
Gielniów
Artykuł |
51°24′1″N 20°28′36″E |
---|---|
- błąd |
38 m |
WD |
51°23'N, 20°29'E, 51°24'N, 20°27'E |
- błąd |
2308 m |
Odległość |
2050 m |
wieś | |
![]() | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
209 m n.p.m. |
Liczba ludności (2011) | |
Strefa numeracyjna |
48 |
Kod pocztowy |
26-434[3] |
Tablice rejestracyjne |
WPY |
SIMC |
0618817[4] |
Położenie na mapie gminy Gielniów ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu przysuskiego ![]() | |
![]() |
Gielniów – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przysuskim, w gminie Gielniów[4][5].
Jest siedzibą gminy Gielniów oraz rzymskokatolickiej parafii bł. Władysława z Gielniowa[6]. Gielniów uzyskał lokację miejską przed 1455 rokiem, zdegradowany w 1869 roku[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miasto Gielniów powstało w roku 1455, przy szlaku handlowym biegnącym z Radomia do Piotrkowa Trybunalskiego. Jego założycielem był Tomasz Mszczuj z Brzezinek. W połowie XIV wieku Gielniów liczył zaledwie 96 osób, w XVII wieku 121 mieszkańców, a w początkach XIX wieku były tu 72 domy i 491 mieszkańców. Pod koniec XIX wieku Gielniów stracił prawa miejskie i stał się osadą[8].
Okoliczna ludność zajmowała się przede wszystkim rolnictwem, ale także kamieniarstwem oraz wyrobem piwa. W roku 1455 miasto otrzymało od Kazimierza Jagiellończyka przywilej urządzania jarmarków, a 1760 roku król August III nadał sześć dodatkowych jarmarków.
Mieszkańcy Gielniowa i okolicy wielką czcią otaczali i otaczają swego rodaka, błogosławionego Władysława. Obrali go za patrona, a jego podobiznę od 1962 roku umieścili w herbie miejscowości. Pierwszy drewniany kościół z czasów bł. Władysława spłonął w 1806 roku, a miasteczko zostało niemal zupełnie zniszczone. W kościele wybudowanym w latach 1861–1866 znajduje się relikwiarz błogosławionego, a w głównym ołtarzu obraz z jego postacią.
Władysław był twórcą pieśni religijnych w języku łacińskim, a także pierwszym znanym z imienia autorem pieśni religijnych w języku polskim. W miejscu, gdzie według przypuszczeń stał dom, w którym urodził się Władysław, mieszkańcy Gielniowa wybudowali w 1832 roku kapliczkę. Obok niej znajduje się figura ufundowana przez okoliczną ludność w 1983 roku, wyobrażającą postać błogosławionego Władysława.
Źródła historyczne mówią o istnieniu w Gielniowie szkoły parafialnej, w której pierwsze nauki pobierał sam błogosławiony Władysław, gdzie uczył się pisać i śpiewów liturgicznych. W 1910 roku po lewej stronie szosy przy wyjeździe z Gielniowa w stronę Przysuchy, stanął murowany dom szkolny. W lipcu 1928 roku pożar nawiedził wschodnią część Gielniowa, począwszy od rzeki Gielniowianki w stronę Przysuchy. W czasie tego pożaru spaliła się szkoła powszechna, której kierownikiem był Władysław Hanusiewicz. Po spaleniu się budynku szkolnego lekcje odbywały się w prywatnych mieszkaniach.
W 1945 roku kierownik szkoły Jan Kupiec i komitet rodzicielski doprowadzili do zaadaptowania na szkołę budynku pożydowskiego, w którym uczono do 1962 roku. Od 1 września 1962 roku została oddana nowa szkoła podstawowa w Gielniowie. Dnia 1 września 1999 roku w budynku przy ulicy Szkolnej 5 powstało gimnazjum publiczne.
3 lutego 1943 roku oddział Gwardii Ludowej pod dowództwem Józefa Rogulskiego ps. "Wilk" zaatakował policjantów przeprowadzających łapankę w miejscowości. Policjantów przepędzono. Nazajutrz gwardziści biwakujący w lesie pod Gielniowem zostali otoczeni przez oddziały żandarmerii niemieckiej i SS (ok. 300 ludzi). W wyniku bitwy gwardziści (ok. 50 partyzantów) musieli się wycofać tracąc 8 zabitych[9].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gielniów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Gielniowie ma siedzibę Ludowy Klub Sportowy "Orzeł" Gielniów, założony w 1947. Stadion ma pojemność 500 miejsc. Najwyższy poziom ligowy osiągnięty przez klub to klasa okręgowa.
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Władysław z Gielniowa - urodzony ok. 1440, poeta-pieśniarz średniowieczny, kaznodzieja, bernardyn, błogosławiony Kościoła katolickiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wieś Gielniów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2018-02-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-02-16].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 295 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30-31.
- ↑ Gielniów Dekanat Opoczyński ks. Jan Wiśniewski zasób Świętokrzyskiej Biblioteki Cyfrowej
- ↑ Józef Bolesław Gargas „Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942 – 1945” Wydawnictwo MON 1971 str. 260
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 552 .
- Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 495 .
- Gielniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 735 .