Homoseksualizm

Symbole homoseksualizmu

Całujące się kobiety

Całujący się mężczyźni

Homoseksualizm (z greki ὁμόιος homoios = taki sam, równy oraz z łac. sexualis = płciowy) – jedna z trzech głównych orientacji seksualnych obok heteroseksualizmu oraz biseksualizmu. Znaczenie słowa homoseksualizm w różnych kontekstach może być odmienne.

Współcześnie termin homoseksualizm może być rozumiany w trzech łączących się znaczeniach:

• zachowanie seksualne (ang. sexual behaviour), kontakty seksualne z drugą osobą tej samej płci. Jeśli takie zachowania występują bez skłonności homoseksualnych czy przyjmowania tożsamości homoseksualnej (np. kontakty homoseksualne więźniów) określane są jako homoseksualizm sytuacyjny lub pseudohomoseksualizm,
• stan pociągu seksualnego/romantycznego lub podniecenia (ang. sexual/romantic attraction or arousal), w którym istnieją u danej osoby szczególne skłonności lub predyspozycje do angażowania się w kontakty seksualne z drugą osobą tej samej płci,
• rola społeczna i tożsamość seksualna (ang. sexual identity), rozumiane jako jedna z wielu ról istniejących w społeczeństwach.

W krajach zachodnich istnieje tendencja do łączenia wszystkich trzech znaczeń, w efekcie homoseksualiści wykazują określone zachowania ze względu na swoje predyspozycje, prowadząc jednocześnie określony styl życia. W koncepcji orientacji seksualnej pociąg seksualny, zachowania i tożsamość ściśle się ze sobą łączą, a ich oddzielne traktowanie jest źródłem błędów.

Termin

Pochodzenie pojęcia

Karl-Maria Kertbeny ukuł termin homoseksualny. Został użyty po raz pierwszy w liście na ilustracji.

Współcześnie używany termin – homoseksualizm – został ukuty w 1868 roku przez pisarza Karla Kertbenego jako przeciwieństwo heteroseksualizmu. Jako termin medyczny słowo pojawiło się po raz pierwszy w 1892 w tłumaczeniu C.G. Chaddocka dzieła Kraffta-Ebinga Psychopathia Sexualis na język angielski, jednak z negatywną konotacją (jako patologia).

Określenia

Archaiczne

W przeszłości do określenia kontaktów homoseksualnych używano wielu nazw, m.in. zachowania homoseksualne między mężczyznami określano terminem uranizm bądź pederastia. Kontakty homoseksualne między kobietami dawniej były określane jako safizm lub trybadyzm. W języku polskim istniały zaś słowa: mężołóstwo jako określenie ogólne i paziolubstwo, które zostało zarezerwowane dla osób szlachetnie urodzonych.

Słowa te, dziś rzadko spotykane, mają pewne niuanse znaczeniowe. Uranizm oznaczał seks między mężczyznami (od boga Uranosa, ojca bogów i tytanów, władcy nieba). Słowo pederastia pochodzi od greckiego paiderastia, co znaczy „miłość do chłopców” (z greckiego pais - chłopiec i erastes - kochanek) – w starożytnej Grecji typowe były stosunki homoseksualne między dojrzałymi mężczyznami a dorastającymi chłopcami. Encyklopedia PWN definiuje pederastię jako homoseksualizm męski, w szczególności zachowania seksualne dorosłego mężczyzny wobec młodzieńca, a w obiegowym znaczeniu jako stosunek analny mężczyzny z młodzieńcem. Safizm to określenie miłości lesbijskiej pochodzące od imienia poetki greckiej Safony, autorki czułych wierszy miłosnych skierowanych do kobiet. Trybadyzm oznacza rodzaj seksu między kobietami, polegający na ocieraniu się intymnymi częściami ciała (od gr. tríbein – ocierać się, trzeć).

Współczesne

W latach 60. XX wieku społeczność LGBT zaczęła stosować słowo gej (ang. gay) w odniesieniu do samej siebie (oraz mężczyzn homoseksualnych) i z pozytywną konotacją, według filozofa Michela Foucaulta jako wyraz „walki o nową świadomość, niezależną tożsamość i społeczne uznanie”. Żeńskim odpowiednikiem tego określenia jest lesbijka (od nazwy wyspy Lesbos, z której pochodziła Safona).

Do określenia społeczności Lesbijek, Gejów, a także osób Biseksualnych i Transgenderycznych stosuje się zwykle skrót ogólny LGBT (od pierwszych liter), jednak były lub są używane też inne terminy, np.: LGB, LGBTQ, LGBTI, i inne, będące wyrazem inkluzywności i otwartości.

Organizacja Gay & Lesbian Alliance Against Defamation (Sojusz Gejów i Lesbijek przeciwko Pomówieniom) uważa określenie homoseksualista za obraźliwe, gdyż posiada wydźwięk kliniczny i jest szczególnie często nadużywane przez środowiska antygejowskie. „The Associated Press”, „New York Times” czy „Washington Post” ograniczyły stosowanie tego określenia. Mniej negatywny wydźwięk mają sformułowania osoba homoseksualna i osoba o orientacji homoseksualnej, które podkreślają podmiotowość osoby, o której mowa, nie zaś cechy.

Demografia

Statystyki demograficzne związane z orientacją psychoseksualną są trudne do ustalenia, przede wszystkim dlatego, że osoby homoseksualne są w kulturach heteronormatywnych poddane nieustannemu wykluczeniu. Wskutek tego część z nich obawia się ujawnienia swojej tożsamości, część internalizuje uprzedzenia homofobiczne, co prowadzi do wypierania się własnego homoseksualizmu (internalised homophobia). Badania, które za homoseksualistę uznają kogoś, kto odbywał stosunki seksualne tylko z osobami tej samej płci, zwykle wyznaczają odsetek populacji homoseksualnej w granicach 1%. Według badań przeprowadzonych w krajach zachodnich stałe zachowania homoseksualne wykazuje 2–7% ludzi, a orientację homoseksualną deklaruje 1,4% kobiet i 2,8% mężczyzn. W Stanach Zjednoczonych najwięcej mężczyzn deklarujących orientację homoseksualną lub biseksualną to Latynosi – 3,7%. Wśród osób pochodzących z Azji badanie nie wykazało osób o orientacji homo- lub biseksualnej. Biali i czarni mężczyźni deklarowali odpowiednio 3,0% i 1,5%. Wśród kobiet najwięcej deklarujących orientację homo- lub biseksualną należy do rasy białej 1,7%. Pozostałe grupy etniczne deklarowały: kobiety czarne 0,6%, Latynoski 1,2% i kobiety pochodzenia azjatyckiego 0%. Mniejszości seksualne w 12 największych miastach USA to 9,2% mężczyzn i 2,6% kobiet. Na terenach wiejskich to 1,3% mężczyzn i 0% kobiet. Wyższy poziom wykształcenia jest powiązany z większym udziałem osób homoseksualnych i biseksualnych. Wśród osób, które nie ukończyły szkoły średniej 1,6% mężczyzn i 0,4% kobiet to mniejszości seksualne, wśród osób po studiach 3,3% mężczyzn i 3,6% kobiet to mniejszości seksualne.

Naukowcy, prowadząc badania, definiują homoseksualistę jako osobę, która sama się za taką uważa. Problem w takiej definicji pojawia się, gdy bierzemy pod uwagę kultury niezachodnie, które nie konstruują sztywnego podziału na homo-, bi- i heteroseksualistów. W niektórych kulturach uznaje się, że każdy człowiek posiada potencjalne predyspozycje do uprawiania seksu zarówno homoseksualnego, jak i heteroseksualnego. W związku z tym, nawet osoba, która często uprawia seks z osobami tej samej płci, może nie uważać siebie za „homoseksualistę” w znaczeniu kultury Zachodu. Inny problem polega na konstruowaniu przez różne społeczeństwa odmiennych konfiguracji płci kulturowej. Przykładem może być indyjska hidźra, która jest uważana za trzecią płeć i – choć posiada męskie ciało – to seks mężczyzny z nią nie jest uważany za seks homoseksualny. Istnieją także problemy z definicją orientacji seksualnej w przypadku osób transseksualnych.

Sondaż Instytutu Gallupa z 2002 roku pokazał, że zdaniem Amerykanów, nawet 21% mężczyzn to geje, a 22% kobiet to lesbijki. Około jedna czwarta pytanych oszacowała liczbę homoseksualistów na więcej niż 25% populacji. Natomiast, co najmniej jeden na sześciu pytanych nie był w stanie oszacować tej liczby. Mężczyźni podawali niższe szacunki niż kobiety. Co ciekawe, respondenci obu płci uważali, że wśród osób płci przeciwnej jest więcej homoseksualistów niż wśród osób ich własnej płci. Rosnąca liczba homoseksualnych bohaterów w mediach, w większości pozytywnych, może wpływać na akceptację homoseksualizmu wśród społeczeństwa i tym samym powodować to, że Amerykanie zawyżają liczbę gejów i lesbijek w populacji. Wyniki dotyczące liczby homoseksualnych kobiet bazują na sondażu telefonicznym przeprowadzonym na grupie 489 osób, a mężczyzn – 518 osób. Jak podaje Gallup, amerykański spis powszechny z 2000 roku wykazał, że pary jednopłciowe stanowią mniej niż 1% wszystkich gospodarstw domowych.

