Wełnowiec: Różnice pomiędzy wersjami
![Ziemia](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png)
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Lata międzywojenne i II wojna światowa: drobne redakcyjne |
poprawa przek., drobne redakcyjne, WP:SK+mSK+Bn+mSI, int., przeniesienie refów na koniec |
||
Linia 14: | Linia 14: | ||
|państwo = Polska |
|państwo = Polska |
||
|1. jednostka administracyjna = {{państwo|śląskie}} |
|1. jednostka administracyjna = {{państwo|śląskie}} |
||
|miasto = [[Plik:Katowice Flaga.svg |
|miasto = [[Plik:Katowice Flaga.svg|border|22px|link=]] [[Katowice]] |
||
|typ jednostki podziału = Jednostka pomocnicza |
|typ jednostki podziału = Jednostka pomocnicza |
||
|jednostka podziału = [[Wełnowiec-Józefowiec]] |
|jednostka podziału = [[Wełnowiec-Józefowiec]] |
||
|data założenia = około XVII wieku |
|data założenia = około XVII wieku |
||
|prawa miejskie = |
|prawa miejskie = |
||
|w granicach miasta = 1951 |
|w granicach miasta = 1951 |
||
|SIMC = 0937818 |
|SIMC = 0937818 |
||
Linia 43: | Linia 43: | ||
|www = |
|www = |
||
}} |
}} |
||
⚫ | '''Wełnowiec''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Ignatzdorf, Hohenlohehütte'') – [[Podział administracyjny Katowic#Części miasta niezależnie od statusu administracyjnego|historyczna część]] [[Katowice|Katowic]], położona w północnej części miasta, na Wzgórzach Chorzowskich, na obszarze [[Podział administracyjny Katowic|jednostki pomocniczej]] [[Wełnowiec-Józefowiec]]. |
||
⚫ | Jego początki sięgają XVII wieku, z czego jako osadę pierwszy raz Wełnowiec wzmiankowano w 1739 roku. Pod koniec XVIII wieku zaczęła się rozwijać na obszarze Wełnowca działalność [[przemysł]]owa – najpierw [[górnictwo]] [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]], a potem [[hutnictwo]] [[Żelazo|żelaza]] i [[cynk]]u. W latach 70. XIX wieku wybudowano [[Huta Hohenlohe|hutę cynku ''Hohenlohe'']] (późniejsze Zakłady Cynkowe Silesia), która od 1905 roku była w zarządzie spółki [[Zakłady Hohenlohego|Hohenlohe-Werke]], potem zaś powstały inne zakłady przemysłowe, w tym [[Grupa Kapitałowa Fasing|FASING]] i [[Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA|OPTA]]. W 1924 roku powstała [[gmina Wełnowiec]], do której włączono [[Józefowiec]] i kolonie: [[Kolonia Agnieszka|Agnieszka]], [[Kolonia Alfred|Alfred]] i [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|Fryderyka]], a w 1951 roku Wełnowiec stał się dzielnicą [[Katowice|Katowic]]. Od 1991 roku stanowi on część [[Podział administracyjny Katowic|jednostki pomocniczej]] [[Wełnowiec-Józefowiec]]. |
||
⚫ | '''Wełnowiec''' ([[Język niemiecki|niem.]] ''Ignatzdorf, Hohenlohehütte'') – [[Podział administracyjny Katowic# |
||
⚫ | Jego początki sięgają XVII wieku, z czego jako osadę pierwszy raz Wełnowiec wzmiankowano w 1739 roku. Pod koniec XVIII wieku zaczęła się rozwijać na obszarze Wełnowca działalność [[ |
||
Obecnie w Wełnowcu przemysł dalej odgrywa dużą rolę w gospodarce dzielnicy. Wełnowiec jest również siedzibą kilku instytucji o zasięgu ponadlokalnym, w tym Urzędu Statystycznego w Katowicach i Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach. Główną arterią komunikacyjną dzielnicy jest biegnąca południkowo [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]], wzdłuż której cięgnie się również [[Tramwaje w Katowicach|linia tramwajowa]]. |
Obecnie w Wełnowcu przemysł dalej odgrywa dużą rolę w gospodarce dzielnicy. Wełnowiec jest również siedzibą kilku instytucji o zasięgu ponadlokalnym, w tym Urzędu Statystycznego w Katowicach i Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach. Główną arterią komunikacyjną dzielnicy jest biegnąca południkowo [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]], wzdłuż której cięgnie się również [[Tramwaje w Katowicach|linia tramwajowa]]. |
||
== Geografia == |
== Geografia == |
||
[[Plik:Katowice - kolonia Alfred (16).jpg |
[[Plik:Katowice - kolonia Alfred (16).jpg|mały|lewo|Fragment [[Lasek Alfreda|Lasku Alfreda]]]] |
||
Wełnowiec pod względem administracyjnym położony jest w [[Województwo śląskie|województwie śląskim]] i stanowi część [[Wełnowiec-Józefowiec|Wełnowca-Józefowca]] – [[Podział administracyjny Katowic|jednostki pomocniczej]] [[Katowice|Katowic]] |
Wełnowiec pod względem administracyjnym położony jest w [[Województwo śląskie|województwie śląskim]] i stanowi część [[Wełnowiec-Józefowiec|Wełnowca-Józefowca]] – [[Podział administracyjny Katowic|jednostki pomocniczej]] [[Katowice|Katowic]]{{r|Uchwała NR XLVI}}. Graniczy od północy i wschodu z [[Siemianowice Śląskie|Siemianowicami Śląskimi]] (dzielnica [[Centrum (Siemianowice Śląskie)|Centrum]]), od południa z [[Koszutka|Koszutką]], natomiast od zachodu z [[Józefowiec|Józefowcem]] i [[Park Śląski|Parkiem Śląskim]] w [[Chorzów|Chorzowie]]{{odn|Szaraniec|1996|s=2}}{{r|Geoportal}}. Według [[Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski|podziału fizycznogeograficznego]] [[Jerzy Kondracki|Jerzego Kondrackiego]] Wełnowiec znajduje się w [[mezoregion]]ie [[Wyżyna Katowicka|Wyżyny Katowickiej]] (341.13){{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 8}}, natomiast pod względem historycznym we wschodniej części [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]{{odn|Szaraniec|1996|s=11}}. |
||
Pod względem budowy geologicznej Wełnowiec położony jest w [[Zapadlisko górnośląskie|zapadlisku górnośląskim]]{{odn|Absalon|Czaja|Jankowski|2012|s=44}}, które wypełnia utwory pochodzące z [[ |
Pod względem budowy geologicznej Wełnowiec położony jest w [[Zapadlisko górnośląskie|zapadlisku górnośląskim]]{{odn|Absalon|Czaja|Jankowski|2012|s=44}}, które wypełnia utwory pochodzące z [[karbon]]u (głównie [[Zlepieniec|zlepieńce]], [[Piaskowiec|piaskowce]] i [[Łupek|łupki ilaste]] zawierające pokłady [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]]){{odn|Opracowanie...|2014|s=32}}. Znaczna część Wełnowca zbudowana jest na utworach pochodzących z karbonu górnego, na warstwach rudzkich, siodłowych i grodzieckich. Są to w większości łupki szare, piaskowce i węgiel kamienny. Obszar ciągnący się równolegle na zachód do [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] budują utwory młodsze, pochodzące z [[plejstocen]]u ([[Eluwium|eluwia]] piaszczyste i pylaste [[Glina zwałowa|gliny zwałowej]]) i [[holocen]]u (osady rzeczne){{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 10}}. Cały obszar dzielnicy położony jest na Wzgórzach Chorzowskich, a najwyżej położony punkt znajduje się na granicy Katowic i Siemianowic Śląskich, na wysokości [[SLR Bytków|Stacji Linii Radiowych Bytków]]{{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 7}} – sięga on wysokości 316 m n.p.m.{{r|Geoportal}} Z tego miejsca obszar opada w kierunku południowym, wzdłuż alei W. Korfantego{{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 7}}. |
||
[[Plik:Katowice - Park Wełnowiecki (5).jpg|mały|Fragment [[Park Wełnowiecki w Katowicach|parku Wełnowieckiego]]]] |
[[Plik:Katowice - Park Wełnowiecki (5).jpg|mały|Fragment [[Park Wełnowiecki w Katowicach|parku Wełnowieckiego]]]] |
||
Klimat Wełnowca nie wyróżnia się zbytnio od klimatu dla całych Katowic, a jedynie jest modyfikowany przez lokalne czynniki ([[topoklimat]]). Występuje tu [[klimat umiarkowany]] przejściowy z przewagą prądów oceanicznych nad kontynentalnymi{{odn|Absalon|Czaja|Jankowski|2012|s=52–54}}. Prawie cały obszar dzielnicy położony jest w zlewni [[Rawa (dopływ Brynicy)|Rawy]], która jest częścią [[Dorzecze Wisły|dorzecza]] [[Wisła|Wisły]]{{odn|Opracowanie...|2014|s=105}} – niewielkie połacie terenu przy granicy z Siemianowicami Śląskimi leżą na terenie zlewni [[Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)|Brynicy]] ([[Rów Śmiłowskiego|Rowu Śmiłowskiego]]). Brak jest tu cieków wodnych, natomiast znajduje się tu jeden staw, znajdujący się przy skrzyżowaniu alei W. Korfantego i ulicy Konduktorskiej{{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 15}}. |
Klimat Wełnowca nie wyróżnia się zbytnio od klimatu dla całych Katowic, a jedynie jest modyfikowany przez lokalne czynniki ([[topoklimat]]). Występuje tu [[klimat umiarkowany]] przejściowy z przewagą prądów oceanicznych nad kontynentalnymi{{odn|Absalon|Czaja|Jankowski|2012|s=52–54}}. Prawie cały obszar dzielnicy położony jest w zlewni [[Rawa (dopływ Brynicy)|Rawy]], która jest częścią [[Dorzecze Wisły|dorzecza]] [[Wisła|Wisły]]{{odn|Opracowanie...|2014|s=105}} – niewielkie połacie terenu przy granicy z Siemianowicami Śląskimi leżą na terenie zlewni [[Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)|Brynicy]] ([[Rów Śmiłowskiego|Rowu Śmiłowskiego]]). Brak jest tu cieków wodnych, natomiast znajduje się tu jeden staw, znajdujący się przy skrzyżowaniu alei W. Korfantego i ulicy Konduktorskiej{{odn|Opracowanie...|2014|loc=Załącznik nr 15}}. |
||
Największym obszarem zielonym Wełnowca jest [[Lasek Alfreda]]. Teren ten o powierzchni 15,9 ha stanowi [[las liściasty]] o cechach [[Las naturalny|lasu naturalnego]], pochodzący z nasadzeń i naturalnych odnowień, głównie [[Topola osika|topoli osiki]], [[Klon zwyczajny|klonu zwyczajnego]] i [[Klon jawor|klonu jawora]]. Jest on również miejscem gniazdowania [[Ptaki|ptaków]] |
Największym obszarem zielonym Wełnowca jest [[Lasek Alfreda]]. Teren ten o powierzchni 15,9 ha stanowi [[las liściasty]] o cechach [[Las naturalny|lasu naturalnego]], pochodzący z nasadzeń i naturalnych odnowień, głównie [[Topola osika|topoli osiki]], [[Klon zwyczajny|klonu zwyczajnego]] i [[Klon jawor|klonu jawora]]. Jest on również miejscem gniazdowania [[Ptaki|ptaków]]{{r|prog}}. Jedynym parkiem na terenie dzielnicy jest [[Park Wełnowiecki w Katowicach|park Wełnowiecki]] o powierzchni 4,2 ha. Na jego obszarze urządzono place zabaw, a sam park sąsiaduje z nieużytkami, będącymi dawną hałdą{{odn|Studium...|2012|s=34}}. Park ten został założony w połowie XIX wieku{{odn|Opracowanie...|2014|s=187}}. Z parkiem tym sąsiadują [[Rodzinny ogród działkowy|rodzinne ogrody działkowe]]: Dalia I, Dalia Ia i Dalia II o łącznej powierzchni 2,97 ha, na których zagospodarowano łącznie 85 działek. Ponadto na terenie dzielnicy znajdują się dwa inne kompleksy ogródków: Florian (przy alei W. Korfantego, składającego się z 90 działek o łącznej powierzchni 3,48 ha) i Zacisze (przy [[Ulica Słoneczna w Katowicach|ulicy Słonecznej]] – 100 działek o łącznej powierzchni 4,48 ha){{odn|Studium...|2012|loc=Załącznik nr I.11}}. Przy alei W. Korfantego znajduje się jeszcze [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skwer Walentego Fojkisa]], ustanowiony 25 lipca 2012 roku{{odn|Bulsa|2018|s=119}}. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
=== Początki i rozwój przemysłu === |
=== Początki i rozwój przemysłu === |
||
[[Plik:Katowice - huta Hohenlohe (Welnowiec).jpg|mały|lewo|Huta Hohenlohe na litografii [[Ernest Knippel|Ernesta Knippla]] z połowy XIX wieku]] |
[[Plik:Katowice - huta Hohenlohe (Welnowiec).jpg|mały|lewo|Huta Hohenlohe na litografii [[Ernest Knippel|Ernesta Knippla]] z połowy XIX wieku]] |
||
Początkowo północna część obecnych terenów Wełnowca należała do [[Bytków|Bytkowa]], a południowa zaś do [[Bogucice|Bogucic]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. Pierwsze wzmianki dotyczące rejonu obecnego Wełnowca pochodzą z XVII wieku{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. Z tego czasu, z 1689 roku pochodzi pierwszy zapis w metryce [[Parafia św. Szczepana w Katowicach|parafii św. Szczepana]] w Bogucicach, w którym zapisano: ''Blasius Welna molitor de Kosic'' (''Błażej Wełna z [[Koszutka|Koszutki]]''). Był on posiadaczem młyna{{odn|Historia...}}, który znajdował się na strudze zwanej Wełną lub Wełnianką, która biegła przez Koszutkę, po czym wpływała do [[Rawa (dopływ Brynicy)|Rawy]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. W północno-wschodniej części, na skraju [[Lasek Bytkowski|Lasku Bytkowskiego]] na polecenie Ignacego von Klocha – ówczesnego właściciela Bytkowa, w 1773 roku (lub w 1774 roku |
Początkowo północna część obecnych terenów Wełnowca należała do [[Bytków|Bytkowa]], a południowa zaś do [[Bogucice|Bogucic]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. Pierwsze wzmianki dotyczące rejonu obecnego Wełnowca pochodzą z XVII wieku{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. Z tego czasu, z 1689 roku pochodzi pierwszy zapis w metryce [[Parafia św. Szczepana w Katowicach|parafii św. Szczepana]] w Bogucicach, w którym zapisano: ''Blasius Welna molitor de Kosic'' (''Błażej Wełna z [[Koszutka|Koszutki]]''). Był on posiadaczem młyna{{odn|Historia...}}, który znajdował się na strudze zwanej Wełną lub Wełnianką, która biegła przez Koszutkę, po czym wpływała do [[Rawa (dopływ Brynicy)|Rawy]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. W północno-wschodniej części, na skraju [[Lasek Bytkowski|Lasku Bytkowskiego]] na polecenie Ignacego von Klocha – ówczesnego właściciela Bytkowa, w 1773 roku (lub w 1774 roku{{r|FJB}}) powstała kolonia dziesięciu domów, gdzie do każdego gospodarstwa przydzielone zostały 3 morgi pola. Osada ta od jego imienia była nazwana ''Ignatzdorf'' (''Ignacowiec''){{odn|Historia...}}. Nazwa ''Wełnowiec'' w późniejszym okresie została rozszerzona na nowo powstałą kolonię{{odn|Rzewiczok|2016}}. |
