Przejdź do zawartości

Koluszki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koluszki
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 łódzkie

Powiat

łódzki wschodni

Gmina

Koluszki

Prawa miejskie

1949 (de facto 1940[1])

Burmistrz

Waldemar Chałat

Powierzchnia

9,9 km²

Wysokość

211 m n.p.m.

Populacja (31.12.2023)
• liczba ludności
• gęstość


12 046[2]
1216,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 44

Kod pocztowy

95-040

Tablice rejestracyjne

ELW

Położenie na mapie gminy Koluszki
Mapa konturowa gminy Koluszki, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Koluszki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Koluszki”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Koluszki”
Położenie na mapie powiatu łódzkiego wschodniego
Mapa konturowa powiatu łódzkiego wschodniego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Koluszki”
Ziemia51°44′16″N 19°48′45″E/51,737778 19,812500
TERC (TERYT)

1006074

SIMC

0967831

Urząd miejski
ul. 11 Listopada 65
95-040 Koluszki
Strona internetowa

Koluszkimiasto w woj. łódzkim, w powiecie łódzkim wschodnim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Koluszki. Miasto położone na Równinie Koluszkowskiej pomiędzy Wysoczyzną Rawską a wyniesieniami Garbu Łódzkiego – pozostałością plejstoceńskich lądolodów, na skraju źródłowego odcinka doliny rzeki Mrogi. Ośrodek przemysłowy (odlewnia). Lokalny ośrodek usługowy. Baza paliw płynnych, połączona rurociągiem z rafinerią w Płocku.

Według danych GUS 31 grudnia 2023 r. miasto miało 12 046 mieszkańców,[2].

Położenie

[edytuj | edytuj kod]
Koluszki na tle Powiatu łódzkiego wschodniego
Koluszki z lotu ptaka
Dworzec w Koluszkach
Pomnik pamięci poległych i pomordowanych w II wojnie światowej
Dworzec kolejowy w Koluszkach – przejście podziemne

Koluszki leżą w historycznej ziemi łęczyckiej[3], w pobliżu dawnej granicy z województwem rawskim, stanowiącym część Mazowsza[4]. Miasto łączy łagodne równiny Niżu Środkowo-Polskiego z falistymi wyniesieniami Garbu Łódzkiego – pozostałości dawnych lodowców. Dolina rzeki Mrogi rozcina tereny na północny zachód od miasta[5].

Miasto (według Google Maps) położone jest w odległości:

1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,9 km²[6].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego.

Koluszki dzielą się na część wschodnią i zachodnią. Oś podziału stanowią linie kolejowe. Głównym sposobem przedostawania się przez nie jest znajdujące się pod peronami najdłuższe w Polsce przejście podziemne PKP[potrzebny przypis]. Oprócz przejścia podziemnego istnieją tylko dwa sposoby przedostania się na drugą część Koluszek: wiadukt kolejowy (ul. Przejazd) i przejazd kolejowo-drogowy kategorii „A” (ul. Wyspiańskiego).

