Bielsk Podlaski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
miasta partnerskie |
→XIV wiek: drobne merytoryczne |
||
Linia 108: | Linia 108: | ||
* [[1379]] - najazd [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]] pod dowództwem komtura Teodoryka von Elner |
* [[1379]] - najazd [[zakon krzyżacki|Krzyżaków]] pod dowództwem komtura Teodoryka von Elner |
||
* [[1382]] - książę mazowiecki [[Janusz I Starszy|Janusz I]] wykorzystuje zamieszki na Litwie i zajmuje gród |
* [[1382]] - książę mazowiecki [[Janusz I Starszy|Janusz I]] wykorzystuje zamieszki na Litwie i zajmuje gród |
||
* [[1390]] - król Władysław Jagiełło przekazuje [[Janusz I Starszy|księciu Januszowi I]] mazowieckiemu gród w Bielsku, [[Suraż]]u, [[Drohiczyn (województwo podlaskie)|Drohiczynie]], [[Mielnik (województwo podlaskie)|Mielniku]] |
* [[1390]] - król Władysław Jagiełło przekazuje [[Janusz I Starszy|księciu Januszowi I]] mazowieckiemu gród w Bielsku, [[Suraż]]u, [[Drohiczyn (województwo podlaskie)|Drohiczynie]], [[Mielnik (województwo podlaskie)|Mielniku]]<ref>M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20</ref>. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy<ref>T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.</ref> |
||
=== XV wiek === |
=== XV wiek === |
Wersja z 14:46, 24 paź 2010
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
Państwo | {{{państwo}}} | ||||
---|---|---|---|---|---|
Zarządzający |
Burmistrz | ||||
Powierzchnia |
26,88 km² | ||||
Populacja (2009) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
Strona internetowa |
Bielsk Podlaski (białorus. Бельск Падляшскі, Bielsk Padlašski) (ukr. Більськ Підляський, Bilśk Pidlaśkyj, gwarowe Бі'eльськ, Bi'elśk) – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.
Według danych z 30 czerwca 2009[2] miasto liczyło 26 493 mieszkańców.
Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.
Dane ogólne
Bielsk Podlaski zamieszkują głównie Polacy oraz są kultywowane tradycje mniejszości narodowych (głównie Białoruskiej i Ukraińskiej). Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej "Śpiewajmy Panu", Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".
Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko", co oznacza miejsce podmokłe, leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".
Struktura powierzchni
Według danych z 2002[3] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:
- użytki rolne: 72%
- użytki leśne: 2%
Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 31 grudnia 2007[4]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 26 577 | 100 | 13 775 | 51,8 | 12 802 | 48,2 |
powierzchnia | 26,88 km² | |||||
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
988,7 | 512,5 | 476,3 |
Według danych z 2002[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 1265,22 zł.
Historia
- II wiek p.n.e. - ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
- Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród
XIII wiek
- 1253 - pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
- 1264 - wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
- 1273 - zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena
XIV wiek
- ok. 1320 Podlasie dostało się pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego
- 1379 - najazd Krzyżaków pod dowództwem komtura Teodoryka von Elner
- 1382 - książę mazowiecki Janusz I wykorzystuje zamieszki na Litwie i zajmuje gród
- 1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje księciu Januszowi I mazowieckiemu gród w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku[5]. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy[6]
XV wiek
- 1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
- po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
- 2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
- 1440
- wiosna - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
- czerwiec - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
- 26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
- 1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
- 18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
- 28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
- 18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
XVI wiek
- 1501
- 9-18 września - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
- 3 listopada - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
- 14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
- 1506