||
Wełnowiec jako osada był pierwszy raz wzmiankowany w 1739 roku w księgach metrykalnych bogucickiej parafii{{odn|Rzewiczok|2016}}. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie [[Śląsk |
Wełnowiec jako osada był pierwszy raz wzmiankowany w 1739 roku w księgach metrykalnych bogucickiej parafii{{odn|Rzewiczok|2016}}. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie [[Śląsk]]a wydanym w 1830 roku we [[Wrocław]]iu przez Johanna Knie występuje jako kolonia pod polską nazwą ''Wolnowiec'' oraz niemieckimi nazwami ''Ignatzdorf'' oraz ''Hohenlohe'' we fragmencie ''Ignatzdorf oder Hohenlohe, polnisch Wolowiec''{{odn|Knie|1830|s=297}}. Do 1922 roku Wełnowiec nazywał się ''Hohenlohehütte''. Nazwa ta w połowie XIX wieku wyparła poprzednią niemiecką nazwę – Ignatzdorf{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. |
||
[[Plik:Welnowiec zinc smelter Hohenlohe.jpg|mały|[[Huta Hohenlohe|Huta cynku ''Hohenlohe'']] przez 1939 rokiem]] |
[[Plik:Welnowiec zinc smelter Hohenlohe.jpg|mały|[[Huta Hohenlohe|Huta cynku ''Hohenlohe'']] przez 1939 rokiem]] |
||
Osada ta miała początkowo charakter rolniczy, a niektórzy mieszkańcy też zajmowali się rzemiosłem. W 1780 roku kolonia liczyła 43 osoby{{odn|Historia...}}. Rozwój Wełnowca zapoczątkowało górnictwo węgla kamiennego, które rozwinęło się w tym miejscu dzięki płytko zalegającym pokładom. W 1788 roku powstała pierwsza kopalnia – ''Caroline''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. W 1796{{odn|Historia...}} (lub 1769{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku [[obszar dworski]] Bytków, do którego wchodził również Ignatzdorf, został zakupiony od rodu von Kloch przez księcia [[Fryderyk Ludwik Hohenlohe|Fryderyka Ludwika zu Hohenlohe]]{{odn|Historia...}}. W okresie 1805–1809{{odn|Szaraniec|1996|s=243}} (bądź do 1819{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku wzniesiono hutę żelaza ''Hohenlohe''. W pierwszej połowie XIX wieku uruchomiono nowe kopalnie węgla kamiennego: ''August'', ''Maria'', ''Alfred'' i ''Hütte''. W 1821 roku powstała huta cynku ''Helena''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. |
Osada ta miała początkowo charakter rolniczy, a niektórzy mieszkańcy też zajmowali się rzemiosłem. W 1780 roku kolonia liczyła 43 osoby{{odn|Historia...}}. Rozwój Wełnowca zapoczątkowało górnictwo węgla kamiennego, które rozwinęło się w tym miejscu dzięki płytko zalegającym pokładom. W 1788 roku powstała pierwsza kopalnia – ''Caroline''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. W 1796{{odn|Historia...}} (lub 1769{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku [[obszar dworski]] Bytków, do którego wchodził również Ignatzdorf, został zakupiony od rodu von Kloch przez księcia [[Fryderyk Ludwik Hohenlohe|Fryderyka Ludwika zu Hohenlohe]]{{odn|Historia...}}. W okresie 1805–1809{{odn|Szaraniec|1996|s=243}} (bądź do 1819{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku wzniesiono hutę żelaza ''Hohenlohe''. W pierwszej połowie XIX wieku uruchomiono nowe kopalnie węgla kamiennego: ''August'', ''Maria'', ''Alfred'' i ''Hütte''. W 1821 roku powstała huta cynku ''Helena''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. |
||
W 1828 roku na obszarze Wełnowca uruchomiono szkołę katolicką. Około 1840 roku Wełnowiec zamieszkiwało 377 osób, a w 1867 roku już 1642 osoby{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W 1870{{odn|Szaraniec|1996|s=244}} (bądź 1 marca 1873{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku w miejscu wygaszonej huty ''August-Helena'' produkcję rozpoczęła [[Huta Hohenlohe|huta cynku ''Hohenlohe'']], natomiast w roku 1889 powstała nowoczesna walcownia cynku{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. Dnia 13 grudnia 1872 roku Wełnowiec wszedł w skład [[Królestwo Prus|pruskiego]] [[Powiat katowicki|powiatu katowickiego]]{{odn|Rzewiczok|2016}} W 1859 i 1875 roku odnotowano w Wełnowcu pierwsze strajki robotników przemysłu cynkowego i węglowego na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]. Do Wełnowca również przeniesiono zarząd zakładów przemysłowych księcia Hohenlohego, które w 1905 roku przekształcono w [[Zakłady Hohenlohego|spółkę akcyjną Hohenlohe-Werke]]{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W tym samym roku ówczesny właściciel zakładów na terenie Wełnowca – Christian Kraft, sprzedał swoje zakłady spółce Hohenlohe-Werke{{odn|Historia...}}. Dla dyrekcji powstał [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|neoklasycystyczny gmach]], dla kadry zarządzającej i inżynierów osiedle willowe, natomiast dla robotników [[ |
W 1828 roku na obszarze Wełnowca uruchomiono szkołę katolicką. Około 1840 roku Wełnowiec zamieszkiwało 377 osób, a w 1867 roku już 1642 osoby{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W 1870{{odn|Szaraniec|1996|s=244}} (bądź 1 marca 1873{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku w miejscu wygaszonej huty ''August-Helena'' produkcję rozpoczęła [[Huta Hohenlohe|huta cynku ''Hohenlohe'']], natomiast w roku 1889 powstała nowoczesna walcownia cynku{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. Dnia 13 grudnia 1872 roku Wełnowiec wszedł w skład [[Królestwo Prus|pruskiego]] [[Powiat katowicki|powiatu katowickiego]]{{odn|Rzewiczok|2016}} W 1859 i 1875 roku odnotowano w Wełnowcu pierwsze strajki robotników przemysłu cynkowego i węglowego na [[Górny Śląsk|Górnym Śląsku]]. Do Wełnowca również przeniesiono zarząd zakładów przemysłowych księcia Hohenlohego, które w 1905 roku przekształcono w [[Zakłady Hohenlohego|spółkę akcyjną Hohenlohe-Werke]]{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W tym samym roku ówczesny właściciel zakładów na terenie Wełnowca – Christian Kraft, sprzedał swoje zakłady spółce Hohenlohe-Werke{{odn|Historia...}}. Dla dyrekcji powstał [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|neoklasycystyczny gmach]], dla kadry zarządzającej i inżynierów osiedle willowe, natomiast dla robotników [[familok]]i{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W 1917 roku przy dzisiejszej [[Ulica Józefowska w Katowicach|ulicy Józefowskiej]] zaczął funkcjonować szpital{{odn|Historia...}} (według innego źródła powstał on już na przełomie XIX i XX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=109}}). |
||
=== Lata międzywojenne i II wojna światowa === |
=== Lata międzywojenne i II wojna światowa === |
||
[[Plik:Bootleg mining biedaszyb Welnowiec.jpg|mały|lewo|Drążenie [[ |
[[Plik:Bootleg mining biedaszyb Welnowiec.jpg|mały|lewo|Drążenie [[biedaszyb]]ów na terenie Wełnowca; zdęcie z około 1930 roku]] |
||
Mieszkańcy Wełnowca wzięli czynny udział w [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie]] i [[Powstania śląskie|powstaniach śląskich]]. Stąd też pochodzi [[Walenty Fojkis]] – dowódca pułku katowickiego w [[III powstanie śląskie|trzecim powstaniu śląskim]], a w [[ |
Mieszkańcy Wełnowca wzięli czynny udział w [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscycie]] i [[Powstania śląskie|powstaniach śląskich]]. Stąd też pochodzi [[Walenty Fojkis]] – dowódca pułku katowickiego w [[III powstanie śląskie|trzecim powstaniu śląskim]], a w [[1918–1939|latach międzywojennych]] burmistrz [[Michałkowice|Michałkowic]]{{odn|Szaraniec|1996|s=245}}. W czasie plebiscytu w 1921 roku w Wełnowcu wraz z Bytkowem za pozostaniem [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]] w [[Republika Weimarska|Niemczech]] głosowało 643 osób, a 298 za przynależnością do [[II Rzeczpospolita|Polski]]{{r|LdO}}. |
||
W 1920 roku w pomieszczeniach po magazynie hutniczym powstał pierwszy wełnowiecki kościół rzymskokatolicki, a rok później erygowano [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|parafię]]. Obecny [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|gmach kościoła]] ukończono w 1930 roku{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. W 1924 roku przyłączono do Wełnowca wieś [[Józefowiec]] i [[Kolonia Agnieszka|kolonię Agnieszka]], a także przyfabryczne osady: [[Kolonia Alfred|Alfred]] i [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|Fryderyka]]{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. W latach międzywojennych w Wełnowcu odbywały się strajki. Do najpoważniejszych należał strajk okupacyjny robotników huty ''Wełnowiec'' (dawniej ''Hohenlohe''), trwający kilkanaście dni na przełomie 1937 i 1938 roku. Okres 1930–1938 cechował rozwój nielegalnego odkrywkowego wydobycia węgla na terenie [[Gmina Wełnowiec|wełnowieckiej gminy]] ([[biedaszyb]]y). Na początku lat 30. [[XX wiek]]u wzniesiono kolonię dwurodzinnych domków z ogródkami dla urzędników państwowych (tzw. domki wojewódzkie){{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. W rocznicę wybuchu [[II powstanie śląskie|drugiego powstania śląskiego]], 14 sierpnia 1938 roku odsłonięto pomnik Powstańców Śląskich. Przedstawiał on robotnika z wyciągniętym mieczem na wysokim cokole, zwróconego w stronę huty cynku. Został on rozebrany przez Niemców w 1939 roku, a nowy postawiono w 1959 roku w miejscu przedwojennego. Plac wokół niego w 1983 roku nazwano na cześć Walentego Fojkisa, przemianowany 25 lipca 2012 roku na [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skwer Walentego Fojkisa]]{{odn|Bulsa|2018|s=119}}. |
W 1920 roku w pomieszczeniach po magazynie hutniczym powstał pierwszy wełnowiecki kościół rzymskokatolicki, a rok później erygowano [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|parafię]]. Obecny [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|gmach kościoła]] ukończono w 1930 roku{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. W 1924 roku przyłączono do Wełnowca wieś [[Józefowiec]] i [[Kolonia Agnieszka|kolonię Agnieszka]], a także przyfabryczne osady: [[Kolonia Alfred|Alfred]] i [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|Fryderyka]]{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. W latach międzywojennych w Wełnowcu odbywały się strajki. Do najpoważniejszych należał strajk okupacyjny robotników huty ''Wełnowiec'' (dawniej ''Hohenlohe''), trwający kilkanaście dni na przełomie 1937 i 1938 roku. Okres 1930–1938 cechował rozwój nielegalnego odkrywkowego wydobycia węgla na terenie [[Gmina Wełnowiec|wełnowieckiej gminy]] ([[biedaszyb]]y). Na początku lat 30. [[XX wiek]]u wzniesiono kolonię dwurodzinnych domków z ogródkami dla urzędników państwowych (tzw. domki wojewódzkie){{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. W rocznicę wybuchu [[II powstanie śląskie|drugiego powstania śląskiego]], 14 sierpnia 1938, roku odsłonięto pomnik Powstańców Śląskich. Przedstawiał on robotnika z wyciągniętym mieczem na wysokim cokole, zwróconego w stronę huty cynku. Został on rozebrany przez Niemców w 1939 roku, a nowy postawiono w 1959 roku w miejscu przedwojennego. Plac wokół niego w 1983 roku nazwano na cześć Walentego Fojkisa, przemianowany 25 lipca 2012 roku na [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skwer Walentego Fojkisa]]{{odn|Bulsa|2018|s=119}}. |
||
W trakcie II wojny światowej |
W trakcie II wojny światowej Wełnowiec był okupowany przez [[III Rzesza|niemiecką III Rzeszę]]. Administrację przejął niemiecki zarząd, rozwiązano polskie instytucje kulturalno-oświatowo-sportowe, a także przywrócono niemiecką nazwę gminy: ''Hohenlohehütte''. Produkcję w wełnowieckich zakładach przekierowano wówczas na przemysł zbrojeniowy. Prowadzono również działalność konspiracyjną. W 1945 roku Wełnowiec został zajęty przez [[1 Front Ukraiński]] [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. Po zajęciu osady wojska radzieckie dokonały w krótkim czasie demontażu i wywozu urządzeń w zakładach produkcyjnych{{odn|Historia...}}. |
||
=== Okres powojenny === |
=== Okres powojenny === |
||
[[Plik:MTK pomnik.jpg|mały|Pomnik upamiętniający zmarłych w [[Katastrofa budowlana na Śląsku (2006)|katastrofie hali MTK z 2006 roku]]]] |
[[Plik:MTK pomnik.jpg|mały|Pomnik upamiętniający zmarłych w [[Katastrofa budowlana na Śląsku (2006)|katastrofie hali MTK z 2006 roku]]]] |
||
Do 1951 roku miejscowość była siedzibą [[gmina Wełnowiec|gminy Wełnowiec]], po czym Wełnowiec został przyłączony do [[Katowice|Katowic]]{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. Siedziba Urzędu Gminy znajdowała się przy obecnej alei W. Korfantego 125, w dawnym budynku administracyjnym z przełomu XIX i XX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=118}} |
