Enrico Fermi: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m bot usuwa szablon po DNU |
→Życiorys: drobne redakcyjne |
||
Linia 25: | Linia 25: | ||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Urodził się w Rzymie i wychował w zamożnej rodzinie. Jego ojciec, od urzędnika na kolei doszedł do ważnych stanowisk w służbie państwowej. Fermi wcześnie zwracał na siebie uwagę inteligencją i szybkością kojarzenia. Bez większego trudu udało mu się rozpocząć w 1918 studia w [[Scuola Normale di Pisa|''Scuola Normale'']] w [[Piza|Pizie]], uczelni dla elity intelektualnej Włoch. Pogłębiał następnie wiedzę na uniwersytecie w tym samym mieście i uzyskał doktorat w 1924 roku. Po spędzeniu jakiegoś czasu za granicą, w [[Getynga|Getyndze]] i [[Lejda|Lejdzie]], powrócił do Włoch i po początkowych niepowodzeniach został mianowany profesorem fizyki [[Sapienza - Uniwersytet Rzymski|Uniwersytetu Sapienza w Rzymie]]. Już sama ta nominacja była nie lada osiągnięciem dla kogoś tak młodego, zważywszy na tradycyjny i biurokratyczny charakter włoskich uniwersytetów. Zawdzięczał ją bez wątpienia swojej reputacji, ugruntowanej już blisko 30. ważnymi publikacjami, oraz poparciu, jakiego mu udzielał O.M. Corbino, najwybitniejszy wówczas włoski fizyk, a do tego senator. Corbino zdecydowany był zmodernizować fizykę włoską i umiał dostrzec, że Fermi, pomimo młodego wieku, idealnie się do tego nadaje. W 1938 roku, po otrzymaniu Nagrody Nobla, wyemigrował do [[Stany Zjednoczone|USA]], ponieważ obawiał się o losy swojej żony, Laury, która miała pochodzenie żydowskie. Od 1939 roku był profesorem [[Columbia University]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], a w latach 1941-1946 [[University of Chicago|Uniwersytetu w Chicago]]. Zajmował się [[fizyka jądrowa|fizyką jądrową]]. Był współtwórcą pierwszego na świecie [[reaktor jądrowy|reaktora jądrowego]] (Chicago) – zaprojektował go i uruchomił 2 grudnia 1942 – i [[Broń jądrowa|bomby atomowej]] (pracował nad nią w ośrodku badawczym w [[Los Alamos]]). Opracował mikroskopowy rozkład prawdopodobieństwa [[fermion]]ów ([[statystyka Fermiego-Diraca]]), nazwanych tak na jego cześć. W ostatnich latach życia był wraz ze [[Stanisław Ulam|Stanisławem Ulamem]] inicjatorem pierwszych doświadczeń komputerowych. Zmarł na [[rak żołądka|raka żołądka]], po długiej chorobie, zachowując, według wspomnień [[Stanisław Ulam|Ulama]], do końca jasność myśli i obiektywność sądów. |
Urodził się w Rzymie i wychował w zamożnej rodzinie. Jego ojciec, poczynając od urzędnika na kolei, doszedł do ważnych stanowisk w służbie państwowej. Fermi wcześnie zwracał na siebie uwagę inteligencją i szybkością kojarzenia. Bez większego trudu udało mu się rozpocząć w 1918 studia w [[Scuola Normale di Pisa|''Scuola Normale'']] w [[Piza|Pizie]], uczelni dla elity intelektualnej Włoch. Pogłębiał następnie wiedzę na uniwersytecie w tym samym mieście i uzyskał doktorat w 1924 roku. Po spędzeniu jakiegoś czasu za granicą, w [[Getynga|Getyndze]] i [[Lejda|Lejdzie]], powrócił do Włoch i po początkowych niepowodzeniach został mianowany