Mieczysław Moczar

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Mathiasrex (dyskusja | edycje) o 13:53, 1 gru 2015. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Mieczysław Moczar
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1913
Łódź lub Kolno

Data i miejsce śmierci

1 listopada 1986
Warszawa

Minister PGR
Okres

od kwietnia 1956
do listopada 1956

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Stanisław Radkiewicz

Minister spraw wewnętrznych
Okres

od 12 grudnia 1964
do 15 lipca 1968

Przynależność polityczna

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

Poprzednik

Władysław Wicha

Następca

Kazimierz Świtała

Prezes Najwyższej Izby Kontroli
Okres

od czerwca 1971
do 23 marca 1983

Poprzednik

Zenon Nowak

Następca

Tadeusz Hupałowski

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Generał dywizji Generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1913
Łódź

Data śmierci

1 listopada 1986

Przebieg służby
Lata służby

1942–1948

Siły zbrojne

Gwardia Ludowa
Armia Ludowa
Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego

Stanowiska

dowódca Obwodu VI Łódzkiego GL
dowódca Obwodu II Lubelskiego GL/AL
dowódca Obwodu III Radomsko-Kieleckiego AL
minister SW

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Order Krzyża Grunwaldu II klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Partyzancki Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Order Czerwonego Sztandaru Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Czterdziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”

Mieczysław Moczar, właśc. Mykoła Demko[1]; vel Diomko, pseudonim Mietek, Woron[2] (ur. 25 grudnia 1913 w Łodzi[3], zm. 1 listopada 1986 w Warszawie) – członek KPP, PPR i PZPR[4], działacz społeczny i polityczny okresu PRL, generał dywizji KBW, minister spraw wewnętrznych, wieloletni prezes NIK, poseł na Sejm PRL II, III, IV, V, VI i VII kadencji. Agent wywiadu GRU[5].

Życiorys

Był synem Bronisławy Wierzbickiej, katoliczki, córki łódzkiego włościanina, i Tichona Demki vel Diomki, wyznania prawosławnego – najprawdopodobniej Ukraińca. W Sprawozdaniu wojewody Łódzkiego. Rok 1938, Cz. 2[6] opisany jako Mikołaj Diomko, s. Tichona i Bronisławy, ur. 10 XII 1913 w Łodzi, wyznania rzymskokatolickiego, żonaty, robotnik, zam. w Łodzi. Zdobył stosunkowo skromne wykształcenie – ukończył szkołę powszechną w Łodzi oraz 3-letnie kursy zawodowe. W latach 30. pracował jako robotnik w fabryce włókienniczej, skąd został zwolniony; w tym czasie związał się z ruchem komunistycznym; od 1937 członek KPP.

W latach 1938–1939 był więziony; zatrzymany 25 maja 1938 r. w mieszkaniu Bronisława Pola (również aresztowany i skazany), na zebraniu konspiracyjnym Komitetu Dzielnicowego „Górna” Czerwonej Pomocy[6]. Dla odbycia wyroku skierowany do więzienia w Łęczycy. Tu spotkał m.in. sekretarza Dzielnicy Środkowomiejskiej KPP w Łodzi Ignacego Logę-Sowińskiego, zatrzymanego 18 lutego 1938 podczas rewizji, w której ujawniono rękopis odezwy komunistycznej[7]. W dniu 6 września 1939 więzienie zostało otwarte w krótkim okresie pomiędzy opuszczeniem go przez załogę polską a wejściem do miasta Niemców dzięki czemu wszyscy więźniowie mogli uciec.

Po 1939 przebywał w Białymstoku, pracował wówczas dla wywiadu ZSRR. GRU wysłało go na przeszkolenie do Smoleńska, następnie do Gorkiego; wiosną 1941 został wysłany do Bydgoszczy, tj. na obszar RP wcielony do III Rzeszy, gdzie miał nawiązać kontakt z wyższym urzędnikiem kolejowym, zapewne współpracownikiem GRU. Po wzorowym wykonaniu misji, w czerwcu 1941, jeszcze przed atakiem III Rzeszy na ZSRR ponownie przerzucony na teren okupacji niemieckiej; posługując się pseudonimem Woron, w noc poprzedzającą niemiecki atak pieszo przekroczył granicę koło Ostrołęki[8]. Od 1941 współtworzył w Łodzi wraz z Ignacym Logą-Sowińskim konspiracyjną organizację Front Walki za Naszą i Waszą Wolność, która po powstaniu PPR weszła w jej skład[9].