Historia

[edytuj | edytuj kod]
  • 1399 – pierwsza wzmianka o Koluszkach, kiedy to wieś Coluszcovice została zarejestrowana w księgach sądowych. Koluszki wchodziły w skład ówczesnego powiatu brzezińskiego należącego do województwa łęczyckiego.
  • XIV/XV wiek – poprzez Koluszki przechodził ważny szlak handlowy zwany bałtycko-ruskim. Wiódł on od Łęczycy przez Brzeziny, Koluszki, Inowłódz, Opoczno do Sandomierza
  • 1775 – w Koluszkach mieszka 41 osób w 13 domach
  • 1790 – Koluszki posiadają 19 domów, młyn, browar, karczmę i tartak
  • 1797 – w pobliżu osady powstały cztery kolonie czynszowe, w których zamieszkiwało 20 rodzin kolonistów niemieckich. Osady te to Katarzynów, Felicjanów, Stefanów i Słotwiny
  • 1831 – powstaje część obecnych Koluszek – Kowalszczyzna, w której istnieje folwark i kolonia Wypalenisko
  • koniec XIX wieku – wszystkie wyżej wymienione miejscowości weszły w skład osady Koluszki
  • 2 września 1846 – po raz pierwszy z Koluszek do Piotrkowa Trybunalskiego wyrusza pociąg na linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej
  • 19 listopada 1865 – połączenie kolejowe Koluszek z Łodzią Fabryczną (Droga Żelazna Fabryczno-Łódzka). W 1863 roku pojawił się projekt budowy linii RokicinyŁódźKalisz, który został odrzucony. Powodem odmowy stała się doktryna wojenna Rosji, która zakładała, że dzięki rzadkiej sieci kolejowej na terenie Królestwa Polskiego ewentualny atak na Rosję będzie mocno spowolniony. Dopiero w 1864 roku wykonano projekt połączenia Łodzi z koleją Warszawsko–Wiedeńską, który zawierał również wariant jej ewentualnego przedłużenia do Kalisza. Projekt przyjęto, lecz jedynie w wariancie do Łodzi, bez pozwolenia na przedłużenie trasy. Według koncesji stacja węzłowa miała się znajdować między Rogowem a Rokicinami, a na ostateczną pozycję wybrano Koluszki. Koncesja obejmowała eksploatację linii przez kolejne 75 lat. Prace budowlane trwały trzy miesiące i zostały przeprowadzone w roku 1865, jednak pociągi pasażerskie ruszyły dopiero rok później. Przy budowie linii pracowało 2400 osób.
  • od 1867 w Guberni Piotrkowskiej
  • 1885 – budowa odnogi Drogi Żelaznej Iwangorodzko-Dąbrowskiej z Koluszek do Skarżyska Kamiennej przez Tomaszów Mazowiecki oraz wybudowanie linii kolejowej do Łodzi (Stacja Łódź Kaliska) i połączenie jej z Pabianicami, Zduńską Wolą, Kaliszem i Poznaniem
  • koniec XIX wieku – po obu stronach linii kolejowej zaczęło rozwijać się budownictwo mieszkalne, w początkowym okresie bezplanowe i chaotyczne. Wytyczane ulice nie miały twardej nawierzchni i kanalizacji, jednak istniejące połączenie z ośrodkami miejskimi miało wpływ na dalszą rozbudowę Koluszek. Ulice: Brzezińska i 3 Maja stają się najważniejszymi ulicami osady. Wybudowano tu budynek stacyjny, wieżę ciśnień oraz budynki murowane z czerwonej cegły dla kolejarzy
  • 1883 – w osadzie mieszkało 399 mieszkańców
  • początek XX wieku – rodziny kolejarskie stanowią ok. 50% mieszkańców. Pozostałą grupę stanowią rolnicy, kupcy, rzemieślnicy oraz dojeżdżający do pracy w Łodzi
  • 1904 – powstanie parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP. Pierwszym proboszczem zostaje ksiądz Ignacy Dąbrowski. Powstaje targowisko (wtorek staje się dniem targowym dla Koluszek)
  • 1911 – w czerwcu powstaje Ochotnicza Straż Pożarna[7]
  • 1914 – wybuch I wojny światowej zahamował rozwój osady – w listopadzie w okolicy bitwa pod Łodzią
  • 1917 – Koło Polskiej Macierzy tworzy Koedukacyjne Gimnazjum i Liceum Humanistyczne
  • 1921 – Koluszki liczą niespełna 1400 mieszkańców, z czego 29% stanowią Żydzi[8]
  • 1930 – w osadzie Koluszki zamieszkiwało 3557 osób
  • 1936 – na posiedzeniu Sejmiku Powiatowego w Brzezinach podjęto decyzję wystąpienia do władz wojewódzkich o powołanie miasta Koluszki
  • wiosna 1941 – utworzenie w Koluszkach przez Niemców getta dla ok. 2000 Żydów[8]. Przebywali w nim Żydzi z Koluszek, okolicznych wsi oraz ok. 200 osób z Tomaszowa Mazowieckiego[9]
  • październik 1942 – wywiezienie Żydów do obozu zagłady w Treblince, gdzie zostali wymordowani[8]
  • 18 stycznia 1945 – Armia Czerwona wkroczyła do miasta co zakończyło okres okupacji niemieckiej
  • 28 kwietnia 1949 – nadanie gromadzie Koluszki-Kolonia praw miejskich, zmiana nazwy na Koluszki (najstarsza część Koluszek nie weszła w skład nowo powstałego miasta ani gminy)[10]
  • 1968 – rozpoczęcie eksploatacji rurociągów produktów naftowych Płock – Koluszki
  • 1975 – wybudowanie wiaduktu nad torami kolejowymi
  • 1975 – na podstawie zmienionego podziału administracyjnego Koluszki włączono do nowo powstałego województwa piotrkowskiego
  • 1976 – amerykańska firma Swindell-Dressler wybudowała odlewnię żeliwa; zakładowi nadano nazwę „Koluszki”
  • 14 grudnia 1981 – w odpowiedzi na wprowadzenie w kraju stanu wojennego w Odlewni Żeliwa „Koluszki” wybucha 12 godzinny strajk okupacyjny
  • 1999 – Koluszki w województwie łódzkim i powiecie łódzkim wschodnim

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Dane z 31 grudnia 2023[2]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 12 046 100 6396 53,10 5650 46,90
  • Piramida wieku mieszkańców Koluszek w 2014 roku[11].


Park miejski z widokiem na przejście podziemne i budynek poczty

Osiedla w Koluszkach

[edytuj | edytuj kod]
Osiedle Głowackiego
Wjazd do Koluszek (DW 716)

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
  • Baza paliw płynnych, połączona rurociągiem z rafinerią w Płocku.
  • Zakłady norweskiej firmy Kongsberg Automotive, produkcja podzespołów dla motoryzacji (od 2016)[12].
  • Centrum Logistyczne LogiQ o powierzchni ponad 15 tys. m/kw i pojemności ok. 30 tys. miejsc paletowych[13].