Zdrowie psychiczne

Stanowisko organizacji naukowych

Istnieje konsensus naukowy, że homoseksualizm jest normalnym wariantem ludzkiej seksualności. Takie stanowisko prezentują:

• Światowa Organizacja Zdrowia, Światowe Towarzystwo Psychiatryczne, Światowe Towarzystwo Medyczne, Światowe Towarzystwo Zdrowia Seksualnego, International Society of Psychiatric-Mental Health Nurses, Międzynarodowa Federacja Pracowników Socjalnych, Panamerykańska Organizacja Zdrowia, Stały Komitet Lekarzy Europejskich,
• Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne, Amerykańskie Towarzystwo Psychoanalityczne, Amerykańska Akademia Pediatryczna, Amerykańska Akademia Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Amerykańskie Towarzystwo Medyczne, Amerykańskie Kolegium Lekarzy, Amerykańskie Stowarzyszenie Zdrowia Publicznego, Amerykańskie Stowarzyszenie Zdrowia Szkolnego, Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych, amerykańskie Towarzystwo Zdrowia i Medycyny Wieku Młodzieńczego, American Academy of Physician Assistants, Amerykańska Akademia Pielęgniarstwa, Association of American Medical Colleges, Amerykańskie Stowarzyszenie Edukatorów, Doradców i Terapeutów Seksualnych, Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologów Szkolnych, Amerykańskie Towarzystwo Terapii Małżeńskiej i Rodzinnej, amerykańskie Narodowe Stowarzyszenie Pracowników Socjalnych, amerykańskie Towarzystwo Terapii Behawioralnej i Poznawczej, Amerykańskie Stowarzyszenie Poradnictwa Psychologicznego, Amerykańskie Stowarzyszenie Doradców Szkolnych,
• Kanadyjskie Towarzystwo Psychiatryczne, Kanadyjskie Towarzystwo Psychologiczne, Kanadyjskie Towarzystwo Pediatryczne,
• brytyjskie Królewskie Kolegium Psychiatrów, Brytyjskie Towarzystwo Psychologiczne, Brytyjska Rada Psychoanalityczna, Rada Psychoterapii Zjednoczonego Królestwa, Brytyjskie Towarzystwo Medyczne, brytyjskie Królewskie Kolegium Lekarzy Rodzinnych, brytyjskie College of Sexual and Relationship Therapists, Brytyjskie Stowarzyszenie Poradnictwa Psychologicznego i Psychoterapii, Brytyjskie Towarzystwo Terapii Behawioralnej i Poznawczej, brytyjskie Narodowe Stowarzyszenie Poradnictwa Psychologicznego,
• Królewskie Australijsko-Nowozelandzkie Kolegium Psychiatrów, Australijskie Towarzystwo Psychologiczne, Australijskie Towarzystwo Medyczne, Australijska Federacja Psychoterapii i Poradnictwa Psychologicznego,
• Południowoafrykańskie Stowarzyszenie Psychiatrów, Południowoafrykańskie Towarzystwo Psychologiczne, Południowoafrykańska Akademia Nauk,
• Brazylijskie Towarzystwo Psychiatryczne, brazylijska Federalna Rada Psychologii, Brazylijskie Towarzystwo Psychologii Analitycznej, brazylijska Federalna Rada Medycyny,
• Meksykańskie Towarzystwo Zdrowia Seksualnego,
• Kolumbijskie Towarzystwo Psychiatryczne, Kolumbijska Krajowa Rada Psychologii, Kolumbijska Fundacja na Rzecz Postępu Psychologii,
• Chilijskie Kolegium Psychologów,
• Izraelskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Libańskie Towarzystwo Psychiatryczne, Libańskie Towarzystwo Psychologiczne, Libańskie Towarzystwo Medyczne na Rzecz Zdrowia Seksualnego,
• Indyjskie Towarzystwo Psychiatryczne,
• Japońskie Towarzystwo Psychiatrii i Neurologii,
• Filipińskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Hongkońskie Kolegium Psychiatrów, Hongkońskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Tajwańskie Towarzystwo Psychiatryczne, Tajwańskie Towarzystwo Medyczne,
• Stowarzyszenie Niemieckich Specjalistów w dziedzinie Psychiatrii i Psychoterapii, Niemieckie Towarzystwo Psychiatrii, Psychoterapii, Psychosomatyki i Neurologii, Niemieckie Towarzystwo Medyczne,
• Francuska Federacja Seksuologii i Zdrowia Seksualnego,
• Holenderski Instytut Psychologii, Królewskie Holenderskie Towarzystwo Medyczne, Holenderskie Towarzystwo Seksuologiczne,
• Hiszpańskie Towarzystwo Psychiatryczne, Hiszpańska Generalna Rada Psychologii, Madryckie Kolegium Psychologów, Hiszpańskie Towarzystwo Podstawowej Opieki Pediatrycznej, Hiszpańska Federacja Stowarzyszeń Seksuologicznych,
• Włoskie Towarzystwo Psychologiczne, włoska Krajowa Rada Psychologów, Włoskie Towarzystwo Seksuologiczne i Edukacji Seksualnej,
• Stowarzyszenie Portugalskich Psychologów, Portugalskie Towarzystwo Seksuologii Klinicznej,
• Szwajcarskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Duńskie Towarzystwo Medyczne,
• Norweskie Towarzystwo Psychiatryczne, Norweskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Fińskie Towarzystwo Medyczne,
• Irlandzkie Kolegium Psychiatryczne, Irlandzkie Towarzystwo Psychologiczne,
• Węgierskie Towarzystwo Psychologiczne,
• Polskie Towarzystwo Psychologiczne i Polskie Towarzystwo Seksuologiczne.

Homoseksualizm w medycynie i psychologii

Hipokrates, grecki lekarz żyjący na przełomie V i IV wieku p.n.e., wśród zaburzeń psychicznych wymieniał „chorobę Scytów” (transwestytyzm), ale nie homoseksualizm.

Soranus z Efezu, grecki lekarz żyjący na przełomie I i II wieku n.e. i Caelius Aurelianus, rzymski lekarz praktykujący w V wieku n.e., w swoich pracach zaliczali homoseksualizm do zaburzeń psychicznych.

Awicenna, perski lekarz żyjący w latach 980–1037 n.e., w Kanonie medycyny sklasyfikował pasywny homoseksualizm jako zaburzenie psychiczne.

Homoseksualizm został umieszczony wśród zaburzeń psychicznych w The Physiognomy of Mental Diseases z roku 1833 roku autorstwa szkockiego lekarza Alexandra Morisona i w Compendium der Psychiatrie z 1883 roku autorstwa niemieckiego psychiatry Emila Kraepelina.

W 1886 roku Richard von Krafft-Ebing, niemiecki psychiatra, opublikował dzieło Psychopathia Sexualis, w którym homoseksualizm i inne nieprokreacyjne zachowania seksualne uznał za patologię. Krafft-Ebing uważał, że skłonności homoseksualne mogą być uwarunkowane biologiczne i wtedy należałoby uznać je za chorobę wrodzoną.

Havelock Ellis (1896), brytyjski lekarz i Magnus Hirschfeld (1914), niemiecki lekarz, uważali homoseksualizm za wrodzoną i normalną ekspresję ludzkiej seksualności.

Według Sigmunda Freuda (1905/1915), austriackiego lekarza i twórcy psychoanalizy, każdy człowiek rodzi się biseksualny. Nie uważał on homoseksualizmu za chorobę, lecz nie uznawał, że jest on tak samo normalny jak heteroseksualizm. Zdaniem Freuda, homoseksualizm był wynikiem zatrzymania rozwoju seksualnego.

Po śmierci Freuda w 1939 roku jego następcy odrzucili koncepcję wrodzonego biseksualizmu. Stwierdzili, że jedyną biologiczną normą jest heteroseksualizm, a homoseksualizm uznali za chorobliwy lęk do osób przeciwnej płci, spowodowany niewłaściwym wychowaniem. Do takiej interpretacji psychoanalizy przyczynił się przede wszystkim węgierski psychoanalityk Sandor Rado (1940).

W latach 50. i 60. wśród psychiatrów panował konsensus odnoście patologicznego statusu homoseksualizmu. Osoby homoseksualne próbowano leczyć m.in psychoterapią, hormonami, terapią awersyjną, lobotomią, elektrowstrząsami i kastracją.