profesorem fizyki [[Sapienza - Uniwersytet Rzymski|Uniwersytetu Sapienza w Rzymie]]. Już sama ta nominacja była nie lada osiągnięciem dla kogoś tak młodego, zważywszy na tradycyjny i biurokratyczny charakter włoskich uniwersytetów. Zawdzięczał ją bez wątpienia swojej reputacji, ugruntowanej już blisko 30. ważnymi publikacjami, oraz poparciu, jakiego mu udzielał O.M. Corbino, najwybitniejszy wówczas włoski fizyk, a do tego senator. Corbino zdecydowany był zmodernizować fizykę włoską i umiał dostrzec, że Fermi, pomimo młodego wieku, idealnie się do tego nadaje. W 1938 roku, po otrzymaniu Nagrody Nobla, wyemigrował do [[Stany Zjednoczone|USA]], ponieważ obawiał się o losy swojej żony, Laury, która miała pochodzenie żydowskie. Od 1939 roku był profesorem [[Columbia University]] w [[Nowy Jork|Nowym Jorku]], a w latach 1941-1946 [[University of Chicago|Uniwersytetu w Chicago]]. Zajmował się [[fizyka jądrowa|fizyką jądrową]]. Był współtwórcą pierwszego na świecie [[reaktor jądrowy|reaktora jądrowego]] (Chicago) – zaprojektował go i uruchomił 2 grudnia 1942 – i [[Broń jądrowa|bomby atomowej]] (pracował nad nią w ośrodku badawczym w [[Los Alamos]]). Opracował mikroskopowy rozkład prawdopodobieństwa [[fermion]]ów ([[statystyka Fermiego-Diraca]]), nazwanych tak na jego cześć. W ostatnich latach życia był wraz ze [[Stanisław Ulam|Stanisławem Ulamem]] inicjatorem pierwszych doświadczeń komputerowych. Zmarł na [[rak żołądka|raka żołądka]], po długiej chorobie, zachowując, według wspomnień [[Stanisław Ulam|Ulama]], do końca jasność myśli i obiektywność sądów. |
||
Na jego cześć mianem "[[Ferm (pierwiastek)|ferm]]" ([[Łacina|łac.]] ''fermium'', skr. [[Ferm (pierwiastek)|Fm]]) nazwano [[pierwiastek chemiczny]] o [[Liczba atomowa|l.a.]] 100, odkryty wśród produktów rozpadu pierwszej [[Stany Zjednoczone|amerykańskiej]] [[Ładunek termojądrowy|bomby wodorowej]]. Również [[pozaukładowe jednostki miary|pozaukładowa jednostka długości]] w [[fizyka jądrowa|fizyce jądrowej]] odpowiadająca 1 [[femtometr]]owi nazwana została "fermi" (f). |
Na jego cześć mianem "[[Ferm (pierwiastek)|ferm]]" ([[Łacina|łac.]] ''fermium'', skr. [[Ferm (pierwiastek)|Fm]]) nazwano [[pierwiastek chemiczny]] o [[Liczba atomowa|l.a.]] 100, odkryty wśród produktów rozpadu pierwszej [[Stany Zjednoczone|amerykańskiej]] [[Ładunek termojądrowy|bomby wodorowej]]. Również [[pozaukładowe jednostki miary|pozaukładowa jednostka długości]] w [[fizyka jądrowa|fizyce jądrowej]] odpowiadająca 1 [[femtometr]]owi nazwana została "fermi" (f). |
Wersja z 12:28, 29 lip 2018
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci | |
Miejsce spoczynku |
Oak Woods Cemetery, Chicago |
Zawód, zajęcie | |
Narodowość |
włoska |
Tytuł naukowy |
doktor |
Alma Mater | |
Rodzice |
Alberto Fermi, |
Małżeństwo |
Laura Fermi |
Dzieci |
Nella (1931-1995) |
Enrico Fermi (ur. 29 września 1901 w Rzymie, Włochy, zm. 28 listopada 1954 w Chicago, USA) – włoski fizyk teoretyk, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1938, za wytworzenie w reakcjach z neutronami nowych pierwiastków promieniotwórczych[1].
