- Barcelona
- Budapeszt
- Budva
- Bursa
- Calgary
- Coventry
- Dayton
- Ferrara
- Friedrichshafen
- Innsbruck
- Stambuł
- Kuwejt
- Magdeburg
- Neapol
- Prato
- Serre Chevalier
- Sztokholm
- Tianjin
- Tilimsan
- Trypolis
- Wenecja
- Wolfsburg
- Zagrzeb
Zobacz też
- Stare Miasto (Sarajewo)
- Port lotniczy Sarajewo
- Mityng Solidarności z Bośnią i Hercegowiną 1996
- Muzeum Narodowe Bośni i Hercegowiny
- Tramwaje w Sarajewie
- Stara Synagoga w Sarajewie
- Synagoga w Sarajewie
- Baščaršija, Ferhadija (ulica), Sarači
- Ars Aevi
- Sarajewo (stacja kolejowa)
- Sobór Narodzenia Matki Bożej w Sarajewie
- Katedra Serca Jezusowego w Sarajewie
- Cmentarz żydowski
- Meczet Gazi Husrev-bega
- Meczet Hadž w Sarajewie
- Medresa Seldžukija
- Przekorny dom
- Ratusz w Sarajewie
- cmentarz Alifakovac
- Park Vraca
Przypisy
- ↑ W praktyce stolicą Republiki Serbskiej jest Banja Luka.