Szczerców

Szczerców
	wieś
	; Zabytkowy kościół św. Barbary na cmentarzu
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	bełchatowski
Gmina	Szczerców
Sołectwo	Szczerców
Liczba ludności (31.03.2021)	2990
Strefa numeracyjna	44
Kod pocztowy	97-420
Tablice rejestracyjne	EBE
SIMC	0553489
	Położenie na mapie gminy Szczerców Szczerców
	Położenie na mapie Polski Szczerców
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Szczerców
	Położenie na mapie powiatu bełchatowskiego Szczerców
	51°19′52″N 19°06′50″E/51,331111 19,113889
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Artykuł	51°19'52"N 19°06'50"E
- błąd	38 m
WD	51°20'N, 19°7'E, 51°20'N, 19°7'E
- błąd	2309 m
Odległość	331 m

Szczerców – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie bełchatowskim, w gminie Szczerców, nad rzeką Widawką. Siedziba gminy Szczerców.

Dawniej miasto - uzyskał lokację miejską przed 1364 rokiem, zdegradowany w 1870 roku^[3]. W końcu XVI wieku był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[4] w tenucie szczercowskiej w powiecie sieradzkim województwa sieradzkiego^[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.

Integralne części wsi Szczerców^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0553495	Praga	część wsi

Na terenie gminy mieści się Odkrywka Szczerców Kopalni Węgla Brunatnego Bełchatów, okres eksploatacji węgla brunatnego przewidziany jest do 2038 r.

Przez miejscowość przebiegają drogi wojewódzkie DW480 oraz DW483.

Toponimia[edytuj | edytuj kod]

Szczerców należy do nazwań dzierżawczych, pochodzi do nazwy osobowej Szczyrzec (od staropolski szczyry – szczery)^[8], właściciela bądź założyciela osady. Pierwsza wzmianka w prawdopodobnie zniekształconej formie Sczersow z roku 1332, pochodzi z dokumentów watykańskich. Natomiast w akcie fundacyjnym miejscowego kościoła widnieje zapis antiqa vila Sczyercow (1362). Od XVI wieku wzmiankowany jest Stari Sczircow. Forma zapisu Szcz-e-rców powstała w okresie późniejszym, jako naturalne przekształcenie -yr-, w -er- zgodnie z ewolucją tej grupy nazw ^[9]. Nazwisko Szczyrzec jest znane z dokumentów historycznych – Stasconis Sczirczonis (1405).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki o Szczercowie pochodzą z roku 1332. Początków osadnictwa należy szukać na terenie Wsi Szczercowskiej. Prawdopodobnie znajdowała się tam kuźnica przy której skupiało się osadnictwo. Kuźnica położona była w lasach królewskich przy ujściu rzeki Pilsi do Widawki. W dniu 8 maja 1367 Kazimierz Wielki wystawił dokument fundacyjny szczercowskiej parafii. Dokument spisał podkanclerzy Janko z Czarnkowa. Król nadał kościołowi dziesięciny. Z placów miejskich ksiądz otrzymywał opłatę w wysokości 1 grosza, kościelny natomiast 0,5 grosza. Ksiądz mógł też założyć jedną lub 2 jatki rzeźnicze oraz stawiać jazy na rzece Widawce. Otrzymywał również 3 łany ziemi uprawnej i 4 łąki, a także prawo do pobierania ceł na traktach: krakowskim i wrocławskim (pół grosza od każdego wozu i 2 denary od bydlęcia. Wcześniej Szczerców należał do parafii w Restarzewie, a do XIII wieku do parafii w Widawie. Prawdopodobną datą nadania praw miejskich dla Szczercowa jest rok 1364, niewykluczone jednak, że nastąpiło to nieco wcześniej. Nadanie to potwierdził w 1511 roku Zygmunt I. Potwierdzili je i rozszerzyli Zygmunt August w 1548 i 1564, Stefan Batory 1578, Władysław IV 1633, Jan III Sobieski 1680, August III 1754 i Stanisław August Poniatowski 1765. W 1870 Szczerców utracił prawa miejskie tak jak wiele innych miast w zaborze rosyjskim, co było spowodowane udziałem mieszczaństwa w powstaniu styczniowym.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Oddziały Wehrmachtu wkroczyły do miejscowości 3 września 1939 roku podpalając zabudowania gospodarcze i mieszkalne w wyniku czego wieś spłonęła w 80%. Żołnierze niemieccy zabili kilkunastu mieszkańców wsi wrzucając granaty do mieszkań i strzelając do napotkanych osób^[10]. Zabici zostali wówczas: Dąbrowska, Antoni Herczyński, Antoni Hetman, Jędraszek, Piotr Kochelski, Roch Łużnik, Antoni Malenta, Franciszek Marlikiewicz i 3-osobowa rodzina o nieustalonych personaliach ^[11].

