August III Sas: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Mathiasrex (dyskusja | edycje)
345 374 edycje
→‎Elekcja: drobne merytoryczne
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Polityka zagraniczna: drobne merytoryczne
Linia 74: Linia 74:
[[Plik:Coat of arms of Augustus III of Poland as vicar of the HRE.svg|thumb|166px|Herb Augusta III jako wikariusza Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1740-1742 i w 1745]]
[[Plik:Coat of arms of Augustus III of Poland as vicar of the HRE.svg|thumb|166px|Herb Augusta III jako wikariusza Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1740-1742 i w 1745]]
[[Plik:King Augustus III of Poland.jpg|thumb|166px|August III]]
[[Plik:King Augustus III of Poland.jpg|thumb|166px|August III]]
Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce, choć król wciągnął [[Saksonia|Saksonię]] w trzy [[wojny śląskie|wojny]] pomiędzy [[Królestwo Prus|Prusami]] i Austrią o [[Śląsk]], mający dla Polski żywotne znaczenie. W [[1745]] [[Francja]] poparła jego kandydaturę na [[cesarz]]a [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego]]<ref>Jacek Staszewski, Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący..., [[Olsztyn]] [[1997]], s. 104.</ref>. W [[1745]] doprowadził do zawarcia [[traktat warszawski (1745)|traktatu warszawskiego]], skierowanego przeciwko [[Królestwo Prus|Prusom]]<ref>[[Mieczysław Skibiński]], Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austryacką w latach 1740-1745, t. I, [[Kraków]] [[1913]], s. 755.</ref>.
W 1737 roku pozwolił by faworyt carycy Anny Iwanownej [[Ernest Jan Biron]] objął jako lenno [[Księstwo Kurlandii i Semigalii]]. Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce, choć król wciągnął [[Saksonia|Saksonię]] w trzy [[wojny śląskie|wojny]] pomiędzy [[Królestwo Prus|Prusami]] i Austrią o [[Śląsk]], mający dla Polski żywotne znaczenie. W [[1745]] [[Francja]] poparła jego kandydaturę na [[cesarz]]a [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego]]<ref>Jacek Staszewski, Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący..., [[Olsztyn]] [[1997]], s. 104.</ref>. W [[1745]] doprowadził do zawarcia [[traktat warszawski (1745)|traktatu warszawskiego]], skierowanego przeciwko [[Królestwo Prus|Prusom]]<ref>[[Mieczysław Skibiński]], Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austryacką w latach 1740-1745, t. I, [[Kraków]] [[1913]], s. 755.</ref>.
W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami, a w [[1746]] traktat subsydiarny z Francją [[Ludwik XV|Ludwika XV]], w [[1746]] wynajął 7000 wojska saskiego [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. W [[1756]] Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku [[wojna siedmioletnia|wojny siedmioletniej]], sam August III kapitulował w [[Pirna|Pirnie]]. Dla Polski był to koniec okresu spokoju, przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie, rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta. W dodatku [[Fryderyk II Wielki|Fryderyk II]] wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą tzw. efraimkami, bitymi przez [[Veitel Heine Ephraim|Veitela Heinego Ephraima]]<ref>[[Józef Andrzej Szwagrzyk]], Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w., [[1990]], s. 147.</ref>.
W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami, a w [[1746]] traktat subsydiarny z Francją [[Ludwik XV|Ludwika XV]], w [[1746]] wynajął 7000 wojska saskiego [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]]. W [[1756]] Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku [[wojna siedmioletnia|wojny siedmioletniej]], sam August III kapitulował w [[Pirna|Pirnie]]. Dla Polski był to koniec okresu spokoju, przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie, rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta. W dodatku [[Fryderyk II Wielki|Fryderyk II]] wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą tzw. efraimkami, bitymi przez [[Veitel Heine Ephraim|Veitela Heinego Ephraima]]<ref>[[Józef Andrzej Szwagrzyk]], Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w., [[1990]], s. 147.</ref>.