Usunięcie homoseksualizmu przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) z klasyfikacji DSM w 1973 roku poprzedziły naciski ze strony gejowskich aktywistów oraz debaty, które przetoczyły się przez samo Towarzystwo, organizacje homoseksualne i media. Na decyzję APA miały wpływ m.in. badania naukowe pokazujące, że homoseksualizm nie wiąże się z zaburzeniami psychicznymi. Homoseksualizm został wykreślony przez Światową Organizację Zdrowia z dziesiątej rewizji klasyfikacji ICD, która ukazała się w 1992 roku. Ówczesne przekonanie o patologicznym charakterze homoseksualizmu bazowało na uprzedzeniach społecznych, a nie na faktach naukowych.

Homoseksualizm w klasyfikacjach medycznych

DSM

Homoseksualizm został sklasyfikowany jako dewiacja seksualna zarówno w pierwszym wydaniu Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-I) z 1952 roku, jak i w drugim wydaniu (DSM-II) z 1968 roku.

W grudniu 1973 roku Zarząd Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zagłosował za usunięciem homoseksualizmu z DSM i zastąpieniem go zaburzeniem orientacji seksualnej, ale zastrzegał, że nie oznacza to uznania homoseksualizmu za „normalny czy tak samo wartościowy jak heteroseksualizm”. Nowa diagnoza traktowała homoseksualizm jako zaburzenie tylko wtedy, gdy osoba odczuwała z jego powodu niepokój, konflikt wewnętrzny lub chciała zmienić swoją orientację seksualną. Władze Towarzystwa spodziewały się, że działacze gejowscy błędnie zinterpretują ich decyzję: „Niewątpliwie grupy homoseksualnych aktywistów będą twierdzić, że psychiatria uznała wreszcie homoseksualizm za tak samo normalny jak heteroseksualizm. Będą one w błędzie”. Ponadto organizacja po raz pierwszy opowiedziała się przeciwko dyskryminacji osób homoseksualnych w zakresie praw obywatelskich. W kwietniu 1974 roku decyzję Zarządu o wykreśleniu homoseksualizmu z DSM w referendum poparło 58% głosujących członków Towarzystwa.

W lipcu 1974 roku ukazał się siódmy wydruk podręcznika DSM-II, w którym homoseksualizm zastąpiono nową kategorią diagnostyczną – zaburzeniem orientacji seksualnej.

W 1980 roku zostało opublikowane trzecie wydanie klasyfikacji – DSM-III, w którym zaburzenie orientacji seksualnej przemianowano na homoseksualizm egodystoniczny i umieszczono w grupie innych zaburzeń psychoseksualnych. W DSM-III-R, opublikowanym w 1987 roku, ta diagnoza została zarzucona, tym samym Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne uznało homoseksualizm za normalny wariant ludzkiej seksualności. W tym wydaniu DSM, a potem również w DSM-IV (1994) i DSM-IV-TR (2000) „utrwalone i znaczne cierpienie związane z orientacją seksualną” zaliczono do kategorii zaburzeń seksualnych nieokreślonych inaczej. W 2013 roku ukazał się DSM-5, w którym ta kategoria diagnostyczna została usunięta.

ICD

W 1948 roku została opublikowana szósta rewizja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-6), która jako pierwsza zawierała klasyfikację zaburzeń psychicznych. ICD-6 zaliczała homoseksualizm do dewiacji seksualnych. Homoseksualizm był dalej patologizowany w ICD-7 (1955), ICD-8 (1965) i ICD-9 (1975).

17 maja 1990 roku Światowe Zgromadzenie Zdrowia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaaprobowało depatologizację homoseksualizmu. W 2004 roku na pamiątkę tego wydarzenia 17 maja ustanowiono Międzynarodowym Dniem Przeciw Homofobii.

W 1992 roku ukazała się dziesiąta rewizja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10), w której w miejsce homoseksualizmu wprowadzono orientacją seksualną niezgodną z ego (egodystoniczną) wraz z nową kategorią diagnostyczną F66 – zaburzeniami psychologicznymi i zaburzeniami zachowania związanymi z rozwojem i orientacją seksualną. W klasyfikacji znalazła się też informacja, że: „orientacji seksualnej – samej w sobie – nie należy uważać za zaburzenie”.

W 2013 roku Stały Komitet Lekarzy Europejskich i World Professional Association for Transgender Health, a w 2014 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne i powołana przez WHO Grupa Robocza ds. Klasyfikacji Zaburzeń Seksualnych i Zdrowia Seksualnego zarekomendowały Światowej Organizacji Zdrowia usunięcie orientacji seksualnej niezgodnej z ego (egodystonicznej) wraz z całą kategorią diagnostyczną F66 z klasyfikacji ICD-11, której publikacja jest planowana na rok 2018.

CCMD

Homoseksualizm został sklasyfikowany jako zaburzenie seksualne w pierwszej wersji Chińskiej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (CCMD-1), opublikowanej w 1978 roku. Homoseksualizm był dalej patologizowany w CCMD-2 (1989) i w CCMD-2-R (1994).

W 2001 roku Chińskie Towarzystwo Psychiatryczne wykreśliło homoseksualizm z trzeciej wersji Chińskiej Klasyfikacji Zaburzeń Psychicznych (CCMD-3), wprowadzając w jego miejsce diagnozę podobną do homoseksualizmu egodystonicznego. Od tego czasu chińska psychiatra nie uznaje homoseksualizmu za zaburzenie psychiczne, ale też nie uważa go za normalny wariant ludzkiej seksualności.

Badania naukowe

Osoby homoseksualne w porównaniu z osobami heteroseksualnymi cechuje większe ryzyko zaburzeń psychicznych, myśli i prób samobójczych, samobójstw, nadużywania środków psychoaktywnych oraz samookaleczenia. Przyczyny ich problemów ze zdrowiem psychicznym nie zostały w pełni wyjaśnione. Prawdopodobnie przynajmniej częściowo problemy te powoduje społeczna wrogość, stygmatyzacja i dyskryminacja. Nie ma dowodów, że homoseksualizm sam w sobie jest zaburzeniem lub że jest przyczyną różnic w zdrowiu psychicznym między osobami homoseksualnymi a heteroseksualnymi.

Michael Bailey, psycholog z Northwestern University, na łamach „Archives of General Psychiatry” postawił 4 hipotezy mogące wyjaśnić problemy psychiczne osób homoseksualnych:

• opresja społeczna;
• homoseksualizm jest odchyleniem od normalnego rozwoju; nie oznacza to, że homoseksualizm jest zaburzeniem psychicznym, tylko że może być błędem rozwojowym;
• nietypowość płciowa homoseksualistów;
• odmienny styl życia osób homoseksualnych.

Literatura naukowa, która klasyfikowała homoseksualizm jako zaburzenie psychiczne, opierała się na badaniach, które obarczone były poważnymi błędami metodologicznymi: niejasne definicje pojęć, niedokładna klasyfikacja uczestników, niereprezentatywne grupy badawcze składające się z homoseksualistów, będących więźniami lub pacjentami, niewłaściwe grupy porównawcze, niespójne sposoby doboru prób, ignorowanie zmiennych zakłócających, błędne interpretacje wyników, niewłaściwe metody zbierania danych i wątpliwe wyniki pomiarów.

Homoseksualizm a Queer theory

Nowoczesność: socjologia dewiacji

Homoseksualizm, który postrzegano początkowo jako zaburzenie psychiczne, nie był uważany za swoisty przedmiot nauk humanistycznych, lecz badań medycznych. To właśnie nowoczesna medycyna stworzyła pojęcie homoseksualisty jako człowieka posiadającego wewnętrzne, relatywnie stałe predyspozycje do zachowań homoseksualnych. Celem konstrukcji tej kategorii było przede wszystkim uporządkowanie różnorodności przestrzeni publicznej i nadanie jej zamkniętej, stabilnej i przewidywalnej formy. Pojęcie homoseksualizmu zostało stworzone, aby postawić sztywną granicę między tym, co normalne, widoczne, akceptowalne, pożądane, a tym, co nienormalne, patologiczne, chore, perwersywne. Nazwanie rodzaju nienormalności umożliwiło jego wykluczenie. Jak podkreśla francuski antropolog i socjolog Claude Lévi-Strauss, jest to jedna ze strategii (strategia antropoemiczna), służąca usunięciu z przestrzeni publicznej przedstawicieli tożsamości niekompatybilnych. Druga strategia, antropofagiczna, polega na ich wchłonięciu, połknięciu przez społeczeństwo poprzez zmuszanie do wyrzeczenia się swojej odmienności (np. poprzez terapię konwersyjną).

