Gielniów

Gielniów
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przysuski
Gmina	Gielniów
Wysokość	209 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	899
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-434
Tablice rejestracyjne	WPY
SIMC	0618817
	Położenie na mapie gminy Gielniów Gielniów
	Położenie na mapie Polski Gielniów
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gielniów
	Położenie na mapie powiatu przysuskiego Gielniów
	51°24′01″N 20°28′36″E/51,400278 20,476667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł	51°24′1″N 20°28′36″E
- błąd	38 m
WD	51°23'N, 20°29'E, 51°24'N, 20°27'E
- błąd	2308 m
Odległość	2050 m

Gielniów – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Gielniów^[4]^[5].

Jest siedzibą gminy Gielniów oraz rzymskokatolickiej parafii bł. Władysława z Gielniowa^[6]. Gielniów uzyskał lokację miejską przed 1455 rokiem, zdegradowany w 1869 roku^[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miasto Gielniów powstało w roku 1455, przy szlaku handlowym biegnącym z Radomia do Piotrkowa Trybunalskiego. Jego założycielem był Tomasz Mszczuj z Brzezinek. W połowie XIV wieku Gielniów liczył zaledwie 96 osób, w XVII wieku 121 mieszkańców, a w początkach XIX wieku były tu 72 domy i 491 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku Gielniów stracił prawa miejskie i stał się osadą^[8].

Okoliczna ludność zajmowała się przede wszystkim rolnictwem, ale także kamieniarstwem oraz wyrobem piwa. W roku 1455 miasto otrzymało od Kazimierza Jagiellończyka przywilej urządzania jarmarków, a 1760 roku król August III nadał sześć dodatkowych jarmarków.

Pomnik Władysława z Gielniowa

Stadion w Gielniowie

Mieszkańcy Gielniowa i okolicy wielką czcią otaczali i otaczają swego rodaka, błogosławionego Władysława. Obrali go za patrona, a jego podobiznę od 1962 roku umieścili w herbie miejscowości. Pierwszy drewniany kościół z czasów bł. Władysława spłonął w 1806 roku, a miasteczko zostało niemal zupełnie zniszczone. W kościele wybudowanym w latach 1861–1866 znajduje się relikwiarz błogosławionego, a w głównym ołtarzu obraz z jego postacią.

Władysław był twórcą pieśni religijnych w języku łacińskim, a także pierwszym znanym z imienia autorem pieśni religijnych w języku polskim. W miejscu, gdzie według przypuszczeń stał dom, w którym urodził się Władysław, mieszkańcy Gielniowa wybudowali w 1832 roku kapliczkę. Obok niej znajduje się figura ufundowana przez okoliczną ludność w 1983 roku, wyobrażającą postać błogosławionego Władysława.

Źródła historyczne mówią o istnieniu w Gielniowie szkoły parafialnej, w której pierwsze nauki pobierał sam błogosławiony Władysław, gdzie uczył się pisać i śpiewów liturgicznych. W 1910 roku po lewej stronie szosy przy wyjeździe z Gielniowa w stronę Przysuchy, stanął murowany dom szkolny. W lipcu 1928 roku pożar nawiedził wschodnią część Gielniowa, począwszy od rzeki Gielniowianki w stronę Przysuchy. W czasie tego pożaru spaliła się szkoła powszechna, której kierownikiem był Władysław Hanusiewicz. Po spaleniu się budynku szkolnego lekcje odbywały się w prywatnych mieszkaniach.

W 1945 roku kierownik szkoły Jan Kupiec i komitet rodzicielski doprowadzili do zaadaptowania na szkołę budynku pożydowskiego, w którym uczono do 1962 roku. Od 1 września 1962 roku została oddana nowa szkoła podstawowa w Gielniowie. Dnia 1 września 1999 roku w budynku przy ulicy Szkolnej 5 powstało gimnazjum publiczne.

3 lutego 1943 roku oddział Gwardii Ludowej pod dowództwem Józefa Rogulskiego ps. "Wilk" zaatakował policjantów przeprowadzających łapankę w miejscowości. Policjantów przepędzono. Nazajutrz gwardziści biwakujący w lesie pod Gielniowem zostali otoczeni przez oddziały żandarmerii niemieckiej i SS (ok. 300 ludzi). W wyniku bitwy gwardziści (ok. 50 partyzantów) musieli się wycofać tracąc 8 zabitych^[9].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gielniów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Gielniowie ma siedzibę Ludowy Klub Sportowy "Orzeł" Gielniów, założony w 1947. Stadion ma pojemność 500 miejsc. Najwyższy poziom ligowy osiągnięty przez klub to klasa okręgowa.

Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

Władysław z Gielniowa - urodzony ok. 1440, poeta-pieśniarz średniowieczny, kaznodzieja, bernardyn, błogosławiony Kościoła katolickiego.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Wieś Gielniów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-02-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-16].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30-31.
↑ Gielniów Dekanat Opoczyński ks. Jan Wiśniewski zasób Świętokrzyskiej Biblioteki Cyfrowej
↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 260

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 552 .
Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 495 .
Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 735 .

[pwl-1] Wieś Gielniów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-02-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-16].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[par-6] Opis parafii na stronie diecezji

[7] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30-31.

[8] Gielniów Dekanat Opoczyński ks. Jan Wiśniewski zasób Świętokrzyskiej Biblioteki Cyfrowej

[9] Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 260

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Wsie	Antoniów Bieliny Brzezinki Budy Gałki Gielniów Goździków Huta Jastrząb Kotfin Lelitek Marysin Mechlin Rozwady Snarki Sołtysy Stoczki Wywóz Zielonka Zygmuntów
Kolonia	Wywóz
Osady	Chonowa Piaski Puszcza Rozwadzka Rożek Tartak
Integralne części wsi	Alfredów Bochenka Bród (Kotfin) Bród (Rozwady) Brzezinki (kolonia) Drynia (Kotfin) Drynia (Rozwady) Gawęda Gościniec Góźdź Kluczowa Łazienki Pod Chonową Pod Kluczową Stawina Stoki Wygoda Zawały
Nieistniejące wsie	Stefanów

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Białaczów (do 1870) Drzewica (do 1870) Gielniów (do 1870) Klwów (do 1870) Odrzywół (do 1870) Opoczno Przysucha (do 1870) Skrzynno (do 1870) Żarnów (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (od 1973) Białaczów Białobrzegi (od 1973) Drzewica (od 1870) Goździków (1870–1954) Janków (do 1954) Klwów (1870–1954) Krzczonów (do 1954) Kuniczki (do 1954) Machory (do 1954) Mniszków (od 1973) Niewierszyn (do 1954) Odrzywół (od 1973) Opoczno Ossa (do 1954) Owczary (do 1954) Paradyż (od 1973) Poświętne (od 1973) Przysucha (do 1954) Radonia (do 1954) Radzice (do 1870) Rusinów (do 1954) Skrzyńsko (do 1954) Sławno (od 1973) Smogorzów (do 1870) Studzianna (do 1954) Stużno (do 1954) Sulgostów (do 1870) Sworzyce (do 1927 →) Topolice (1870–1954) Trojanowice (do 1870) Unewel (do 1954) Wielka Wola (do 1954) Zajączków (do 1954) Żarnów (od 1973)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Białaczów (1954–72) Białobrzegi (1954–72) Bieliny (1954–55 →) Błogie Szlacheckie (1954–72) Bronów (1954–58) Brudzewice (1954–59) Brzustów (1954–72) Bukowiec I (Bukowiec Opoczyński) (1954–72) Bukowiec II (Bukowiec nad Pilicą) (1954–72) Dąbrowa I (1954–59) Dąbrowa II (Dąbrowa nad Czarną) (1954–72) Dęba (1954–59) Dłużniewice (1954–59) Domaszno (1954–55 → i ← 1956–59) Drzewica (1954–72) Gawrony (1954–68) Gielniów (1954–55 →) Gliniec (1954–55 →) Goździków (1954–55 →) Jelnia (1954–61) Kamienna Wola (1954–72) Kamień (1954–59) Karwice (1954–59) Klwów (1954–61 →) Kozenin (1954–59) Kozłowiec (1954–55 →) Kraszków (1954–72) Kraśnica (1954–72) Libiszów (1954–68) Machory (1954–61) Marcinków (1954–72) Miedzna Drewniana (1954–59) Mniszków (1954–72) Myślakowice (1959–72) Nieznamierowice (1954–55 →) Odrzywół (1954–72) Ogonowice (1954–61) Opoczno (1961–72) Ossa (1954–59) Paradyż (1954–72) Petrykozy (1954–72) Podklasztorze (1954–72) Poświętne (1961–72) Prymusowa Wola (1954–68) Przystałowice (1954–55 →) Przysucha (1954–55 →) Psary (1954–59) Radzice (1954–72) Rozwady (1954–59) Rożenek (1954–59) Rusinów (1954–55 →) Ruszenice (1954–59) Sady (1954–55 →) Siucice (1954–59) Skórkowice (1954–72) Skronina (1954–59) Skrzynno (1954–55 →) Skrzyńsko (1954–55 →) Sławno (1954–72) Smardzewice (1954–72) Smogorzów (1954–55 →) Stawowice (1954–59) Straszowa Wola (1954–72) Studzianna (1954–61) Sulgostów (1954–55 →) Szadkowice (1954–72) Topolice (1954–59) Twarda (1954–61) Wola Załężna (1954–59) Wójcin (1954–72) Wygnanów (1954–59) Żarnów (1954–72)