Wersja z 21:12, 21 sie 2013

Szablon:Władca kraju infobox August III (Sas)[1] (ur. 17 października 1696 w Dreźnie, zm. 5 października 1763 tamże) – w latach 1733-1763 król Polski oraz jako Fryderyk August II elektor saski; syn Augusta II z saskiej dynastii Wettynów i Krystyny Eberhardyny Bayreuckiej.

Augustus III, Dei Gratia Rex Poloniae, Magnus Dux Lithuaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae, Samogitiae, Kijoviae, Volhyniae, Podoliae, Podlachiae, Livoniae, Smolensciae, Severiae, Czerniechoviae, nec non hereditarius Dux Saxoniae Princeps et Elector etc.

August III, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, kijowski, wołyński, podolski, podlaski, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski, a także dziedziczny książę saski i książę-elektor

Życie i działalność

Młodość

W 1711 r. pod opieką wojewody inflanckiego Józefa Kosa wyruszył w podróż po Europie, podczas której Kos udaremnił porwanie królewicza przez agentów brytyjskich w czasie karnawału w Wenecji. W 1712 r., uwalniając się spod wpływu swojej luterańskiej babki Anny Zofii, potajemnie przeszedł w Bolonii na katolicyzm. W 1714 r. nieudaną próbę porwania królewicza z Kolonii przeprowadzili agenci szwedzcy. 20 sierpnia 1719 r. w Dreźnie poślubił arcyksiężniczkę austriacką Marię Józefę Habsburg, córkę cesarza Józefa I i Wilhelminy Amalii Welf. Maria Józefa urodziła 14 dzieci:

Za jego panowania powstało słynne powiedzenie Za króla Sasa jedz pij i popuszczaj pasa!

Elekcja

 Osobny artykuł: Wojna o sukcesję polską.
Portret Fryderyka Augusta w wieku młodzieńczym (1716)

Po śmierci Augusta II Mocnego w 1733 r. zawarł traktat z Austrią (w którym w zamian za poparcie swojej kandydatury uznał sankcję pragmatyczną Karola VI Habsburga) i z carycą Anną Iwanowną zobowiązał się przestrzegać zasad ustrojowych Rzeczypospolitej i zgodził się, by faworyt rosyjski Ernest Jan Biron objął w lenno Kurlandię.

Sejm konwokacyjny 22 maja 1733 przyjął uchwałę o wykluczeniu cudzoziemców do korony polskiej. 11 sierpnia nastąpiła zbrojna interwencja Rosji, która wspierana przez dyplomację Austrii i Saksonii, wprowadziła do Polski 32 000 żołnierzy. 12 września 1733 w Warszawie Stanisław Leszczyński wybrany został przez 11 697 szlachty królem Polski[2]. Na sejmie elekcyjnym na Woli 12 września 13 000 szlachty obwołało ponownie królem Stanisława Leszczyńskiego, który przyjechał na elekcję z Francji, mocno wspierany pieniędzmi przez swego zięcia, króla Francji Ludwika XV Burbona. 29 września na Pragę dotarły wojska rosyjskie.

5 października stronnicy Sasa pod osłoną korpusu rosyjskiego generała Piotra Lacy ogłosili Augusta III królem Polski we wsi Kamion na Pradze. Augusta III poparło 906 stronników[2].

Johann Samuel Mock, Wjazd Augusta III do Warszawy

Jednocześnie stronnicy Augusta zawiązali konfederację warszawską pod laską Antoniego Józefa Ponińskiego. 10 października do Warszawy wkroczył korpus wojsk rosyjskich. 1 listopada 1733 August zaprzysiągł pacta conventa[3].

17 stycznia 1734 w katedrze na Wawelu August III został koronowany na króla Polski przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego. Ten wybór stał się powodem wojny o sukcesję polską. W maju 1734 nastąpiła interwencja sił francuskich, które pod wodzą hrabiego de Plélo bezskutecznie próbowały przyjść z pomocą oblężonemu w Gdańsku przez Rosjan i Sasów Stanisławowi Leszczyńskiemu. 7 lipca Gdańsk skapitulował po kilkumiesięcznym oblężeniu. 5 listopada stronnictwo Leszczyńskiego zawiązało antysaską konfederację dzikowską. 21 listopada August III przybył do Warszawy, a 25 listopada miał miejsce uroczysty wjazd przez specjalnie zbudowaną bramę tryumfalną[4].

