Rakoniewice

Rakoniewice
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Domy podcieniowe przy Placu Powstańców Wlkp.
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	grodziski
Gmina	Rakoniewice
Data założenia	1252
Prawa miejskie	1662
Burmistrz	Gerard Tomiak
Powierzchnia	3,4 km²
Populacja (30.06.2021); • liczba ludności; • gęstość	; 3 613; 1062 os./km²
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-067
Tablice rejestracyjne	PGO
	Położenie na mapie gminy Rakoniewice Rakoniewice
	Położenie na mapie Polski Rakoniewice
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Rakoniewice
	Położenie na mapie powiatu grodziskiego Rakoniewice
	52°08′27″N 16°16′23″E/52,140833 16,273056
TERC (TERYT)	3005044
SIMC	0971413
	Urząd miejskiOsiedle Parkowe 1; 62-067 Rakoniewice
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa
	BIP

Rakoniewice – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Rakoniewice.

Według danych GUS z 30 czerwca 2021, miasto liczyło 3613 mieszkańców.

Nazwa

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIII wieku. Po raz pierwszy wymieniana w łacińskim dokumencie z 1252 jako Raczonoviczi, 1334 Rakonyevycze, 1334 Rakonewicze, 1394 Raconowice, 1396 Raconewicze, 1399 Rakonewecz, 1419 Raconyewicze, 1422 Raconeuicze, 1424 Raconyewycze, Rakoniewicze, 1428 Racconyewycze, Raconyewycze, 1429 Rakonyewycze, 1442 Rakonyewicze, 1486 Rankonyevyce, Rankonyevycze, 1528 Raconyevicze, Rakonyevicze, 1577 Rakojewnicza^[2].

Wieś została założona w 1252, a nazwę wzięła od imienia komesa wielkopolskiego Rakonia, który otrzymał ją od księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego oraz Bolesława V Wstydliwego w nagrodę za wypędzenie Niemców z tych terenów^[3].

Historia

Tereny, na których leży obecne miasto były jednak zasiedlone wcześniej niż odnotowują to archiwalne, historyczne dokumenty. Archeolodzy znaleźli na nich fragmenty naczyń z VII-IX wieku oraz z połowy X-XI wieku, a także skarb srebrny z XI wieku^[2].

Początkowo miejscowość była własnością książęcą, a później szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Rakoniewskich, którzy od nazwy wsi utworzyli swoje odmiejscowe nazwisko, a później także do Kotwiczów, Lutomskich, Ossowskich. W 1507 miejscowość leżała w powiecie kościańskim w Koronie Królestwa Polskiego. Od 1405 stała się siedzibą własnej parafii^[2].

W 1252 książę wielkopolski Bolesław Pobożny oraz Bolesław Wstydliwy w nagrodę za pomoc w odzyskaniu z rąk Niemców grodów Zbąszyń oraz Drzeń nadał komesowi Raczonowi dziedzinę Rakoniewice oraz zwolnił ją od ciężarów prawa książęcego^[2].

W 1424 odnotowano spór przed sądem ziemskim o granice Rakoniewic i Rzeszotarzewa pomiędzy Dobrogostem i Niemierzą z Rakoniewic, a Szczepanem Rzeszotarzewskim. Spór graniczny pomiędzy tymi wsiami ze Szczepanem Rzeszotarzewskim i Dobrogostem Jezierskim toczył także Janusz z Rakoniewic reprezentowany przez stryja Henryka Kotwicza z Żegrowa. Sąd postanowił, że rozstrzygnie go starszyzna opolna, a granicę wyznaczy opole Kamieniec. W 1476 odnotowano kopiec narożny wsi Rakoniewice, Rzeszotarzewo i Tłoki. W 1559 kopiec narożny dzielił Rakoniewice, Rzeszotarzewo i Gościeszyn, a 3 kopce narożne dzieliły Rakoniewice, Proszkowo i Tarnowę^[2].

W latach 1416–1421 właścicielem we wsi był Henryk Kotwicz, który w 1421 dowodził przed sądem, że niejaki Łączek sługa Jana Rzeszotarzewskiego czynił gwałty. W latach 1419–1432 właścicielką we wsi była Hanka Rakoniewska, która znana jest z zapisów sądowych. W 1422 Abraham Kiebłowski zawarł ugodę ze swym bratankiem Dobrogostem Jezierskim z Jezior Wielkich koło Zaniemyśla wydzielając mu połowę Rakoniewic oraz pół wójtostwa w Kiebłowie. W 1482 Mikołaj Jaromirski z Rakoniewic oświadczył przed sądem, że jest winien Mikołajowi Lutomskiemu oraz jego bratankom niedzielnym Maciejowi i Bartłomiejowi synom zmarłego Wojciecha Lutomskiego 20 grzywien półgroszy długu i zobowiązał się dać im z tego tytułu wwiązanie w dwa łany osiadłe w Rakoniewicach^[2].

