Henryk Sienkiewicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez XaxeLoled (dyskusja | edycje) o 22:09, 21 mar 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Henryk Sienkiewicz
Litwos
Ilustracja
Portret Henryka Sienkiewicza
drzeworyt sztorcowy Aleksandra Regulskiego wg rysunku Józefa Buchbindera (1884)
Imię i nazwisko

Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz

Data i miejsce urodzenia

5 maja 1846
Wola Okrzejska

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1916
Vevey

Narodowość

polska

Język

polski

Dziedzina sztuki

powieść, nowela, publicystyka

Muzeum artysty

Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku • Muzeum Literackie Henryka Sienkiewicza w Poznaniu • Muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej

Ważne dzieła
Faksymile
Odznaczenia
Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrody
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach
Henryk Sienkiewicz
ilustracja
Herb
Herb Oszyk
Rodzina

Sienkiewiczowie

Ojciec

Józef Sienkiewicz

Matka

Stefania Cieciszowska

Żona

Maria Szetkiewiczówna
Maria Wołodkowiczówna
Maria Babska

Dzieci

Henryk Józef Sienkiewicz
Jadwiga Sienkiewicz

podpis
Akt urodzenia i chrztu Henryka Sienkiewicza
Pomnik Henryka Sienkiewicza w Okrzei, w głębi widoczna Wola Okrzejska
Dworek w Oblęgorku, dar narodu polskiego dla Henryka Sienkiewicza w 1900 roku
Kazimierz Mordasewicz, Portret Henryka Sienkiewicza, 1899

Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz herbu Oszyk, kryptonim „Litwos”, „Musagetes”, pseudonim „Juliusz Polkowski”, „K. Dobrzyński” (ur. 5 maja 1846 w Woli Okrzejskiej, zm. 15 listopada 1916 w Vevey) – polski nowelista, powieściopisarz i publicysta; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1905 za całokształt twórczości[1], jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX w.

Życiorys

Rodzina

Henryk Sienkiewicz urodził się we wsi Wola Okrzejska, w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, znanej na Żmudzi od XVI wieku, wedle niektórych genealogów po mieczu wywodzącej się z Tatarów[a] osiadłych na Litwie, czego nie potwierdzają jednak zachowane dokumenty[2]. Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania Sienkiewicz z domu Cieciszowska (1820–1873). Matka, Stefania pochodziła ze starej i majętnej rodziny podlaskiej Cieciszowskich, skoligaconej m.in. z Łuszczewskimi i Lelewelami, pisywała wiersze i ogłosiła dwa opowiadania w „Tygodniku Ilustrowanym” z 1864 roku. Pisarz miał pięcioro rodzeństwa: starszego brata Kazimierza (uczestnika powstania styczniowego, potem emigranta, który zginął w 1871 r. w wojnie francusko-pruskiej) i siostry: Anielę (Janową Komierowską), Helenę (niezamężną), Zofię (Lucjanową Sieńkiewiczową) i wcześnie zmarłą Marię[3].

Wola Okrzejska należała do babki pisarza, Felicjany Cieciszowskiej. Został ochrzczony w sąsiedniej miejscowości Okrzeja w kościele pw. św. Piotra i Pawła[4], ufundowanym przez prababkę pisarza. Rodzina z czasem przeniosła się do Grotek, potem do Wygnanowa, Potkanny koło Przytyka, następnie do Grabowców i Wężyczyna, by ostatecznie od roku 1861 zamieszkać w Warszawie.

Dzieciństwo i młodość

W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w gimnazjum w Warszawie (rozpoczął ją w jednym z gmachów późniejszego UW, by następnie kontynuować w szkole mieszczącej się w Pałacu Staszica, a zakończył w gimnazjum przy ul. Królewskiej). Będąc w szkole, w roku 1864 zdobył swą pierwszą nagrodę za wypracowanie Mowa Żółkiewskiego do wojska pod Cecorą. W szkole nie uzyskiwał jednak wysokich not, najlepiej szły mu przedmioty humanistyczne. Wskutek trudnej sytuacji materialnej, nie mogąc liczyć na pomoc finansową rodziców, dziewiętnastoletni Sienkiewicz przyjął posadę guwernera u rodziny Weyherów w Płońsku. W 1866 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. Zgodnie z wolą rodziców zdał na wydział lekarski do Szkoły Głównej Warszawskiej, jednak później zrezygnował z medycyny i podjął studia prawnicze, by w ostateczności przenieść się na wydział filologiczno-historyczny. Zdobył tam gruntowną znajomość literatury i języka staropolskiego.

Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwszą (niepublikowaną) powieść – Ofiara. Pracował także nad swoją pierwszą opublikowaną powieścią – Na marne. Pierwszą próbę literacką podjął jeszcze w 1867 r., gdy napisał wierszowany utwór Sielanka młodości, odrzucony przez „Tygodnik Ilustrowany”.

Kariera literacka i dziennikarska

W 1869 r. debiutował jako dziennikarz. „Przegląd Tygodniowy” wydrukował jego recenzję sztuki teatralnej, a „Tygodnik Ilustrowany” zamieścił rozprawkę historyczno-literacką o Mikołaju Sępie Szarzyńskim. Sienkiewicz pisał pod pseudonimem Litwos do „Gazety Polskiej” oraz „Niwy”. W 1873 roku objął w Gazecie Polskiej stały felieton Bez tytułu, a w roku 1875 cykl Chwila obecna. Od 1874 roku prowadził dział literacki w „Niwie”.

W 1872 r. wydał powieść Na marne oraz Humoreski z teki Worszyłły, a następnie Stary sługa (1875), Hania (1876), oraz Selim Mirza (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są małą trylogią. Bywał w popularnych w owym czasie salonach warszawskich: u swej krewnej Jadwigi Łuszczewskiej znanej pod literackim pseudonimem Deotyma oraz u aktorki Heleny Modrzejewskiej.

W lutym 1876 r. wraz z Heleną Modrzejewską i grupą znajomych wybrał się w podróż do USA. W owym czasie nie było to czymś powszednim. W swej korespondencji do gazety pisał o tym: „Człowiek, który wyjeżdża do Ameryki, jest jeszcze u nas rzadkością. Wyobrażam sobie nawet, że po powrocie, w powiecie łukowskim, z którym łączą mnie liczne stosunki, przynajmniej przez miesiąc będą mnie uważać za rodzaj powiatowego Ferdynanda Korteza.” W Ameryce zatrzymał się dłużej w Kalifornii. Z tego okresu pochodzą Listy z podróży do Ameryki, drukowane w Gazecie Polskiej, zyskały szerokie uznanie czytelników. 8 września 1877 roku opublikował w dzienniku „Daily Evening Post” artykuł Poland and Russia, w którym zaatakował dwulicową politykę władz rosyjskich, które na Bałkanach występowały jako obrońca Słowian, w Królestwie Polskim natomiast gnębiły i prześladowały Polaków[5]. Pisał też Szkice węglem (1876). Pod wpływem podróży do Stanów Zjednoczonych napisał kilka dalszych utworów: Komedia z pomyłek (1878), Przez stepy (1879), Za chlebem (1880), W krainie złota (1881), Latarnik (1881), Wspomnienie z Maripozy (1882), Sachem (1883).

W 1878 roku wrócił do Europy. Zatrzymał się w Londynie, następnie przez rok przebywał w Paryżu. Podczas pobytu we Francji Sienkiewicz poznał nowy prąd w literaturze – naturalizm. W roku 1878 napisał nowelę Janko Muzykant. W 1879 r. w artykule Z Paryża stwierdza: „Dla powieści naturalizm był w zasadzie znakomitym, niezbędnym i może jedynym krokiem naprzód”. Dwa lata później zmienił jednak zdanie i wypowiedział się o naturalizmie w tonie krytycznym. Wyrazem przekonań na temat naturalizmu i pisarstwa jako takiego były wydane drukiem odczyty: O naturalizmie w powieści (1881), O powieści historycznej (1889), Listy o Zoli (1893).

Korespondencje ze Stanów Zjednoczonych publikowane w prasie polskiej, zyskały szerokie uznanie i wzbudziły zainteresowanie jego osobą. Powodzenie pisarza świetnie odmalował Bolesław Prus w artykule Co p. Sienkiewicz wyrabia z piękniejszą połową Warszawy na łamach „Kuriera Warszawskiego” z 1880 roku. „Już po powrocie z Ameryki, prawie każda z dam, przechodząc ulicą, posądzała prawie każdego wyższego i przystojnego mężczyznę o to, że jest Sienkiewiczem. (...) Nareszcie spotykając co krok fryzury à la Sienkiewicz, wiedząc, że młodzi panowie jeden po drugim zapuszczają Hiszpanki, starają się mieć posągowe rysy i śniadą cerę, postanowiłem poznać jego samego (...) Z mego kąta widzę, że sala prawie wyłącznie zapełniona jest przez płeć piękną. Kilku mężczyzn, którzy tam byli do robienia grzeczności damom albo pisania sprawozdań, tak już w ciżbie kobiet potracili poczucie własnej indywidualności, że mówili: byłam, czytałam, wypiłyśmy we dwie sześć butelek…”