W 1736 roku odbył się jedyny niezerwany w czasie panowania Augusta III sejm tzw. pacyfikacyjny, na którym potwierdzono jego tytuł królewski.

Polityka zagraniczna

August III w stroju orderowym Orderu Orła Białego
Herb Augusta III jako wikariusza Świętego Cesarstwa Rzymskiego w latach 1740-1742 i w 1745
August III

W 1737 roku pozwolił by faworyt carycy Anny Iwanownej Ernest Jan Biron objął jako lenno Księstwo Kurlandii i Semigalii. Okres trzydziestoletnich rządów Augusta III nie został zmącony formalnie żadną wojną zewnętrzną w Polsce, choć król wciągnął Saksonię w trzy wojny pomiędzy Prusami i Austrią o Śląsk, mający dla Polski żywotne znaczenie. W 1745 Francja poparła jego kandydaturę na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego[5]. W 1745 doprowadził do zawarcia traktatu warszawskiego, skierowanego przeciwko Prusom[6]. W 1745 zawarł pokój drezdeński z Prusami, a w 1746 traktat subsydiarny z Francją Ludwika XV, w 1746 wynajął 7000 wojska saskiego Wielkiej Brytanii. W 1756 Saksonia została zaatakowana przez Prusy na początku wojny siedmioletniej, sam August III kapitulował w Pirnie. Dla Polski był to koniec okresu spokoju, przez kraj przechodziły teraz zmierzające na zachód armie rosyjskie, rekwirując a niekiedy grabiąc całe wsie i miasta. W dodatku Fryderyk II wszedł w posiadanie w Saksonii polskich stempli menniczych, co pozwoliło mu zalać Rzeczpospolitą bezwartościową monetą tzw. efraimkami, bitymi przez Veitela Heinego Ephraima[7].

Sprawy wewnętrzne

Król nie troszczył się zbytnio o siłę militarną Rzeczypospolitej, więcej uwagi poświęcając własnemu wystawnemu życiu i powiększaniu bogactwa swego drezdeńskiego dworu. Był wielkim znawcą i mecenasem sztuki, zwłaszcza malarstwa, wzbogacając Galerię Drezdeńską o arcydzieła malarstwa klasy światowej. W 1748 roku wzniósł w Ogrodzie Saskim w Warszawie Operalnię, budynek teatralny bogato wyposażony w maszyny i dekoracje. Angażował znakomite zespoły włoskiej commedia dell'arte, opery i baletu[8]. W 1733 Jan Sebastian Bach dedykował mu swoją wielką mszę h-moll[9], jedno z największych dzieł w historii muzyki światowej. W Rzeczypospolitej przebywał bardzo rzadko, odbywając tylko rady senatu i podpisując dokumenty we Wschowie, dokąd mu było najbliżej z elektoratu, do którego też szybko wracał. Wiadomo, że oprócz ojczystego języka niemieckiego, znał także francuski, polski i łacinę[10]. W oficjalnej korespondencji posługiwał się językiem francuskim, który uważał za "język władców", natomiast nie używał czynnie języka polskiego, przez co część późniejszych badaczy błędnie twierdziła, że w ogóle go nie znał[11]. Wiadomo, że w młodości uczył się też języka rosyjskiego, ale nie wiadomo, z jakim skutkiem[12].