- królowa Helena, żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem
- 20 grudnia - w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika
- 22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
- 1513 - Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
- 1516 - powstaje cech rzeźników
- 1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
- 1542 - wzmiankowana jest synagoga
- 1549 - powstaje cech szewców
- 1564
- 20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
- 22 lipca - pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku
- proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
- 1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
- 1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
- 1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
- 1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)
XVII wiek
- 1641 - wybudowanie Kościoła i Klasztoru
- 1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
XVIII wiek
- 1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
- 1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
Zabory
- 1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
- 1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
- 1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
- 1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
- 1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
- 1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
- 1855 - następna epidemia cholery
- 1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
- 1866 - Rosjanie zakazują wyznawania wiary greckokatolickiej i w celu rusyfikacji nakazują przejść unitom na prawosławie
- XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
- 1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
- 1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej, spalenie dworca kolejowego
II Rzeczpospolita
- 1919
- 1920
- 29 lipca - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
- 20 sierpnia - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
- 1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
- 1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
- 1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
- 1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
- 1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
- 1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
- 1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
- 1937-1939 - burmistrzem miasta był Alfons Erdman
- 1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
- 1939
- 11 czerwca - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
- 18 czerwca - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg
II wojna światowa
- 15-23 września 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
- 23 września 1939-1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
- 22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
- 2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
- 1943 - powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
- 30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
PRL
- 1984 - w Ratuszu powstało Muzeum
III Rzeczpospolita
- 1991 - wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
- 1992 - powstał Związek Ukraińców Podlasia
- 1994 - w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP
Urodzeni w Bielsku Podlaskim
- Nadzieja Artymowicz, poetka
- Mina Bern, aktorka
- Wojciech Borecki, trener piłkarski
- Jarosław Borowski, scrablista
- Mirosław Car, piłkarz
- Małgorzata Dmitruk, malarka
- Lech Feszler, senator
- Doroteusz Fionik, etnograf
- Ignacy Fonberg, chemik
- Marta Gryko, aktorka
- Ojciec Leon Knabit, benedyktyn
- Stefan Kamasa, muzyk
- Cezary Kosiński, aktor
- Józef Lewartowski, działacz komunistyczny
- Josif Łangbard, radziecki architekt
- Jerzy Plutowicz, poeta
- Małgorzata Prokopiuk-Kępka, dziennikarka
- Maciej Radel, aktor
- Marta Romaniuk, modelka
- Andrzej Stepaniuk, polityk
- Kamila Stepaniuk, lekkoatletka
- Rościsław Stepaniuk, pilot
- Kpt. Władysław Wysocki, oficer
Zabytki
- Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
- Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
- Kościoły:
Kościół i klasztor został ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
- Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, klasycystyczna, (1783, projekt: Szymon Bogumił Zug), wzmianka XV wiek
- Dzwonnica kościelna w stylu klasycystycznym z 1843
- Cerkwie:
- Drewniana Cerkiew Narodzenia NMP tzw. zamkowa