Przed skonstruowaniem kategorii tożsamościowej homoseksualisty w dyskursie społecznym istniało tylko pojęcie „aktów homoseksualnych”, które nie zdawały się wynikać z żadnych specjalnych predyspozycji i potencjalnie mogły być przejawiane przez każdego człowieka. Przed XIX wiekiem nie znano pojęcia orientacji psychoseksualnej i wykreowanych w jego ramach kategorii tożsamościowych hetero-, bi- i homoseksualisty. Nie istniało zatem zjawisko identyfikacji z żadną z tych tożsamości.

W niektórych kulturach (państwa islamskie, chrześcijańska Europa wieków średnich, kultura aramejsko-hebrajska i in.) akty homoseksualne, podobnie jak wszystkie inne zachowania seksualne nie prowadzące do prokreacji, uważane były za sprzeczne z naturą i gorszące. Ponieważ w erze nowoczesnej dyskurs nie oferował alternatywnych koncepcji seksualności, postulat patologizacji homoseksualności stał się obowiązujący także w medycynie, gdzie stworzono obraz kliniczny homoseksualisty jako człowieka obsesyjnie zainteresowanego seksem, często molestującego dzieci, dotkniętego zaburzeniami psychotycznymi, depresją, brakiem zdolności do wykazywania uczuć wyższych czy tworzenia długotrwałych związków monogamicznych.

Studia lesbijsko-gejowskie i polityka tożsamości

W latach 70. XX w. pod wpływem rewolucji seksualnej i burzy kontrkulturowej nastąpiła problematyzacja seksualności (w tym homoseksualności) w kontekście najnowszych badań psychologicznych i socjologicznych. Jej efektem było skreślenie homoseksualizmu z listy problemów zdrowotnych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM. Dekonstrukcji rozmaitych opresywnych przekonań towarzyszyło zanegowanie znaczenia homoseksualizmu jako patologii i wprowadzenie do dyskursu naukowego pojęcia homofobii przez George’a Weinberga. Reinterpretacja seksualności spowodowała powstanie „studiów lesbijsko-gejowskich”, które miały na celu stworzenie rzetelnego, pozytywnego obrazu osób homoseksualnych. Punktem wyjścia nowego paradygmatu był z jednej strony postulat psychologiczny, dotyczący depatologizacji homoseksualizmu, z drugiej jednak strony założenie, że osoby homoseksualne stanowią w miarę jednolitą grupę społeczną, którą można opisać używając języka tożsamości kolektywnej i mniejszości kulturowej. Taki sposób myślenia nie negował XIX-wiecznych koncepcji homoseksualisty jako człowieka posiadającego relatywnie stałe predyspozycje do danych zachowań seksualnych. Zmiana polegała jedynie na usunięciu z definicji tej kategorii elementów patologicznych (jak skłonność do zachowań destruktywnych, pedofilii itd.) i zastąpienie ich stwierdzeniem, że homoseksualista jest taki sam jak heteroseksualista.

Nastąpiła w ten sposób próba charakteryzacji, stworzenia nowej definicji „tożsamości homoseksualnej” i „środowiska homoseksualnego” (zob. polityka tożsamości) jako grupy dotkniętej dyskryminacją. Zabiegi te zostały poddane krytyce przez nową generację teoretyków, podkreślających zróżnicowanie osób homoseksualnych, powodujące, że niemożliwe jest utworzenie spójnego obrazu typologicznego. Nastąpiła zmiana paradygmatu podmiotowo-tożsamościowego na próbę opisu ogromnego zróżnicowania stylów życia osób homoseksualnych. Punktem wyjścia tej krytyki jest stwierdzenie, że tworzenie jakiejkolwiek definicji homoseksualisty (podobnie jak kobiety – zob. Judith Butler Uwikłani w płeć) oznacza wykluczanie wszystkich, którzy do tej definicji nie pasują. Stwierdzenie, że „homoseksualista jest taki sam jak heteroseksualista” stanowi, zdaniem teoretyków, kolejny przykład anihilującej homoseksualność strategii antropofagicznej, której celem jest wykluczenie niekompatybilnych tożsamości i zachowań seksualnych. Strategia ta polega na wchłonięciu przez społeczeństwo wszystkich, którzy do niego nie pasują, poprzez zmuszenie ich do wyrzeczenia się swojej odmienności. W ten sposób homoseksualistę zdefiniowano jako białego przedstawiciela klasy średniej z mentalnością drobnomieszczańską, jednocześnie wykluczając osoby, które do tej definicji nie pasowały (np. osoby preferujące otwarte związki, seks z wieloma partnerami itd.).

Powyższy zabieg stanowił reprodukcję normatywnych mechanizmów przemocy w ramach samego środowiska homoseksualnego, które pragnęło stworzyć określoną, domkniętą, stabilną definicję tożsamości homoseksualnej, lokując tym samym na marginesie tych, którzy z tą definicją byli niezgodni. Jak podkreślają badacze, zjawisko to stanowi normemiczne (środowiskowe) uzupełnienie procedur normetycznych (ogólnospołecznych), poprzez które następuje tworzenie kategorii pariasów wśród pariasów lub brudu w brudzie.

Ponowoczesność: socjologia odmienności, queer studies

Amerykańska uczona Judith Butler, lesbijka, prekursorka teorii queer

Studia queer, prezentujące problematykę homoseksualności z perspektywy samych lesbijek i gejów, stoją w opozycji do nowoczesnego dyskursu homofobicznego, roszczącego sobie prawo do obiektywizmu. Socjologia odmienności, opierając się na postmodernistycznej krytyce „obiektywizmu” teorii naukowych, dokonanej m.in. przez Michela Foucaulta, przyjmuje za punkt wyjścia postulat lokalności narracji w przeciwieństwie do rzekomej uniwersalności i obiektywności nowoczesnych teorii socjologicznych. Zdaniem krytyków, jakakolwiek próba obiektywnego opisu „organizmu społecznego” jest skazana na niepowodzenie ze względu na fakt, że zawsze będzie konstruowana z pewnej partykularnej perspektywy. Nauka jest, zdaniem socjologów, jednym z procesów kulturowych, zdeterminowanym przez aktualnie panującą normatywność. Nowoczesny dyskurs socjologiczny, w którym dominowały narracje homofobiczne, stając się narzędziem wykluczania i skazywania na kulturowy niebyt osób homoseksualnych, służył podtrzymywaniu opresywnej normatywności heteromatriksu i obowiązkowego heteroseksualizmu. Poczucie wykluczenia, naznaczenia odczuwane przez queers – odmieńców – spowodowało uruchomienie intensywnej krytyki narracji heteronormatywnych, a tym samym subwersywną resygnifikację i rekonfigurację pojęć. Sztandarowym tego przykładem w ramach samej socjologii odmienności jest słowo „queer”, którego angielskie znaczenie zostało zmienione z obelgi na określenie tożsamości pozytywnej. Przejście od pozującej na obiektywizm nowoczesnej teorii socjologicznej do ponowoczesnej, lokalnej teorii społecznej, odbyło się przy aktywnym udziale dotychczas wykluczanych „odmieńców”, którzy zaprezentowali swoją narrację o tym, w jaki sposób stają się ofiarami heteroseksualnej przemocy.

Homoseksualizm a kontekst kulturowy

Para lesbijek

Dychotomia (sztywne rozdzielanie) płci, która jest obecna w kulturze Zachodu, posiada charakter etnocentryczny (zależny od grupy etnicznej). Mimo tego płeć (lub płciowość) człowieka nie musi wyrażać się dychotomicznie – w innych kulturach i zbiorowościach kulturowych spotyka się przypadki i koncepcje dotyczące androgynii, transseksualizmu, jak i samego homoseksualizmu.

Zachowania i tożsamości homoseksualne (różnie nazywane) zaobserwowano w większości znanych naukowcom kultur - zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn, przy czym ten drugi zauważany jest częściej. Spotyka się go w formie stałych instytucji społecznych, w formie zachowań związanych z pewnymi obrzędami lub jako sporadyczne zachowania indywidualne. Odbiór homoseksualizmu przez resztę społeczeństwa zmieniał się w czasie i na przestrzeni różnych kultur, począwszy od pełnej akceptacji i integracji (u pierwotnych kultur Indian) po fizyczną eksterminację (np. w III Rzeszy).

Starożytność

W starożytnej Grecji i Rzymie używano wielu pojęć na zachowania homoseksualne, różnie je też oceniano. Aktywna penetracja była traktowana jako przejaw męskości i w obu kulturach ją wychwalano. Potępiano natomiast pasywny homoseksualizm u dorosłych.