W 1879 Sienkiewicz wygłosił we Lwowie odczyt pod tytułem Z Nowego Jorku do Kalifornii. W drodze powrotnej, w Szczawnicy także dał odczyt o swym pobycie w Ameryce. Po raz pierwszy spotkał tam swoją przyszłą żonę, Marię Szetkiewiczównę. Na wiadomość, że rodzina Szetkiewiczów wybiera się do Wenecji, ruszył za nimi i tam poznał Marię bliżej. W 1880 r. w Poznaniu przedstawił w hotelu Bazar nowelę Za chlebem, następnie w Warszawie wygłosił dwa odczyty o naturalizmie w literaturze. 18 sierpnia 1881 roku odbył się ich ślub w kościele Zgromadzenia Panien Kanoniczek przy placu Teatralnym (dziś nie istnieje). Z małżeństwa tego pochodzą dzieci: Henryk Józef i Jadwiga Maria. Małżeństwo nie trwało długo, gdyż 19 października 1885 roku[6] w wieku 31 lat Maria zmarła na gruźlicę.

W latach 1879–1881 napisał utwór dramatyczny Na jedną kartę wystawiany w teatrach we Lwowie i Warszawie.

W roku 1882 Henryk Sienkiewicz nawiązał współpracę z dziennikiem „Słowo” (pismo o tendencjach konserwatywno-szlacheckich) i początkowo był nawet jego redaktorem naczelnym. Tam w miesiącach luty-marzec ukazała się w prasie kolejna nowela Bartek Zwycięzca.

W 1880 napisał utwór historyczny Niewola tatarska i pracował nad powieścią historyczną Ogniem i mieczem. W liście do redaktora krakowskiej gazety „Czas” Stanisława Smolki z 1 lutego 1884 pisał: „Co do powieści wielkiej, ta będzie nosiła prawdopodobnie tytuł Wilcze gniazdo. Rzecz dzieje się za Jana Kazimierza, w czasie insurekcji kozackiej.” Wspomniana w liście powieść Wilcze gniazdo ukazała się ostatecznie w odcinkach na łamach „Słowa” od 2 maja 1883 do 1 marca 1884 roku pod tytułem Ogniem i mieczem. Była jednocześnie drukowana w warszawskim „Słowie” i krakowskim „Czasie”.

Powieść ta (podobnie zresztą jak kolejne części Trylogii) przyniosła pisarzowi wielką popularność i spotkała się z nadzwyczajnym odbiorem społecznym. Wiele osób korespondencyjnie pytało o dalsze losy ulubionych bohaterów. Miasto Zbaraż w 1879 roku nazwało jedną z ulic imieniem Sienkiewicza, w 1884 roku Jacek Malczewski wystawił tak zwane żywe obrazy na podstawie Ogniem i mieczem, powstała sztuka teatralna oparta na powieści, a w 1900 roku mieszkańcy Zbaraża nie zgodzili się nawet na oddanie pod budowę placu kościelnego, twierdząc, że spoczywają tam szczątki Podbipięty. Powieść spotkała się też z krytyką. Wytykano jej zwłaszcza przeinaczenia historyczne.

Druga połowa lat osiemdziesiątych i początek lat dziewięćdziesiątych to dla pisarza okres bardzo wytężonej pracy nad kilkoma powieściami. Wkrótce pisarz rozpoczął pracę nad kolejną częścią Trylogii – Potopem; tytuł odnosił się do potopu szwedzkiego. Także ta powieść była drukowana w odcinkach w „Słowie” – (od 23 grudnia 1884 do 2 września 1886). Był to trudny okres w życiu pisarza, gdyż w tym czasie zmarła jego żona Maria Sienkiewiczowa. Mimo to, powieść szybko podbiła serca czytelników i utwierdziła jego literacką pozycję. Po śmierci żony pisarz udał się w podróż do Konstantynopola (przez Bukareszt i Warnę), z której pisał korespondencje. Po powrocie do Warszawy wydał trzecią część Trylogii – Pana Wołodyjowskiego. I ta powieść ukazała się w „Słowie” (od maja 1887 do maja 1888 roku). Trylogia wyniosła Sienkiewicza na szczyty popularności i uczyniła z niego najpopularniejszego polskiego pisarza. Stefan Żeromski w swych Dziennikach napisał: „Sam widziałem w Sandomierskiem, jak wszyscy, tacy nawet, którzy nic nie czytują, dobijali się o Potop.” Jako wyraz uznania Sienkiewicz dostał od nieznanego wielbiciela podpisanego Michał Wołodyjowski bardzo pokaźną sumę 15 tysięcy rubli. Pieniądze te przeznaczył na fundusz imienia Marii Sienkiewiczowej dla artystów zagrożonych gruźlicą.