Życiorys
Urodził się w Rzymie i wychował w zamożnej rodzinie. Jego ojciec, poczynając od urzędnika na kolei, doszedł do ważnych stanowisk w służbie państwowej. Fermi wcześnie zwracał na siebie uwagę inteligencją i szybkością kojarzenia. Bez większego trudu udało mu się rozpocząć w 1918 studia w Scuola Normale w Pizie, uczelni dla elity intelektualnej Włoch. Pogłębiał następnie wiedzę na uniwersytecie w tym samym mieście i uzyskał doktorat w 1924 roku. Po spędzeniu jakiegoś czasu za granicą, w Getyndze i Lejdzie, powrócił do Włoch i po początkowych niepowodzeniach został mianowany profesorem fizyki Uniwersytetu Sapienza w Rzymie. Już sama ta nominacja była nie lada osiągnięciem dla kogoś tak młodego, zważywszy na tradycyjny i biurokratyczny charakter włoskich uniwersytetów. Zawdzięczał ją bez wątpienia swojej reputacji, ugruntowanej już blisko 30. ważnymi publikacjami, oraz poparciu, jakiego mu udzielał O.M. Corbino, najwybitniejszy wówczas włoski fizyk, a do tego senator. Corbino zdecydowany był zmodernizować fizykę włoską i umiał dostrzec, że Fermi, pomimo młodego wieku, idealnie się do tego nadaje. W 1938 roku, po otrzymaniu Nagrody Nobla, wyemigrował do USA, ponieważ obawiał się o losy swojej żony, Laury, która miała pochodzenie żydowskie. Od 1939 roku był profesorem Columbia University w Nowym Jorku, a w latach 1941-1946 Uniwersytetu w Chicago. Zajmował się fizyką jądrową. Był współtwórcą pierwszego na świecie reaktora jądrowego (Chicago) – zaprojektował go i uruchomił 2 grudnia 1942 – i bomby atomowej (pracował nad nią w ośrodku badawczym w Los Alamos). Opracował mikroskopowy rozkład prawdopodobieństwa fermionów (statystyka Fermiego-Diraca), nazwanych tak na jego cześć. W ostatnich latach życia był wraz ze Stanisławem Ulamem inicjatorem pierwszych doświadczeń komputerowych. Zmarł na raka żołądka, po długiej chorobie, zachowując, według wspomnień Ulama, do końca jasność myśli i obiektywność sądów.
Na jego cześć mianem "ferm" (łac. fermium, skr. Fm) nazwano pierwiastek chemiczny o l.a. 100, odkryty wśród produktów rozpadu pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej. Również pozaukładowa jednostka długości w fizyce jądrowej odpowiadająca 1 femtometrowi nazwana została "fermi" (f).
Raport Fermiego
Wedle raportu Fermiego z 1934 r., umieścił on – raczej intuicyjnie niż z przyczyn racjonalnych – parafinę pomiędzy źródłem neutronów a bombardowanym przez nie celem.
Nie było w tym przeczucia ani świadomego rozumowania... przypadkowo wziąłem kawałek parafiny.
W wyniku tego doszło do zwiększenia intensywności oddziaływania neutronów od kilkudziesięciu do kilkuset razy. Tak Fermi zetknął się przypadkowo ze spowolnionymi neutronami. Spowolnienie to nastąpiło wskutek zderzenia się neutronów z lekkimi cząsteczkami węglowodorów, dzięki czemu te pierwsze pozostawały w sąsiedztwie bombardowanego jądra dostatecznie długo, by zwiększyć szansę ich wchłonięcia przez jądro.
Nagroda Nobla
Właśnie za te badania, mające na celu "odkrycie nowych substancji promieniotwórczych... i odkrycie selektywnego działania spowolnionych neutronów" Fermi otrzymał w 1938 Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Przeoczył jednakże zjawisko o wielkim znaczeniu. Podczas systematycznych prób napromieniowywania różnych pierwiastków, Fermi i jego koledzy zbombardowali spowolnionymi neutronami również uran. Nieuchronnie doprowadziło to do rozszczepienia jądrowego, ale Fermi uważał, że doszło do powstania pierwiastków transuranowych i w przemówieniu z okazji odbierania Nagrody Nobla nawiązał do rzekomego wyprodukowania przez siebie pierwiastków o liczbach atomowych 93 i 94, które nazwał "ausonium" i "hesperium". Tymczasem już w 1938 r. Otto Hahn i Lise Meitner jako pierwsi zdali sobie sprawę, że w tego rodzaju reakcjach dochodzi do rozszczepienia jądra atomowego.
W 1953 roku American Astronomical Society przyznało mu nagrodę Henry Norris Russell Lectureship.
Główne osiągnięcia
W dziedzinie teorii głównym osiągnięciem Fermiego w okresie rzymskim była teoria rozpadu beta. Jest to proces zachodzący w nietrwałym jądrze atomowym, podczas którego dochodzi do przemiany neutronu w proton oraz emisji elektronu i antyneutrina (n→p+e+ν). Fermi poddał go wnikliwej analizie, w wyniku której wprowadził do nauki nowy rodzaj siły - oddziaływanie słabe. Opublikował tę pracę w 1933 po włosku, gdyż jej oryginalna wersja – angielska – została odrzucona przez czasopismo Nature jako zbyt spekulatywna.