W Grecji Pederastia, czyli stosunki erotyczne i uczuciowe dorosłych mężczyzn z dorastającymi chłopcami i młodzieńcami (efebami), były akceptowane, czasami zalecane i powszechne. Pochwała miłości homoseksualnej jako wyższej formy miłości, zalecana jest przez Platona w Uczcie (miłość platoniczna). Dorosła osoba (miłośnik, ἐραστής) mógł pełnić jedynie funkcję aktywną i nie był przy tym uznawany za osobę homoseksualną. Przyjmowanie postawy pasywnej przez dorosłego było potępiane

W pogańskim Rzymie do powyższych podziałów (pasywny/aktywny, młodzieniec/dorosły) doszedł jeszcze podział na wolnych i niewolników. Nie akceptowano stosunków homoseksualnych między wolnymi. Stosunek z wolnym nieletnim był zakazany prawem. Były natomiast akceptowane, a nawet wymagane ze strony niewolników. Wolny dorosły, dopuszczający się pasywnego stosunku homoseksualnego lub uprawiający z innym mężczyzną seks oralny, był traktowany z pogardą jako osoba zniewieściała. Część lekarzy rzymskich uznawała taki homoseksualizm za chorobę psychiczną.

Związki homoseksualne między kobietami są słabo udokumentowane i przebadane. Homoerotyczne skłonności przypisuje się Safonie, od której miejsca zamieszkania (wyspa Lesbos) pochodzi termin lesbijka.

Przyczyny zróżnicowania orientacji seksualnych

Od lat prowadzone są badania mające na celu odpowiedzenie na pytanie, czy na rozwój orientacji seksualnej człowieka wpływają czynniki biologiczne, psychologiczne, społeczne, wolitywne czy też wszystkie te czynniki jednocześnie.

Oświadczenie Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego: Szablon:CytatD

Za jeden z argumentów na rzecz, że homoseksualizm ma podłoże genetyczne, wysuwano powszechność jego występowania w różnych kulturach. Zdaniem naukowców z Uniwersytetu Stanu Illinois za orientację seksualną człowieka odpowiada co najmniej kilka niepowiązanych ze sobą genów rozrzuconych po różnych chromosomach. Badacze porównali chromosomy 456 osób z 146 rodzin, w których dwóch lub więcej braci było gejami. Odnaleziono kilka fragmentów DNA, które u części homoseksualnego rodzeństwa były identyczne. U ponad 60% braci wykryto takie same obszary DNA na trzech chromosomach – 7., 8. i 10. Natomiast badania Mustanskiego z 2005 roku wykazały prawdopodobieństwo wpływu interakcji większej ilości genów z różnych regionach chromosomowych (7q36, 8p12 oraz 10q26). Pojawiają się też inne badania wskazujące na wpływ czynników genetycznych na kształtowanie się orientacji seksualnej oraz innych czynników biologicznych.

Badania bliźniąt wykazały, że u bliźniąt jednojajowych zgodność występowania tej samej orientacji homoseksualnej wynosiła 52%. W tym samym badaniu zgodność orientacji homoseksualnej wynosiła u bliźniąt dwujajowych 22%, u braci nie będących bliźniakami 9,2 a 11% u braci przybranych.

Wysunięto również hipotezę, że o orientacji seksualnej decyduje budowa mózgu. Przeprowadzono badania, które sugerowały m.in., że trzecie jądro podwzgórza INH3 u gejów jest znacznie mniejsze niż u mężczyzn heteroseksualnych. Różnica dotyczy też spoidła mózgowego przedniego: u mężczyzn homoseksualnych jest ono o 18% większe niż u heteroseksualnych kobiet i o 35% większe niż u mężczyzn heteroseksualnych. W 2004 różnice w budowie mózgów zaobserwowała grupa naukowców z Oregon Health Sciences University wśród męskich osobników owiec wśród których obserwowano zachowania homoseksualne w porównaniu do osobników wykazujących zachowania heteroseksualne.

Jedną z najczęściej stwierdzanych zależności jest zwiększone prawdopodobieństwo wykształcenia orientacji homoseksualnej w zależności od liczby starszych braci.

Płynność orientacji

Amerykańskie Towarzystwo Gejów i Lesbijek Psychiatrów stwierdza, że pomimo wiary części ludzi iż orientacja seksualna jest wrodzona i stała, orientacja rozwija się podczas życia jednostki. We wspólnym oświadczeniu Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego i amerykańskich organizacji medycznych stwierdza się, że różni ludzie w różnych momentach życia uświadamiają sobie, że są heteroseksualni, homoseksualni lub biseksualni. W raporcie Centrum Uzależnień i Zdrowia Psychicznego znajduje się informacja, że u niektórych ludzi orientacja seksualna jest ciągła i staje się stała w określonym momencie życia, u innych orientacja jest płynna i może zmieniać się przez całe życie. W badaniu na 79 nieheteroseksualnych kobietach obserwowano, że w okresie 10 lat 2/3 zmieniało etykietę orientacji seksualnej, z czego 1/3 dwa lub więcej razy. Większość kobiet identyfikujących się jako biseksualne utożsamiała się z tą orientacją po 10 latach. 17% zmieniło określenie z biseksualistek i nieokreślonych na heteroseksualistki. 15% deklarujących się jako lesbijki w ostatniej rundzie pytań przyznało się do kontaktów seksualnych z mężczyznami w okresie ostatnich dwóch lat. Jednak żadna z kobiet deklarujących ostatecznie heteroseksualizm nie informowała o kontaktach seksualnych z kobietą w okresie ostatnich dwóch lat doświadczenia. Wszystkie kobiety deklarowały zmniejszenie zainteresowania zachowaniami homoseksualnymi na korzyść zachowań heteroseksualnych. W 2012 opublikowano wyniki badań na grupie 2560 dorosłych respondentów; średnia wieku wynosiła około 47 lat. Respondentów proszono o określenie swojej orientacji seksualnej na przestrzeni lat. U mężczyzn zarówno orientacja homo-, jak i heteroksualna okazała się być stosunkowo stabilna; deklarowana orientacja biseksualna była niestabilna. U kobiet deklarowana orientacja i homoseksualna, i biseksualna były znacząco mniej stabilne w porównaniu do orientacji heteroseksalnej. Według autorów wyniki badania pokrywają się z tymi z ubiegłych lat. W 2015 opublikowano wyniki badań nad osobami, u których w sposób naturalny (to jest: bez terapii reperatywnej) orientacja seksualna zmieniła się. Okazało się, że tylko w przypadku zmian w kierunku bliższym osobom własnej płci zmiana orientacji powiązana była z objawami depresji. Autorzy zaznaczyli, że temat wymaga więcej badań i nie jest jasne, jakie czynniki (być może jest to m.in. społeczne piętnowanie osób o skłonnościach do osób tej samej płci) wpływają na wystąpienie owych objawów depresyjnych.

Status prawny

Sytuacja prawna osób homo- i biseksualnych na świecie

Kontakty homoseksualne legalne      Małżeństwo osób tej samej płci      Rejestrowane związki partnerskie lub konkubinaty      Uznawanie małżeństw osób tej samej płci zawartych za granicą      Ograniczone uznawanie małżeństw osób tej samej płci      Związki jednopłciowe nieuznawane prawnie      Ograniczenie swobody wypowiedzi      De iure nielegalne, de facto nie wszczyna się postępowania Kontakty homoseksualne nielegalne      Kara więzienia      Dożywotnie pozbawienie wolności      Kara śmierci

W 71 państwach na świecie oraz w Strefie Gazy, 2 prowincjach Indonezji (Aceh i Sumatrze Południowej) i na Wyspach Cooka kontakty homoseksualne podlegają penalizacji. W 45 państwach karane są zarówno kontakty seksualne między mężczyznami, jak i między kobietami, a w 26 – tylko między mężczyznami.

Homoseksualizm jest karany śmiercią w 4 państwach, gdzie prawo szariatu obowiązuje na szczeblu krajowym: Arabii Saudyjskiej, Iranie, Jemenie i Sudanie, a także w niektórych regionach Somalii i 12 stanach Nigerii, gdzie prawo szariatu obowiązuje lokalnie. Kara śmierci jest stosowana również przez miejscowe sądy lub milicje na terenie Iraku i na terytoriach Syrii i Iraku kontrolowanych przez Państwo Islamskie. W 5 kolejnych państwach: Afganistanie, Katarze, Mauretanii, Pakistanie i Zjednoczonych Emiratach Arabskich – interpretacja prawa szariatu lub litera prawa dopuszcza karę śmierci, ale nie jest ona stosowana – istnieje moratorium na jej wykonywanie lub kodeksy karne przewidują łagodniejsze kary za kontakty homoseksualne.

Państwa, w których kontakty między osobami tej samej płci nie są karane, ale ograniczona jest wolność wypowiedzi lub zrzeszania się z powodu orientacji seksualnej, to: Chiny, Indonezja, Irak, Jordania, Kazachstan, Korea Północna, Litwa, Mozambik, Rosja i 7 amerykańskich stanów: Alabama, Arizona, Luizjana, Karolina Południowa, Mississippi, Oklahoma i Teksas.