W swej polityce zagranicznej opierał się na Rosji. Bezpośrednio polityką, zarówno państwa jak i dworu, kierował główny doradca króla, "premier-minister" Saksonii i Polski, Henryk Brühl, który dla współczesnych stał się synonimem korupcji i złotych czasów saskich. Okres panowania Sasów został niesłusznie zdeprecjonowany i jednostronnie osądzony a to głównie za sprawą Prus , które były w ciągłym konflikcie z Wettynami i chętnie propagowały antysaską publicystykę .Należy podkreślić ,że August III wprowadził urząd premiera i podział na ministerstwa . Rozbudował, przy niechętnej postawie szlachty i magnaterii Zamek Królewski w Warszawie, dostawiając,eksponowane od strony Wisły Skrzydło Saskie. Król wykupił od mieszczan gdańskich Arrasy Wawelskie, poczynił wiele prac renowacyjnych na Wawelu a także doprowadził do właściwego funkcjonowania Komisji Brukowej w Warszawie pod przewodnictwem marszałka Franciszka Bielińskiego. Na współczesne negatywne stereotypy i złą opinię o czasach saskich wpłynęła niechęć do Wettynów , późniejszego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i Czartoryskich .Czasy Saskie to rozwój polskiej sztuki kulinarnej , wytwornego jedzenia w tym bardziej powszechnego stosowania sztućców, obrusów i wysokiej jakości porcelany. Istniało wówczas powiedzenie wśród cudzoziemców a odnoszące się do wytwornego jedzenia : "jadłem jak polski król " .Jest to także okres rozpowszechnienia się bielizny osobistej i pościeli. Spopularyzowano picie kawy, początkowo w domach a z czasem w pierwszych w Polsce kawiarniach tzw. "kafenhauzach" ( w Warszawie w okolicach pl. Żelaznej Bramy). Zapoczątkowano też spożywanie wód mineralnych , które w glinianych zalakowanych butlach ( odnalezione podczas prac archeologicznych na terenie Pałacu Saskiego w Warszawie i Zamku Królewskiego w Warszawie ) sprowadzano z Saksonii by następnie uruchomić rodzime źródła. August III Sas popierał naukę czego dowodem jest ufundowanie kilkuset (ponad 800) stypendiów dla studiującej polskiej młodzieży w Dreźnie. Ludzie ci w przyszłości byli głównymi działaczami Oświecania.Czasy Saskie to również masowy napływ specjalistów z Saksonii , którzy w większości się polonizowali a także rozwój osadnictwa holenderskiego, związanego z pracami melioracyjnymi na nieużytkach . Czasy saskie to także wielki i dynamiczny rozwój Poczty Saskiej , niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania dwóch ośrodków władzy w Warszawie i w Dreźnie.

Rzeczpospolita

Rzeczpospolita okupiła swoją neutralność i nieangażowanie się w wojny znacznym osłabieniem swojej pozycji na arenie międzynarodowej. Z głównej aktorki polityki europejskiej XVII wieku przeistoczyła się faktycznie w jej bierną obserwatorkę.

Po części rekompensował jej to stały wzrost gospodarczy i odbudowa kraju w warunkach pokoju. Począwszy od lat 30. zauważalny był rozwój gospodarki Polski, m.in. dzięki zastosowaniu w ekonomiach królewskich zdobyczy saskiej kameralistyki, napłynęło również wielu artystów, architektów i rzemieślników saskich, którzy sprawili iż Rzeczpospolitą pokryły najmodniejsze budowle magnackie, wcale nie odbiegające poziomem artystycznym od reszty Europy. Wystąpiło znaczne ożywieniu handlu zagranicznego z Saksonią i Turcją, zmalał zaś tranzyt towarowy przez Rzeczpospolitą z Rosji, która towary eksportowe do Europy kierowała przez własne porty na Bałtyku.

Za początek Oświecenia w Polsce przyjmuje się rok 1740. Począwszy od lat 40. zauważalny staje się rozwój szkół jezuickich, kolegia jezuickie wobec upadku Akademii Krakowskiej przejmują na swoje barki ciężar szkolnictwa wyższego. Wówczas to Stanisław Konarski inicjuje reformę wszystkich szkół pijarskich w duchu europejskiego Oświecenia. W 1747 bracia-biskupi Andrzej Stanisław i Józef Andrzej Załuscy otwierają pierwszą polską publiczną Bibliotekę Załuskich w Warszawie.

