Jakub Bojko

Jakub Bojko
Data i miejsce urodzenia	7 lipca 1857 ; Gręboszów
Data i miejsce śmierci	7 kwietnia 1943 ; Gręboszów
	Prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”
Okres	od 1 lutego 1914; do 10 listopada 1918
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”
Następca	Jan Sadlak
	Wicemarszałek Sejmu Ustawodawczego; (II RP)
Okres	od 14 lutego 1919; do 1 grudnia 1922
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”
	Wicemarszałek Senatu I kadencji; (II RP)
Okres	od 1 grudnia 1922; do 13 lipca 1927
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (Zjednoczenie Ludu Polskiego)
	Wicemarszałek Senatu III kadencji; (II RP)
Okres	od grudnia 1930; do 10 lipca 1935
Przynależność polityczna	Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Jakub Bojko (ur. 7 lipca 1857 w Gręboszowie, zm. 7 kwietnia 1943 tamże) – polski działacz, publicysta i pisarz ludowy, jeden z pionierów ruchu ludowego w Galicji, współtwórca Stronnictwa Ludowego w Galicji (1895), w II RP poseł na Sejm Ustawodawczy i na Sejm II kadencji oraz senator I i III kadencji, wójt Gręboszowa.

Życiorys

Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem zbiega z Kongresówki Gabriela i jego drugiej żony – Elżbiety Kamysz, rodem z Woli Rogowskiej (zmarła, gdy Jakub miał 12 lat)^[1]. W 1880 poślubił Julię z domu Świętek^[2] (zm. 1938).

Nauczycielem został dzięki samokształceniu, podczas którego pracował we własnym gospodarstwie rolnym (nauczał od 1877 do 1890). Pisał wiersze i opowiadania, publikowane w czasopismach: „Chata”, „Wieniec”, „Pszczółka”, „Przyjaciel Ludu”. Od 1896 był członkiem korespondentem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu^[3]. Był w Gręboszowie prezesem Towarzystwa Zaliczkowego i koła im. Tadeusza Kościuszki Towarzystwa Szkoły Ludowej^[4].

Poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie (1895). Był także posłem do austriackiej Rady Państwa IX (1897–1900) i X kadencji (1901–1907) wybieranym w kurii IV – gmin wiejskich z listy PSL w okręgu wyborczym nr 6 (Tarnów, Pilzno, Brzostek, Dębica, Dąbrowa, Żabno) oraz kadencji XI (1907–1911) i XII kadencji (1911–1918) wybieranym z listy PSL okręgu wyborczego nr 44 (Mielec, Radomyśl, Dąbrowa, Żabno)^[5]. W parlamencie austriackim w kadencji IX należał do klubu PSL, w kadencji X był posłem niezrzeszonym, a w kadencji XI i XII należał do grupy posłów PSL, potem PSL „Piast” w Kole Polskim w Wiedniu^[6].

Był m.in. wiceprezesem Stronnictwa Ludowego oraz jego klubów poselskich w Sejmie Krajowym i parlamencie austriackim^[4]. Od 1913 do 1918 prezes PSL „Piast”, którego był jednym z organizatorów. Wicemarszałek Sejmu Ustawodawczego (1919–1922), wicemarszałek Senatu (1922–1927). Do 1920 zasiadał w zarządzie głównym, a do 1924 w radzie naczelnej PSL „Piast”. W 1926 został honorowym prezesem partii. W październiku 1927 wystąpił z PSL „Piast” (po przewrocie majowym), tworząc prorządowe Zjednoczenie Ludu Polskiego (nie było ono popularne wśród ludności wiejskiej). Wstąpił też do BBWR. W 1928 był marszałkiem seniorem Sejmu II kadencji (1928–1930), przeprowadzając wybór na marszałka Ignacego Daszyńskiego (lidera PPS). Z życia politycznego wycofał się w 1935.

Jakub Bojko został określony przez Władysława Orkana mianem Chłopskiego Skargi^[7].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (6 czerwca 1936)^[8]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Upamiętnienie

Z inicjatywy Józefa Putka wydana została seria znaczków pocztowych, m.in. z podobizną Jakuba Bojki^[9].

W Krakowie, na osiedlu Kurdwanów Nowy, położonym w południowo-wschodniej części miasta, imieniem Jakuba Bojki nazwano jedną z głównych tamtejszych ulic^[10]. Jego imieniem nazwano także ulicę na obszarze Sanoka^[11].

W 2015 w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku zrealizowano fabularyzowany film biograficzny pt. Chłopski Skarga, z Kazimierzem Kaczorem w roli Jakuba Bojki^[12].