Do 1951 roku miejscowość była siedzibą [[gmina Wełnowiec|gminy Wełnowiec]], po czym Wełnowiec został przyłączony do [[Katowice|Katowic]]{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. Siedziba Urzędu Gminy znajdowała się przy obecnej alei W. Korfantego 125, w dawnym budynku administracyjnym z przełomu XIX i XX wieku{{u|Rze}}{{odn|Bulsa|2018|s=118}}. W późniejszym okresie następował głównie rozwój sąsiedniego [[Józefowiec|Józefowca]]. W Wełnowcu natomiast do 1951 roku zakończono wydobycie węgla kamiennego, a w 1965 roku powstał projekt rekultywacji nieużytków. Po 1989 roku systematycznie wygaszano produkcję w hucie cynku, a ich hale w 2005 roku wyburzono. Wiele zakładów sprywatyzowano bądź zlikwidowano. Wykonano także sporo inwestycji i remontów, w tym Szkoły Podstawowej nr 17, przebudowano skrzyżowania [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] z ulicami: [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|Gnieźnieńską]] i Konduktorską{{odn|Historia...}}. W wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego Katowic w 1991 roku Wełnowiec wszedł w skład [[Podział administracyjny Katowic|jednostki pomocniczej]] [[Wełnowiec-Józefowiec]]{{r|XXVI}}. |
||
{{Osobny artykuł|Katastrofa budowlana na Śląsku (2006)}} |
{{Osobny artykuł|Katastrofa budowlana na Śląsku (2006)}} |
||
Na terenie [[Międzynarodowe Targi Katowickie|Międzynarodowych Targów Katowickich]] przy [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] 28 stycznia 2006 roku doszło do jednej z największych [[Katastrofa budowlana|katastrof budowlanych]] w Polsce. W trakcie odbywającego się tego dnia targów [[Gołąb pocztowy|gołębi pocztowych]] doszło wówczas do zawalenia się hali MTK, w wyniku której zginęło 65 osób, a 170 zostało rannych |
Na terenie [[Międzynarodowe Targi Katowickie|Międzynarodowych Targów Katowickich]] przy [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] 28 stycznia 2006 roku doszło do jednej z największych [[Katastrofa budowlana|katastrof budowlanych]] w Polsce. W trakcie odbywającego się tego dnia targów [[Gołąb pocztowy|gołębi pocztowych]] doszło wówczas do zawalenia się hali MTK, w wyniku której zginęło 65 osób, a 170 zostało rannych{{r|PO}}. |
||
== Gospodarka i instytucje == |
== Gospodarka i instytucje == |
||
[[Plik:Zinc smelter Hohenlohe foundry.jpg |
[[Plik:Zinc smelter Hohenlohe foundry.jpg|mały|lewo|Wnętrze [[Huta Hohenlohe|huty cynku ''Hohenlohe'']] w 1930 roku]] |
||
Działalność przemysłowa na terenie Wełnowca zaczęła intensywnie się rozwijać dzięki zalegającym płytko na jej terenie pokładów [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]]. Pierwszą małą kopalnię założono w 1788 roku – był to zakład ''Caroline''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. W czerwcu 1805 roku nadano pole górnicze nowej kopalni – ''Hohenlohe''{{odn|Rzewiczok|2016}}. Jej właścicielami byli: książę [[Fryderyk Ludwik Hohenlohe|Fryderyk Ludwik zu Hohenlohe]] oraz przemysłowiec [[John Baildon]]{{odn|Historia...}}. Na terenie osady założyli oni również, wybudowaną w latach 1805–1809 (bądź do 1819 roku{{odn|Rzewiczok|2016}}), hutę żelaza ''Hohenlohe''. Była ona wówczas jednym z pierwszych w Europie zakładów opalanych [[ |
Działalność przemysłowa na terenie Wełnowca zaczęła intensywnie się rozwijać dzięki zalegającym płytko na jej terenie pokładów [[Węgiel kamienny|węgla kamiennego]]. Pierwszą małą kopalnię założono w 1788 roku – był to zakład ''Caroline''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. W czerwcu 1805 roku nadano pole górnicze nowej kopalni – ''Hohenlohe''{{odn|Rzewiczok|2016}}. Jej właścicielami byli: książę [[Fryderyk Ludwik Hohenlohe|Fryderyk Ludwik zu Hohenlohe]] oraz przemysłowiec [[John Baildon]]{{odn|Historia...}}. Na terenie osady założyli oni również, wybudowaną w latach 1805–1809 (bądź do 1819 roku{{odn|Rzewiczok|2016}}), hutę żelaza ''Hohenlohe''. Była ona wówczas jednym z pierwszych w Europie zakładów opalanych [[koks]]em{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}. Następne kopalnie nadano po 1829 roku. Powstały wówczas zakłady: ''August'' (w 1834 roku) i ''Maria'' (w 1829 roku){{odn|Rzewiczok|2016}}. W 1834 roku powołano również kopalnię ''Alfred''{{odn|Bulsa|2018|s=109}}, a w 1842 roku ''Hütte''{{odn|Rzewiczok|2016}}. Od 1848 roku następował proces łączenia mniejszych zakładów wydobywczych w jedną kopalnię – ''Hohenlohe''{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. Zakład tan powstał 13 kwietnia 1869 roku{{odn|Rzewiczok|2016}}. Połączono wówczas zakłady: ''Hohenlohe'', ''Maria'', ''Caroline'' i ''Hütte''{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. |
||
[[Plik:Katowice - ulica Słoneczna (róg Iłłakowiczówny).jpg|mały|Dawna siedziba [[Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA|ŚZMO Opta]] przy [[Ulica Słoneczna w Katowicach|ulicy Słonecznej]] 4 w 2010 roku]] |
[[Plik:Katowice - ulica Słoneczna (róg Iłłakowiczówny).jpg|mały|Dawna siedziba [[Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA|ŚZMO Opta]] przy [[Ulica Słoneczna w Katowicach|ulicy Słonecznej]] 4 w 2010 roku]] |
||
W Wełnowcu rozwinęło się również [[hutnictwo]] cynku. Pierwsza huta cynku powstała w 1821 roku – ''Helena''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}, a następna dwa lata później – ''August''. W 1870 roku (bądź 1 marca 1873{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku uruchomiono [[Huta Hohenlohe|hutę ''Hohenlohe'']] (późniejsze Zakłady Cynkowe Silesia), a w 1889 roku powstała nowoczesna walcownia cynku{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. Wówczas huta ta była jedną z największych na terenie [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. Po włączeniu Wełnowca do [[II Rzeczpospolita|Polski]], powołana w 1922 roku spółka [[Skarboferm]] przejęła akcje spółki [[Zakłady Hohenlohego|Hohenlohe-Werke]]{{odn|Historia...}}. 1 lipca 1961 roku w jedno przedsiębiorstwo połączono Zakłady Cynkowe Silesia w Wełnowcu i [[Huta Silesia|Zakłady Cynkowe Silesia]] w [[Świętochłowice|Świętochłowicach]]-[[Lipiny (Świętochłowice)|Lipinach]] pod nazwą Zakłady Cynkowe Silesia. W 1984 roku przemianowano przedsiębiorstwo na Zakłady Metalurgiczne Silesia{{odn|Rzewiczok|2016}}. Obecnie ZM Silesia jest spółką akcyjną z siedzibą przy ulicy Konduktorskiej 8 i zajmuje się przetwórstwem cynku |
W Wełnowcu rozwinęło się również [[hutnictwo]] cynku. Pierwsza huta cynku powstała w 1821 roku – ''Helena''{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}, a następna dwa lata później – ''August''. W 1870 roku (bądź 1 marca 1873{{odn|Rzewiczok|2016}}) roku uruchomiono [[Huta Hohenlohe|hutę ''Hohenlohe'']] (późniejsze Zakłady Cynkowe Silesia), a w 1889 roku powstała nowoczesna walcownia cynku{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. Wówczas huta ta była jedną z największych na terenie [[Górny Śląsk|Górnego Śląska]]{{odn|Rzewiczok|2016}}. Po włączeniu Wełnowca do [[II Rzeczpospolita|Polski]], powołana w 1922 roku spółka [[Skarboferm]] przejęła akcje spółki [[Zakłady Hohenlohego|Hohenlohe-Werke]]{{odn|Historia...}}. 1 lipca 1961 roku w jedno przedsiębiorstwo połączono Zakłady Cynkowe Silesia w Wełnowcu i [[Huta Silesia|Zakłady Cynkowe Silesia]] w [[Świętochłowice|Świętochłowicach]]-[[Lipiny (Świętochłowice)|Lipinach]] pod nazwą Zakłady Cynkowe Silesia. W 1984 roku przemianowano przedsiębiorstwo na Zakłady Metalurgiczne Silesia{{odn|Rzewiczok|2016}}. Obecnie ZM Silesia jest spółką akcyjną z siedzibą przy ulicy Konduktorskiej 8 i zajmuje się przetwórstwem cynku{{r|SilSA}}. |
||
[[Plik: |
[[Plik:FASING Group HQ in Katowice.jpg|link=https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:FASING_Group_HQ_in_Katowice.jpg|mały|lewo|Współczesna [[Grupa Kapitałowa Fasing|Grupy Fasing]] przy ul. Modelarskiej w Katowicach]] |
||
Nowe przedsiębiorstwa na terenie Wełnowca z innych branż powstały w latach dwudziestych XX wieku. Były to m.in.: fabryka chemiczna Sigma, Górnośląska Fabryka Czekolady, Pierników i Cukrów E. Vespera, Fabryka Mebli Stalowych E. Postułki, Fabryka Telefonów, odlewnia żelaza i zakłady spożywcze{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. Na obszarze gminy Wełnowiec powstały również następujące zakłady: Ericsson (po II wojnie Światowej: [[Bombardier Transportation (ZWUS) Polska|Zakłady Wytwórcze Urządzeń Sygnalizacyjnych]]), Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych Rapid i [[Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA]]{{odn|Historia...}}. W 1923 roku zaprzestano wydobycia węgla kamiennego z szybu ''Alfred''{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W latach powojennych w Wełnowcu rozwinął się przemysł poligraficzny i elektroniczny{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. W latach 1968–1970 przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 138 powstały zabudowania katowickich Zakładów Graficznych, które zlikwidowano w latach 90. XX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=112}}. |
Nowe przedsiębiorstwa na terenie Wełnowca z innych branż powstały w latach dwudziestych XX wieku. Były to m.in.: fabryka chemiczna Sigma, Górnośląska Fabryka Czekolady, Pierników i Cukrów E. Vespera, Fabryka Mebli Stalowych E. Postułki, Fabryka Telefonów, odlewnia żelaza i zakłady spożywcze{{odn|Szaraniec|1996|s=246}}. Na obszarze gminy Wełnowiec powstały również następujące zakłady: Ericsson (po II wojnie Światowej: [[Bombardier Transportation (ZWUS) Polska|Zakłady Wytwórcze Urządzeń Sygnalizacyjnych]]), Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych Rapid i [[Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA]]{{odn|Historia...}}. W 1923 roku zaprzestano wydobycia węgla kamiennego z szybu ''Alfred''{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W latach powojennych w Wełnowcu rozwinął się przemysł poligraficzny i elektroniczny{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. W latach 1968–1970 przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 138 powstały zabudowania katowickich Zakładów Graficznych, które zlikwidowano w latach 90. XX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=112}}. |
||
W związku z przemianami gospodarczo-ustrojowymi po 1989 roku przedsiębiorstwa na terenie dzielnicy sprywatyzowano bądź zlikwidowano. W tym czasie wygaszano produkcję w hucie cynku – hale hutnicze wyburzono w 2005 roku. W tym samym roku rozpoczęto również działania na rzecz powstania parku przemysłowego. Spółka Górnośląski Park Przemysłowy na granicy Katowic i [[Siemianowice Śląskie|Siemianowic Śląskich]] rozpoczęła przekształcanie terenów poprzemysłowych po hucie cynku w nowoczesny kompleks gospodarczy. Na tym terenie powstał kompleks biurowy GPP Business Park{{odn|Historia...}}. W 1992 roku w budynkach byłego Ośrodka Postępu Technicznego przy [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] powołano [[Międzynarodowe Targi Katowickie]], które organizowało liczne imprezy handlowo-wystawiennicze{{odn|Szaraniec|1996|s=249}}. Przy ulicy Modelarskiej 11 swoją siedzibę ma [[Grupa Kapitałowa Fasing|Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych FASING]], która jest jednym z największych producentów łańcuchów dla różnych branż przemysłu |
W związku z przemianami gospodarczo-ustrojowymi po 1989 roku przedsiębiorstwa na terenie dzielnicy sprywatyzowano bądź zlikwidowano. W tym czasie wygaszano produkcję w hucie cynku – hale hutnicze wyburzono w 2005 roku. W tym samym roku rozpoczęto również działania na rzecz powstania parku przemysłowego. Spółka Górnośląski Park Przemysłowy na granicy Katowic i [[Siemianowice Śląskie|Siemianowic Śląskich]] rozpoczęła przekształcanie terenów poprzemysłowych po hucie cynku w nowoczesny kompleks gospodarczy. Na tym terenie powstał kompleks biurowy GPP Business Park{{odn|Historia...}}. W 1992 roku w budynkach byłego Ośrodka Postępu Technicznego przy [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] powołano [[Międzynarodowe Targi Katowickie]], które organizowało liczne imprezy handlowo-wystawiennicze{{odn|Szaraniec|1996|s=249}}. Przy ulicy Modelarskiej 11 swoją siedzibę ma [[Grupa Kapitałowa Fasing|Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych FASING]], która jest jednym z największych producentów łańcuchów dla różnych branż przemysłu{{r|fas}}. |
||
[[Plik:Katowice - Ul. Józefowska 119 (Szpital).jpg|mały|Filia [[Katowickie Centrum Onkologii|szpitala im. St. Leszczyńskiego]]]] |
[[Plik:Katowice - Ul. Józefowska 119 (Szpital).jpg|mały|Filia [[Katowickie Centrum Onkologii|szpitala im. St. Leszczyńskiego]]]] |
||
W Wełnowcu funkcjonuje filia [[Katowickie Centrum Onkologii|szpitala im. Stanisława Leszczyńskiego]]. Budynek szpitala przy [[Ulica Józefowska w Katowicach|ulicy Józefowskiej]] 119 powstał na przełomie XIX i XX wieku jako szpital zakładowy dla pracowników wełnowieckiej huty ''Hohenlohe''. W latach międzywojennych funkcjonował tu Szpital Przemysłowy, a po II wojnie światowej Szpital Miejski nr 5, połączony w 1998 roku ze Szpitalem Miejskim nr 8{{odn|Bulsa|2018|s=107}}. |