W okresie panowania Augusta III nastąpiła faktyczna fragmentacja Rzeczypospolitej. Podzieliła się ona na prawie suwerenne państewka magnackie z własną armią, formalnie tylko pozostające w granicach królestwa. Np. armia prywatna Czartoryskich, niewiele tylko ustępowała liczebnie armii królewskiej, a była przy tym lepiej wyekwipowana i wyszkolona. Wobec faktu, iż od 1736 żaden sejm nie doszedł do skutku, ciężar władzy ustawodawczej spoczął teraz na niższej strukturze prawodawczej – sejmikach. Uchwalały one tzw. lauda sejmikowe, w oparciu o które działała administracja w poszczególnych województwach.

Największe rody magnackie, często wspierane przez państwa ościenne, rozgrywały między sobą nieustanną grę o wpływy, czego efektem był faktyczny paraliż państwa, gdyż nie pozwolono by którakolwiek z frakcji uzyskała przewagę. Tak robili Radziwiłłowie, Braniccy, Ogińscy, Czartoryscy, Sapiehowie, Potoccy, Lubomirscy, Rzewuscy i wiele innych rodów w Koronie i na Litwie. Główne, przeciwstawne sobie obozy reprezentowało stronnictwo prorosyjskie Czartoryskich i Poniatowskich (tzw. obóz Familii), oraz stronnictwo propruskie Potockich. Pomiędzy nimi istniała jeszcze tzw. Kamaryla Mniszcha czyli obóz prosaski. Osobną partię stanowili też później stronnicy hetmana Branickiego. W 1763 Czartoryscy planowali przeprowadzić zamach stanu z pomocą Rosji i odsunąć Augusta, lecz wcześniej umarł sam król.

Był kawalerem cesarskiego Orderu Złotego Runa (1722), duńskiego Orderu Słonia (1709), pruskiego Orderu Czarnego Orła (1733) oraz rosyjskich Orderu św. Andrzeja Powołańca (1736)[13] i Orderu św. Aleksandra Newskiego (1736)[14].

August III Wettin zmarł 5 października 1763 r. w Dreźnie, został pochowany w tamtejszym kościele pałacowym.

Genealogia

Prapradziadkowie

elektor Saksonii
Jan Jerzy I Wettyn
(1585-1656)
∞1607
Magdalena Sybilla Hohenzollern1
(1586-1659)

margrabia Brandenburgii-Bayreuth
Krystian Hohenzollern2
(1581-1655)
∞1604
Maria Hohenzollern1
(1579-1649)

król Danii i Norwegii
Chrystian IV Oldenburg
(1577-1648)
∞1597
Anna Katarzyna Hohenzollern
(1575-1612)

książę Brunszwiku-Lüneburg
Jerzy Welf
(1582-1641)
∞1617
Anna Eleonora Heska
(1601-1659)

margrabia Brandenburgii-Bayreuth
Krystian Hohenzollern2
(1581-1655)
∞1604
Maria Hohenzollern1
(1579-1649)

margrabia Brandenburgii-Ansabach
Joachim Ernest Hohenzollern2
(1583–1625)
∞1612
Zofia von Solms-Laubach
(1594–1651)

książę Wirtembergii
Jan Fryderyk Wirtemberski
(1582-1628)
∞1609
Barbara Zofia Hohenzollern
(1584–1636)

Jan Kazimierz von Salm-Kyrburg
(1607–1651)
∞
Dorota von Solms-Laubach

Pradziadkowie

elektor Saksonii
Jan Jerzy II Wettyn
(1613-1680)
∞1638
Magdalena Sybilla Hohenzollern
(1612-1687)

król Danii i Norwegii
Fryderyk III Oldenburg
(1609-1670)
∞1643
Zofia Amelia Welf
(1628-1685)

Erdmann August Hohenzollern
(1615-1651)
∞1641
Zofia Hohenzollern
(1614–1646)

książę Wirtembergii
Eberhard III Wirtemberski
(1614-1674)
∞1637
Anna Katarzyna von Salm-Kyrburg
(1614-1655)

Dziadkowie

elektor Saksonii
Jan Jerzy III Wettyn
(1647-1691)
∞1666
Anna Zofia Oldenburg
(1647-1717)

margrabia Brandenburgii-Bayreuth
Krystian Ernest Hohenzollern
(1644-1712)
∞1671
Zofia Luiza Wirtemberska
(1642-1702)

Rodzice

król Polski
August II Wettyn
(1670-1733)
∞1693
Krystyna Eberhardyna Hohenzollern
(1671-1727)

August III Wettyn (1696-1763) król Polski, elektor Saksonii

1 - córka księcia Prus Albrechta Fryderyka Hohenzolerna i księżniczki Marii Eleonory Kliwijskiej.
2 - syn elektora-margrabiego Brandenburgii Jana Jerzego Hohenzolerna i księżniczki Elżbieta von Anhalt-Zerbst.