Publikacje

1904 – Dwie dusze^[13], publikacja dotyczy ewolucji tożsamości społecznej chłopów polskich po 1848 roku oraz zawiera elementy krytyki kleru^[14].
1907 – Flis do trzeciego króla – wspomnienia, wznowienie w Krakowie 2006.
Pisma i mowy.
Ze wspomnień, Warszawa 1959.
Okruszyny z Gremboszowa, 1911^[15].

Przypisy

↑ Bogusław Kasperek, Jakub Bojko 1857–1943, Lublin 1998, s. 12–13.
↑ StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 58 .
↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 8.
↑ ^a ^b Kalendarz „Przyjaciela Ludu” na rok 1909, online.
↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 207, 213, 249, 266, 409, 418, 426, 435.
↑ Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Bojko, Jakub – Parlamentarier 1848–1918 online.
↑ Jakub Bojko – chłopski Skarga, genialny samouk [online], polskieradio.pl, 18 lutego 2015 [dostęp 2019-08-13] .
↑ M.P. z 1936 r. nr 133, poz. 243 „za wybitne zasługi na polu pracy obywatelskiej i społecznej”.
↑ Słownik Biograficzny 1989 ↓, s. 335.
↑ Lokalizacja. kurdwanownowy.pl. [dostęp 2019-09-08].
↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 2012-01-13. [dostęp 2015-08-15].
↑ Justyna Borek. Filmowy Skansen. „Ob.Sesja”. Nr 4 (32), s. 15, 2016. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku.
↑ Dwie dusze napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15] .
↑ Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1953, s. 112.
↑ Okruszyny z Gremboszowa napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15] .

Bibliografia

Bogusław Kasperek: Jakub Bojko 1857–1943, Wyd. UMCS, Lublin 1996.
Praca zbiorowa: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego. Warszawa: 1989.

Linki zewnętrzne

Jakub Bojko – publikacje w bibliotece Polona

[1] Bogusław Kasperek, Jakub Bojko 1857–1943, Lublin 1998, s. 12–13.

[kto58-2] StanisławS. Łoza StanisławS. (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 58 .

[3] Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 8.

[KPL-4] Kalendarz „Przyjaciela Ludu” na rok 1909, online.

[5] Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848–1918, Warszawa 1996, s. 207, 213, 249, 266, 409, 418, 426, 435.

[6] Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Bojko, Jakub – Parlamentarier 1848–1918 online.

[7] Jakub Bojko – chłopski Skarga, genialny samouk [online], polskieradio.pl, 18 lutego 2015 [dostęp 2019-08-13] .

[8] M.P. z 1936 r. nr 133, poz. 243 „za wybitne zasługi na polu pracy obywatelskiej i społecznej”.

[CITEREFSłownik_Biograficzny1989335-9] Słownik Biograficzny 1989 ↓, s. 335.

[10] Lokalizacja. kurdwanownowy.pl. [dostęp 2019-09-08].

[11] Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 2012-01-13. [dostęp 2015-08-15].

[12] Justyna Borek. Filmowy Skansen. „Ob.Sesja”. Nr 4 (32), s. 15, 2016. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku.

[13] Dwie dusze napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15] .

[14] Michał Rękas, Z przeszłości chłopskiego antyklerykalizmu w Polsce, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1953, s. 112.

[15] Okruszyny z Gremboszowa napisał Jakób Bojko [online], polona.pl [dostęp 2018-09-15] .

[16] Bolesław Limanowski z PPS nie mógł prowadzić pierwszych obrad, do czasu wyboru prezydium obrady prowadził Maksymilian Thullie (ChD)

[17] siedzenie otworzył nie najstarszy wiekiem poseł, a płk Stanisław Skwarczyński (OZN)

[18] w zastępstwie najstarszego wiekiem Stefana Giebla z ChD

[19] Barbara Borys-Damięcka (PO) nie mogła prowadzić obrad, do czasu wyboru marszałka Senatu obrady poprowadził Michał Seweryński (PiS)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[B]

[C]

[D]

Marszałek Senatu	Wojciech Trąmpczyński (bezpartyjny)
Wicemarszałkowie	Jakub Bojko (PSL Piast) Andrzej Maj (ZSLN) Jędrzej Moraczewski (PPS) Stanisław Osiecki (PSL „Piast”) Józef Ostachowski (PZL) Stanisław Nowicki (NZR)

