51°45′43″N 21°22′58″E/51,761944 21,382778Magnuszew
| Artykuł | 51°45′43″N 21°22′58″E |
| - błąd | 38 m |
| WD | 51°45'0.0"N, 21°22'59.9"E, 51°45'53.32"N, 21°22'47.68"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 1404 m |
| ||||
| ||||
 Rynek w Magnuszewie | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  mazowieckie
| |||
| Powiat | kozienicki | |||
| Gmina | Magnuszew | |||
| Sołectwo | Magnuszew | |||
| Liczba ludności (2011) | 1015[1][2] | |||
| Strefa numeracyjna | 48 | |||
| Kod pocztowy | 26-910[3] | |||
| Tablice rejestracyjne | WKZ | |||
| SIMC | 0628833[4] | |||
Położenie na mapie gminy Magnuszew   Magnuszew | ||||
Położenie na mapie Polski  Magnuszew | ||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Magnuszew | ||||
Położenie na mapie powiatu kozienickiego  Magnuszew | ||||
| 51°45′43″N 21°22′58″E/51,761944 21,382778
| ||||
Magnuszew (dawn. Magnuszów) – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim[4][5].
Wieś jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela.
Magnuszew w latach 1377–1576 oraz 1776–1869 był miastem. Posiada funkcję miasteczka rolniczego. Fizyczno-geograficznie położony na południu Równiny Warszawskiej; pod względem historyczno-kulturowym w północnej części ziemi radomskiej, na tzw. Zapiliczu – dawnej prawobrzeżnej części ziemi czerskiej w województwie mazowieckim[6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0628840 | Kruszyn | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość została założona w XII w. przez komesa mazowieckiego. Od XIV w. Magnuszew był w rękach rodu Magnuszewskich herbu Ogończyk. W roku 1377 ówczesny dziedzic dóbr magnuszewskich, Świętosław uzyskał od księcia mazowieckiego Ziemowita III przywilej, przenosząc wieś z lokacji polskiej i nadając jej magdeburskie prawa miejskie. Na nadanie osadzie rangi miasta miał wpływ rozwój osadnictwa, handlu i rzemiosła, a także położenie na szlaku handlowym wzdłuż lewego brzegu Wisły (przy tzw. trakcie sandomierskim).
W 1576 wskutek zniszczeń wojennych oraz licznych pożarów drewnianej zabudowy Magnuszew został zdegradowany do rzędu wsi. W późniejszym czasie właścicielami Magnuszewa zostali Potoccy, a po nich potężny ród Zamoyskich. W 1776 Andrzej Hieronim Zamoyski na mocy przywileju nadanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywrócił Magnuszewowi rangę miasta[7]. Przez następne lata miasto dotykały liczne pożary, powodzie a liczbę mieszkańców dziesiątkowały epidemie cholery i czarnej ospy. Zaludnienie malało, a Magnuszew zubożał i stracił charakter miasta. 1 czerwca 1869 na mocy ukazu cara Aleksandra II miasteczko utraciło prawa miejskie[8].
Po pierwszej wojnie światowej Magnuszew znalazł się w województwie kieleckim, zostając siedzibą gminy Trzebień (do 1954). W marcu 1941 Niemcy utworzyli we wsi getto dla ludności żydowskiej[9]. Mieszkało w nim ok. 1200 osób[9]. We wrześniu 1942 getto zostało zlikwidowane. Jego mieszkańców wywieziono do getta w Kozienicach bądź dalej do Treblinki, a ok. 120 Żydów zamordowano na miejscu[9]. W sierpniu i wrześniu 1944 roku prowadzone były w okolicach Magnuszewa działania wojenne mające na celu zdobycie i umocnienie przyczółka na lewym brzegu Wisły. W styczniu 1945 ruszyła stąd ofensywa „wyzwalająca” ziemie środkowej Polski (m. in. Warszawę). W Wyniku działań wojennych miejscowość została niemal doszczętnie zniszczona.
W wyniku reformy administracyjnej w 1975 Magnuszew znalazł się w województwie radomskim (do 1998) jako siedziba gminy i gromady. 16 października 1977 odsłonięto w miejscowości Pomnik Braterstwa Broni wg projektu Antoniego Ślęzaka[10].
W 1977 uchwałą Rady Państwa na wniosek Biura Politycznego KC PZPR wieś Magnuszew została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy za czynny udział w walce z hitlerowskim najeźdźcą i umocnienie władzy ludowej[11].