Ciekawostki

  • Według legendy spopularyzowanej szczególnie przez Władysława Konopczyńskiego August III miał z upodobaniem strzelać do psów i kotów ze swojego okna Pałacu Saskiego w Warszawie i całymi dniami wycinać figurki żołnierzy z papieru. Badania prof. Jacka Staszewskiego dowodzą jednak, że August III był jednym z najbardziej pracowitych polskich władców, czego dowodem może być duża liczba dokumentów, pism i listów przezeń wydanych.
  • To do niego zwrócił się Johann Sebastian Bach z prośbą o nadanie tytułu nadwornego kompozytora, przesyłając Kyrie i Gloria Wielkiej mszy h-moll.

Zobacz też

Bibliografia

  1. ↑ Nosił także przydomek Otyły Choroby polskich królów - 3 marca 2008
  2. ↑ a b Jerzy Dunin-Borkowski i Mieczysław Dunin-Wąsowicz, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Lwów 1910, s. VI.
  3. ↑ Jerzy Dygdała, Pakta konwenta Augusta III (z zabiegów o pozyskanie polskiej opinii szlacheckiej), w: Między zachodem a wschodem, t. II, Toruń 2003, s. 152-154.
  4. ↑ Monika Kretschmerowa. Cenny nabytek Muzeum Historycznego. „Stolica”. Nr 2 (1414) (12 stycznia 1975), s. 13. WWP RSW "Prasa Książka Ruch". 
  5. ↑ Jacek Staszewski, Jak Polskę przemienić w kraj kwitnący..., Olsztyn 1997, s. 104.
  6. ↑ Mieczysław Skibiński, Europa a Polska w dobie wojny o sukcesję austryacką w latach 1740-1745, t. I, Kraków 1913, s. 755.
  7. ↑ Józef Andrzej Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X-XX w., 1990, s. 147.
  8. ↑ Mieczysław Klimowicz, Literatura Oświecenia, Warszawa 1995, s. 32.
  9. ↑ Msza h-moll (Flash)
  10. ↑ Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław 2010, s. 27-29, 70.
  11. ↑ Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław 2010, s. 70.
  12. ↑ Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław 2010, s. 28.
  13. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego, 1705-2008, 2008, s. 143.
  14. ↑ Бантыш-Каменский Н.Н. Списки кавалерам российских императорских орденов Св. Андрея Первозванного, Св. Екатерины, Св. Александра Невского и Св. Анны с учреждения до установления в 1797 году орденского капитула, 2005, s. 124.

Szablon:Władca-Saksonia Szablon:Władca-Polska2

Władcy Polski
Państwo polskie
do 1138
Piastowie
Państwo polskie
rozbicia dzielnicowego
(1138–1320)
Piastowie
książęta
zwierzchni
Piastowie
książęta
krakowscy
Przemyślidzi
Piastowie
Królestwo Polskie
(1320–1569)
Piastowie
Andegawenowie
Jagiellonowie
Korona Królestwa Polskiego
jako część
Rzeczypospolitej Obojga Narodów
(1569–1795)
Jagiellonowie
Królowie elekcyjni
Satelickie monarchie polskie
Księstwo Warszawskie (1807-1815)
Królestwo Polskie (1815-1917)
Królestwo Polskie (1917-1918)
Wettynowie
książęta warszawscy
Romanowowie
królowie Polski
regenci królestwa
Zobacz też
Legendarni władcy Polski
Władcy ziem polskich w czasie zaborów

Uwaga: Pogrubioną czcionką zaznaczeni są władcy będący koronowanymi królami Polski.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=August_III_Sas&oldid=37322829”