Legenda o powstaniu Szczercowa[edytuj | edytuj kod]

Według legendy w roku 1176 książę Kazimierz Sprawiedliwy udał się do puszczy na łowy, gdzie odłączył się od orszaku i zabłądził. Gdy męczyło go pragnienie jego giermek udał się na poszukiwanie wody. Po pewnym czasie napotkał chatę. Po wejściu do środka zobaczył w niej pięciu obdartych chłopców klęczących przy garnku stojącym na wygasłym palenisku i powtarzających: „będziemy rzepę jeść”. Gdy giermek podniósł pokrywkę zobaczył, że w garnku są kamienie. Obok dzieci klęczała ich matka i modliła się słowami „Ojcze nasz” do momentu „chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj” i zaczynała modlitwę od początku. Gdy giermek powrócił wraz z księciem, wdali się w rozmowę z kobietą. Okazało się, że jest ona wdową i nie ma za co wyżywić dzieci. Włożyła więc kamienie do garnka i modliła się o cud. Ponieważ modliła się szczerze, Bóg zesłał wybawienie właśnie w osobie księcia. Książę zabrał ze sobą dzieci najpierw do Sandomierza, potem do Krakowa. Chłopcy dorośli na jego dworze i powrócili w swe rodzinne strony. Dwu z nich założyło kuźnicę i wytapiało żelazo, trzeci został borowym u książąt sieradzkich. Z czasem wokół kuźnicy zaczęli osiedlać się ludzie i powstała kaplica. Legendę miał znać Kazimierz Wielki, dlatego lokując osadę nazwał ją Szczercowem na pamiątkę szczerej modlitwy. Legenda ta nie ma żadnego potwierdzenia i nie wiadomo kiedy się zrodziła.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[12] na listę zabytków wpisane są obiekty:

kaplica pw. Świętej Trójcy przy kościele par. pw. Narodzenia NMP, 1686, (nr rej.: 520-III-21 z 27.02.1950)
drewniana kaplica cmentarna pw. św. Barbary, (nr rej.: 440 z 25.07.1967)

Na uwagę zasługują też:

neoromański Kościół parafialny Narodzenia NMP z początku XX w.
Cmentarz żydowski w Szczercowie (pozostałości).
ruiny drewnianego młyna wodnego z XIX w.
aleja brzóz przy drodze do Lubca (blisko 500 drzew, w tym 3 brzozy o czarnej korze)^[13]

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Szczercowie znajduje się klub sportowy Astoria.

Osoby związane ze Szczercowem[edytuj | edytuj kod]

Jan Jerzy Deskur – pułkownik, poseł rawski na rozbiorowy sejm grodzieński.
Zygmunt Hajkowski – nauczyciel, działacz kulturalny, polityczny i społeczny, ofiara reżimu nazistowskiego.
Zygmunt Boras – historyk, nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych i działacz społeczny.
Włodzimierz Mirowski – socjolog, profesor doktor habilitowany, wykładowca akademicki i publicysta.
Antonina Sokolicz – pisarka, publicystka, tłumaczka, aktorka, działaczka kulturalna i społeczna, aktywistka ruchu socjalistycznego i komunistycznego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Szczerców - liczba mieszkańców. 2021-03-31. [dostęp 2023-05-25].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1254 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 74-75.
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 381
↑ Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1987, s.237
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981
↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981 s.258
↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-17].
↑ Piotr Sölle: Lubiec. Portal Turystyczno-Krajoznawczy Województwa Łódzkiego, 2009-08-01. [dostęp 2010-02-16].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Szczerców, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 849 .
historia szczercowskich Żydów

[1] Szczerców - liczba mieszkańców. 2021-03-31. [dostęp 2023-05-25].

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1254 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 74-75.

[4] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.

[5] Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 66.

[R2013-6] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-7] GUS. Rejestr TERYT

[8] Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo, Wrocław 1984, s. 381

[9] Kazimierz Rymut, Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im.Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław 1987, s.237

[10] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981

[11] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981 s.258

[12] NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-17].