Od 1942 dowódca GL i AL w okręgu lubelskim. W czerwcu 1944 przesunięty do dowodzenia okręgiem kieleckim w związku z jego konfliktem z bezpośrednio podporządkowanym Kominternowi Leonem Kasmanem, który dowodził oddziałem partyzanckim na Lubelszczyźnie. Kasman odmówił podporządkowania się KC PPR i przekazania broni oddziałom AL, dowodzonym przez Moczara. Moczar proponował Gomułce siłowe rozwiązanie sporu, jednak Gomułka nie chciał iść na konflikt z Moskwą[10]. Georgi Dymitrow pisał w depeszy do KC PPR: Zupełnie nie rozumiemy, dlaczego wy i lubelski Komitet Okręgowy, nie bacząc na nasze prośby, przeszkadzacie w pracy grupie Janowskiego (Kasmana), a Mietek (Moczar) grozi nawet jej rozbrojeniem przy użyciu siły[11].

Po 1945 działał w Komitecie Centralnym PPR, kierownik Grupy Operacyjnej Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego ds. województwa łódzkiego, od 8 czerwca 1945 do 1948 szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. Od 25 maja do 5 września 1948 był Pomocnikiem Ministra Bezpieczeństwa Publicznego do spraw operacyjnych.

Po odsunięciu grupy zwolenników Gomułki we władzach PPR został zmuszony do złożenia tzw. samokrytyki, lecz pozostał w strukturach partyjnych, zostając zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR[12]. Bierut zarzucał mu, w oparciu o materiały MSW, prowadzenie działalności frakcyjnej poprzez rozmowy o charakterze antyradzieckim i antysemickim z innymi członkami KC[13]. Od 6 października 1948 wojewoda olsztyński, a po likwidacji urzędów wojewodów (20 marca 1950) – przewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie (od 24 maja 1950 do 16 kwietnia 1952), następnie w Białymstoku i Warszawie[12].

W latach 1956–1981 był członkiem KC PZPR. Przez kilka miesięcy od kwietnia do listopada 1956 był ministrem do spraw PGR. Od listopada 1956 do grudnia 1964 był wiceministrem spraw wewnętrznych, a następnie ministrem spraw wewnętrznych (do lipca 1968)[12]. Ze stanowiskami tymi związane było budowanie silnej pozycji Moczara w strukturach partii PZPR. Uważany był za posiadającego największą władzę ministra spraw wewnętrznych w okresie PRL[12]. Pod koniec lat sześćdziesiątych był przywódcą tzw. frakcji „partyzantów” w PZPR, nastawionej wrogo wobec partyjnych „liberałów” i „kosmopolitów”. W trakcie walki wewnętrznej o władzę w partii umiejętnie posłużył się nastrojami antyżydowskimi wśród jej członków, zwłaszcza prowadząc tzw. antysyjonistyczną (a tak naprawdę antysemicką) nagonkę w czasie wydarzeń marca 1968. Do jego stronników zaliczano m.in. generałów Grzegorza Korczyńskiego, Franciszka Szlachcica, Jana Czaplę, Tadeusza Pietrzaka i Teodora Kufla.

W lipcu 1968 odszedł z MSW, obejmując stanowisko sekretarza KC PZPR. Został również zastępcą członka Biura Politycznego KC PZPR, a od grudnia 1970 – członkiem Biura Politycznego. Osobiście aspirował na stanowisko I sekretarza KC, jednak nigdy tego stanowiska nie objął[14]. Mimo awansu w hierarchii partyjnej, jego pozycja zaczęła słabnąć i w 1971 został przesunięty ze stanowiska sekretarza KC PZPR i członka Biura Politycznego na stanowisko prezesa NIK, co wiązało się z faktycznym odsunięciem od władzy[12]. Ponownie wzrost znaczenia Moczara nastąpił w okresie „Solidarności” – od grudnia 1980 do lipca 1981 znowu był członkiem Biura Politycznego KC PZPR[12].

Grób Mieczysława Moczara w Rąblowie
Napis na grobie

Prezes Zarządu Głównego ZBoWiD w okresie 1964–1972. W latach 1972–1980 – wiceprezes, a w latach 1980–1983 prezes Rady Naczelnej ZBoWiD. W 1985 powołany w skład Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD. Od 1971 do 23 marca 1983 prezes NIK. W okresie 1976–1980 członek Rady Ministrów (Najwyższa Izba Kontroli podlegała wówczas rządowi). W latach 1981–1983 wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu FJN.

Autor książki Barwy walki (wydanej 13-krotnie w latach 1962–1988), której rzeczywiste autorstwo przypisuje się najczęściej Wojciechowi Żukrowskiemu[15], autorowi scenariusza filmu.

Pochowany w Rąblowie na polu bitwy partyzanckiej, podczas której dowodził oddziałem AL. Przed pogrzebem odbyło się uroczyste pożegnanie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w którym uczestniczył I sekretarz KC PZPR, przewodniczący Rady Państwa PRL gen. armii Wojciech Jaruzelski oraz premier Zbigniew Messner. W imieniu władz partyjnych i państwowych PRL przemówienie wygłosił prezes Rady Naczelnej ZBoWiD prof. Henryk Jabłoński[16].