23 państwa otworzyły instytucję małżeństwa dla par jednopłciowych. Są to: Holandia (2001), Belgia (2003), Hiszpania (2005), Kanada (2003 – pierwsza prowincja, od 2005 w całym kraju), Republika Południowej Afryki (2006), Norwegia (2009), Szwecja (2009), Portugalia (2010), Islandia (2010), Argentyna (2010), Dania (2012), Brazylia (2011 – pierwszy stan, od 2013 w całym kraju), Francja (2013), Urugwaj (2013), Nowa Zelandia (2013), Luksemburg (2015), Stany Zjednoczone (2004 – pierwszy stan, od 2015 w całym kraju), Irlandia (2015), Kolumbia (2016), Finlandia (2017), Malta (2017), Niemcy (2017) i Australia (2017). Małżeństwa osób tej samej płci zostały zalegalizowane także w części Wielkiej Brytanii (Anglia i Walia (2014) oraz Szkocja (2014)) i w niektórych regionach Meksyku (miasto Meksyk (2010), Quintana Roo (2011), Coahuila (2014), Chihuahua (2015), Nayarit (2015), Jalisco (2016), Campeche (2016), Colima (2016), Michoacán (2016), Morelos (2016), Chiapas (2017), Puebla (2017) i Kalifornia Dolna (2017)).

Państwa, które zamiast możliwości zawierania małżeństw oferują parom homoseksualnym możliwość rejestracji związków partnerskich, to: Andora (2005), Czechy (2006), Słowenia (2006), Szwajcaria (2007), Ekwador (2008), Węgry (2009), Austria (2010), Liechtenstein (2011), Chorwacja (2014), Chile (2015), Cypr (2015), Grecja (2015), Estonia (2016) i Włochy (2016), a także wchodząca w skład Wielkiej Brytanii Irlandia Północna (2005) i meksykański stan Tlaxcala (2017).

Związki homoseksualne

Kanadyjski prezenter telewizyjny Mathieu Chantelois wraz z mężem Marcelo na przyjęciu weselnym.

Nie ma istotnych statystycznie różnic pod względem zaangażowania w związek pomiędzy parami homo- a heteroseksualnymi. Badanie autorstwa Kristoffa Bonello i Malcolma C. Crossa, które polegało na przeprowadzeniu wywiadów z ośmioma gejami, wykazało, że w ich związkach dochodziło do kontaktów seksualnych z osobami trzecimi. Mimo to partnerzy uznawali swoje relacje za monogamiczne, rozumiejąc pod tym pojęciem łączącą ich więź romantyczną, określaną też monogamią emocjonalną. W badaniu przeprowadzonym na 70 gejach z Toronto żyjących w związku, skrypt seksualny monogamii znaleziono u 26% par. Żadna z badanych par nie była ze sobą dłużej niż trzy lata. W badaniu na próbie 191 par homoseksualnych mężczyzn z San Francisco wyróżniono trzy typy umów seksualnych - monogamia, związek otwarty z ograniczeniami oraz związek otwarty bez ograniczeń. Monogamię deklarowało 48% uczestników badań, 42% uczestników pozostawało z związku otwartym z ograniczeniami dotyczącymi praktyk seksualnych poza związkiem podstawowym; pozostali uczestnicy pozostawali w związkach otwartych bez ograniczeń. Do złamania deklarowanej umowy w okresie ostatnich 12 miesięcy przyznało się 30% badanych mężczyzn. Z czego połowa z nich o złamaniu umowy poinformowała swego podstawowego partnera. Reguły seksu poza związkiem wśród par gejów pozostających w związku otwartym mają za zadanie chronić emocjonalną więź z podstawowym partnerem oraz zmniejszać ryzyko zakażenia wirusem HIV. W ciągu 5 lat poprzedzających pewne badanie statystyczne z 2008 roku homoseksualista posiadał 10 partnerów, natomiast heteroseksualista – 2 (analiza zachowań 5168 mężczyzn). Badanie 819 mężczyzn homoseksualnych i biseksualnych pokazało, że większość z nich deklaruje się jako singel (n=503). Pozostali żyli w związkach, które określono jako monogamiczne (n=182), otwarte (n=71) i w języku angielskim monogamish (n=63). Związek monogamish oznacza parę, w której obaj partnerzy zgodzili się, że przypadkowy seks jest dopuszczalny, gdy są w niego zaangażowani obaj partnerzy. Badania potwierdziły, że życie w związkach, także u gejów, jest powiązane z korzyściami zdrowotnymi, co wcześniej zostało udowodnione wieloma badaniami dla związków heteroseksualnych. Najwięcej korzyści zdrowotnych obserwowano u par określanych jako monogamiczne. W innym badaniu wśród 161 badanych par homoseksualnych wyróżniono relacje monogamiczne (52,8%), otwarte (13,0%), monogamish (14,9%) i zróżnicowane (19,3%). Michael Bettinger w artykule opublikowanym na łamach Journal of GLBT Family Studies pisze, że niektórzy geje żyją w związkach znacznie różniących się od tradycyjnego, zachodniego, heteroseksualnego modelu rodziny. Więcej niż dwóch partnerów może tworzyć rodzinę opisywaną jako poliamoryczna. W rodzinie opisanej przez Bettinger pięciu dorosłych gejów wychowywało 2 nastoletnich chłopców. Elisabeth Sheff pisze, że w publikacjach naukowych opisano lesbijskie rodziny poliamoryczne oraz grupy osób różnej płci, w których partnerów łączą także relacje homoseksualne.

Akty przemocy w gospodarstwach domowych gejów i lesbijek występują w przybliżeniu tak samo często lub częściej niż w związkach heteroseksualnych. Organizacja Lambda, podaje na swojej stronie internetowej, że występowanie przemocy w związkach homoseksualnych jest podobne do poziomu przemocy wobec heteroseksualnych kobiet (25%), ale w obu przypadkach wartość jest prawdopodobnie zaniżona. Raporty z lat 1997 i 1998 opublikowane przez organizację podają zakres przemocy w związkach LGBT od 25% do 33%. Geje i mężczyźni biseksualni są narażeni na podobne formy przemocy (fizycznej, psychicznej i seksualnej) co kobiety w związkach lesbijskich i heteroseksualnych. Christopher J. Alexander na podstawie przeglądu literatury naukowej stwierdza, że w badaniach stwierdzano występowanie przemocy w 25% do 50% gospodarstw domowych gejów i lesbijek. Taki sam zakres występowania przemocy w związkach homoseksualnych podają w przeglądzie literatury Andrew Richards, Nathalie Noret i Ian Rivers. Szacunki przedstawione przez Stiles-Shields i Carroll w pracy przeglądowej z roku 2014 obejmują zakres 25-75%. Autorzy sugerują, że odsetek osób homoseksualnych, których dotyka przemoc domowa jest wyższy, gdyż część przypadków nie jest zgłaszana z obawy przed dyskryminacją.

Rodzicielstwo lesbijek i gejów

Status prawny adopcji dzieci przez pary homoseksualne na świecie:

     Adopcja dzieci legalna

     Adopcja dziecka partnera legalna

     Brak prawa do adopcji

W 2017 roku w Wielkiej Brytanii 18% małżeństw osób tej samej płci, 15% jednopłciowych związków partnerskich i 4% homoseksualnych związków kohabitacyjnych wychowywało dzieci. W 2016 roku w Kanadzie 12% par jednopłciowych wychowywało dzieci, w Australii – 15%, w Irlandii – 9,8%, a w USA ten odsetek wynosił 15,7%.

Przekonanie, że dzieci potrzebują zarówno matki, jak i ojca, nie znajduje potwierdzenia w badaniach naukowych. Nie wykazano, żeby orientacja seksualna lub tożsamość płciowa rodziców miały negatywny wpływ na rozwój dzieci. Istnieje konsensus naukowy, że dzieci par jednopłciowych rozwijają się tak samo dobrze jak dzieci par heteroseksualnych. Wyniki niektórych badań, w których dopasowano do siebie rodziny, sugerują, że umiejętności rodzicielskie gejów i lesbijek mogą być nawet lepsze niż umiejętności heteroseksualnych rodziców.

Kwestia adopcji i wychowywania dzieci przez pary gejowskie i lesbijskie jest przedmiotem kontrowersji w wielu krajach. Oficjalnie uznawane rodzicielstwo par jednopłciowych stało się możliwe dzięki zmianom prawa umożliwiającym związkom osób tej samej płci zawieranie związków partnerskich oraz małżeństw i związanym z tym prawem do adopcji dla par homoseksualnych. Adopcja przez związki jednopłciowe jest legalna w 27 państwach i niektórych regionach Meksyku.

Aspekty religijne

Aktywności homoseksualnej nie akceptuje większość Kościołów chrześcijańskich, ortodoksyjny judaizm, hinduizm oraz islam; mniej stanowcze są tradycyjne nurty buddyzmu; akceptujący stosunek ma shintō, duża część neopogan.

