Islamska demokracja
Islamska demokracja – idea, według której w systemie demokratycznym można przestrzegać zasad religii islamskiej[1][2] . W zależności od kraju, termin islamskiej demokracji jest niejednoznacznie interpretowany[3] przez społeczność muzułmańską, islamskich oraz zachodnioeuropejskich teoretyków polityki; część z nich opowiada się również za sekularyzmem[4].
Zwolennicy tej idei twierdzą, że islam od samego początku był demokratyczny[5]; w VII wieku o wyborze kalifa decydowała społeczność muzułmańska oraz nawet niewolnicy[6]. Przykładem był istniejący w latach 632-661 Prawowierny Kalifat[7][8]. Uważa się, że rozwój demokracji w islamskim świecie został zahamowany przez konflikt sunnitów z szyitami[9], jednak rodzaj demokracji jest jednak akceptowany przez irańskie środowiska naukowe, w tym przez szyickich ulemów[10][10][11][12].
Punkt widzenia ze strony sunnizmu
[edytuj | edytuj kod]Żyjący w VII wieku pierwsi kalifowie nazywani prawowiernymi byli wybierani zgodnie z szurą[13]. Po zakończeniu przypadającego na okres od VIII do XIV wieku złotego wieku islamu, władcy państw muzułmańskich wciąż praktykowali szurę poprzez konsultacje z obywatelami w kwestiach politycznych[7].
Władza ustawodawcza kalifa, następnie sułtana była ograniczana przez ulemów, którzy zajmowali się orzekaniem kwestii prawnych zgodnych z szariatem w ramach idżmy[14]. Po upowszechnieniu się medres na przełomie XI i XII wieku, ich uczniowie często musieli uzyskiwać idżazę, czyli licencję na wydawanie orzeczeń prawnych[15].
Bangladeski uczony Chondkar Abdullah Dżahangir w jednym z naukowych wywiadów dotyczących islamu i demokracji, powiedział, że władza w islamie powinna być zdobywana dzięki poparciu społeczeństwa; uznał też, że we własnym państwie można robić wszystko, co nie jest niezgodne z islamem[16].
Salafizm
[edytuj | edytuj kod]Salaficcy naukowcy, w tym część saudyjskich szejków[17], uznają demokrację haram[18], jednak popierają możliwość wykorzystania jej w islamie w celu dojścia do władzy i głosowania za ustanowieniem szariatu[19][20].
Islamska demokracja w teorii
[edytuj | edytuj kod]Kwestia sekularyzmu
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjna teoria islamu rozróżnia kwestie religii i państwa, jednak podkreśla, że władza polityczna i życie publiczne muszą kierować się wartościami religijnymi[21] . Część islamskich reformistów (m.in. Mahmoud Mohammed Taha i Ali Abd ar-Razik) opowiadali się za państwem świeckim w sensie porządku politycznego, który nie narzuca obywatelom jednoznacznej interpretacji szariatu; inny islamski uczony Abdullahi Ahmed An-Na'im opowiadał się za państwem świeckim opartym na konstytucjonalizmie i przestrzegającym praw człowieka[4]. Z kolei islamiści odrzucają sekularyzm[21] .
Wizje islamskich naukowców
[edytuj | edytuj kod]Abul A'la Maududi
[edytuj | edytuj kod]Pakistański islamistyczny pisarz i polityk Abul A'la Maududi, przedstawił koncepcję teodemokracji jako systemu, który opiera się na władzy praktykującej muzułmańskiej społeczności przestrzegającej szariatu[22][23].
Al-Farabi
[edytuj | edytuj kod]Żyjący na przełomie IX i X wieku muzułmański filozof Al-Farabi wydał publikację pod tytułem Al-Madina al-Fadila; sformułował w niej teorię idealnego państwa muzułmańskiego, którą porównał do Państwa Platona[24]. Al-Farabi uważał, że państwo powinno być rządzone przez proroka, uznawał również demokrację za system najbliższy idealnemu państwu[25].