W latach 1418–1577 imiennie odnotowano niektórych mieszkańców wsi. W 1418 trzech kmieci Andrzej, Maciej i Wojciech byli w sporze z Wyszakiem Kotwiczem. W 1428 odnotowano Marcina kmiecia z Rakoniewic. W 1468 Wawrzyńca i Pawła, których wspomniano jako stryjów Macieja syna Tomasza Bara z Nowej Jabłony. W 1577 odnotowany został kmieć Wawrzyniec Okal^[2].

W 1507 Jan Nostycz z Herzogswalde oddał Katarzynie Tuchorskiej wsie Rakoniewice i Gościeszyn w zamian za Smardzewo i Opalewo na Śląsku koło Świebodzina oraz 600 złotych. W latach 1518–1522 Andrzej Ossowski w działach z braćmi Wojciechem, Piotrem i Baltazarem otrzymał wsie Rakoniewice i Gościeszyn. Po jego śmierci majętności we wsi odziedziczyli Mikołaj oraz Jan Ossowski. W 1530 ze względu na to, że nie byli pełnoletni spokrewnieni z nimi Baltazar i Piotr Ossowscy oświadczyli, że biorą w opiekę dobra Rakoniewice i Gościeszyn. W 1539 Piotr Ossowski sprzedał Mikołajowi Ossowskiemu, swemu bratankowi, synowi zmarłego Andrzeja, całe połowy Rakoniewic i Gościeszyna za 1000 grzywien^[2].

Miejscowość odnotowały historyczne rejestry podatkowe. W 1530 miał miejsce pobór podatków od 5 łanów. W 1563 pobór od 13,5 łana, dwóch karczm dorocznych, dwóch rzemieślników. W 1580 pobrano podatki od 9 łanów, 9 i 4 zagrodników, 3 komorników, jednego łana opuszczonego, rzemieślnika oraz od owczarza wypasającego 25 i 15 owiec^[2].

24 lutego 1662 król polski Jan Kazimierz zezwolił wojewodzie Krzysztofowi Grzymułtowskiemu na lokację miasta na terenie wsi Rakoniewice. Prawa miejskie wieś Rakoniewice uzyskała jego staraniem^[3]^[4]. Lokacja Rakoniewic w XVII w. związana była z osadnictwem protestantów ze Śląska, którym sprzyjali właściciele majątku^[3]^[4]. Wówczas nadano miastu nazwę Freystadt, która jednak ustąpiła pierwotnej nazwie Rakoniewice^[3]. Miasto stało się ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym w rolniczej okolicy^[3].

W latach 1603–1607 miejscowy kościół przejęty został przez innowierców^[2]. W 1707 spalili Rakoniewice Szwedzi^[4]. Wśród zajęć ludności wyróżniały się hodowla i handel pijawkami oraz produkcja młynków do kawy^[3].

Wskutek II rozbioru Polski w 1793 wieś przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W latach 1869–1872 swą pierwszą praktykę lekarską prowadził tutaj Robert Koch, odkrywca prątków gruźlicy^[5].

W latach 1901–1906 miasto było widownią strajków szkolnych. Oddział z Rakoniewic brał udział w powstaniu wielkopolskim w 1919. Powojenna historia wiąże się z rozwojem gospodarczym i rozbudową infrastruktury miasta.

Do 1975 gmina Rakoniewice stanowiła część powiatu wolsztyńskiego.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Pomimo historycznych, geograficznych, gospodarczych przesłanek do scalenia gminy z odtworzonym w 1999 powiatem wolsztyńskim i sprzeciwu części mieszkańców gminy z wiosek o lepszej lokalizacji względem Wolsztyna, gmina Rakoniewice weszła w skład powiatu grodziskiego.

Komunikacja

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 32 Stęszew - Wolsztyn - Zielona Góra - Gubin i linia kolejowa nr 357 Wolsztyn - Grodzisk Wielkopolski - Luboń koło Poznania - Poznań ze stacją Rakoniewice.

W mieście istniała też stacja kolei wąskotorowej Rakoniewice Wąskotorowe, zamknięta w 1973 roku.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Rakoniewic w 2014 roku.