- Drewniana katedra prawosławna (do 1839 unicka) Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku (ok. 1716, wzmiankowana w innym miejscu w 1377)
- Drewniana pounicka cerkiew św. Michała (zbudowany w 1789, wieża z 1914)
- Drewniana cerkiew (w latach 1596-1839 unicka) św. Trójcy (przełom XVIII i XIX wieku), ufundowana pierwotnie przez królową Bonę
- Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
- Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
- Park przy dawnym dworze w Hołowiesku
- Cmentarz wojenny
Kościoły
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Parafie prawosławne
- Parafia pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny
- Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego
- Parafia pw. Św. Michała
- Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny
- Parafia pw. Opieki Matki Boskiej
Kościoły protestanckie
www.republika.pl/kzch
Parafie rzymskokatolickie
- Parafia Matki Bożej z Góry Karmel
- Parafia Miłosierdzia Bożego
- Parafia Najświętszej Opatrzności Bożej
- Parafia Narodzenia NMP
Transport
Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:
- nr 19 - kierunek Białystok - Bielsk Podlaski - Lublin - Rzeszów
- nr 66 - kierunek Zambrów - Bielsk Podlaski - Połowce
- nr 689 - kierunek Bielsk Podlaski - Hajnówka - Białowieża
Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha - Brześć
- Osobny artykuł:
Media
Stacje Radiowe odbierane w Bielsku Podlaskim
- Polskie Radio Program I 92,3 Mhz, 88,3 Mhz
- Polskie Radio Program II 106,4 Mhz
- Polskie Radio Program III 96,0 Mhz, 90,5 Mhz
- Polskie Radio Euro 91,1 Mhz
- Polskie Radio Białystok 99,4 Mhz, 104,1 Mhz
- RMF FM 100,2 Mhz, 91,9 Mhz
- Radio Zet 105,4 Mhz, 107,3 Mhz
- Radio Jard 89,2 Mhz
- Radio Jard II 103,9 Mhz
- Radio Złote Przeboje 101,0 Mhz
- Radio dla Ciebie 103,4 Mhz
- Radio Orthodoxia 102,7 Mhz
- Katolickie Radio Podlasie 101,7 Mhz
- Radio Maryja 102,0 Mhz, 104,7 Mhz, 107,7 Mhz
- Radio Racja 98,1 Mhz
- Eska Rock 88,6 Mhz
- Radio Akadera 87,7 Mhz
- VOX FM 103,3 Mhz
- Radio Nadzieja 103,6 Mhz
- Радиостанция Беларусь (Radio Białoruś) 96.4 MHz, 100,8 Mhz
- Первый Национальный канал Белорусского радио (Białoruskie Radio BR1) 105,9 Mhz
- Канал Культура (Kanal Kultura) 98,9 Mhz
- Радио Гродно (Radio Grodno) 104,4 Mhz
- Канал Культура (Kanał Kultura Belarus) 98,9 Mhz
- Радиус-FM (Radius FM) 103,7 Mhz, 96,7 Mhz
- Пилот FM (Pilot FM) 102,9
- Радио Рокс (Radio Roks) 101,2 Mhz
- Радио В.А. (Radio B.A.) 106,2 Mhz
Stacje Telewizyjne odbierane w Bielsku Podlaskim
- TVP1 191,25 Mhz C8, 719,25 Mhz C52
- TVP2 479,25 Mhz C22, 599,25 Mhz C37
- Polsat 535,25 Mhz C29, 703,25 Mhz C50
- TVP Białystok 583,25 Mhz C35
- TVN 631,25 Mhz C41
- TV4 727,25 Mhz C53
- Первый канал (Białoruska TV1) 519,25 Mhz C27, 183,25 Mhz C7
- Телеканал "Лад" (TV LAD) 655,25 Mhz C44, 623,25 Mhz C40
- ОНТ (ONT) 543,25 Mhz C30
Dostawcy Mediów Radiowo-Telewizyjnych
- Telewizja Kablowa Hajnówka sp.j.
- Multimedia Polska sp. z o.o.
Prasa
- Gazeta Współczesna - Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
- Kurier Poranny - Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
- Nad Buhom i Narwoju - Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13, skr. poczt. 77
- Bielski Hostineć - Redakcja przy ulicy ul. Leśnej 13
Zobacz też
- Michał Bałasz, architekt
- Eugeniusz Bedeniczuk, olimpijczyk
- Antoni Beszta-Borowski, błogosławiony
- Iwan Bielski, książę
- Izabella Elżbieta Branicka, starościna
- Jan Klemens Branicki, hetman
- Biskup Grzegorz, duchowny
- Alfons Erdman, burmistrz
- Pola Gojawiczyńska, pisarka
- Walenty Herburt, duchowny
- Mikołaj Hajduk, pedagog
- Arie Lejb Jelin, rabin
- Adam Kazanowski, podkomorzy
- Stefan Kopa, folklorysta
- Jarosław Kostycewicz, działacz społeczny
- Jan Onacik, funkcjonariusz
- Aleksander Sewruk, aktor
- Grzegorz Szerszenowicz, trener
- Bronisław Taraszkiewicz, językoznawca
- Wassa, księżniczka
- Szymon Bogumił Zug, architekt
- ↑ Historia miasta na oicjalnej stronie Uzędu Miasta Bielsk Podlaski
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009-11. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ a b Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.).
- ↑ M. Radoch, W sprawie daty nadania przez Władysława Jagiełłę ziemi drohickiej księciu mazowieckiemu Januszowi I, [w:] Szkice z dziejów kolonizacji Podlasia i Grodzieńszczyzny od XIV do XVI wieku, Olsztyn 2002, s. 11-20
- ↑ T. J. Lubomirski, Kodeks Dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, Warszawa 1863, s. 111-113; Biblioteka PAN Kórnik, rkp. 203, k. 178-178v.