Po napisaniu trylogii Sienkiewicz napisał nowelę Ta trzecia (1888), z życia cyganerii. W 1888 roku odbył podróż do Hiszpanii. W 1890 roku włączył się w organizację roku Mickiewiczowskiego. W styczniu 1891 wyruszył w podróż do Afryki. Podróż ta zaowocowała Listami z Afryki. W 1891 roku ukazało się książkowe wydanie Bez dogmatu, które drukowane było wcześniej (od 1889 do 1890) na łamach „Słowa”. W 1892 r. Sienkiewicz podpisał umowę na powieść Rodzina Połanieckich (której książkowe wydanie ukazało się w 1895 roku), w tym samym roku prasa donosiła, że pisarz przystąpił do prac nad powieścią z czasów krzyżackich, w 1893 rozpoczął przygotowania do powieści Quo vadis, a latem 1894 odczytał w Zakopanem fragmenty Krzyżaków[potrzebny przypis].

W jego życiu prywatnym pojawiła się Maria Romanowska, przybrana córka odeskiego bogacza Konstantego Wołodkowicza. Ślub odbył się 11 listopada 1893 roku, jednak w niedługim czasie (miesiąc) panna młoda rozstała się z Henrykiem. Sienkiewicz uzyskał papieskie potwierdzenie niezaistnienia sakramentu małżeństwa. W tym też czasie napisał powieść Rodzina Połanieckich (październik 1894).

W 1894 roku powstały pierwsze rozdziały Quo vadis, które ukazały się drukiem od marca 1895 roku w warszawskiej „Gazecie Polskiej”, krakowskim „Czasie” oraz „Dzienniku Poznańskim” (do lutego 1896 roku). Wydanie książkowe pojawiło się niedługo później i zrobiło zawrotną karierę w całej Europie. Książka do dziś cieszy się wyjątkową popularnością, została przetłumaczona na 57 języków, w tym na arabski czy japoński, a także esperanto i opublikowana w ponad 70 krajach[7]. Quo vadis wielokrotnie adaptowano i wystawiano na deskach teatrów, ukazała się nawet opera oparta na motywach powieści, a w 1913 roku zostało po raz pierwszy sfilmowane. Potem była ekranizowana jeszcze kilkakrotnie.

Od roku 1896 pisarz rozpoczął prace nad nową powieścią Krzyżacy, którą ukończył po czterech latach w roku 1900. W tym też roku (1900) pisarz przy zaangażowaniu całego społeczeństwa obchodził jubileusz 25-lecia pracy twórczej i otrzymał od narodu majątek ziemski w Oblęgorku, gdzie utworzył ochronkę (dom dziecka) dla dzieci. Sienkiewicz angażował się w sprawy społeczne. 30 czerwca 1900 został wybrany zagranicznym członkiem Czeskiej Akademii Umiejętności[8]. W 1901 roku napisał odezwę w sprawie dzieci we Wrześni. W 1906 wzywał rodaków z USA do pomocy głodującym w Królestwie Polskim.

Kurier Warszawski informujący o śmierci Henryka Sienkiewicza
Sarkofag Henryka Sienkiewicza w krypcie bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie

Na początku maja 1904 roku poślubił swą cioteczną siostrzenicę[9][10], 33-letnią Marię Babską[11]. W 1905 roku otrzymał nagrodę Nobla za całokształt twórczości. W przemówieniu wygłaszanym z tej okazji Sienkiewicz mówił, że zaszczyt ten jest szczególnie cenny dla syna Polski. Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że żyje. Dodał też Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać. Napisał powieść Na polu chwały (1903–1909), która miała być początkiem nowej trylogii. W „Kurierze Warszawskim” ukazała się w 1910 w odcinkach jego powieść dla młodzieży W pustyni i w puszczy.