W Wełnowcu funkcjonuje filia [[Katowickie Centrum Onkologii|szpitala im. Stanisława Leszczyńskiego]]. Budynek szpitala przy [[Ulica Józefowska w Katowicach|ulicy Józefowskiej]] 119 powstał na przełomie XIX i XX wieku jako szpital zakładowy dla pracowników wełnowieckiej huty ''Hohenlohe''. W latach międzywojennych funkcjonował tu Szpital Przemysłowy, a po II wojnie światowej Szpital Miejski nr 5, połączony w 1998 roku ze Szpitalem Miejskim nr 8{{odn|Bulsa|2018|s=107}}. |
||
W [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|dawnej siedzibie dyrekcji Zakładów Hohenlohego]] przy alei W. Korfantego ma swoją siedzibę Sąd Apelacyjny. Liczne przedsiębiorstwa w Wełnowcu są zlokalizowane również w rejonie ulicy Owocowej. Znajduje się tam m.in. placówka [[Główny Urząd Statystyczny|Urzędu Statystycznego]] w Katowicach{{odn|Szaraniec|1996|s=248}} oraz Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach [[Państwowa Inspekcja Pracy|Państwowej Inspekcji Pracy]] |
W [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|dawnej siedzibie dyrekcji Zakładów Hohenlohego]] przy alei W. Korfantego ma swoją siedzibę Sąd Apelacyjny. Liczne przedsiębiorstwa w Wełnowcu są zlokalizowane również w rejonie ulicy Owocowej. Znajduje się tam m.in. placówka [[Główny Urząd Statystyczny|Urzędu Statystycznego]] w Katowicach{{odn|Szaraniec|1996|s=248}} oraz Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach [[Państwowa Inspekcja Pracy|Państwowej Inspekcji Pracy]]{{r|PIP}}. Przy alei W. Korfantego 128 znajduje się placówka [[Poczta Polska|Poczty Polskiej]], znajdująca się w historycznym budynku z końca XIX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=116}}. Przy tej samej alei, pod numerem 191 mieści się Oddział [[Instytut Techniki Budowlanej|Śląskiego Instytutu Techniki Budowlanej]], który prowadzi prace badawcze w dziedzinie budownictwa i pokrewnych{{r|ITB}}. |
||
== Architektura i urbanistyka == |
== Architektura i urbanistyka == |
||
Początkowo rejon Wełnowca składał się z luźno zlokalizowanej zabudowy{{odn|Rzewiczok|2016}} i dopiero wraz z uruchomieniem zakładów przemysłowych w XIX wieku zaczęto budować domy mieszkalne dla robotników, początkowo wzdłuż drogi od istniejącego obecnie stawu hutniczego w kierunku [[Huta Laura (Siemianowice Śląskie)|Huty Laura]], po obu stronach dzisiejszej [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]]{{odn|Historia...}}. Przy nadanej w 1834 roku kopalni ''Alfred'' powstała [[Kolonia Alfred|kolonia robotnicza]] dla jej górników, natomiast w latach 50. XIX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=109}} na wysokości dzisiejszej ulicy M. Karłowicza powstała [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonia Fryderyka]]. W podobnym czasie powstała kolonia Ohringen, która znajdowała się w rejonie obecnej [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|ulicy Gnieźnieńskiej]]{{odn|Historia...}}. Pod koniec XIX wieku przy obecnej |
Początkowo rejon Wełnowca składał się z luźno zlokalizowanej zabudowy{{odn|Rzewiczok|2016}} i dopiero wraz z uruchomieniem zakładów przemysłowych w XIX wieku zaczęto budować domy mieszkalne dla robotników, początkowo wzdłuż drogi od istniejącego obecnie stawu hutniczego w kierunku [[Huta Laura (Siemianowice Śląskie)|Huty Laura]], po obu stronach dzisiejszej [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]]{{odn|Historia...}}. Przy nadanej w 1834 roku kopalni ''Alfred'' powstała [[Kolonia Alfred|kolonia robotnicza]] dla jej górników, natomiast w latach 50. XIX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=109}} na wysokości dzisiejszej ulicy M. Karłowicza powstała [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonia Fryderyka]]. W podobnym czasie powstała kolonia Ohringen, która znajdowała się w rejonie obecnej [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|ulicy Gnieźnieńskiej]]{{odn|Historia...}}. Pod koniec XIX wieku przy obecnej alei W. Korfantego 120 powstał wełnowiecki zajazd, określany również jako Fürtstliche Hüttenhasthaus (niem. ''Książęcy Zajazd Hutniczy''). W pierwszym ćwierćwieczu XX wieku został on rozbudowany na dom mieszkalny dla pracowników [[Zakłady Hohenlohego|Zakładów Hohenlohego]]{{odn|Bulsa|2018|s=115}}. |
||
W związku z przeniesieniem zarządu zakładów księcia Hohenlohego oraz powstania spółki akcyjnej [[Zakłady Hohenlohego|Hohenlohe-Werke]], w 1906{{odn|Bulsa|2018|s=109}} bądź w 1909 roku powstał [[Neoklasycyzm|neoklasycystyczny]] [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|gmach dla dyrekcji spółki]], natomiast dla inżynierów i urzędników osiedle willowe w rejonie alei W. Korfantego, ulicy Jesionowej i ulicy Cisowej. Założono również dzisiejszy [[Park Wełnowiecki w Katowicach|park Wełnowiecki]]{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W latach 90. XIX wieku{{odn|Rzewiczok|2016}} bądź około 1910 roku wybudowano, istniejące do dziś, budynki szybu ''Alfred''{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W 1927 roku wybudowano domy mieszkalne przy obecnej alei W. Korfantego 134 i 136, zaprojektowane przez [[Tadeusz Michejda (architekt)|Tadeusza Michejdę]]{{odn|Bulsa|2018|s=116}}. Na początku lat 30. XX wieku w rejonie dzisiejszych ulic: [[Ulica Józefowska w Katowicach|Józefowskiej]] i [[Ulica Bytomska w Katowicach|Bytomskiej]] powstała kolonia domów wojewódzkich, przeznaczona dla urzędników administracji państwowej{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. |
W związku z przeniesieniem zarządu zakładów księcia Hohenlohego oraz powstania spółki akcyjnej [[Zakłady Hohenlohego|Hohenlohe-Werke]], w 1906{{odn|Bulsa|2018|s=109}} bądź w 1909 roku powstał [[Neoklasycyzm|neoklasycystyczny]] [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|gmach dla dyrekcji spółki]], natomiast dla inżynierów i urzędników osiedle willowe w rejonie alei W. Korfantego, ulicy Jesionowej i ulicy Cisowej. Założono również dzisiejszy [[Park Wełnowiecki w Katowicach|park Wełnowiecki]]{{odn|Szaraniec|1996|s=244}}. W latach 90. XIX wieku{{odn|Rzewiczok|2016}} bądź około 1910 roku wybudowano, istniejące do dziś, budynki szybu ''Alfred''{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W 1927 roku wybudowano domy mieszkalne przy obecnej alei W. Korfantego 134 i 136, zaprojektowane przez [[Tadeusz Michejda (architekt)|Tadeusza Michejdę]]{{odn|Bulsa|2018|s=116}}. Na początku lat 30. XX wieku w rejonie dzisiejszych ulic: [[Ulica Józefowska w Katowicach|Józefowskiej]] i [[Ulica Bytomska w Katowicach|Bytomskiej]] powstała kolonia domów wojewódzkich, przeznaczona dla urzędników administracji państwowej{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. |
||
<center><gallery mode="packed" caption="Budynki przedwojenne na terenie Wełnowca"> |
<center><gallery mode="packed" caption="Budynki przedwojenne na terenie Wełnowca"> |
||
Linia 119: | Linia 118: | ||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
W latach powojennych z uwagi na sąsiedztwo huty cynku w rejonie alei W. Korfantego nie powstała w jej rejonie zabudowa mieszkalna{{odn|Bulsa|2018|s=112}}. Nowa zabudowa powstała natomiast w innych rejonach dzielnicy – nowoczesne budownictwo oddano do użytku w rejonie ulic: Jesionowej i Owocowej{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. Budynki te powstały w latach 70. i 80. XX wieku. W 1953 roku powstały domy mieszkalne na granicy Wełnowca i [[Józefowiec|Józefowca]], przy ulicy J. Dekerta 2, 4, 6 i 8. Pod koniec lat 50. XX wieku zaczęto budować pierwsze domy mieszkalne w rejonie ulicy Alfreda, a w latach 80. XX wieku zabudowę szeregową wzdłuż ulicy Promiennej. Z lat powojennych pochodzi również liczna, istniejąca obecnie zabudowa przemysłowa |
W latach powojennych z uwagi na sąsiedztwo huty cynku w rejonie alei W. Korfantego nie powstała w jej rejonie zabudowa mieszkalna{{odn|Bulsa|2018|s=112}}. Nowa zabudowa powstała natomiast w innych rejonach dzielnicy – nowoczesne budownictwo oddano do użytku w rejonie ulic: Jesionowej i Owocowej{{odn|Szaraniec|1996|s=248}}. Budynki te powstały w latach 70. i 80. XX wieku. W 1953 roku powstały domy mieszkalne na granicy Wełnowca i [[Józefowiec|Józefowca]], przy ulicy J. Dekerta 2, 4, 6 i 8. Pod koniec lat 50. XX wieku zaczęto budować pierwsze domy mieszkalne w rejonie ulicy Alfreda, a w latach 80. XX wieku zabudowę szeregową wzdłuż ulicy Promiennej. Z lat powojennych pochodzi również liczna, istniejąca obecnie zabudowa przemysłowa{{r|KB}}. |
||
Po 1989 roku nowa zabudowa powstawała głównie w północnej części Wełnowca. Od początku lat 90. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla w rejonie ulic: I. Daszyńskiego, J. Pietrusińskiego i T. Patalonga. Ostatnie domy powstały w 2008 roku. W latach 2008–2014{{r|KB}} powstała zabudowa kompleksu biurowego GPP Business Park przy ulicy Konduktorskiej |
Po 1989 roku nowa zabudowa powstawała głównie w północnej części Wełnowca. Od początku lat 90. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla w rejonie ulic: I. Daszyńskiego, J. Pietrusińskiego i T. Patalonga. Ostatnie domy powstały w 2008 roku. W latach 2008–2014{{r|KB}} powstała zabudowa kompleksu biurowego GPP Business Park przy ulicy Konduktorskiej{{r|GPP}}, natomiast w 2009 roku{{r|KB}} budynek handlowo-usługowy DL Atrium znajdujący się przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 138{{r|DL ATRIUM}}. W styczniu 2020 roku przy nim rozpoczęła się realizacja budynku biurowego DL Tower{{r|DL}}. W latach 2016–2018 w rejonie skrzyżowania ulic: [[Ulica Bytkowska w Katowicach|Bytkowskiej]] i [[Ulica Telewizyjna w Katowicach|Telewizyjnej]] powstał zespół budynków mieszkalnych Bytkowska Park, zawierających łącznie 242 mieszkania{{r|Byt}}. |
||
<center><gallery mode="packed" caption="Budynki powojenne na terenie Wełnowca"> |
<center><gallery mode="packed" caption="Budynki powojenne na terenie Wełnowca"> |
||
Linia 134: | Linia 133: | ||
[[Plik:Katowice - kolonia Alfred (12).jpg|mały|Zabudowa zabytkowej [[Kolonia Alfred|kolonii Alfred]]]] |
[[Plik:Katowice - kolonia Alfred (12).jpg|mały|Zabudowa zabytkowej [[Kolonia Alfred|kolonii Alfred]]]] |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 224.jpg|mały|Fragment założenia parkowego [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skweru Walentego Fojkisa]]]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 224.jpg|mały|Fragment założenia parkowego [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skweru Walentego Fojkisa]]]] |
||
Na terenie Wełnowca znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków |
Na terenie Wełnowca znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków{{r|NID}}, ponadto na obszarze Wełnowca był jeszcze jeden obiekt wpisany do rejestru w przeszłości, po czym został z niego skreślony i wyburzony{{r|WKZwykaz}}. Są to: |
||
* zabytkowy [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|'''budynek Sądu Apelacyjnego''']] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 117/119), wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1664/97 z 15 grudnia 1997 roku); ochroną objęty jest budynek wraz ze schodami |
* zabytkowy [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|'''budynek Sądu Apelacyjnego''']] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 117/119), wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1664/97 z 15 grudnia 1997 roku); ochroną objęty jest budynek wraz ze schodami{{r|RZK}}; |
||
* dawna hala pieców destylacyjnych w [[Huta Hohenlohe|Zakładach Metalurgicznych ''Silesia'']], przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 141, wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1385/89 z 30 maja 1989 roku), wzniesiona w 1913, w stylu modernizmu{{r|RZK}} – budynek ten skreślono z rejestru decyzją [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministra Kultury]] z 4 kwietnia 2005 roku i wyburzono |
* dawna hala pieców destylacyjnych w [[Huta Hohenlohe|Zakładach Metalurgicznych ''Silesia'']], przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 141, wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1385/89 z 30 maja 1989 roku), wzniesiona w 1913, w stylu modernizmu{{r|RZK}} – budynek ten skreślono z rejestru decyzją [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego|Ministra Kultury]] z 4 kwietnia 2005 roku i wyburzono{{r|WKZwykaz}}; |
||
* [[Kolonia Alfred|'''zabudowa szybu ''Alfred''''']] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 182 i 184, [[Plac Alfreda w Katowicach|plac Alfreda]] 1-13), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1228/78 z 19 sierpnia 1978 roku); teren wraz z obiektami dawnej kopalni ''Alfred'': lokomotywownia, warsztaty, kotłownia, maszynownia, nadszybie, łaźnia, cechownia, kuźnia, stajnia, dwa domy mieszkalne; budynki pochodzą z 1910, zostały wybudowane w stylu historyzmu i modernizmu; do rejestru wpisany został także starodrzew |