Według doktryn większości kościołów chrześcijańskich kontakty homoseksualne są grzechem. Jako powód potępienia podawane są jednoznaczne stwierdzenia Biblii. W Kościele katolickim i konserwatywnych kościołach protestanckich kontakty homoseksualne są również określane jako sprzeczne z tzw. prawem naturalnym i zagrażające podstawowym wartościom społecznym, m.in. rodzinie. Osoby homoseksualne są przez przedstawicieli tych Kościołów zachęcane do abstynencji seksualnej. Dotyczy to wszystkich osób niezależnie do orientacji seksualnej, przy interpretacji, że Biblia za jedyny godziwy przejaw aktywności seksualnej uznaje seks w małżeństwie, rozumianym jako trwały (w Kościele katolickim i prawosławnym – sakramentalny) związek dwojga osób różnej płci.

Podobne negatywne stanowisko względem homoseksualizmu wyznają na podstawie Tory (Pięcioksięgu Mojżeszowego) ortodoksyjni Żydzi, zwłaszcza męskiego (kobiecy jest traktowany łagodniej, jako że brak o tym w Torze zdecydowanych wypowiedzi).

Brak akceptacji homoseksualizmu, wyrażany przez przedstawicieli instytucji religijnych, spotyka się z ostrą krytyką organizacji zrzeszających psychologów oraz zajmujących się obroną praw człowieka. Zdaniem części psychologów religie mogą wpływać na wzrost antyspołecznych uprzedzeń i dyskryminacji ze względu na orientację seksualną:

Niektóre Kościoły protestanckie i starokatolickie, należące zazwyczaj do gałęzi tzw. liberalnego chrześcijaństwa, udzielają błogosławieństw parom osób tej samej płci. Wymienić można tu Kościół Anglikański w Kanadzie, Kościół Episkopalny w USA, niektóre Kościoły Starokatolickie Unii Utrechckiej, Kościół Szkocki (od 2006), Ewangelicko-Luterański Kościół Kanady, Kościół Szwecji, Kościół Danii, niektóre Kościoły działające we wspólnocie Kościoła Ewangelickiego w Niemczech, Prezbiteriański Kościół USA, Kościół Morawian, Kościół Protestancki w Holandii. Kilka innych kościołów udziela małżeństw osób tej samej płci np. Zjednoczony Kościół Kanady, Metropolitalna Wspólnota Kościelna oraz niewielkie odłamy innych tradycji, np. odłam adwentystów – Międzynarodowe Braterstwo Adwentystów Dnia Siódmego.

Jest to także przyjętą praktyką przez odłam religii mormonów – Przywrócony Kościół Jezusa Chrystusa.

Prześladowanie i dyskryminacja

W przeszłości

Trzecia Rzesza

Różowy trójkąt – symbol używany w obozach koncentracyjnych do oznaczenia mężczyzn, którzy zostali tam umieszczeni za orientację homoseksualną.

Niemieccy homoseksualiści padali ofiarą nazistów w III Rzeszy. Naziści uznawali homoseksualistów za „antyspołecznych pasożytów”, stanowiących zagrożenie na drodze prawidłowego rozwoju rasy aryjskiej. W latach 1933–1945 ponad 100 tys. ludzi zostało aresztowanych pod zarzutem zakazanego prawnie homoseksualizmu. Z tego około 50 tys. zostało uznanych oficjalnie za homoseksualistów i skazanych na kary więzienia, a bliżej nieokreślona liczba umieszczona w zakładach psychiatrycznych. Od 5 do 15 tys. zostało osadzonych w obozach koncentracyjnych; według Rüdigera Lautmanna śmiertelność w tej grupie wyniosła około 60%.

Związek Radziecki

W początkowym okresie po rewolucji październikowej w Rosji Radzieckiej panowała tolerancja dla homoseksualistów, istniały nawet plany legalizacji związków między osobami tej samej płci. Głoszono bowiem, że w społeczeństwie komunistycznym zaspokojenie pragnień seksualnych stanie się proste i nieważne, „jak wypicie szklanki wody”. Aż do 1929 pisarze tacy jak Michaił Kuzmin mogli publikować dzieła literackie z wątkami homoseksualnymi. W czasie rządów Józefa Stalina jednak homoseksualizm stał się tematem tabu. Homoseksualistów zmuszano do małżeństwa jeśli chcieli zająć wysokie stanowisko w rządzie lub partii. W 1933 Józef Stalin zatwierdził nowy kodeks karny przewidujący karę 5 lat ciężkich robót za seks z osobą tej samej płci. Kontakty homoseksualne uznawano za przestępstwo przeciw państwu tej samej rangi co szpiegostwo. Po „odwilży” w 1956 roku, w ramach psychiatrii represyjnej, gejów i lesbijki umieszczano w zakładach zamkniętych, gdzie często byli poddawani terapiom z użyciem elektrowstrząsów i środków psychotropowych.

Współczesność

Plik:Lesbijki.jpg

Celem kampanii Niech nas zobaczą była walka ze stereotypami

Osoby homoseksualne spotykają się z uprzedzeniami, dyskryminacją i przemocą. Wrogość wobec nich bywa określana jako homoerotofobia, heteroseksizm, homoseksofobia, homoseksizm, homonegatywizm, anty-homoseksualizm, jednak najczęściej stosowanym określeniem jest homofobia. Prowadzi to do znacznego zwiększenia poziomu stresu u lesbijek i gejów, a także do poczucia naznaczenia i wykluczenia.

Wyniki badania PEW Research z roku 2013 wskazują na wysoką akceptację homoseksualizmu w krajach Unii Europejskiej. Na pytanie, czy homoseksualizm powinien być akceptowany odpowiedziało twierdząco 88% ankietowanych w Hiszpanii i 87% w Niemczech. Podobny rozkład odpowiedzi uzyskano wśród ankietowanych w Ameryce Północnej, natomiast niewielki odsetek ankietowanych odpowiedział twierdząco w krajach Zachodniej Azji i Afryki Północnej (Bliski Wschód): Tunezja – 2%, Azji-Pacyfiku: Pakistan: 2% oraz krajach Afryki: 1% w Nigerii. Akceptacja homoseksualizmu w Polsce w roku 2013 (42%) jest porównywalna z Izraelem (40%) i Boliwią (43%). W porównaniu z rokiem 2007 nastąpił wzrost o 3 punkty procentowe.

Istnieją przesłanki wskazujące na to, że w ujęciu historiozoficznym, na przestrzeni dziejów, emancypacja homoseksualizmu jest pochodną stosunków ekonomiczno-społecznych i politycznych danej epoki, w szczególności ogólnego poziomu dobrobytu oraz stabilizacji politycznej (okresy pokoju), co wiąże się zwykle z przeludnieniem, nastawieniem pacyfistycznym i społecznym przyzwoleniem na niereprodukcyjne zachowania seksualne, w tym homoseksualizm.

Kwestie medyczne

Według organizacji Gay and Lesbian Medical Association kwestie związane ze zdrowiem osób homoseksualnych obejmują statystycznie wyższe ryzyko zakażenia wirusem HIV (prowadzącego do AIDS), występowania niektórych nowotworów (w tym raka piersi oraz szyjki macicy), zapalenia wątroby, problemów ze zdrowiem psychicznym (zwłaszcza depresji), uzależnień (np. od palenia papierosów).

Homoseksualizm a wirus zespołu nabytego braku odporności – HIV

Homoseksualizm był historycznie łączony z AIDS ze względu na to, że początkowy rozwój epidemii miał miejsce wśród gejów. W rezultacie chorobę tę określano skrótem GRID (Gay-Related Immunodeficiency). Zarzuty tego typu spotyka się również współcześnie.

Według Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, ryzyko zakażenia wirusem HIV zależy od zachowań danej osoby, a nie od jej orientacji seksualnej. Praktyki, które są obarczone większym ryzykiem zakażenia, są bardziej popularne wśród osób LGBT.

W Ameryce Północnej, Europie Zachodniej oraz Australii po spadku liczby zakażeń w wyniku kontaktów homoseksualnych w połowie lat 90. XX wieku nastąpił kolejny wzrost od roku 2000. Znacznie zwiększone ryzyko infekcji wirusem stwierdzono także wśród mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z mężczyznami w krajach Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej oraz krajach o niskim i średnim dochodzie Europy. W roku 2004 zdefiniowane zostało działanie nazwane barebacking, jest to w pełni świadome ryzykowne zachowanie, polegające na odbywaniu stosunków analnych bez prezerwatywy. Zachowania takie obecne są w środowiskach mężczyzn wykazujących zachowania homoseksualne nawet gdy jeden z partnerów jest świadomy bycia zakażonym.