Niektóre odznaczenia: Order Budowniczych Polski Ludowej (1964), Krzyż Komandorski i Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari, Order Krzyża Grunwaldu II klasy, Order Sztandaru Pracy II klasy, Krzyż Walecznych, Krzyż Partyzancki, Medal Za udział w walkach w obronie władzy ludowej, Medal im. Ludwika Waryńskiego (pośmiertnie), Medal 30-lecia Polski Ludowej, Medal 10-lecia Polski Ludowej, Odznaka „Za Zasługi dla ZBoWiD”, Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR), Medal 20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR), Medal 30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR), Medal 40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR), Medal „40 rocznica Wyzwolenia Czechosłowacji przez Armię Radziecką” (Czechosłowacja) i inne.

Zobacz też

  1. ↑ Piotr Gontarczyk: Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2003, s. 8.
  2. ↑ Sławomir Cenckiewicz: Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011, s. 56.
  3. ↑ Sprawozdania wojewody Łódzkiego. Rok 1938, Cz. 2; Łódź 2014, s. 327 (Zestawienie wyroków za m-c wrzesień 1938); wg Janusza Królikowskiego (Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990, t. II:I-M, Toruń 2010, s. 523.) - mylnie - w Kolnie.
  4. ↑ Ryszard Terlecki: Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2007, s. 367. ISBN 9788308041055
  5. ↑ Informacja członka Komitetu Centralnego WKP(b) Dymitra Manuilskiego z 17 czerwca 1944 w: Polska-ZSRR : struktury podległości: dokumenty WKP(b), 1944-1949 opr. G. A Bordiugow, A. Kochański, A. Koseski, G. F. Matwiejew, Andrzej Paczkowski, Warszawa 1995, Instytut Studiów Politycznych PAN, ISBN 83-85479-92-9, s. 68.
  6. ↑ a b Sprawozdania wojewody Łódzkiego. Rok 1938, Cz. 2; Łódź 2014, s. 327 (Zestawienie wyroków za m-c wrzesień 1938); skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi 1 IX 1938 na 2 lata więzienia i utratę praw obywatelskich na lat 5 (z zaliczeniem aresztu od 26 maja 1938), na podst. art. 97, § 1, w związku z art. 93 § 2 kk RP
  7. ↑ Sprawozdania wojewody Łódzkiego. Rok 1938, Cz. 2; Łódź 2014, s. 300 (Zestawienie wyroków za m-c wrzesień 1938); skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi 16 VIII 1938 na 2 lata więzienia i utratę praw obywatelskich na lat 5 (z zaliczeniem aresztu od 28 kwietnia 1938), na podst. art. 97, § 1, w związku z art. 93 § 2 kk RP
  8. ↑ Ryszard Terlecki, Miecz i tarcza komunizmu, Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990, Kraków 2007, Wydawnictwo Literackie, ISBN 978-83-08-04105-5 s. 12
  9. ↑ „Tragedia Komunistycznej Partii Polski” pod red. Jaremy Maciszewskiego Książka i Wiedza 1989 str. 192 ISBN 83-05-12429-0
  10. ↑ Andrzej Werblan „Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR” Książka i Wiedza 1988 ISBN 83-05-11972-6 str. 195 - 200
  11. ↑ Ryszard Nazarewicz: „Aspekty polskie w dokumentach Kominternu”. „Dziś” 9/2001 str. 127
  12. ↑ a b c d e f Łukasz Dwilewicz, Jerzy Majewski: Dekady. 1965-1974. Warszawa, 2006, ISBN 83-60334-19-6, ss. 274-275.
  13. ↑ Krzysztof Lesiakowski: Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1999, s. 131-132. ISBN 83-86678-83-6.
  14. ↑ Janusz Rolicki: Edward Gierek. Przerwana dekada (wywiad rzeka), Wydawnictwo Fakt, Warszawa, 1990.
  15. ↑ Krzysztof Lesiakowski: Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1999, s. 233–235. ISBN 83-86678-83-6.
  16. ↑ Janusz Królikowski, Generałowie i Admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, tom II, str. 526

Szablon:Rząd Bolesława Bieruta

Trzeci rząd Józefa Cyrankiewicza (1961–1965)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu
Czwarty rząd Józefa Cyrankiewicza (1965–1969)
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
  • kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu

Szablon:Drugi rząd Piotra Jaroszewicza Szablon:Rząd Edwarda Babiucha

Ministrowie spraw wewnętrznych PRL

Godło PRL

Prezesi Najwyższej Izby Kontroli
II Rzeczpospolita
RP na Uchodźstwie
Polska Ludowa
III Rzeczpospolita

  • kursywa - osoba pełniąca obowiązki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mieczysław_Moczar&oldid=44206861”