* [[Kolonia Alfred|'''zabudowa szybu ''Alfred''''']] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 182 i 184, [[Plac Alfreda w Katowicach|plac Alfreda]] 1-13), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1228/78 z 19 sierpnia 1978 roku); teren wraz z obiektami dawnej kopalni ''Alfred'': lokomotywownia, warsztaty, kotłownia, maszynownia, nadszybie, łaźnia, cechownia, kuźnia, stajnia, dwa domy mieszkalne; budynki pochodzą z 1910, zostały wybudowane w stylu historyzmu i modernizmu; do rejestru wpisany został także starodrzew{{r|WOCh}}; |
||
Poza wymienionymi wyżej zabytkowymi obiektami, na obszarze dzielnicy występują historyczne obiekty, z czego część z nich wpisano do [[Gminna ewidencja zabytków|gminnej ewidencji zabytków]] miasta Katowice, a także są chronione przepisami [[Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego|miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego]]. Wśród takich obiektów są m.in. kamienice przy [[Ulica Słoneczna w Katowicach|ulicy Słonecznej]] 3 i 9, ulicy Jesionowej 2 i 4/6/8 i [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 111/113, 115, 118, 120, 123, 124/126, 125, 127, 128, 131a, 133 i 134/136, [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonia Fryderyka]], [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościół NMP Wspomożenia Wiernych]], gmach Szkoły Podstawowej nr 51 przy ul. J. Dekerta 1 czy zabudowa wzdłuż ulicy M. Karłowicza. Strefą ochrony konserwatorskiej objęto kilka rejonów dzielnicy, tj.: zabudowę wzdłuż [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|ulicy Gnieźnieńskiej]] i ulicy Nowy Świat, rejon ulic: J. Dekerta, M. Karłowicza i Strażackiej, obszar kolonii Fryderyka, kolonię wojewódzką w rejonie [[Ulica Bytomska w Katowicach|ulic Bytomskiej]] i [[Ulica Józefowska w Katowicach|Józefowskiej]], [[Kolonia Alfred|kolonię Alfred]] i [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skwer W. Fojkisa]] |
Poza wymienionymi wyżej zabytkowymi obiektami, na obszarze dzielnicy występują historyczne obiekty, z czego część z nich wpisano do [[Gminna ewidencja zabytków|gminnej ewidencji zabytków]] miasta Katowice, a także są chronione przepisami [[Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego|miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego]]. Wśród takich obiektów są m.in. kamienice przy [[Ulica Słoneczna w Katowicach|ulicy Słonecznej]] 3 i 9, ulicy Jesionowej 2 i 4/6/8 i [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 111/113, 115, 118, 120, 123, 124/126, 125, 127, 128, 131a, 133 i 134/136, [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonia Fryderyka]], [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościół NMP Wspomożenia Wiernych]], gmach Szkoły Podstawowej nr 51 przy ul. J. Dekerta 1 czy zabudowa wzdłuż ulicy M. Karłowicza. Strefą ochrony konserwatorskiej objęto kilka rejonów dzielnicy, tj.: zabudowę wzdłuż [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|ulicy Gnieźnieńskiej]] i ulicy Nowy Świat, rejon ulic: J. Dekerta, M. Karłowicza i Strażackiej, obszar kolonii Fryderyka, kolonię wojewódzką w rejonie [[Ulica Bytomska w Katowicach|ulic Bytomskiej]] i [[Ulica Józefowska w Katowicach|Józefowskiej]], [[Kolonia Alfred|kolonię Alfred]] i [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skwer W. Fojkisa]]{{r|EmapaZab}}. |
||
pośród historycznych budynków w Wełnowcu, do cenniejszych należą następujące z nich: |
pośród historycznych budynków w Wełnowcu, do cenniejszych należą następujące z nich: |
||
* zabudowa mieszkaniowa tzw. [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonii Fryderyka]] z końca XIX wieku |
* zabudowa mieszkaniowa tzw. [[Kolonia Fryderyka (Katowice)|kolonii Fryderyka]] z końca XIX wieku{{r|iso73}}; |
||
* zabytkowe budynki mieszkalne ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 118, 120, 124/126, 128, 123, 125, 127, 131, 133 i 134/136) |
* zabytkowe budynki mieszkalne ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 118, 120, 124/126, 128, 123, 125, 127, 131, 133 i 134/136){{r|iso88}}; |
||
* [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościół pw. NMP Wspomożenia Wiernych]] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 121/1){{r|iso88}}; zaadaptowany z byłej hali produkcyjnej huty, przebudowany w roku 1930; |
* [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościół pw. NMP Wspomożenia Wiernych]] ([[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]] 121/1){{r|iso88}}; zaadaptowany z byłej hali produkcyjnej huty, przebudowany w roku 1930; |
||
* założenie parkowe [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skweru Walentego Fojkisa]] wraz z istniejącą zielenią wysoką, obiektami małej architektury, pomnikiem poległych, zmarłych weteranów powstań śląskich 1929, 1939, 1945 oraz obiektami budowli ochronnych |
* założenie parkowe [[Skwer Walentego Fojkisa w Katowicach|skweru Walentego Fojkisa]] wraz z istniejącą zielenią wysoką, obiektami małej architektury, pomnikiem poległych, zmarłych weteranów powstań śląskich 1929, 1939, 1945 oraz obiektami budowli ochronnych{{r|iso82}}; |
||
* zespół [[Katowickie Centrum Onkologii|Szpitala Miejskiego]] ([[Ulica Józefowska w Katowicach|ulica Józefowska]] 119); w granicach zespołu znajdują się: główny murowany czterokondygnacyjny budynek dawnego [[szpital]]a hutniczego z przełomu XIX i XX wieku, przebudowany w latach międzywojennych, ogród, ogrodzenie od strony zachodniej i południowej z [[tynk]]owanego muru ceglanego{{r|iso82}}. |
* zespół [[Katowickie Centrum Onkologii|Szpitala Miejskiego]] ([[Ulica Józefowska w Katowicach|ulica Józefowska]] 119); w granicach zespołu znajdują się: główny murowany czterokondygnacyjny budynek dawnego [[szpital]]a hutniczego z przełomu XIX i XX wieku, przebudowany w latach międzywojennych, ogród, ogrodzenie od strony zachodniej i południowej z [[tynk]]owanego muru ceglanego{{r|iso82}}. |
||
== Transport == |
== Transport == |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 219.jpg|thumb|[[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|Aleja W. Korfantego]] na wysokości ulicy M. Karłowicza]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 219.jpg|thumb|[[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|Aleja W. Korfantego]] na wysokości ulicy M. Karłowicza]] |
||
Główną osią komunikacyjną w Wełnowcu jest [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]]. Trasa ta w XIX wieku w kierunku południowym prowadziła do [[Katowice|Katowic]], natomiast na północ do kopalni ''Alfred'', a stamtąd do [[Huta Laura (Siemianowice Śląskie)|Huty Laura]] ([[Siemianowice Śląskie|Siemianowic Śląskich]]) i [[Chorzów|Chorzowa]] ([[Chorzów Stary|Starego]]). Przy niej znajdowało się część zakładów Hohenlohego i domy mieszkalne, a sam przebieg był prawie prostolinijny prócz fragmentu na wysokości dzisiejszego [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościoła Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych]], gdzie w przeszłości droga omijała wielki piec huty żelaza ''Hohenlohe''{{odn|Bulsa|2018|s=108}}. Jest to [[droga powiatowa]] o [[Droga klasy Z|klasie drogi zbiorczej]] |
Główną osią komunikacyjną w Wełnowcu jest [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|aleja W. Korfantego]]. Trasa ta w XIX wieku w kierunku południowym prowadziła do [[Katowice|Katowic]], natomiast na północ do kopalni ''Alfred'', a stamtąd do [[Huta Laura (Siemianowice Śląskie)|Huty Laura]] ([[Siemianowice Śląskie|Siemianowic Śląskich]]) i [[Chorzów|Chorzowa]] ([[Chorzów Stary|Starego]]). Przy niej znajdowało się część zakładów Hohenlohego i domy mieszkalne, a sam przebieg był prawie prostolinijny prócz fragmentu na wysokości dzisiejszego [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościoła Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych]], gdzie w przeszłości droga omijała wielki piec huty żelaza ''Hohenlohe''{{odn|Bulsa|2018|s=108}}. Jest to [[droga powiatowa]] o [[Droga klasy Z|klasie drogi zbiorczej]]{{r|KlDr}}. Biegnie ona południkowo i zapewnia ona połączenie w kierunku południowym z [[Koszutka|Koszutką]] i [[Śródmieście (Katowice)|Śródmieściem]], natomiast na północ z [[Siemianowice Śląskie|Siemianowicami Śląskimi]]{{r|OSM}}. Przez Wełnowiec przebiega również część ulic{{r|OSM}}: [[Ulica Bytkowska w Katowicach|Bytkowskiej]] (północna część{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}; [[droga gminna]] o klasie drogi zbiorczej{{r|KlDr}}; łączy Wełnowiec z [[Dąb (Katowice)|Dębem]] na południu i Siemianowicami Śląskimi-[[Bytków|Bytkowem]] na północy), [[Ulica Józefowska w Katowicach|Józefowskiej]] (północna część{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}; droga powiatowa o [[Droga klasy L|klasie drogi lokalnej]]{{r|KlDr}}; łączy z [[Józefowiec|Józefowcem]] w kierunku południowym) [[Ulica Słoneczna w Katowicach|Słonecznej]] (wschodnia część na granicy z Koszutką{{r|OSM}}; droga gminna o klasie drogi lokalnej{{r|KlDr}}; łączy dzielnicę z Józefowcem). Na granicy Wełnowca i Siemianowic Śląskich przebiega [[Ulica Telewizyjna w Katowicach|ulica Telewizyjna]], która w kierunku zachodnim kieruje się dalej przez [[Węzłowiec]] do [[Chorzów Stary|Chorzowa Starego]], natomiast na wschód do Siemianowic Śląskich. Do pozostałych ważniejszych ulic na terenie Wełnowca należą ulice{{r|OSM}}: [[Ulica Bytomska w Katowicach|Bytomska]] (na granicy Józefowca i Wełnowca{{odn|Szaraniec|1996|s=243}}; droga gminna o klasie drogi lokalnej{{r|KlDr}}) i [[Ulica Gnieźnieńska w Katowicach|Gnieźnieńska]]{{r|OSM}} (droga powiatowa o klasie drogi lokalnej{{r|KlDr}}). |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec II (20).jpg|mały|lewo|[[Ulica Józefowska w Katowicach|Ulica Józefowska]] w Wełnowcu]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec II (20).jpg|mały|lewo|[[Ulica Józefowska w Katowicach|Ulica Józefowska]] w Wełnowcu]] |
||
Przez obszar Wełnowca nie przebiega żadna [[linia kolejowa]], lecz w przeszłości równolegle do granicy Józefowca z Wełnowcem ciągnęła się bocznica łącząca [[Katowice (stacja kolejowa)|Katowice]] z obecną stacją techniczną [[Katowice Dąbrówka Mała]]. Linia ta od południa w kierunku północnym biegła równolegle do ulicy C.K. Norwida, po czym skręcała na wschód, przecinając na wysokości [[Grupa Kapitałowa Fasing|zakładów Fasing]] aleję W. Korfantego i ulicę Konduktorską |
Przez obszar Wełnowca nie przebiega żadna [[linia kolejowa]], lecz w przeszłości równolegle do granicy Józefowca z Wełnowcem ciągnęła się bocznica łącząca [[Katowice (stacja kolejowa)|Katowice]] z obecną stacją techniczną [[Katowice Dąbrówka Mała]]. Linia ta od południa w kierunku północnym biegła równolegle do ulicy C.K. Norwida, po czym skręcała na wschód, przecinając na wysokości [[Grupa Kapitałowa Fasing|zakładów Fasing]] aleję W. Korfantego i ulicę Konduktorską{{r|OBK}}. Linia ta została oddana do użytku 1 grudnia 1859 roku jako [[Kolej normalnotorowa|linia normalnotorowa]] wykorzystywana w ruchu towarowym. Rozbiórka linii została przeprowadzona w 1992 roku{{r|L1}}. |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 077.jpg|mały|Linia tramwajowa w Wełnowcu wzdłuż alei W. Korfantego w pobliżu [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|budynku Sądu Apelacyjnego]]]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 077.jpg|mały|Linia tramwajowa w Wełnowcu wzdłuż alei W. Korfantego w pobliżu [[Gmach Sądu Apelacyjnego przy alei Korfantego w Katowicach|budynku Sądu Apelacyjnego]]]] |
||
Przez Wełnowiec, wzdłuż alei W. Korfantego, przebiega linia tramwajowa. Jej początki sięgają końca XIX wieku, kiedy to o koncesję na budowę wąskotorowej linii tramwaju parowego [[Chorzów|Królewska Huta]] – Dąb – Katowice – Wełnowiec – Huta Laura wystąpiła berlińska spółka Kramer & Co. Wkrótce po uzyskaniu koncesji, 23 marca 1896 roku zrealizowano pierwszy odcinek, tj. [[Huta Marta]] (na wysokości obecnego [[Rondo gen. Jerzego Ziętka w Katowicach|ronda gen. Ziętka]]) – Wełnowiec – Huta Laura oddano do użytku 30 grudnia 1896 roku. Wkrótce linię tę zelektryfikowano |
Przez Wełnowiec, wzdłuż alei W. Korfantego, przebiega linia tramwajowa. Jej początki sięgają końca XIX wieku, kiedy to o koncesję na budowę wąskotorowej linii tramwaju parowego [[Chorzów|Królewska Huta]] – Dąb – Katowice – Wełnowiec – Huta Laura wystąpiła berlińska spółka Kramer & Co. Wkrótce po uzyskaniu koncesji, 23 marca 1896 roku zrealizowano pierwszy odcinek, tj. [[Huta Marta]] (na wysokości obecnego [[Rondo gen. Jerzego Ziętka w Katowicach|ronda gen. Ziętka]]) – Wełnowiec – Huta Laura oddano do użytku 30 grudnia 1896 roku. Wkrótce linię tę zelektryfikowano{{r|Nadolski}}. 25 lipca 1900 roku oddano do użytku linię łączącą Hutę Laura z Królewską Hutą (Chorzowem), biegnącą wzdłuż obecnej ulicy Telewizyjnej. Linię tę zlikwidowano 1 stycznia 2009 roku, a na niej kursowała linia tramwajowa nr 12{{r|Halor}}. W październiku 1942 roku w rejonie obecnego [[Plac Alfreda w Katowicach|placu Alfreda]] oddano do użytku tymczasową pętlę tramwajową którą potem rozebrano, a nową wybudowano w 1956 roku w obecnym miejscu{{odn|Bulsa|2018|s=113}}. Obecnie, według stanu z lutego 2021 roku, przez Wełnowiec kursują dwie linie tramwajowe: 13 i 16, o średniej częstotliwości w dniach roboczych w godzinach szczytu ośmiu kursów w jedną stronę na dobę. Linie te łączą Wełnowiec w kierunku północnym z [[Plac Alfreda w Katowicach|placem Alfreda]] i [[Plac Piotra Skargi w Siemianowicach Śląskich|placem P. Skargi]] w Siemianowicach Śląskich, natomiast w kierunku południowym z [[Plac Wolności w Katowicach|placem Wolności]] w [[Śródmieście (Katowice)|Śródmieściu]] Katowic i pętlą tramwajową w Katowicach-[[Brynów|Brynowie]] ([[centrum przesiadkowe Katowice Brynów]]) przez [[Koszutka|Koszutkę]]{{r|ZTMRJ}}. |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec II (11).jpg|mały|Stacja rowerów miejskich [[City by bike]] Bytomska-Józefowska przy skwerze ks. B. Kałuży |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec II (11).jpg|mały|lewo|Stacja rowerów miejskich [[City by bike]] Bytomska-Józefowska przy skwerze ks. B. Kałuży]] |