W krajach Europy Zachodniej, rozumianej jako 15 krajów Unii Europejskiej, przed rokiem 2003, zakażonych wirusem HIV było zwykle 10-20% mężczyzn homoseksualnych i biseksualnych. Szczególnie dużo zakażonych mężczyzn z grupy MSM (ang. men having sex with men) jest w dużych miastach. W grupie mężczyzn mających kontakty z mężczyznami więcej niż 10% zakażonych HIV stwierdzono w 7 krajach europejskich. Kraje te to: Francja (17,7%), Hiszpania (13,1%), Grecja (12,7%), Niemcy (11,5%), Szwajcaria (11,3%), Belgia (10,4%), Portugalia (10,2%). W roku 2007 oszacowano, że w Niemczech kontakty seksualne między mężczyznami są przyczyną 74% nowych infekcji (w roku 2005 - 70%). Ten sam poziom wykazano w Czechach w roku 2011. W Szwecji mężczyźni homoseksualni odpowiadają za 50% a w Holandii za 55% nowych infekcji HIV. Źródłem infekcji są przede wszystkim starsi mężczyźni homoseksualni. Dane z lat 2010-2012 wskazują na wzrost liczby zakażeń w grupie MSM.

W Europie Środkowej odsetek zakażeń jest kilkukrotnie mniejszy – w Polsce 12,8% zarażeń w latach 2004–2008 dotyczy kontaktów seksualnych między mężczyznami. Równocześnie do nosicielstwa HIV przyznaje się około 5% populacji gejów w Polsce. Do wysokiej zachorowalności przyczynia się fakt, że seks analny, który należy do zachowań seksualnych obarczonych dużym ryzykiem zakażenia, jest powszechnie akceptowany przez gejów.

W USA męscy homoseksualiści odpowiadają za około 50% zakażeń HIV ogółem i 67% wśród mężczyzn, przy czym w latach 2002–2007 wartość ta wynosiła 55%, następnie spadła do 47% i ponownie wzrosła do 51%.

Homoseksualizm a pedofilia i wykorzystywanie seksualne dzieci

Oświadczenia organizacji naukowych

Stanowisko Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego: Szablon:CytatD

Stanowisko Amerykańskiej Akademii Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Amerykańskiego Stowarzyszenia Zdrowia Publicznego, Amerykańskiego Stowarzyszenia Poradnictwa Psychologicznego i amerykańskiego Narodowego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych: Szablon:CytatD

Stanowisko Południowoafrykańskiego Towarzystwa Psychologicznego: Szablon:CytatD

Stanowisko Południowoafrykańskiej Akademii Nauk: Szablon:CytatD

Stanowisko Stowarzyszenienia Portugalskich Psychologów: Szablon:CytatD

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego: Szablon:CytatD

Badania naukowe

Nie ma podstaw naukowych twierdzących, że mężczyźni homoseksualni są bardziej skłonni do wykorzystywania seksualnego dzieci. Uważa się, że płeć dziecka często nie ma dla pedofila znaczenia, gdyż niedojrzałe ciało dziecka, jest w pedofilii rodzajem fetysza, niezależnie od jego płci. Pedofile mogą odczuwać pociąg seksualny do konkretnej płci dziecka. Skutkuje to podziałem na pedofilów, których pociągają dzieci płci męskiej, żeńskiej, lub dzieci obu płci. Pedofile, których pociąg jest skierowany do dzieci płci męskiej to od 9 do 40% ogółu pedofilów. Nie oznacza to, że homoseksualni mężczyźni są bardziej skłonni do wykorzystywania seksualnego dzieci, tylko że większy odsetek pedofilów jest homoseksualna w swojej orientacji względem płci dziecka. Pedofile heteroseksualni preferują dziewczynki między 8 a 10 rokiem życia, a homoseksualni preferują chłopców między 10 a 13 rokiem życia. Pedofil, który odczuwa pociąg do dzieci płci męskiej może być osobą heteroseksualną - odczuwać pociąg do dorosłych kobiet.

Zachowania homoseksualne zwierząt

Zachowania homoseksualne występują u kręgowców, szczególnie u gatunków żyjących w społecznościach, np. u ptaków morskich i ssaków, w tym wśród najbliżej spokrewnionych z człowiekiem szympansów. Zachowania takie zaobserwowano do tej pory u ponad 1500 żyjących na wolności gatunków, a zjawisko to dobrze udokumentowano u ponad pięciuset z nich.

Zachowania homoseksualne były wielokrotnie obserwowane u bizonów amerykańskich, częściej u samców niż u samic. Wśród samców są interpretowane jako przejaw dominacji, zabawy lub braku dostępu do samicy. Mogą występować równie często jak zachowania heteroseksualne. Zachowania homoseksualne obserwowane są niemal wyłącznie poza okresem godowym. Część zachowań homoseksualnych wśród samic ma miejsce w grupach trzech lub więcej osobników z udziałem wyłącznie samic lub także samców. Zachowania homoseksualne wśród samic mogą zwiększać szansę na kopulację z samcem, być przejawem dominacji lub umożliwiać synchronizację rui.

Wśród żyraf obserwuje się zachowanie nazywane necking – pocieranie szyją. Wśród dojrzałych samców zachowanie jest przejawem dominacji i służy ustaleniu hierarchii w grupie zwiększając szanse rozrodu samca wygrywającego pojedynek. Necking w formie delikatnej występuje pomiędzy dojrzałymi i dorastającymi samcami. Możliwe, że w tym przypadku także jest przejawem dominacji lub formą nauki młodych osobników.

W ogrodach zoologicznych w USA, Niemczech, Japonii i Nowej Zelandii w przypadku pingwinów zaobserwowano, że niektóre osobniki płci męskiej łączą się w pary na całe życie i zdarza się, że wspólnie budują gniazdo, w którym zamiast jajka umieszczają kamień próbując wysiadywać go. W 2004 roku pracownicy Centralnego Parku ZOO w USA eksperymentalnie podmienili jednej męskiej parze pingwinów kamień na prawdziwe jajko, po czym zaobserwowali, że para pingwinów otoczyła wyklute pisklę taką samą opieką, jak pary osobników płci przeciwnej. Zachowania homoseksualne wśród pingwinów potwierdziły ogrody zoologiczne w Niemczech, Japonii, Nowej Zelandii i Danii.

W hodowlach owiec obserwuje się, iż ok. 8% męskich osobników wykazuje jedynie homoseksualne preferencje. Dodatkowo zaobserwowano u nich różnice w budowie mózgów w stosunku do osobników wykazujących zachowania heteroseksualne.

Zobacz też

• homofobia
• mniejszość seksualna
• Homoseksualizm w klasyfikacji DSM
• panseksualizm
• skala Kinseya
• Równouprawnienie:
  • Parada Równości
  • Status prawny związków osób tej samej płci w Europie
  • Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Europie
• Historia:
  • różowe teczki
  • akcja „Hiacynt”
• Inne:
  • heteroseksizm
  • Gay-friendly
  • Polari - slang gejowski

Bibliografia

• Podstawy Genetyki Dla Studentów i Lekarzy, pod red. Gerarda Drewy i Tomasza Ferenca, Warszawa, 2003.
• Dorner G. (1979). Hormones and sexual differentiation of the brain. Sex, hormones and behavior, CIBA Foundation Symposium 62.
• Dorner G. (1985). Sex-specific gonadotrophin, sexual orientation and gender behavior, W: Endokrinologie, 65.
• Dorner G. (1985). Sex-specific gonadotrophin secretion, sexual orientation and gender role behavior, Exp. Clinical Endocrinology, 86.
• Jacek Kochanowski, Od teorii dewiacji do teorii queer. w: K. Slany, B. Kowalska, M. Śmietana i.in. (2005). Homoseksualizm. Perspektywa interdyscyplinarna, Nomos, Kraków.
• Jacek Kochanowski, Poza funkcję falliczną
• Jerzy A. Kowalski, Krótka historia emancypacji homoseksualizmu, na portalu Historia.org.pl
• Jerzy AdamJ.A. Kowalski Jerzy AdamJ.A., Sex-Partner Roles in Homoerotic Relations: An Attempt of Classification, „Journal of Homosexuality”, 63 (1), 2016, s. 87–102, DOI: 10.1080/00918369.2015.1078639, ISSN 0091-8369, PMID: 26244248 .
• Zbigniew Lew-Starowicz, Słownik Encyklopedyczny Miłość i Seks, Wydawnictwa Europa, ISBN 83-87977-17-9, 1999.
• Oświadczenie Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w sprawie homoseksualizmu
• PlinioP. Prioreschi PlinioP., A History of Medicine: Roman medicine, Horatius Press, 1996, s. 19–31, ISBN 978-1-888456-03-5 .

Linki zewnętrzne

• Brent Pickett: Homosexuality. Stanford Encyclopedia of Philosophy, 2015-07-05. [dostęp 2017-12-30]. (ang.).