52°12′30″N 21°48′42″E/52,208333 21,811667Kałuszyn
| ||||
| ||||
 Kałuszyn – zdjęcie lotnicze znad wschodniej części miasta w kierunku zachodnim | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  mazowieckie
| |||
| Powiat | miński | |||
| Gmina | Kałuszyn | |||
| Aglomeracja | warszawska | |||
| Prawa miejskie | przed 1662 | |||
| Burmistrz | Arkadiusz Czyżewski | |||
| Powierzchnia | 12,3[1] km² | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
2916[2] 237,1 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | 25 | |||
| Kod pocztowy | 05-310 | |||
| Tablice rejestracyjne | WM | |||
Położenie na mapie gminy Kałuszyn   Kałuszyn | ||||
Położenie na mapie Polski  Kałuszyn | ||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Kałuszyn | ||||
Położenie na mapie powiatu mińskiego  Kałuszyn | ||||
| 52°12′30″N 21°48′42″E/52,208333 21,811667
| ||||
| TERC (TERYT) | 1412094 | |||
| SIMC | 0975380 | |||
Urząd miejski ul. Pocztowa 105-310 Kałuszyn | ||||
| Strona internetowa | ||||
Kałuszyn – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kałuszyn.
Kałuszyn uzyskał lokację miejską przed 1662 rokiem[3]. Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Chrościce. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa siedleckiego.
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest na Wysoczyźnie Kałuszyńskiej, w odległości 35 km na zachód od Siedlec i 50 km od Warszawy. Przez Kałuszyn przebiega droga krajowa nr 2.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Kałuszyn dzięki staraniom możnego rodu Opackich, otrzymał w 1718 prawa miejskie, nadane przez króla Augusta II Mocnego. W czasie kampanii napoleońskiej miasto zostało zniszczone. Podczas powstania listopadowego, trzykrotnie doszło do walk w mieście.
I bitwa pod Kałuszynem odbyła się 17 lutego 1831 podczas powstania listopadowego w okolicach Kałuszyna dywizja generała Franciszka Żymirskiego, licząca 7 baonów, 8 szwadronów i 14 dział, toczyła opóźniające walki odwrotowe z przeważającymi siłami rosyjskimi tworzącymi przednią straż armii rosyjskiej Iwana Dybicza. 2 kwietnia tego roku stoczono II bitwę pod Kałuszynem. III bitwę miała miejsce 10 lipca 1831 podczas powstania listopadowego, kilka dni przed bojem spotkaniowym pod Mińskiem Mazowieckim przednia straż polskiego korpusu generała Wojciecha Chrzanowskiego stoczyła pod Kałuszynem bój z tylną strażą rosyjskiego korpusu Jewgienija Aleksandrowicza Gołowina. Siłami polskimi liczącymi 5 baonów, 13 szwadronów i 8 dział dowodził generał Bonifacy Jagmin. Wojska polskie odniosły zdecydowane zwycięstwo biorąc do niewoli 1200 żołnierzy rosyjskich.
Kałuszynianie brali też czynny udział w powstaniu styczniowym.
W czasie kampanii wrześniowej w 1939, I Dywizja Piechoty Legionów im. Józefa Piłsudskiego podczas bitwy pod Kałuszynem stoczyła bój z 44. Infanterie-Regiment przyporządkowanym do SS-Regiment „Deutschland”, który należał organizacyjnie do dywizji „Kempf”. Liczna ludność żydowska w 1941 została masowo wysiedlona do getta w Warszawie.
W 1991 Kałuszyn przystąpił do Stowarzyszenia Miast Pokoju.
Żydzi kałuszyńscy[edytuj | edytuj kod]
Kałuszyn był ważnym obszarem osadnictwa żydowskiego. W XVII w. powstała samodzielna gmina żydowska, a pod koniec XVIII w. wzniesiono nową synagogę. W 1827 w mieście było 145 domów i 1826 mieszkańców[4]. Żydzi stanowili 80% ogółu mieszkańców. Trudnili się oni głównie rzemiosłem, wielu pracowało przy produkcji tałesów – żydowskich szali religijnych. Miasto było prężnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego.
Tuż przed I wojną światową (1913) w Kałuszynie żyło 8257 Żydów oraz 1413 chrześcijan. Żydzi prowadzili w tym czasie 105 sklepów, a ich średnie miesięczne zarobki wynosiły 150 rubli[5]. 50% Żydów było wówczas analfabetami. W okresie międzywojennym (1921) w Kałuszynie mieszkało 5033 Żydów, co stanowiło 82% ludności miasteczka.
W czasie niemieckiej okupacji większość kałuszyńskich Żydów została zamordowana. W 1941 rozstrzelano ok. 2000 Żydów, których pochowano następnie na miejscowym cmentarzu. Likwidacja getta nastąpiła we wrześniu 1942.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Istniejące[edytuj | edytuj kod]
- klasycystyczny ratusz i poczta z pierwszej połowy XIX w.,
- neogotycki kościół pw. Wniebowzięcia NMP z końca XIX w., zbudowany według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego,
- dawne koszary królewskie zwane oberżą, które gościły Napoleona Bonaparte,
- nowy cmentarz żydowski w Kałuszynie z XIX/XX w.
Nieistniejące[edytuj | edytuj kod]
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Kałuszyna w 2014 roku[2].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Miasto stanowi lokalny ośrodek handlowo-usługowy; drobny przemysł elektrotechniczny, chemiczny, skórzany, spożywczy (herbaciany) i drzewny.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W mieście istnieje klub piłki nożnej, Victoria Kałuszyn, grający w klasie okręgowej.
Ludzie związani z Kałuszynem[edytuj | edytuj kod]
- Józef Pius Dziekoński
- Mordko Fajerman
- Zofia Garlińska-Hansen
- Jan Golus
- Szymon Horończyk
- Wincenty Kowalski
- Czesław Mroczek
- Lucjan Sosnowski
- Janusz Tazbir
- Stefan Zamoyski
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, s. 101, 2015-07-22. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. [dostęp 2015-10-13].
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Kaluszyn, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38–39.
- ↑ Kałuszyn (2) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
- ↑ „Izraelita” nr 35, 28.08.1913, s. 2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona Urzędu Miasta Kałuszyn
- Ochotnicza Straż Pożarna w Kałuszynie
- Gmina Kałuszyn
- o Kałuszynie na portalu wirtualny sztetl
- Kałuszyn (2) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. III: Haag – Kępy. Warszawa 1882.
| |||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