||
Pierwsze połączenia autobusowe kursujące przez Wełnowiec uruchomiono w latach 20. XX wieku. Wówczas to 22 października 1927 roku spółka [[Śląskie Kolejki|Schlesische Kleinbahn]] uruchomiła cogodzinne połączenia na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów – [[Bytom]]. W 1929 roku autobusy powstałej rok wcześniej spółki Towarzystwo Komunikacji Samochodami prowadziły połączenia m.in. na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów (Stary) – Królewska Huta – Bytom. Spółka ta ze względu na dużą konkurencję w 1934 roku została postawiona w stan likwidacji. 1 listopada 1929 roku rozpoczął działalność komunalny związek celowy [[Śląskie Linie Autobusowe]], które uruchomiło pierwsze połączenie na trasie Katowice – Siemianowice{{r|Nadolski}}. Obecnie, według stanu z połowy lutego 2021 roku, organizatorem transportu zbiorowego w Wełnowcu jest [[Zarząd Transportu Metropolitalnego]]. Na terenie Wełnowca znajduje się 7 przystanków: Bytkowska Centrum Targowe, Telewizja Katowice, Wełnowiec Gnieźnieńska, Wełnowiec GPP BUSINESS PARK, Wełnowiec Kościół, Wełnowiec Plac Alfreda i Wełnowiec Poczta. Z przystanku Wełnowiec Plac Alfreda kursuje 7 linii autobusowych, zapewniających połączenie Wełnowca z innymi dzielnicami Katowic i miastami [[Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia|Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii]]{{r|ZTMRJ}}. |
Pierwsze połączenia autobusowe kursujące przez Wełnowiec uruchomiono w latach 20. XX wieku. Wówczas to 22 października 1927 roku spółka [[Śląskie Kolejki|Schlesische Kleinbahn]] uruchomiła cogodzinne połączenia na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów – [[Bytom]]. W 1929 roku autobusy powstałej rok wcześniej spółki Towarzystwo Komunikacji Samochodami prowadziły połączenia m.in. na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów (Stary) – Królewska Huta – Bytom. Spółka ta ze względu na dużą konkurencję w 1934 roku została postawiona w stan likwidacji. 1 listopada 1929 roku rozpoczął działalność komunalny związek celowy [[Śląskie Linie Autobusowe]], które uruchomiło pierwsze połączenie na trasie Katowice – Siemianowice{{r|Nadolski}}. Obecnie, według stanu z połowy lutego 2021 roku, organizatorem transportu zbiorowego w Wełnowcu jest [[Zarząd Transportu Metropolitalnego]]. Na terenie Wełnowca znajduje się 7 przystanków: Bytkowska Centrum Targowe, Telewizja Katowice, Wełnowiec Gnieźnieńska, Wełnowiec GPP BUSINESS PARK, Wełnowiec Kościół, Wełnowiec Plac Alfreda i Wełnowiec Poczta. Z przystanku Wełnowiec Plac Alfreda kursuje 7 linii autobusowych, zapewniających połączenie Wełnowca z innymi dzielnicami Katowic i miastami [[Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia|Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii]]{{r|ZTMRJ}}. |
||
W Wełnowcu wydzielone [[Droga dla rowerów|trasy rowerowe]] prowadzą wzdłuż ulicy Konduktorskiej, alei W. Korfantego (północna część), [[Ulica Telewizyjna w Katowicach|ulicy Telewizyjnej]] i [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] (północna część) |
W Wełnowcu wydzielone [[Droga dla rowerów|trasy rowerowe]] prowadzą wzdłuż ulicy Konduktorskiej, alei W. Korfantego (północna część), [[Ulica Telewizyjna w Katowicach|ulicy Telewizyjnej]] i [[Ulica Bytkowska w Katowicach|ulicy Bytkowskiej]] (północna część){{r|ScR}}. Nie przebiegają natomiast przez dzielnicę żadne oznaczone [[Szlak rowerowy|szlaki rowerowe]]{{r|KatonRower}}. Znajdują się tu natomiast dwie stacje rowerów miejskich [[City by bike]]: Bytomska-Józefowska i GPP Business Park{{r|CityBB}}. |
||
== Oświata == |
== Oświata == |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 228.jpg|mały|Gmach Szkoły Podstawowej nr 17 im. T. Kościuszki przy ulicy J. Dekerta]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 228.jpg|mały|Gmach Szkoły Podstawowej nr 17 im. T. Kościuszki przy ulicy J. Dekerta]] |
||
Pierwotnie dzieci z Wełnowca uczęszczały do szkoły przy [[Kościół św. Michała Archanioła w Siemianowicach Śląskich|michałkowickim kościele]]. Pierwszy budynek szkoły w Wełnowcu, zlokalizowany na skrzyżowaniu dzisiejszej [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] i M. Karłowicza, powstał w 1830 roku{{odn|Rzewiczok|2016}}. Był to wówczas obiekt murowany i obecnie nie istnieje. W 1922 roku po włączeniu Wełnowca do [[II Rzeczpospolita|Polski]] placówka ta stała się szkołą polską. Otrzymała ona wówczas nazwę Publicznej Szkoły Powszechnej nr 1. W tamtym czasie działała też klasa niemieckojęzyczna |
Pierwotnie dzieci z Wełnowca uczęszczały do szkoły przy [[Kościół św. Michała Archanioła w Siemianowicach Śląskich|michałkowickim kościele]]. Pierwszy budynek szkoły w Wełnowcu, zlokalizowany na skrzyżowaniu dzisiejszej [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] i M. Karłowicza, powstał w 1830 roku{{odn|Rzewiczok|2016}}. Był to wówczas obiekt murowany i obecnie nie istnieje. W 1922 roku po włączeniu Wełnowca do [[II Rzeczpospolita|Polski]] placówka ta stała się szkołą polską. Otrzymała ona wówczas nazwę Publicznej Szkoły Powszechnej nr 1. W tamtym czasie działała też klasa niemieckojęzyczna{{r|SP17hist}}. W 1925 roku szkoła ta otrzymała imię [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]]. Z uwagi na przepełnienie budynku, w lutym 1939 roku szkołę przeniesiono do nowego budynku, powstałego w [[Styl międzynarodowy|stylu funkcjonalizmu]], przy dzisiejszej ulicy J. Dekerta. Od 1951 roku była to Szkoła Podstawowa nr 51 w Katowicach, a w 1978 roku otrzymała patrona – Tadeusza Kościuszkę{{odn|Rzewiczok|2016}}. |
||
Prócz powyższej szkoły, na obszarze Wełnowca przy alei W. Korfantego 141 działa Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach. Jest to szkoła niepubliczna posiadająca uprawnienia szkoły publicznej, prowadzona przez Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Katowicach |
Prócz powyższej szkoły, na obszarze Wełnowca przy alei W. Korfantego 141 działa Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach. Jest to szkoła niepubliczna posiadająca uprawnienia szkoły publicznej, prowadzona przez Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Katowicach{{r|rsz}}. W ramach spółki Oświata i Biznes, również przy alei W. Korfantego 141 działa szereg ośrodków szkolenia dla różnych grup zawodowych, w tym dla branży transportowej i oświatowej{{r|Firma}}. |
||
Pod koniec XIX wieku przy obecnej alei W. Korfantego 127 znajdowała się ochronka. Przed I wojną światową funkcjonowała ona jako Spielhaus, czyli miejsce dla dzieci przedszkolnych{{odn|Bulsa|2018|s=118}}. Obecnie jedynym punktem edukacji przedszkolnej jest Żłobek i Przedszkole Kraina Odkrywcy, znajdujący się przy alei W. Korfantego 138 |
Pod koniec XIX wieku przy obecnej alei W. Korfantego 127 znajdowała się ochronka. Przed I wojną światową funkcjonowała ona jako Spielhaus, czyli miejsce dla dzieci przedszkolnych{{odn|Bulsa|2018|s=118}}. Obecnie jedynym punktem edukacji przedszkolnej jest Żłobek i Przedszkole Kraina Odkrywcy, znajdujący się przy alei W. Korfantego 138{{r|żlo}}. |
||
== Sport i rekreacja == |
== Sport i rekreacja == |
||
Na terenie Wełnowca przy ulicy Alfreda 1 znajduje się Ośrodek Sportowy Kolejarz zarządzany przez [[Ośrodek Sportu i Rekreacji|Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji]] w Katowicach. Składają się na niego: hala sportowa z drewnianym boiskiem do piłki siatkowej i ręcznej, sala do szermierki, siłownia wewnętrzna, sala konferencyjna, boiska, szatnie i parking |
Na terenie Wełnowca przy ulicy Alfreda 1 znajduje się Ośrodek Sportowy Kolejarz zarządzany przez [[Ośrodek Sportu i Rekreacji|Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji]] w Katowicach. Składają się na niego: hala sportowa z drewnianym boiskiem do piłki siatkowej i ręcznej, sala do szermierki, siłownia wewnętrzna, sala konferencyjna, boiska, szatnie i parking{{r|mosir}}. Z tego kompleksu korzysta [[Sport w Katowicach#Kolejarz Katowice|Klub Sportowy Kolejarz 24 Katowice]], założony w maju 1924 roku z inicjatywy Stanisława Nogaja i Edmunda Zellera. Obecna nazwa klubu funkcjonuje od 1957 roku i był to pierwszy wielosekcyjny polski klub sportowy w Katowicach, spośród których obecnie prowadzone są sekcje: [[badminton]]a (od 1978 roku), [[Piłka nożna|piłki nożnej]] (lata 1924–1929 i od 1945 roku) oraz [[Szermierka|szermierki]]{{r|mhk}}. W sezonie 2020/21 seniorska kadra piłkarzy rozgrywała swoje mecze w [[Klasa A w piłce nożnej|klasie A]], w grupie Katowice{{r|KSKol}}. W 2010 roku na na<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (POWTÓRZENIE?) --> bazie sekcji badmintonowej wyodrębnionej z Klubu Sportowego Kolejarz 24 Katowice powołano Badmintonowy Klub Sportowy Kolejarz Katowice{{r|bks}}. |
||
Początki działalności sportowej w rejonie Wełnowca sięgają początków XX wieku, które początkowo były pod wpływami niemieckimi. Wówczas to działał ruch gimnastyczny Turnverein, a także Klub Cyklistów (Radfahrer Verein) |
Początki działalności sportowej w rejonie Wełnowca sięgają początków XX wieku, które początkowo były pod wpływami niemieckimi. Wówczas to działał ruch gimnastyczny Turnverein, a także Klub Cyklistów (Radfahrer Verein){{r|MHKw}}. Dnia 30 marca 1924 roku byli działacze gniazda Dąb-Józefowiec powołali Towarzystwo Gimnastyczne ''Sokół'' Wełnowiec, które było gniazdem w okręgu siemianowickim Dzielnicy Śląskiej [[Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce|Związku Towarzystw Gimnastycznych ''Sokół'' w Polsce]]. W 1935 roku gniazdo liczyło 140 członków. Uprawiano w nim [[Lekkoatletyka|lekką atletykę]] i gimnastykę przyrządową{{r|MHKt}}. |
||
Przy szybie ''Agnieszka'' powołano Klub Sportowy ''25'', w którym grała drużyna piłki nożnej |
Przy szybie ''Agnieszka'' powołano Klub Sportowy ''25'', w którym grała drużyna piłki nożnej{{r|MHKd}}. Ponadto w latach międzywojennych działały: KS Haller, KS Powstaniec, RKS Siła Wełnowiec (sekcja piłki nożnej i ręcznej{{r|MHKs}}), Towarzystwo Cyklistów ''Sport'', KS Hetman i jedyny niemiecki klub w Wełnowcu: Freier Schachverein{{r|MHKw}}. W latach 1935–1939 Strzelec Wełnowiec był klubem sportowym, w którym działały sekcje [[boks]]u, ciężkiej atletyki, gier sportowych, [[Kolarstwo|kolarstwa]], lekkoatletyki, [[Narciarstwo|narciarstwa]] i [[Tenis stołowy|tenisa stołowego]]{{r|MHKs}}. |
||
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] jedynym w Wełnowcu klubem był funkcjonujący pod patronatem koncernu Hohenlohe klub Hohenlohehütter Turn- und Sportverein{{r|MHKw}}. Po II wojnie światowej funkcjonował jako [[Orzeł Wełnowiec]]. W 1949 roku skupiał 375 członków. Prowadził różne sekcje, z czego piłkę nożną w latach 1920–1939 i 1945–1962 oraz zapasy w latach 1945–1962 |
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] jedynym w Wełnowcu klubem był funkcjonujący pod patronatem koncernu Hohenlohe klub Hohenlohehütter Turn- und Sportverein{{r|MHKw}}. Po II wojnie światowej funkcjonował jako [[Orzeł Wełnowiec]]. W 1949 roku skupiał 375 członków. Prowadził różne sekcje, z czego piłkę nożną w latach 1920–1939 i 1945–1962 oraz zapasy w latach 1945–1962{{r|MHKo}}. W latach powojennych dział też klub Rapid Wełnowiec, działający pod patronatem Fabryki Narzędzi Górniczych. W 1957 roku liczył on 146 członków. Prowadził m.in. sekcję siatkówki w latach 1959–1963{{r|MHKr}}. W 1963 roku uległ fuzji z Orłem Wełnowiec. W 1964 roku Orzeł i Rapid wszedł w struktury klubu [[GKS Katowice (piłka nożna)|GKS Katowice]]. Rok później do Wełnowca przeniosła się sekcja piłki nożnej Kolejarza 24 Katowice{{r|MHKw}}. |
||
== Religia == |
== Religia == |
||
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 109.jpg|mały|[[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|Kościół parafialny]] [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|parafii NMP Wspomożenia Wiernych]]]] |
[[Plik:Wełnowiec-Józefowiec 109.jpg|mały|[[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|Kościół parafialny]] [[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|parafii NMP Wspomożenia Wiernych]]]] |
||
{{Osobny artykuł|Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach}} |