Muhammad Asad
[edytuj | edytuj kod]Pakistański politolog pochodzenia austriacko-żydowskiego i konwertyta na islam Muhammad Asad, postrzegał demokrację jako ideę jak najbardziej zgodną z islamem, ponieważ religia ta utrzymuje, że wszyscy ludzie są równi[26][27].
Muhammad Ikbal
[edytuj | edytuj kod]Indyjski teolog muzułmański Muhammad Ikbal uważał, że Prawowierny Kalifat był demokratyczny, ponieważ zgromadzenia ustawodawcze były wówczas wybierane przez obywateli[28].
Współczesne teorie
[edytuj | edytuj kod]Muhammad Muslih i Michaelle Browers wyróżniają trzy główne perspektywy islamskiej demokracji[22]:
- rejekcjonistyczna – praktykowana przez Sajjida Kutba i Abula a'la Maududiego; potępiali oni wzorowanie się na zachodnioeuropejskiej demokracji oraz odróżniali ją od islamskiej doktryny szury.
- umiarkowana – kładzie nacisk na takie koncepcje, jak maslaha (interes publiczny), adl (sprawiedliwość) i szura (konsultacja). Szura stanowi w demokracji podstawę dla instytucji rządowych, podobnych do występujących w zachodniej demokracji, jednak odzwierciedlających wartości islamskie. Zwolennikami umiarkowanego poglądu byli m.in. Hasan al-Turabi, Raszid al-Ghannuszi i Jusuf al-Karadawi.
- liberalna – podkreśla zasady demokracji oparte na pluralizmie i wolności słowa.
Poglądy społeczności muzułmańskiej
[edytuj | edytuj kod]Według sondaży przeprowadzonych w krajach z większością muzułmańską, wyznawcy islamu przeważnie nie uważali demokracji i zasad islamu za sprzeczne[29][30][31].
Islam i demokracja w praktyce
[edytuj | edytuj kod]Przeszkody
[edytuj | edytuj kod]Według Briana Whitkaera, redaktora dziennika The Guardian, głównymi przeszkodami dla demokracji w państwach Bliskiego Wschodu są dziedzictwo imperialne, bogactwo generowane dzięki ropie naftowej, konflikt z Izraelem oraz muzułmańskie organizacje zbrojne[32].
Islamsko-demokratyczne partie polityczne
[edytuj | edytuj kod]Wskaźniki demokracji w krajach muzułmańskich
[edytuj | edytuj kod]Poniżej wymienione są kraje z większością muzułmańską; przedstawiono w niej wyniki przyznane przez Freedom House w ramach raportu Freedom in the World (badanie z 2018)[51] i przez Economist Intelligence Unit w ramach wskaźnika demokracji (badanie z 2019)[52].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- chrześcijańska demokracja
- demokracja
- islam
- islamizm
- islamski socjalizm
- liberalizm
- nacjonalizm
- republika islamska
- socjalizm arabski
- szura
- zderzenie cywilizacji
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Democracia e islam son compatibles, y Turquía es ejemplo para el mundo árabe. webislam.com, 2011-06-04. [dostęp 2018-03-15]. (hiszp.).
- ↑ Esposito 2001 ↓.
- ↑ Ömer Çaha: L'Islam et la démocratie. persee.fr, 2002. (fr.).
- ↑ a b John Louis Esposito: Rethinking Islam and Secularism. thearda.com. s. 13-15. (ang.).
- ↑ Anthony T. Sullivan: Istanbul Conference Traces Islamic Roots of Western Law, Society. wrmea.org. (ang.).
- ↑ Sheij Abdul Karim Paz: Islam y Democracia. organizacionislam.org.ar. [dostęp 2015-06-05]. (hiszp.).
- ↑ a b Weeramantry 1997 ↓, s. 134-135.
- ↑ Goodman 2003 ↓, s. 155.
- ↑ al-Hibri 1998-1999 ↓, s. 492-527.
- ↑ a b "President Says Democracy Conforms With Religion in Iran". wwrn.org, 2002-03-08. [dostęp 2007-03-08]. (ang.).