Sejm II RP	Jakub Bojko (1919–1922) Andrzej Maj (1919–1922) Jędrzej Moraczewski (1919–1925) Stanisław Osiecki (1919–1922) Józef Ostachowski (1919) Stanisław Nowicki (1919) Zygmunt Seyda (1921–1925) Ludwik Gdyk (1922–1928) Aleksander Zwierzyński (1922 26 marca 1928) Juliusz Poniatowski (1922–1927) Leon Pluciński (1925–1926) Ignacy Daszyński (1925–1928) Jan Dębski (1925–1928) Zygmunt Marek (1928–1930) Jan Woźnicki (1928–1930) Wołodymyr Zahajkewycz (1928–1930) Seweryn Czetwertyński (1928–1931) Jan Dąbski (1928–1931) Michał Róg (1930–1935) Zygmunt Żuławski (1930) Jan Piłsudski (1930–1931) Karol Polakiewicz (1930–1935) Stanisław Car (1930–1935) Wacław Makowski (1931–1935) Władysław Byrka (1935–1936) Bogusław Miedziński (1935–1938) Bohdan Podoski (1935–1938) Tadeusz Schaetzel (1935–1938) Stanisław Kielak (1936–1938) Wasyl Mudry (1935–1939) Zygmunt Wenda (1938–1939) Wacław Długosz (1938–1939) Jan Henryk Jedynak (1938–1939) Leon Surzyński (1938–1939)
Sejm RP/PRL	Wacław Barcikowski (1947–1952) Stanisław Szwalbe (1947–1952) Roman Zambrowski (1947–1952) Franciszek Mazur (1952–1956) Józef Ozga-Michalski (1952–1956) Stanisław Kulczyński (1952–1956) Jerzy Jodłowski (1957–1961) Zenon Kliszko (1957–1961) Zenon Kliszko (1961–1965) Jan Wende (1961–1965) Zenon Kliszko (1965–1969) Jan Wende (1965–1969) Zenon Kliszko (1969–1971) Jan Wende (1969–1971) Andrzej Werblan (1971–1972) Halina Skibniewska (1971–1972) Andrzej Benesz (1971–1976) Halina Skibniewska (1972–1976) Andrzej Werblan (1972–1976) Halina Skibniewska (1976–1980) Piotr Stefański (1976–1980) Andrzej Werblan (1976–1980) Halina Skibniewska (1980–1985) Piotr Stefański (1980–1985) Andrzej Werblan (1980–1982) Zbigniew Gertych (1982–1985) Jerzy Ozdowski (1982–1985) Jadwiga Biedrzycka (1985–1988) Jerzy Ozdowski (1985–1989) Mieczysław Rakowski (1985–1988) Marek Wieczorek (1985–1989) Elżbieta Gacek (1988–1989) Tadeusz Porębski (1988–1989) Teresa Dobielińska-Eliszewska (1989–1991) Tadeusz Fiszbach (1989–1991) Olga Krzyżanowska (1989–1991)
Sejm III RP	Henryk Bąk (1991–1993) Andrzej Kern (1991–1993) Jacek Kurczewski (1991–1993) Dariusz Wójcik (1991–1993) Józef Zych (1991–1993) Olga Krzyżanowska (1993–1997) Aleksander Małachowski (1993–1997) Józef Zych (1993–1995) Włodzimierz Cimoszewicz (1995–1996) Marek Borowski (1996–2001) Jan Król (1997–2001) Franciszek Stefaniuk (1997–2001) Stanisław Zając (1997–2001) Andrzej Lepper (2001) Tomasz Nałęcz (2001–2005) Donald Tusk (2001–2005) Janusz Wojciechowski (2001–2004) Kazimierz Ujazdowski (2004–2005) Józef Zych (2004–2005) Jarosław Kalinowski (2005–2007) Bronisław Komorowski (2005–2007) Marek Kotlinowski (2005–2006) Andrzej Lepper (2005–2006) Wojciech Olejniczak (2005–2007) Genowefa Wiśniowska (2006–2007) Janusz Dobrosz (2006–2007) Jarosław Kalinowski (2007–2009) Stefan Niesiołowski (2007–2011) Krzysztof Putra (2007–2010) Jerzy Szmajdziński (2007–2010) Ewa Kierzkowska (2009–2011) Jerzy Wenderlich (2010–2011) Marek Kuchciński (2010–2011) Cezary Grabarczyk (2011–2014) Eugeniusz Grzeszczak (2011–2015) Marek Kuchciński (2011–2015) Wanda Nowicka (2011–2015) Jerzy Wenderlich (2011–2015) Elżbieta Radziszewska (2014–2015) Joachim Brudziński (2015–2018) Barbara Dolniak (2015–2019) Małgorzata Kidawa-Błońska (2015–2023) Ryszard Terlecki (2015–2023) Stanisław Tyszka (2015–2019) Beata Mazurek (2018–2019) Małgorzata Gosiewska (2019–2023) Włodzimierz Czarzasty (od 2019) Piotr Zgorzelski (od 2019) Krzysztof Bosak (od 2023) Dorota Niedziela (od 2023) Monika Wielichowska (od 2023)