[13] Piotr Sölle: Lubiec. Portal Turystyczno-Krajoznawczy Województwa Łódzkiego, 2009-08-01. [dostęp 2010-02-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Wsie	Bednarze Borowa Brzezie Chabielice Drzyzdówki Dubie Dzbanki Firlej Grudna Janówka Józefina Kieruzele Kolonia Szczercowska Kozłówki Krzyżówki Kuźnica Lubiecka Lubiec Lubośnia Magdalenów Marcelów Niwy Osiny Piecówka Podklucze Podżar Polowa-Kościuszki Rudzisko Sadykierz Stanisławów Drugi Stanisławów Pierwszy Szczercowska Wieś Szczerców Szubienice Tatar Trakt Puszczański Zagadki Załuże Zbyszek Żabczanka
Kolonie	Chabielice-Kolonia Leśniaki Chabielskie Nowy Świat Osiny-Kolonia Piecówka
Osady	Sarnówka
Integralne części wsi	Borowiaki Edwardów Lubiec-Parcela Morgi Piła Podlas Pomykalenka Praga Puste Huby Puszcza
Miejscowości wysiedlone przez KWB Bełchatów obecnie teren odkrywki Szczerców.	Grabek Komórew Młynki Parchliny

Miasta	Bełchatów Zelów
Gminy miejskie	Bełchatów
Gminy miejsko-wiejskie	Zelów
Gminy wiejskie	Bełchatów Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–1939) woj. łódzkie (1945–1975)
Miasta	Lutomiersk (do 1870) Łask Pabianice (do 1951 →) Szczerców (do 1870) Widawa (do 1870) Zelów (od 1957)
Osiedla (1954–1972)	Kolumna (1959–1972) Zelów (do 1957)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Bałucz (do 1954) Buczek Chociw (do 1954) Dąbrowa Rusiecka (do 1954) Dąbrowa Widawska (do 1930) Dłutów Dobroń (od 1929) Dzbanki (do 1930) Górka Pabianicka (do 1954) Ksawerów (1953–1954) Lutomiersk (do 1954) Łask (do 1953 i od 1973) Pabianice (od 1973) Pruszków (do 1954) Sędziejowice (od 1931) Szczerców (1930–1954) Widawa (od 1930) Widzew (do 1953) Wiewiórczyn (1953–1954) Wodzierady Wola Wężykowa (do 1931) Wygiełzów (do 1954) Wymysłów (do 1929) Zapolice Zelów
Gromady (1954–1972)	Bałucz (1954–1972) Barycz (1954–1957) Brodnia (1954–1968) Brzyków (1957–1972) Buczek (1954–1972) Chechło (1954–1958) Chociw (1954–1972) Chorzeszów (1954–1959) Czestków (1954–1959) Dąbrowa Widawska (1956–1958) Dłutów (1954–1972) Dobroń (1954–1972) Dzbanki (1957–57) Gorczyn (1954–1957) Górka Pabianicka (1959–1972) Grabia (1954–1959) Kociszew (← 1956–1968) Kodrań (1954–1961 →) Kolumna-Las (1954–1959) Ksawerów (1954–1958 →) Kwiatkowice (1954–1968) Ldzań (1954–1958) Lutomiersk (1954–1957 →) Łaskowice (1954–1958) Marzenin (1954–1972) Mierzączka Duża (1954–1958) Ochle (1954–1968) Okup Wielki (1954–1968) Osieczno (1954–1957) Paprotnia (1954–1968) Pawlikowice (1954–1972) Petrykozy (1954–1958) Podule (1954–1959) Porszewice (1954–1958) Pożdżenice (1954–1968) Pruszków (1954–1972) Przatów (1954–1961) Rembieszów (1954–58) Restarzew Cmentarny (1954–1961) Rusiec (1954–1961 →) Sędziejowice (1954–1972) Siedlce (1954–1968) Szczercowska Wieś (1954–1957) Szczerców (1954–1961 →) Walewice (1954–1966) Widawa (1954–1972) Wielka Wieś (1954–1956) Wiewiórczyn (1954–1972) Wodzierady (1954–1972) Wola Kleszczowa (1954–1957) Wola Wiązowa (1954–1961 →) Wrzeszczewice (1954–1961) Wygiełzów (1954–1972) Zapolice (1954–1972) Zelów (1954) Zelów (1968–1972) Zofiówka (1954–1956 →) Żytowice (1954–1961)