- ↑ Islamic Republic, modern example of religious democracy. wwrn.org, 2007-02-20. [dostęp 2007-03-03]. (ang.).
- ↑ Participation in Majlis Elections, Religious and Logical Duty: Leader. khamenei.ir, 2003-12-20. [dostęp 2007-08-27]. (ang.).
- ↑ Encyclopedia of Islam and the Muslim World ↓, s. 116-123.
- ↑ Noah Feldman: Why Shariah?. nytimes.com, 2008-03-16. (ang.).
- ↑ Makdisi 1989 ↓, s. 175-182.
- ↑ Nazrul & Saidul Islam 2020 ↓, s. 87.
- ↑ Scholars Urge Western Muslims to Vote: Saudi Arabia. muslimworldjournal.com. (ang.).
- ↑ Concept of democracy in Islam. islamqa.info, 2015-02-05. (ang.).
- ↑ Ruling on democracy and elections and participating in that system. islamqa.info, 2008-10-08. (ang.).
- ↑ Ruling on democracy and elections. en.islamway.net, 2012-12-21. (ang.).
- ↑ a b Esposito 2014 ↓.
- ↑ a b Muhammad Muslih, Michaelle Browers: Democracy. oxfordislamicstudies.com. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).
- ↑ Ullah 2013 ↓, s. 79.
- ↑ Arabic and Islamic Natural Philosophy and Natural Science. plato.stanford.edu, 2006-12-19. (ang.).
- ↑ Bontekoe i Stepaniants 1997 ↓, s. 251.
- ↑ Relevant quotes. honestthinking.org. (ang.).
- ↑ Asad 1961 ↓, s. 19.
- ↑ Bontekoe i Stepaniants 1997 ↓, s. 253.
- ↑ Esposito i DeLong-Bas 2018 ↓, s. 145.
- ↑ Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms, and Islam in Political Life. pewresearch.org, 2012-07-10. (ang.).
- ↑ Magali Rheault, Dalia Mogahed: Majorities See Religion and Democracy as Compatible. news.gallup.com, 2007-10-03. (ang.).
- ↑ Brian Whitaker: Beware instant democracy. theguardian.com, 2004-13-15. (ang.).
- ↑ Algeria's Islamists confident of election victory. rnw.nl, 2012-05-07. [dostęp 2014-10-25]. (ang.).
- ↑ Salah Slimani: Islamists Predict Victory as Algerians Head to the Polls. businessweek.com, 2012-05-10. [dostęp 2012-05-18]. (ang.).
- ↑ US embassy cables: Guide to Bahrain's politics. theguardian.com, 2011-02-15. (ang.).
- ↑ Blighted at birth. economist.com, 2010-07-01. (ang.).
- ↑ The tenacity of hope. economist.com, 2008-12-30. (ang.).
- ↑ Peter Beaumont: Political Islam poised to dominate the new world bequeathed by Arab spring. theguardian.com, 2011-12-03. (ang.).
- ↑ Rod Nordland, David D. Kirkpatrick: Islamists’ Growing Sway Raises Questions for Libya. nytimes.com, 2011-09-14. (ang.).
- ↑ Richard Spencer: Libyan cleric announces new party on lines of 'moderate' Islamic democracy. telegraph.co.uk, 2011-11-10. (ang.).
- ↑ George Grant: Party Profile: The National Forces Alliance. libyaherald.com, 2012-07-05. (ang.).
- ↑ Al-Fadhil Ustaz Abdul Ghani Samsudin: ISLAM HADHARI: Antara Pemalsuan dan Bid’ah. pas.org.my. [dostęp 2012-03-11]. (malajski).
- ↑ PERLEMBAGAAN. umno-online.com. [dostęp 2012-02-29]. (malajski).
- ↑ Cherice Chen: Morocco votes in first election since protests; Islamist party eyes victory. taiwannews.com.tw, 2011-11-25. [dostęp 2021-05-03]. (ang.).
- ↑ Moroccans Vote in Election Marking Shift of Power From King. businessweek.com, 2011-11-25. [dostęp 2011-11-27]. (ang.).