Gospodarka i życie społeczne[edytuj | edytuj kod]
Magnuszew leży przy drodze krajowej nr 79 (Warszawa – Sandomierz). Przez miejscowość przebiega także droga wojewódzka nr 736 (Warka – Podłęż). Najbliższa stacja kolejowa, położona jest 17,5 km od wsi, w Warce. Brak stałych połączeń samochodowych zbiorowego transportu osób, rejestrowanych przez gminę. Miejscowość jest podłączona do sieci wodno-kanalizacyjnej, bez dostępu do komunalnej sieci gazowej.
Z racji na funkcję podstawowej organizacji administracyjnej w miejscowości znajduje się Urząd Gminy z zespolonymi Urzędem Stanu Cywilnego oraz Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej. We wsi znajduje się Zespół Szkół i Placówek Oświatowych im. J. Zamoyskiego, organizujący nauczanie dzieci i młodzieży na trzech stopniach kształcenia powszechnego: przedszkolnym, podstawowym (z gimnazjum w reorganizacji) i średnim ogólnokształcącym. Miejscowość posiada ośrodek zdrowia i aptekę.
Spośród usług prywatnych, funkcjonują tu sklepy, restauracja typu karczma, sezonowa lodziarnia oraz kilka zakładów rzemieślniczych, funkcjonujących gł. jako rodzinne przedsiębiorstwa. Działa tu też samorzutnie targowisko, którego uporządkowania podjęto się w 2018.
W Magnuszewie działa Ochotnicza Straż Pożarna. Jest ona też ważną instytucję kulturalną obok Gminnej Biblioteki Publicznej - Centrum Kultury w Magnuszewie. W miejscowości swoją siedzibę ma również rejestrowane stowarzyszenie społeczno-kulturalne, Towarzystwo Miłośników Ziemi Magnuszewskiej. Od 1987 funkcjonuje tu klub sportowy LZS Magnuszew, prowadzący sekcję piłkarską w lidze ROZPN (klasa A). We wsi od 2008 ukazuje się lokalny periodyk o charakterze oficjalnego organu prasowego samorządu terytorialnego, "W Naszej Gminie".
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- późnobarokowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z II połowy XVIII wieku, parafia Magnuszew jest jedną z najstarszych w Polsce. Została erygowana przed 1378 rokiem, wówczas wybudowano drewniany kościół parafialny;
- dzwonnica z XIX wieku;
- karczma z XVIII wieku;
- pomnik upamiętniający walki o Przyczółek warecko-magnuszewski;
- cmentarz rzymskokatolicki – nie wpisany do rejestru;
- średniowieczny układ urbanistyczny wraz z drewnianą zabudową Rynku i głównej ulicy z XIX/XX w. – zabytek przestrzeni kulturowej, nie wpisany do rejestru;
- cmentarz żydowski – zabytek przestrzeni kulturowej, nie wpisany do rejestru;
- budynek gospodarczy spółdzielni rolnej z 20-lecia międzywojennego – nie wpisany do rejestru.
Uzdrowisko[edytuj | edytuj kod]
W 1974–2005 na podstawie ustawy o uzdrowiskach, Magnuszew był uznany za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa o takim właśnie profilu[12]. Status ten miejscowość uzyskała dzięki odkryciu obecności w rejonie miejscowości (odwiert „Magnuszew 1” podczas prac geologicznych prowadzonych latem 1958) zmineralizowanych solanek chlorkowo-wapniowych o średnim zasoleniu 11 proc. z dodatkiem jodu w roztworze wodnym. W ciągu 40 lat w miejscowości nie założono żadnego zakładu leczniczo-uzdrowiskowego lub rehabilitacyjno-sanatoryjnego, dlatego utraciła ona status uzdrowiska.
Ludzie związani z Magnuszewem[edytuj | edytuj kod]
- Icchak Meir Alter (1798–1866)
- Zdzisław Wincenty Przyjałkowski (1892–1971)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wieś Magnuszew w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2019-04-07] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 757 [dostęp 2020-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ AGAD, Zbiór dokumentów papierowych, sygn. 1991.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
- ↑ a b c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 302. ISBN 83-01-00065-1.
- ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 612.
- ↑ Tomaszów Lub., Magnuszew i Dukla odznaczone Krzyżem Grunwaldu. „Dziennik Polski”. Nr 106, s. 2, 12 maja 1977.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Magnuszew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 897.
- Oficjalny Serwis Informacyjny Urzędu Gminy w Magnuszewie
- O Magnuszewie
- Zdjęcia Magnuszewa
| |||||||||||||
|