{{Osobny artykuł|Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach}} |
||
Pierwotnie wierni rzymskokatoliccy z Wełnowca przynależeli do [[Parafia św. Michała Archanioła w Michałkowicach|wspólnoty parafialnej św. Michała Archanioła]] w [[Michałkowice|Michałkowicach]]{{odn|Bulsa|2018|s=117}}. W pierwszej połowie XIX wieku w Wełnowcu mieszkało 1168 katolików, 68 ewangelików i 4 żydów{{odn|Rzewiczok|2016}}. W 1919 roku zaczęto budowę [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościoła]] przekształcając budynek z początku XIX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=118}}, który do tej pory pełnił rolę odlewni żelaza, magazynu i sklepu, a podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] obozu jenieckiego dla jeńców rosyjskich{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W 1920 roku kościół poświęcił ks. proboszcz Maksymilian Gerlich z parafii w Michałkowicach, z której to parafii wydzielił się Wełnowiec |
Pierwotnie wierni rzymskokatoliccy z Wełnowca przynależeli do [[Parafia św. Michała Archanioła w Michałkowicach|wspólnoty parafialnej św. Michała Archanioła]] w [[Michałkowice|Michałkowicach]]{{odn|Bulsa|2018|s=117}}. W pierwszej połowie XIX wieku w Wełnowcu mieszkało 1168 katolików, 68 ewangelików i 4 żydów{{odn|Rzewiczok|2016}}. W 1919 roku zaczęto budowę [[Kościół Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|kościoła]] przekształcając budynek z początku XIX wieku{{odn|Bulsa|2018|s=118}}, który do tej pory pełnił rolę odlewni żelaza, magazynu i sklepu, a podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] obozu jenieckiego dla jeńców rosyjskich{{odn|Bulsa|2018|s=109}}. W 1920 roku kościół poświęcił ks. proboszcz Maksymilian Gerlich z parafii w Michałkowicach, z której to parafii wydzielił się Wełnowiec. Obecny kształt budynek uzyskał po przebudowie w 1930 roku. W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Bożej z macierzystego [[Kościół św. Michała Archanioła w Siemianowicach Śląskich|kościoła michałkowickiego]]. Obraz pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku. Obecnie, w wyniku przeprowadzonych w 2001 roku prac konserwatorskich, przywrócono jego pierwotny wygląd{{odn|Bulsa|2018|s=118}}{{r|nmp}}. |
||
[[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|Rzymskokatolicka parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych]] pozostaje największą wspólnotą parafialną w Wełnowcu. Swoim zasięgiem parafia obejmuje cały Wełnowiec, a także część [[Osiedle Juliana Tuwima|osiedla J. Tuwima w Siemianowicach Śląskich]] |
[[Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Katowicach|Rzymskokatolicka parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych]] pozostaje największą wspólnotą parafialną w Wełnowcu. Swoim zasięgiem parafia obejmuje cały Wełnowiec, a także część [[Osiedle Juliana Tuwima|osiedla J. Tuwima w Siemianowicach Śląskich]]{{r|nmp}}. Jest ona częścią [[Dekanat Katowice-Załęże|dekanatu Katowice-Załęże]] w [[Archidiecezja katowicka|archidiecezji katowickiej]]. Siedziba parafii znajduje się przy [[Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach|alei W. Korfantego]] 121/1{{r|nmp-kontakt}}. W 2015 roku parafia liczyła około 3,9 tysiąca wiernych{{r|archi}}. |
||
== Uwagi == |
|||
{{Uwagi |
|||
|Rze=Według innego źródła{{odn|Rzewiczok|2016}} budynek Urzędu został wyburzony prawdopodobnie na przełomie lat 70. x 80. XX wieku. |
|||
}} |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy |
{{Przypisy| |
||
<ref name="archi">{{cytuj stronę|url=https://web.archive.org/web/20150418153731/http://www.archidiecezja.katowice.pl/index.php/archidiecezja/parafie/43-archidiecezja/parafie/1237-wenowiec-najwitszej-maryi-panny-wspomoenia-wiernych|tytuł=Katowice-Wełnowiec, Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych|autor=Archidiecezja katowicka|opublikowany=www.archidiecezja.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="bks">{{cytuj stronę|url=http://bkskolejarzkatowice.pl/o-nas|tytuł=O nas|autor=Badmintonowy Klub Sportowy „Kolejarz” Katowice|opublikowany=bkskolejarzkatowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="Byt">{{cytuj stronę|url=https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/bytkowska-park,b11556|tytuł=Bytkowska Park|autor=Urbanity|opublikowany=www.urbanity.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="CityBB">{{cytuj stronę|url=https://citybybike.pl/mapa-stacji/|tytuł=City by bike. Mapa stacji|opublikowany=citybybike.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-01}}</ref> |
|||
<ref name="DL">{{cytuj stronę|url=https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/dl-center-point-iii,b15796|tytuł=DL Tower|autor=Urbanity|opublikowany=www.urbanity.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="DL ATRIUM">{{cytuj stronę|url=https://dlinvest.pl/portfolio/dl-atrium/|tytuł=DL ATRIUM|autor=DL INVEST GROUP S.A|opublikowany=dlinvest.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="EmapaZab">{{cytuj stronę|url=http://emapa.katowice.eu/jarc-gui/views/main.xhtml|tytuł=Zabytki|autor=Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej|opublikowany=emapa.katowice.eu|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="fas">{{cytuj stronę|url=http://www.fasing.pl/kontakt|tytuł=Kontakt|autor=Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A|opublikowany=www.fasing.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="Firma">{{cytuj stronę|url=http://www.oswiata.slask.pl/firma,c,1|tytuł=Firma|autor=OŚWIATA i BIZNES Sp. z o.o|opublikowany=www.oswiata.slask.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="FJB">{{cytuj|autor=Friedrich Justin Bertuch|tytuł=Allgemeine geographische Ephemeriden|data=1812|data dostępu=2021-02-10|wolumin=37|wydawca=Verlag des Landes-Industrie-Comptoirs|s=476|url=https://books.google.de/books?id=VNsgx2AvQoUC|język=de}}</ref> |
|||
<ref name="Geoportal">{{cytuj stronę|url=https://mapy.geoportal.gov.pl/imap/Imgp_2.html|tytuł=Geoportal krajowy|opublikowany=geoportal.gov.pl|język=pl|data dostępu=2021-01-31}}</ref> |
|||
<ref name="GPP">{{cytuj stronę|url=https://gppbusinesspark.pl/onas/|tytuł=O nas|autor=GPP Business Park|opublikowany=gppbusinesspark.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="Halor">{{cytuj|odn=tak|autor=Jakub Halor|tytuł=Zarys historii dróg żelaznych w Siemianowicach Śląskich|url=https://muzeum.siemianowice.pl/media/2972/siemianowicki-rocznik-muzealny-nr-7.pdf|czasopismo=Siemianowicki Rocznik Muzealny|numer=7|miejsce=Siemianowice Śląskie|wydawca=Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich|data=2008|issn=1644-8154|język=pl}}</ref> |
|||
<ref name="iso73">{{cytuj stronę|url=https://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/54419/4-63-1482-06.pdf|tytuł=Uchwała nr LXIII/1482/06 Rady Miasta Katowice z dnia 31.07.2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie ulic: Al. Korfantego – Konduktorska w Katowicach|autor=Urząd Miasta Katowice|data=2006-07-31|data dostępu=2021-02-11}}</ref> |
|||
<ref name="iso82">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20170426193208/http://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/54755/5-12-218-07.pdf|tytuł=Uchwała nr XII/218/07 Rady Miasta Katowice z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru dzielnicy Wełnowiec – Józefowiec w Katowicach|autor=Urząd Miasta Katowice|data=2007-06-25|data dostępu=2011-07-03}}</ref> |
|||
<ref name="iso88">{{cytuj stronę|url=https://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/54856/5-16-314-07.pdf|tytuł=Uchwała nr XVI/314/07 Rady Miasta Katowice z dnia 24.09.2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru dzielnicy Dąb-Wełnowiec w Katowicach|autor=Urząd Miasta Katowice|data=2007-09-24|język=pl|data dostępu=2021-02-02}}</ref> |
|||
<ref name="ITB">{{cytuj stronę|url=https://www.itb.pl/instytut1.html|tytuł=Instytut|autor=Instytut Techniki Budowlanej|opublikowany=www.itb.pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="KatonRower">{{cytuj stronę|url=https://www.katowice.eu/czas-wolny/katowice-na-rowery/trasy|tytuł=Katowice na rowery. Trasy|autor=Urząd Miasta Katowice|opublikowany=www.katowice.eu|język=pl|data dostępu=2021-02-01}}</ref> |
|||
<ref name="KB">{{cytuj stronę|url=http://katowickiebudynki.eu/#/|tytuł=Katowickie budynki|opublikowany=katowickiebudynki.eu|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="KlDr">{{cytuj|autor=Rada Miasta Katowice|tytuł=Uchwała NR XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych|język=pl|url=http://www.mzum.katowice.pl/pliki/wnioski/uchwala_XL_925_13.pdf}}</ref> |
|||
<ref name="KSKol">{{cytuj stronę|url=http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=4015&id_sezon=69|tytuł=Klub Sportowy Kolejarz 24 Katowice|opublikowany=www.90minut.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="L1">{{cytuj stronę|url=https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=linie&id=96&od=1&do=9&ed=0&okno=historia|tytuł=Linia Katowice – Katowice Dąbrówka Mała|autor=Ogólnopolska Baza Kolejowa|opublikowany=www.bazakolejowa.pl|język=pl|data dostępu=2020-09-16}}</ref> |
|||
<ref name="LdO">{{cytuj|tytuł=Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe|data=2016-03-04|data dostępu=2017-11-10|url=https://web.archive.org/web/20160304183514/http://home.arcor.de/oberschlesien-ka/abstimmung/kattowitz.htm}}</ref> |
|||
<ref name="mhk">{{cytuj stronę|url=https://www.mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/366-k-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. K|autor=Antoni Steuer|opublikowany=www.mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="MHKd">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/359-d-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. D|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="MHKo">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/370-o-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. O|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="MHKr">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/372-r-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. R|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="MHKs">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/373-s-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. S|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="MHKt">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/375-t-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. T|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="MHKw">{{cytuj stronę|url=https://mhk.katowice.pl/index.php/edukacja/encyklopedia/leksykon-struktur/378-w-struktur|tytuł=Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. W|autor=Antoni Steuer|opublikowany=mhk.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="mosir">{{cytuj stronę|url=https://www.mosir.katowice.pl/obiekty_mosir/osrodek-sportowy-kolejarz/|tytuł=Ośrodek Sportowy Kolejarz|autor=MOSiR Katowice|opublikowany=www.mosir.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="Nadolski">{{cytuj|odn=tak|redaktor=Antoni Barciak, Ewa Chojecka, [[Sylwester Fertacz]]|tytuł=Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo|wydawca=Muzeum Historii Katowic|miejsce=Katowice|data=2012|s=707–717|wolumin=1|rozdział=Transport|autor r=Przemysław Nadolski}}</ref> |
|||
<ref name="NID">{{cytuj stronę|url=https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/|tytuł=Portal mapowy|autor=Narodowy Instytut Dziedzictwa|opublikowany=mapy.zabytek.gov.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="nmp">{{cytuj stronę|url=http://www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl/index2.php?to=hist.php|tytuł=Historia parafii|autor=Parafia NMP Wspomożenia Wiernych w Katowicach-Wełnowcu|opublikowany=www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="nmp-kontakt">{{cytuj stronę|url=http://www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl/index2.php?to=kont.php|tytuł=Kontakt|autor=Parafia NMP Wspomożenia Wiernych w Katowicach-Wełnowcu|opublikowany=www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
<ref name="OBK">{{cytuj stronę|url=https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=mapa#14/50.2687/19.0313|tytuł=Railmap – mapa kolejowa|autor=Ogólnopolska Baza Kolejowa|opublikowany=www.bazakolejowa.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-01}}</ref> |
|||
<ref name="OSM">{{cytuj stronę|url=https://www.openstreetmap.org/#map=16/50.2801/19.0132|tytuł=Mapa Podstawowa|autor=OpenStreetMap|opublikowany=www.openstreetmap.org|język=pl|data dostępu=2021-02-01}}</ref> |
|||
<ref name="PIP">{{cytuj stronę|url=https://katowice.pip.gov.pl/pl/kontakt|tytuł=Kontakt|autor=Państwowa Inspekcja Pracy|opublikowany=katowice.pip.gov.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="PO">{{cytuj|autor=Patryk Osadnik|tytuł=Katastrofa MTK: Zawaliła się hala Międzynarodowych Targów Katowickich. Pod gruzami zginęło 65 osób|data=2020-01-28|data dostępu=2021-02-16|opublikowany=Dziennik Zachodni|url=https://dziennikzachodni.pl/katastrofa-mtk-zawalila-sie-hala-miedzynarodowych-targow-katowickich-pod-gruzami-zginelo-65-osob/ar/c1-14744490|język=pl}}</ref> |