- ↑ Sidrah Moiz: 'Pakistan's creation pointless if it fails to become Islamic welfare state'. tribune.com.pk, 2012-06-27. (ang.).
- ↑ Marcus Michaelsen: Pakistan's Dream Catcher. en.qantara.de, 2012. (ang.).
- ↑ Liz Sly: Syria’s Muslim Brotherhood is gaining influence over anti-Assad revolt. washingtonpost.com, 2012-05-12. (ang.).
- ↑ Khaled Yacoub Oweis: Syria's Muslim Brotherhood rise from the ashes. reuters.com, 2012-05-06. [dostęp 2012-05-06]. (ang.).
- ↑ Syria Muslim Brotherhood Issues Post-Assad State-for-All Commitment Charter. ikhwanweb.com, 2012-04-07. (ang.).
- ↑ Michael J. Abramowitz: Democracy in Crisis. freedomhouse.org, 2018. (ang.).
- ↑ Democracy Index 2019. in.gr, 2019. s. 10-14. (ang.).
- ↑ ENFORCEMENT OF SHARI'AH ACT. 1991. na.gov.pk, 1991-06-18. (ang.).
- ↑ EUROPEAN COMMISSION FOR DEMOCRACY THROUGH LAW. venice.coe.int, 2009-03-04. (ang.).
- ↑ CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY. global.tbmm.gov.tr. [dostęp 2022-09-01]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Muhammad Asad, The Principles of State and Government in Islam, 1961, ISBN 978-983-9154-09-2 .
- George Makdisi, Scholasticism and Humanism in Classical Islam and the Christian West, „Journal of the American Oriental Society”, 2, 109, 1989, DOI: 10.2307/604423, JSTOR: 604423 .
- Ronald Bontekoe, Mariėtta Tigranovna Stepaniants, Justice and Democracy: Cross-Cultural Perspectives, 1997, ISBN 0-8248-1926-8 .
- Christopher Gregory Weeramantry, Justice Without Frontiers: Furthering Human Rights, 1997, ISBN 90-411-0241-8 .
- Azizah al-Hibri, Islamic and American Constitutional Law: Borrowing Possibilities or a History of Borrowing .
- John Louis Esposito, Islam and Democracy, „Humanities”, 22, 6, 2001 .
- Lenn Evan Goodman, Islamic Humanism, 2003, ISBN 0-19-513580-6 .
- Encyclopedia of Islam and the Muslim World, t. 1, 2004 .
- Haroon Ullah, Vying for Allah's Vote: Understanding Islamic Parties, Political Violence, and Extremism in Pakistan, 2013, ISBN 978-1-62616-015-6 .
- John Louis Esposito, Secularism, 2014 .
- John Louis Esposito, Natana J. DeLong-Bas, Shariah: What Everyone Needs to Know, 2018 .
- Nazrul Islam, Saidul Islam, Islam and Democracy in South Asia: The Case of Bangladesh, 2020, ISBN 978-3-030-42909-6 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- After Jihad: America and the Struggle for Islamic Democracy (ang.)
- Can Arab and Islamic values be reconciled with democracy? (Dubai Debates #DD2) (ang.)
- Democracy Lacking in Muslim World (ang.)
- Democracy or Self-Interest? (ang.)
- Democratic Mirage in the Middle East (ang.)
- Expect the Unexpected: A Religious Democracy in Iran (ang.)
- Хомейнизм - идеология политического ислама (ros.)
- Islam and Democracy: Perceptions and Misperceptions (ang.)
- Islamic Democracies (ang.)
- Khatami Vows to Establish Religious Democracy in Iran (ang.)
- Конституция Ирана (ros.)
- Liberal Democracy and Political Islam: The Search for Common Ground (ang.)
- Пакистанские законы (ros.)
- Preview of the Seoul Conference on The Community of Democracies (ang.)
- Тегеран-16 (ros.)
- The Center for the Study of Islam and Democracy (ang.)
- The New Islamists (ang.)
- The Objectives Resolution (ang.)
- What Happens When Islamists Take Power? (ang.)