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

Miasto posiada stację węzłową:

Oświata

[edytuj | edytuj kod]

W mieście działają żłobek, 4 przedszkola, 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja (zlikwidowane), oraz 3 szkoły ponadpodstawowe: 1 liceum ogólnokształcące i 2 zespoły szkół ponadpodstawowych, a także Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy:

  • I Liceum Ogólnokształcące ul. T. Kościuszki 16
  • Zespół Szkół Nr 1[14] ul. Wigury 2
    • Technikum Nr 1 (profile: elektryczny, mechaniczny i handlowy)
    • Szkoła Branżowa
  • Zespół Szkół Nr 2[15] ul. Budowlanych 8
    • II Liceum Ogólnokształcące (klasa policyjno-prawna oraz psychologiczno-socjalna)
    • Technikum nr 2 (technik logistyk, mechatronik i elektronik)
  • Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Tadeusza Kościuszki ul. Zagajnikowa 12
  • Szkoła Podstawowa Nr 2 im. Marii Konopnickiej ul. Kościuszki 16
  • Przedszkole Nr 1 ul. Budowlanych 10
  • Przedszkole Nr 2 ul. M. Reja 5
  • Przedszkole Nr 3 im. Czesława Janczarskiego ul. Staszica 36
  • Niepubliczne Przedszkole "Mądra Głowa" ul. Kolejowa 1
  • Żłobek Miejski ul. Staszica 36
  • Filia Żłobka Miejskiego ul. Mickiewicza 8
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (Szkoła Podstawowa Nr 3 i Szkoła Przysposabiająca do Pracy) ul. Budowlanych 8[16]

W ramach Reformy systemu oświaty z 2017 roku zostały zlikwidowane:

Inne instytucje w mieście

[edytuj | edytuj kod]
  • Miejski Ośrodek Kultury w Koluszkach
  • Zakład Usług Komunalnych
  • Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
  • Miejska Biblioteka Publiczna im. Władysława Strzemińskiego
  • Biuro Powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
  • Komenda Powiatowa Policji powiatu łódzkiego wschodniego z/s w Koluszkach
  • Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej powiatu łódzkiego wschodniego z/s w Koluszkach z Jednostką Ratowniczo-Gaśniczą
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Koluszkach

W Koluszkach znajduje się, jedyny w Polsce, Wydział Niedoręczalnych Przesyłek Poczty Polskiej. Gromadzone są tu przesyłki, których z różnych powodów nie można doręczyć adresatowi ani też zwrócić nadawcy. Przesyłki przechowywane są przez okres ok. 13 miesięcy, a następnie wystawiane na ogólnodostępny przetarg publiczny (aukcję)[17].

W mieście działa klub sportowy KKS Koluszki (piłka nożna, klasa okręgowa, gr. piotrkowska) oraz Klub Żeglarski Horyzont.

Wspólnoty wyznaniowe

[edytuj | edytuj kod]

Ludzie związani z Koluszkami

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Koluszkami.
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Koluszkach.

W Koluszkach w latach 1927–1931 mieszkał Władysław Strzemiński z Katarzyną Kobro. Strzemiński uczył rysunku w tutejszych szkołach, a pamiątką po jego pobycie jest pomnik ku czci odzyskania niepodległości przedstawiający orła projektu artysty z początku lat 30. XX w. Pomnik został zniszczony przez Niemców w 1939 r. i obecnie zrekonstruowany[19]. Strzemiński ma także swoją ławeczkę koło Biblioteki Miejskiej[20].

Poczta Polska widziana z peronu koluszkowskiego dworca

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
Park w Koluszkach

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 95.
  2. a b c Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2024-05-15].
  3. Przynależność administracyjna oraz kulturowa okolicznych miejscowości. remedia.home.pl. [dostęp 2021-07-12]. (pol.).
  4. Gdzie były pierwsze Koluszki?. remedia.home.pl. [dostęp 2021-07-12]. (pol.).
  5. Charakterystyka gminy. Urząd Miasta Koluszki. [dostęp 2009-12-06]. (pol.).
  6. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2011-08-10. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  7. OSP Koluszki – Historia. koluszki.osp.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]..
  8. a b c Gmina żydowska w Koluszkach przed 1939. Żydowski Instytut Historyczny. [dostęp 2010-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-09)]. (pol.).
  9. Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 238. ISBN 83-01-00065-1.
  10. Dz.U. z 1949 r. nr 24, poz. 165.
  11. Koluszki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  12. Wielkie otwarcie w zapomnianej wsi. Made in Pikutkowo.. e-autonaprawa.pl. [dostęp 2018-11-17]. (pol.).
  13. O firmie – LOGIQ [online] [dostęp 2022-11-28] (pol.).
  14. Strona główna [online], www.zsp1koluszki.pl [dostęp 2020-10-08].
  15. Aktualności [online], www.zsp2.info [dostęp 2020-10-08].
  16. Szkoły, przedszkola i żłobki. Urząd Miasta Koluszki. [dostęp 2018-08-06]. (pol.).
  17. Kup pan dzidę w Koluszkach!
  18. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20].
  19. Internetowe Muzeum Koluszek.
  20. Ławeczka Strzemińskiego w Koluszkach – TVP3 Łódź – Telewizja Polska S.A [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2020-01-05] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]