W 1905 roku był jednym z założycieli Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej[12]. Był członkiem Towarzystwa Tajnego Nauczania w Warszawie[13].

W 1905 roku, odpowiadając na ankietę rozesłaną przez paryską gazetę „Le Courrier Européen”, napisał: „Należy miłować ojczyznę nade wszystko i należy myśleć przede wszystkim o jej szczęściu. Ale jednocześnie pierwszym obowiązkiem prawdziwego patrioty jest czuwać nad tym, by idea jego Ojczyzny nie tylko nie stanęła w przeciwieństwie do szczęścia ludzkości, lecz by się stała jedną z jego podstaw. Tylko w tych warunkach istnienie i rozwój Ojczyzny staną się sprawą, na której całej ludzkości zależy. Innymi słowy, hasłem wszystkich patriotów powinno być: przez Ojczyznę do ludzkości, nie zaś: dla Ojczyzny przeciw ludzkości”.

W 1906 r. odrzucił propozycję kandydowania do Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego, został jednak przewodniczącym „centralnego” komitetu wyborczego, utworzonego przez przedstawicieli Narodowej Demokracji, Partii Polityki Realnej i Polskiej Partii Postępowej[14].

Po wybuchu wojny Henryk Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii. Wraz z Ignacym Janem Paderewskim był jednym ze współzałożycieli Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. W roku 1916 otrzymał Nagrodę Fundacji Erazma i Anny Jerzmanowskich przyznaną przez Polską Akademię Umiejętności.

Członek Towarzystwa Historycznego we Lwowie[15]. Henryk Sienkiewicz był członkiem zagranicznym Czeskiej i Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności.

Zmarł 15 listopada 1916 w Vevey i został tam pochowany.

W 1924 roku, już w wolnej Polsce, prochy pisarza uroczyście sprowadzono do Polski. W drodze przez kraje Szwajcarii, Austrii, Czech składano mu hołd. 27 października 1924 roku odbyła się uroczystość obok pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie, gdzie przemówienie okolicznościowe wygłosił Stanisław Wojciechowski. Na koniec trumnę w sarkofagu złożono w Warszawie w podziemiach katedry św. Jana tuż obok prezydenta Gabriela Narutowicza. W roku 1944 w czasie trwania powstania warszawskiego żołnierze niemieccy wysadzili katedrę, po wojnie sarkofag i katedrę odnowiono.

W 1935 w Oblęgorku został odnaleziony testament Henryka Sienkiewicza[16].

Jego prawnukiem jest były minister spraw wewnętrznych Bartłomiej Sienkiewicz[17].

Twórczość

Pierwszy w Polsce pomnik Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy odsłonięty w 1927 w obecności prezydenta RP Ignacego Mościckiego, zburzony przez Niemców we wrześniu 1939, odbudowany po II wojnie światowej w innej formie

Nowele

Powieści

Inne utwory

Ekranizacje dzieł

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Henryka Sienkiewicza.

Odznaczenia i wyróżnienia

Upamiętnienie

  • Wizerunek Sienkiewicza widniał na banknocie o nominale 500 000 zł, będącym w obiegu w latach 1990–1996[28].
  • Zarówno uchwałą Senatu RP z 18 grudnia 2015[29], jak i uchwałą Sejmu RP z 22 grudnia 2015[30], rok 2016 został ustanowiony Rokiem Henryka Sienkiewicza.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ „Rodzina Sienkiewiczów vel Sieńkiewiczów wywodzi się z tatarów zawołżańskich, zapisani do tzw. Chorągwi juszyńskiej – były to dolne szczeble w drabinie hierarchicznej utytułowanych rodów tatarskich. Według dokumentu wydanego w Radomiu 6 lutego 1782 protoplastą tej rodziny był Piotr Oszyk Sienkiewicz”. Źródło: Andrzej Kulikowski: Heraldyka szlachecka. 1990. s. 89; „Sienkiewicz herbu Oszyk, 1775 nobilitowany: Sienkiewicze trockie, podolskie, Królestwo Polskie. Gałąź rodziny tatarskiej osiadłej na Litwie, przyjęła chrzest i uzyskała nobilitację z herbem Oszyk w osobie Michała Sienkiewicza. Z tej rodziny: Henryk 1847–1916, powieściopisarz”. Źródło: Jan Ciechanowicz: Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. 2001. s. 72.

