Magnuszew

	Magnuszew
	Magnuszew
	; Rynek w Magnuszewie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Magnuszew
Sołectwo	Magnuszew
Liczba ludności (2011)	1015
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	26-910
Tablice rejestracyjne	WKZ
SIMC	0628833
	Położenie na mapie gminy Magnuszew Magnuszew
	Położenie na mapie Polski Magnuszew
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Magnuszew
	Położenie na mapie powiatu kozienickiego Magnuszew
	51°45′43″N 21°22′58″E/51,761944 21,382778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Artykuł	51°45′43″N 21°22′58″E
- błąd	38 m
WD	51°45'0.0"N, 21°22'59.9"E, 51°45'53.32"N, 21°22'47.68"E
- błąd	14 m
Odległość	1404 m

Magnuszew (dawn. Magnuszów) – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim^[4]^[5].

Wieś jest siedzibą gminy oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela.

Magnuszew w latach1377-1576 oraz 1776-1869 był miastem. Posiada funkcję miasteczka rolniczego. Fizyczno-geograficznie położony na południu Równiny Warszawskiej; pod względem historyczno-kulturowym w północnej części ziemi radomskiej, na tzw. Zapiliczu - dawnej prawobrzeżnej części ziemi czerskiej w województwie mazowieckim^[6].

Integralne części wsi Magnuszew^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0628840	Kruszyn	część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość została założona w XII w. przez komesa mazowieckiego. Od XIV w. Magnuszew był w rękach rodu Magnuszewskich herbu Ogończyk. W roku 1377 ówczesny dziedzic dóbr magnuszewskich, Świętosław uzyskał od księcia mazowieckiego Ziemowita III przywilej, przenosząc wieś z lokacji polskiej i nadając jej magdeburskie prawa miejskie. Na nadanie osadzie rangi miasta miał wpływ rozwój osadnictwa, handlu i rzemiosła, a także położenie na szlaku handlowym wzdłuż lewego brzegu Wisły (przy tzw. trakcie sandomierskim).

W 1576 wskutek zniszczeń wojennych oraz licznych pożarów drewnianej zabudowy Magnuszew został zdegradowany do rzędu wsi. W późniejszym czasie właścicielami Magnuszewa zostali Potoccy, a po nich potężny ród Zamoyskich. W 1776 Andrzej Hieronim Zamoyski na mocy przywileju nadanego przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywrócił Magnuszewowi rangę miasta^[7]. Przez następne lata miasto dotykały liczne pożary, powodzie a liczbę mieszkańców dziesiątkowały epidemie cholery i czarnej ospy. Zaludnienie malało, a Magnuszew zubożał i stracił charakter miasta. 1 czerwca 1869 na mocy ukazu cara Aleksandra II miasteczko utraciło prawa miejskie^[8].

Po pierwszej wojnie światowej Magnuszew znalazł się w województwie kieleckim, zostając siedzibą gminy Trzebień (do 1954). W marcu 1941 Niemcy utworzyli we wsi getto dla ludności żydowskiej^[9]. Mieszkało w nim ok. 1200 osób^[9]. We wrześniu 1942 getto zostało zlikwidowane. Jego mieszkańców wywieziono do getta w Kozienicach bądź dalej do Treblinki, a ok. 120 Żydów zamordowano na miejscu^[9]. W sierpniu i wrześniu 1944 roku prowadzone były w okolicach Magnuszewa działania wojenne mające na celu zdobycie i umocnienie przyczółka na lewym brzegu Wisły. W styczniu 1945 ruszyła stąd ofensywa "wyzwalająca" ziemie środkowej Polski (m. in. Warszawę). W Wyniku działań wojennych miejscowość została niemal doszczętnie zniszczona.

W wyniku reformy administracyjnej w 1975 Magnuszew znalazł się w województwie radomskim (do 1998) jako siedziba gminy i gromady. 16 października 1977 odsłonięto w miejscowości Pomnik Braterstwa Broni wg projektu Antoniego Ślęzaka^[10].

W 1977 uchwałą Rady Państwa na wniosek Biura Politycznego KC PZPR wieś Magnuszew została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy za czynny udział w walce z hitlerowskim najeźdźcą i umocnienie władzy ludowej^[11].

Gospodarka i życie społeczne[edytuj | edytuj kod]

Magnuszew leży przy drodze krajowej nr 79 (Warszawa - Sandomierz). Przez miejscowość przebiega także droga wojewódzka nr 736 (Warka - Podłęż). Najbliższa stacja kolejowa, położona jest 17,5 km od wsi, w Warce. Brak stałych połączeń samochodowych zbiorowego transportu osób, rejestrowanych przez gminę. Miejscowość jest podłączona do sieci wodno-kanalizacyjnej, bez dostępu do komunalnej sieci gazowej.