W Ameryce Fermi wkrótce został wciągnięty w przedsięwzięcie zmierzające do uzyskania kontrolowanej łańcuchowej reakcji jądrowej. W 1942 udało mu się zbudować pierwszy reaktor jądrowy na stadionie University of Chicago w Stagg Field. Przy użyciu grafitu, jako moderatora, Fermi i jego zespół przystąpili do konstruowania stosu atomowego. Składał się on z około 40 000 bloków grafitowych – specjalnie do tego celu wyprodukowanych, aby wykluczyć możliwość zanieczyszczeń – w których wydrążono około 22 000 otworów, by w nich umieścić kilka ton uranu. 2 grudnia 1942 o godzinie 14:20 rozpoczęła się era atomowa, gdyż właśnie wtedy uruchomiono stos Fermiego, w którym przez 28 minut dochodziło do samopodtrzymującej się reakcji łańcuchowej. W historycznym telefonie, jaki po tym nastąpił, Artur Compton powiadomił dyrekcję przedsięwzięcia, Conanta, że "włoski żeglarz wylądował w nowym świecie, a krajowcy okazali się przyjaźni"[2].
Fermi nadal pracował nad projektem Manhattan i był świadkiem pierwszego wybuchu bomby atomowej w lipcu 1945 na pustyni w stanie Nowy Meksyk. Wykonał prosty, ale bardzo pomysłowy pomiar mocy wybuchu, w chwili nadejścia fali uderzeniowej wypuszczając z dłoni garść skrawków papieru. Na podstawie ich przemieszczenia (ok. 2,5 metra) oszacował moc wybuchu na ok. 10 kiloton TNT[3].
Czasy powojenne, śmierć i pamięć
Po wojnie Fermi przyjął katedrę fizyki w University of Chicago i wykładał tam aż do śmierci. Zmarł w wieku 53 lat w Chicago. Jego nazwisko zostało na różne sposoby upamiętnione, m.in. w terminologii naukowej (pierwiastek o liczbie atomowej 100 – ferm, jednostka długości wynosząca 10-¹³ cm – fermi, cząstki subatomowe – fermiony) Nazwę Fermilab nosi też Państwowe Laboratorium Przyśpieszenia Cząstek Elementarnych w Batavii, w pobliżu Chicago. W technologii informatycznej jego nazwisko upamiętniła firma NVIDIA nadając nazwę kodową Fermi procesorom graficznym zastosowanym w kartach GeForce serii 400 i 500. Imieniem Fermiego nazwano też kosmiczne obserwatorium promieniowania gamma GLAST.
Zobacz też
- fermion
- teoria Fermiego
- Fermilab
- rezonans Fermiego
- paradoks Fermiego
- złota reguła Fermiego
- pytanie Fermiego
Przypisy
- ↑ dokument Fundacji Nobla
- ↑ CP-1 goes critical. [dostęp 2012-02-12]. (ang.).
- ↑ Richard Rhodes: Jak powstała bomba atomowa. Prószyński i S-ka, 2000. ISBN 83-7255-131-6. s.611-12
Bibliografia
- Richard Rhodes: Jak powstała bomba atomowa. Prószyński i S-ka, 2000. ISBN 83-7255-131-6.
- Laura Fermi: Atoms in the Family: My Life with Enrico Fermi. University of Chicago Press, 1954. ISBN 0-88318-524-5.
- Beata Tarnowska (red.): Nagrody Nobla, Leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13393-7.
- Enrico Fermi – Biografia na stronie Fundacji Nobla (ang.)
- Enrico Fermi Dead at 53; Architect of Atomic Bomb. [w:] The New York Times [on-line]. nytimes.com, 1954-11-29. [dostęp 2013-11-14]. (ang.).
- ISNI: 0000000121341777
- VIAF: 56670056
- LCCN: n50026886
- GND: 118683322
- NDL: 00439406
- LIBRIS: 53hkkl6p2gp5kvk
- BnF: 12275443t
- SUDOC: 031563716
- SBN: RAVV024664
- NLA: 35081390
- NKC: jn20000720070
- BNE: XX886394
- NTA: 070475326
- BIBSYS: 90057569
- CiNii: DA01376238
- Open Library: OL656942A
- PLWABN: 9810555229605606
- NUKAT: n00048601
- J9U: 987007261186105171
- PTBNP: 27959
- CANTIC: a11906091
- LNB: 000141246
- NSK: 000128935
- CONOR: 85158243
- BNC: 000366537
- ΕΒΕ: 197324
- BLBNB: 000507184
- KRNLK: KAC201901159
- LIH: LNB:0HO;=rE
- WorldCat: lccn-n50026886