Przypisy

  1. ↑ „Because of his outstanding merits as an epic writer”, Literacka Nagroda Nobla 1905 (ang.); w wielu źródłach błędnie podawane jest, że Sienkiewicz dostał Nobla za Quo vadis.
  2. ↑ Juliusz Karol Ostrowski: Księga herbowa rodów polskich. T. 2. Warszawa: Główny skład księgarnia antykwarska B. Bolcewicza, 1897–1906, s. 249.
  3. ↑ Henryk Adam Aleksander Pius Sienkiewicz, hasło autorstwa Henryka Markiewicza w w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
  4. ↑ Miejsce chrzcin pisarza.
  5. ↑ Danieja Kołodziej, Henryk Sienkiewicz wobec rewolucji 1905–1907, w: „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Sectio F, Humaniora. Vol. 31, s. 182.
  6. ↑ Julian Krzyżanowski: Henryka Sienkiewicza żywot i sprawy. Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, s. 92.
  7. ↑ Grażyna Federowicz (red.), Quo vadis Henryka Sienkiewicza. Bibliografia wydań polskich i obcojęzycznych, 2016, ISBN 978-83-7009-655-7.
  8. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 158 z 13 lipca 1900. 
  9. ↑ Stefan Majchrowski: Sienkiewicz. Opowieść biograficzna. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1975.: Maria Babska, córka Zofii Dmochowskiej, ciotecznej siostry Sienkiewicza.
  10. ↑ Maria Korniłowicz: Sienkiewicz. W 100-lecie pierwszego polskiego Nobla. Warszawa: Orlęta, 2005.: cioteczna siostrzenica, Maria Babska, także kanoniczka, to trzecia żona pisarza.
  11. ↑ Maria z Babskich Sienkiewiczowa. „Ilustracja Polska”, s. 299, nr 19 z 20 maja 1904. 
  12. ↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 39.
  13. ↑ Cecylia Ceysingerówna, Tajne nauczanie w Warszawie (1894–l906/7), w: Niepodległość, t. II, z. 1(3), wydanie II, 1933, s. 98.
  14. ↑ Bohdan Urbankowski, Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, t. I, Warszawa 1997, s. 237.
  15. ↑ Teofil Emil Modelski, Towarzystwo Historyczne 1914–1924, w: „Kwartalnik Historyczny”, rocznik LI, zeszyt 1–2, Lwów 1937, s. 52.
  16. ↑ Nowiny. Testament Henryka Sienkiewicza. „Gazeta Świąteczna”. 38 (2851), s. 3, 22 września 1935. 
  17. ↑ Bartłomiej Sienkiewicz: prawnuk noblisty, ekspert od Rosji. Nowy szef MSW. tvn24.pl, 20 lutego 2013. [dostęp 2013-02-20].
  18. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Humoreski z teki Worszyłły / odał do druku Henryk Sienkiewicz. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  19. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  20. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  21. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Selim Mirza; Czy ci najmilszy? [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  22. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  23. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Szkice węglem, czyli epopeja pod tytułem. Co się działo w Baraniej Głowie. Napisał Litwos. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  24. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 1, Szkice węglem; Janko muzykant; Stary sługa; Hania. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  25. ↑ Sienkiewicz, Henryk (1846–1916): Pisma Henryka Sienkiewicza. T. 4, Przez stepy; Orso; Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela; Czyja wina?; Za chlebem. [online], polona.pl [dostęp 2016-09-26].
  26. ↑ „Gazeta Lwowska”, 19 lutego 1904. 
  27. ↑ Dyplom i medal złoty dla Pana Prezydenta R. P.. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 206 z 9 września 1936. 
  28. ↑ To już 20 lat. Pamiętasz jeszcze stare banknoty?. businessinsider.com.pl. [dostęp 2017-08-08]. (pol.).
  29. ↑ M.P. z 2016 r. poz. 8.
  30. ↑ M.P. z 2016 r. poz. 44.

Bibliografia

  • Baśnie i legendy / Henryk Sienkiewicz; wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył Tomasz Jodełka-Burzecki, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1986, ISBN 83-205-3582-4.

Linki zewnętrzne

Biografie
Genealogia
Inne
Laureaci Nagrody Nobla związani z Polską
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
XX wiek
XXI wiek

Nobel

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Sienkiewicz&oldid=52937852”