Z racji na funkcję podstawowej organizacji administracyjnej w miejscowości znajduje się Urząd Gminy z zespolonymi Urzędem Stanu Cywilnego oraz Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej. We wsi znajduje się Zespół Szkół i Placówek Oświatowych im. J. Zamoyskiego, organizujący nauczanie dzieci i młodzieży na trzech stopniach kształcenia powszechnego: przedszkolnym, podstawowym (z gimnazjum w reorganizacji) i średnim ogólnokształcącym. Miejscowość posiada posterunek Policji, ośrodek zdrowia i aptekę.

Spośród usług prywatnych, funkcjonują tu sklepy, restauracja typu karczma, sezonowa lodziarnia oraz kilka zakładów rzemieślniczych, funkcjonujących gł. jako rodzinne przedsiębiorstwa. Działa tu też samorzutnie targowisko, którego uporządkowania podjęto się w 2018.

W Magnuszewie działa Ochotnicza Straż Pożarna. Jest ona też ważną instytucję kulturalną obok Gminnej Biblioteki Publicznej - Centrum Kultury w Magnuszewie. W miejscowości swoją siedzibę ma również rejestrowane stowarzyszenie społeczno-kulturalne, Towarzystwo Miłośników Ziemi Magnuszewskiej. Od 1987 funkcjonuje tu klub sportowy LZS Magnuszew, prowadzący sekcję piłkarską w lidze ROZPN (klasa A). We wsi od 2008 ukazuje się lokalny periodyk o charakterze oficjalnego organu prasowego samorządu terytorialnego, "W Naszej Gminie".

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

późnobarokowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z II połowy XVIII wieku, parafia Magnuszew jest jedną z najstarszych w Polsce. Została erygowana przed 1378 rokiem, wówczas wybudowano drewniany kościół parafialny;
dzwonnica z XIX wieku;
karczma z XVIII wieku;
pomnik upamiętniający walki o Przyczółek warecko-magnuszewski;
cmentarz rzymskokatolicki - nie wpisany do rejestru;
średniowieczny układ urbanistyczny wraz z drewnianą zabudową Rynku i głównej ulicy z XIX/XX w. - zabytek przestrzeni kulturowej, nie wpisany do rejestru;
cmentarz żydowski - zabytek przestrzeni kulturowej, nie wpisany do rejestru;
budynek gospodarczy spółdzielni rolnej z 20-lecia międzywojennego - nie wpisany do rejestru.

Uzdrowisko[edytuj | edytuj kod]

W 1974–2005 na podstawie ustawy o uzdrowiskach, Magnuszew był uznany za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa o takim właśnie profilu^[12]. Status ten miejscowość uzyskała dzięki odkryciu obecności w rejonie miejscowości (odwiert "Magnuszew 1" podczas prac geologicznych prowadzonych latem 1958) zmineralizowanych solanek chlorkowo-wapniowych o średnim zasoleniu 11 proc. z dodatkiem jodu w roztworze wodnym. W ciągu 40 lat w miejscowości nie założono żadnego zakładu leczniczo-uzdrowiskowego lub rehabilitacyjno-sanatoryjnego, dlatego utraciła ona status uzdrowiska.

Ludzie związani z Magnuszewem[edytuj | edytuj kod]

Zdzisław Wincenty Przyjałkowski (1892-1971)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Portal polskawliczbach.pl
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-06].
↑ Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych
↑ ^a ^b ^c GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
↑ AGAD, Zbiór dokumentów papierowych, sygn. 1991.
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
↑ ^a ^b ^c Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 302. ISBN 83-01-00065-1.
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 612.
↑ Tomaszów Lub., Magnuszew i Dukla odznaczone Krzyżem Grunwaldu. „Dziennik Polski”. Nr 106, s. 2, 12 maja 1977.
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89)

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Magnuszew w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. V: Kutowa Wola – Malczyce. Warszawa 1884.
Oficjalny Serwis Informacyjny Urzędu Gminy w Magnuszewie
O Magnuszewie
Zdjęcia Magnuszewa

[pwl-1] Portal polskawliczbach.pl

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-06].

[poczta-3] Poczta Polska. Wyszukiwarka kodów pocztowych

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.

[7] AGAD, Zbiór dokumentów papierowych, sygn. 1991.

[8] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.

[Pilichowski302-9] Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 302. ISBN 83-01-00065-1.

[10] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 612.

[11] Tomaszów Lub., Magnuszew i Dukla odznaczone Krzyżem Grunwaldu. „Dziennik Polski”. Nr 106, s. 2, 12 maja 1977.

[12] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]