Zabytki

Lista zabytków znajdujących się w rejestrze NID^[6]:

historyczny układ urbanistyczny miasta, w tym domy podcieniowe z XVIII-XIX wieku
kościół konstrukcji szkieletowej z 1763 roku, przekształcony w Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa
kościół św. Marcina i św. Stanisława Biskupa w Rakoniewicach z 1797 roku
eklektyczny pałac z XIX wieku wraz z parkiem i zabudowaniami gospodarczymi
liczne domy od z 1. poł. XVIII wieku do 1900 roku

Ludzie związani z Rakoniewicami‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Rakoniewicami‎‎‎.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Rakoniewicach

Przypisy

↑ Baza demograficzna.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Gąsiorowski 2001 ↓, s. 34–37.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 452. ISBN 83-7319-993-4200-991-0.
↑ ^a ^b ^c Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
↑ Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 453. ISBN 83-7319-993-4200-991-0.
↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 41. [dostęp 2013-06-19].

Bibliografia

Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zeszyt 1, hasło „Rakoniewice”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2001, s. 34-37.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom V, zeszyt 28.

Linki zewnętrzne

Rakoniewice w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
Miasto i gmina Rakoniewice
Powstanie Wielkopolskie w Rakoniewicach
Rakoniewice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 505 .
Stanisław Karwowski: Rakoniewice (1882) w bibliotece Polona

[1] Baza demograficzna.

[CITEREFGąsiorowski200134–37-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Gąsiorowski 2001 ↓, s. 34–37.

[Kwiatek452-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 452. ISBN 83-7319-993-4200-991-0.

[MajDziewulska1997-4] Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.

[Kwiatek453-5] Jerzy Kwiatek: Polska – Urokliwy świat małych miasteczek. Wyd. 3. Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA, 2006, s. 453. ISBN 83-7319-993-4200-991-0.

[nidWLK-6] Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 41. [dostęp 2013-06-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Miasto	Rakoniewice
Część miasta	Wygoda
Wsie	Adolfowo Blinek Błońsko Cegielsko Drzymałowo Elżbieciny Głodno Gnin Gola Goździn Jabłonna Komorówko Kuźnica Zbąska Łąkie Narożniki Rakoniewice Rataje Rostarzewo Ruchocice Stodolsko Tarnowa Terespol Wioska Wola Jabłońska
Części wsi	Dąbrówka Dębowy Jabłka Januszewo Małe Narożniki Mościska Nowe Łąkie Nowe Szarki Tarnowa-Folwark Zamieście Zygmuntowo
Przysiółek wsi	Mielęcinek
Kolonia	Faustynowo
Osady	Józefin Winnica Zamieście
Osady leśne	Aleksandrowo Głodno Jelonek Krzewina Rakoniewice Ruchocice

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasta	Grodzisk Wielkopolski Rakoniewice Wielichowo
Gminy miejsko-wiejskie	Grodzisk Wielkopolski Rakoniewice Wielichowo
Gminy wiejskie	Granowo Kamieniec

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919–20) woj. poznańskie (1945–50) woj. zielonogórskie (1950)
Miasta (1919–20 i 1945–50)	Babimost (1945–50 →) Kargowa (1945–50 →) Kopanica (1919–20 →) Rakoniewice (1919–20 →) Rostarzewo (1919–20 →) Wolsztyn (1919–20 →)
Gminy wiejskie zbiorowe (1945–50 →)	Babimost Ciosaniec Kargowa

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1920–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta (← 1920–75)	Kopanica (do 1934) Rakoniewice Rostarzewo (do 1934) Wolsztyn
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Jabłonna (do 1954) Kopanica (do 1954) Mochy (od 194?) Przemęt (do 194?) Rakoniewice Siedlec Wolsztyn
Gromady (1954–72)	Belęcin (1954–61) Błońsko (1954–61) Błotnica (1954–59) Boruja Kościelna (1954 →) Chobienice (1954–71) Jabłonna (1954–72) Karpicko (1954–59) Kaszczor (1954–71) Kębłowo (1954–72) Komorowo (1960–68) Kopanica (1954–72) Mochy (1954–72) Niałek Wielki (1954–59) Obra (1954–68) Przemęt (1954–72) Rakoniewice (1954–72) Rostarzewo (1954–68) Ruchocice (1954–59) Siedlec (1954–72) Świętno (← 1955–71) Tarnowa (1954–59) Tuchorza (1954–72) Widzim Stary (1954–71) Wolsztyn (1968–72) Żodyń (1954–59)