|||
<ref name="prog">{{cytuj książkę|autor=Urząd Miasta Katowice|tytuł=Prognoza oddziaływania na środowisko projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja|url=https://docplayer.pl/9509603-Miasto-katowice-studium-uwarunkowan-i-kierunkow-zagospodarowania-przestrzennego-oddzialywania-na-srodowisko.html|data=2009|język=pl|strony=84}}</ref> |
|||
<ref name="rsz">{{cytuj stronę|url=https://rsz.katowice.pl/onas.html|tytuł=O nas|autor=Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach|opublikowany=rsz.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="RZK">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20160402123319/http://www.wkz.katowice.pl/documents/rejestr_zabytkow/Gmina_Katowice.doc|tytuł=Rejestr zabytków w Katowicach|autor=Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach|język=pl|opublikowany=|data dostępu=2021-02-11}}</ref> |
|||
<ref name="ScR">{{cytuj stronę|url=https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?ll=50.27960115885856%2C19.016931467603246&z=15&mid=1hn3xA48W1f83HC1K8btoV12eXAo|tytuł=Infrastruktura rowerowa Katowic|opublikowany=www.google.com/maps|język=pl|data dostępu=2021-02-01}}</ref> |
|||
<ref name="SilSA">{{cytuj stronę|url=http://www.silesiasa.pl/historia|tytuł=Historia|autor=ZM SILESIA SA|opublikowany=www.silesiasa.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="SP17hist">{{cytuj stronę|url=http://www.sp17.katowice.pl/index.php/dzialalnosc-szkolyn/curriculum|tytuł=150 lat naszej szkoły|autor=Szkoła Podstawowa Nr 17 im Tadeusza Kościuszki|opublikowany=www.sp17.katowice.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-15}}</ref> |
|||
<ref name="Uchwała NR XLVI">{{cytuj|autor=Rada Miejska Katowic|tytuł=Uchwała NR XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 r. w sprawie nazw i granic obszarów działania jednostek pomocniczych samorządu na terenie miasta Katowic|url=http://web.archive.org/web/20160409042652/http://www.um.katowice.pl/pl/images/stories/wybory-s2006/XLVI-449-97.pdf|miejsce=Katowice|data=1997-09-29|język=pl}}</ref> |
|||
<ref name="WKZwykaz">{{cytuj|autor=Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach|tytuł=Rejestr A – Wykaz na 13 stycznia 2021 roku|url=http://wkz.katowice.pl/files/repozytorium%20plik%C3%B3w/WYKAZY/REJESTR%20A%20-%20Wykaz%20na%2013%20sty%202021.xlsx|opublikowany=wkz.katowice.pl|język=pl}}</ref> |
|||
<ref name="WOCh">{{cytuj stronę|url=http://web.archive.org/web/20160305200715/http://bip.um.katowice.pl/dokumenty/2010/1/4/1262602983.pdf|tytuł=Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków|autor=Urząd Miasta Katowice|język=pl|opublikowany=|data dostępu=2011-07-03}}</ref> |
|||
<ref name="XXVI">{{cytuj|autor=Rada Miejska w Katowicach|tytuł=Uchwała Nr XXVI/148/91 Rady Miejskiej w Katowicach z dnia 16 września 1991 r. w sprawie: utworzenia na terenie miasta Katowice 22 pomocniczych jednostek samorządowych i podziału miasta na 22 obszary ich działania|data=1991-09-16|miejsce=Katowice|url=https://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/59466/1328868879.pdf|język=pl}}</ref> |
|||
<ref name="ZTMRJ">{{cytuj stronę|url=https://rj.metropoliaztm.pl/rozklady/|tytuł=Rozkład jazdy ZTM|autor=Zarząd Transportu Metropolitalnego|opublikowany=rj.metropoliaztm.pl|język=pl|data dostępu=2020-11-14}}</ref> |
|||
<ref name="żlo">{{cytuj stronę|url=https://krainaodkrywcy.pl/zlobek-katowice-korfantego-138/|tytuł=Żłobek Kraina Odkrywcy|opublikowany=krainaodkrywcy.pl|język=pl|data dostępu=2021-02-16}}</ref> |
|||
}} |
|||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{Cytuj |odn = tak |autor = Damian Absalon; Stanisław Czaja; Andrzej T. Jankowski |tytuł = Środowisko geograficzne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo |wydawca = Muzeum Historii Katowic |miejsce = Katowice |data = 2012 |s = 43–78 |wolumin = 1 |isbn = 978-83-8772-724-6}} |
|||
* {{Cytuj |odn = tak |autor = Michał Bulsa |tytuł = Ulice i place Katowic |wydanie = trzecie |miejsce = Katowice |wydawca = Wydawnictwo Prasa i Książka |data = 2018 |isbn = 978-83-63780-28-9 |język = pl}} |
|||
* {{Cytuj |url = http://stowarzyszenie-revita.pl/historia-welnowca/ |tytuł = Historia Wełnowca |opublikowany = stowarzyszenie-revita.pl |język = pl |data dostępu = 2021-02-11 |odn = {{odn/id|Historia...}}}} |
|||
* {{cytuj książkę |nazwisko = Knie |imię = Johann |tytuł = Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien.. |wydawca = Barth und Comp. |miejsce = Breslau |rok = 1830 |strony = |isbn = |odn = tak}} |
|||
* {{Cytuj |odn = {{odn/id|Opracowanie...|2014}} |tytuł = Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice |miejsce = Katowice |wydawca = WERONA |data = 2014 |język = pl |url = https://bip.katowice.eu/Lists/Dokumenty/Attachments/93972/1426764156.zip}} |
|||
* {{Cytuj |odn = tak |url = http://welnowiec.katowice.eu/wystawa-historia-welnowca-jozefowca/ |tytuł = Historia Wełnowca-Józefowca |autor = [[Urszula Rzewiczok]] |data = 2016 |opublikowany = welnowiec.katowice.eu |język = pl |data dostępu = 2021-02-15}} |
|||
* {{Cytuj |odn = {{odn/id|Studium...|2012}} |tytuł = Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego |wydawca = Miasto Katowice |opis = Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja |język = pl |data = 2012 |url = https://bip.katowice.eu/PublishingImages/Lists/Dokumenty/fd_Element_Edit/tekst%20Studium%20cz%C4%99%C5%9B%C4%87%201%20-%20Uwarunkowania%20zagospodarowania%20przestrzennego.pdf}} |
|||
* {{Cytuj |odn = tak |autor = [[Lech Szaraniec]] |tytuł = Osady i osiedla Katowic |wydawca = Oficyna „Artur” |miejsce = Katowice |data = 1996 |isbn = 83-905115-0-9}} |
|||
{{Historyczne dzielnice Katowic}} |
{{Historyczne dzielnice Katowic}} |
Wersja z 16:06, 27 lut 2021
Część Katowic | |
![]() Zabytkowy gmach Sądu Apelacyjnego w Katowicach przy alei W. Korfantego 117/119 | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
Dzielnica | |
Data założenia |
około XVII wieku |
W granicach Katowic |
1951 |
SIMC |
0937818 |
Strefa numeracyjna |
0-32 |
Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Katowic ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa śląskiego ![]() | |
![]() |
Wełnowiec (niem. Ignatzdorf, Hohenlohehütte) – historyczna część Katowic, położona w północnej części miasta, na Wzgórzach Chorzowskich, na obszarze jednostki pomocniczej Wełnowiec-Józefowiec.
Jego początki sięgają XVII wieku, z czego jako osadę pierwszy raz Wełnowiec wzmiankowano w 1739 roku. Pod koniec XVIII wieku zaczęła się rozwijać na obszarze Wełnowca działalność przemysłowa – najpierw górnictwo węgla kamiennego, a potem hutnictwo żelaza i cynku. W latach 70. XIX wieku wybudowano hutę cynku Hohenlohe (późniejsze Zakłady Cynkowe Silesia), która od 1905 roku była w zarządzie spółki Hohenlohe-Werke, potem zaś powstały inne zakłady przemysłowe, w tym FASING i OPTA. W 1924 roku powstała gmina Wełnowiec, do której włączono Józefowiec i kolonie: Agnieszka, Alfred i Fryderyka, a w 1951 roku Wełnowiec stał się dzielnicą Katowic. Od 1991 roku stanowi on część jednostki pomocniczej Wełnowiec-Józefowiec.
Obecnie w Wełnowcu przemysł dalej odgrywa dużą rolę w gospodarce dzielnicy. Wełnowiec jest również siedzibą kilku instytucji o zasięgu ponadlokalnym, w tym Urzędu Statystycznego w Katowicach i Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach. Główną arterią komunikacyjną dzielnicy jest biegnąca południkowo aleja W. Korfantego, wzdłuż której cięgnie się również linia tramwajowa.
Geografia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Katowice_-_kolonia_Alfred_%2816%29.jpg/220px-Katowice_-_kolonia_Alfred_%2816%29.jpg)
Wełnowiec pod względem administracyjnym położony jest w województwie śląskim i stanowi część Wełnowca-Józefowca – jednostki pomocniczej Katowic[1]. Graniczy od północy i wschodu z Siemianowicami Śląskimi (dzielnica Centrum), od południa z Koszutką, natomiast od zachodu z Józefowcem i Parkiem Śląskim w Chorzowie[2][3]. Według podziału fizycznogeograficznego Jerzego Kondrackiego Wełnowiec znajduje się w mezoregionie Wyżyny Katowickiej (341.13)[4], natomiast pod względem historycznym we wschodniej części Górnego Śląska[5].
Pod względem budowy geologicznej Wełnowiec położony jest w zapadlisku górnośląskim[6], które wypełnia utwory pochodzące z karbonu (głównie zlepieńce, piaskowce i łupki ilaste zawierające pokłady węgla kamiennego)[7]. Znaczna część Wełnowca zbudowana jest na utworach pochodzących z karbonu górnego, na warstwach rudzkich, siodłowych i grodzieckich. Są to w większości łupki szare, piaskowce i węgiel kamienny. Obszar ciągnący się równolegle na zachód do alei W. Korfantego budują utwory młodsze, pochodzące z plejstocenu (eluwia piaszczyste i pylaste gliny zwałowej) i holocenu (osady rzeczne)[8]. Cały obszar dzielnicy położony jest na Wzgórzach Chorzowskich, a najwyżej położony punkt znajduje się na granicy Katowic i Siemianowic Śląskich, na wysokości Stacji Linii Radiowych Bytków[9] – sięga on wysokości 316 m n.p.m.[3] Z tego miejsca obszar opada w kierunku południowym, wzdłuż alei W. Korfantego[9].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Katowice_-_Park_We%C5%82nowiecki_%285%29.jpg/220px-Katowice_-_Park_We%C5%82nowiecki_%285%29.jpg)
Klimat Wełnowca nie wyróżnia się zbytnio od klimatu dla całych Katowic, a jedynie jest modyfikowany przez lokalne czynniki (topoklimat). Występuje tu klimat umiarkowany przejściowy z przewagą prądów oceanicznych nad kontynentalnymi[10]. Prawie cały obszar dzielnicy położony jest w zlewni Rawy, która jest częścią dorzecza Wisły[11] – niewielkie połacie terenu przy granicy z Siemianowicami Śląskimi leżą na terenie zlewni Brynicy (Rowu Śmiłowskiego). Brak jest tu cieków wodnych, natomiast znajduje się tu jeden staw, znajdujący się przy skrzyżowaniu alei W. Korfantego i ulicy Konduktorskiej[12].
Największym obszarem zielonym Wełnowca jest Lasek Alfreda. Teren ten o powierzchni 15,9 ha stanowi las liściasty o cechach lasu naturalnego, pochodzący z nasadzeń i naturalnych odnowień, głównie topoli osiki, klonu zwyczajnego i klonu jawora. Jest on również miejscem gniazdowania ptaków[13]. Jedynym parkiem na terenie dzielnicy jest park Wełnowiecki o powierzchni 4,2 ha. Na jego obszarze urządzono place zabaw, a sam park sąsiaduje z nieużytkami, będącymi dawną hałdą[14]. Park ten został założony w połowie XIX wieku[15]. Z parkiem tym sąsiadują rodzinne ogrody działkowe: Dalia I, Dalia Ia i Dalia II o łącznej powierzchni 2,97 ha, na których zagospodarowano łącznie 85 działek. Ponadto na terenie dzielnicy znajdują się dwa inne kompleksy ogródków: Florian (przy alei W. Korfantego, składającego się z 90 działek o łącznej powierzchni 3,48 ha) i Zacisze (przy ulicy Słonecznej – 100 działek o łącznej powierzchni 4,48 ha)[16]. Przy alei W. Korfantego znajduje się jeszcze skwer Walentego Fojkisa, ustanowiony 25 lipca 2012 roku[17].
Historia
Początki i rozwój przemysłu
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Katowice_-_huta_Hohenlohe_%28Welnowiec%29.jpg/220px-Katowice_-_huta_Hohenlohe_%28Welnowiec%29.jpg)
Początkowo północna część obecnych terenów Wełnowca należała do Bytkowa, a południowa zaś do Bogucic[18] . Pierwsze wzmianki dotyczące rejonu obecnego Wełnowca pochodzą z XVII wieku[19]. Z tego czasu, z 1689 roku pochodzi pierwszy zapis w metryce parafii św. Szczepana w Bogucicach, w którym zapisano: Blasius Welna molitor de Kosic (Błażej Wełna z Koszutki). Był on posiadaczem młyna[20] , który znajdował się na strudze zwanej Wełną lub Wełnianką, która biegła przez Koszutkę, po czym wpływała do Rawy[18] . W północno-wschodniej części, na skraju Lasku Bytkowskiego na polecenie Ignacego von Klocha – ówczesnego właściciela Bytkowa, w 1773 roku (lub w 1774 roku[21]) powstała kolonia dziesięciu domów, gdzie do każdego gospodarstwa przydzielone zostały 3 morgi pola. Osada ta od jego imienia była nazwana Ignatzdorf (Ignacowiec)[20] . Nazwa Wełnowiec w późniejszym okresie została rozszerzona na nowo powstałą kolonię[18] .
Wełnowiec jako osada był pierwszy raz wzmiankowany w 1739 roku w księgach metrykalnych bogucickiej parafii[18] . W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie występuje jako kolonia pod polską nazwą Wolnowiec oraz niemieckimi nazwami Ignatzdorf oraz Hohenlohe we fragmencie Ignatzdorf oder Hohenlohe, polnisch Wolowiec[22]. Do 1922 roku Wełnowiec nazywał się Hohenlohehütte. Nazwa ta w połowie XIX wieku wyparła poprzednią niemiecką nazwę – Ignatzdorf[19].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Welnowiec_zinc_smelter_Hohenlohe.jpg/220px-Welnowiec_zinc_smelter_Hohenlohe.jpg)
Osada ta miała początkowo charakter rolniczy, a niektórzy mieszkańcy też zajmowali się rzemiosłem. W 1780 roku kolonia liczyła 43 osoby[20] . Rozwój Wełnowca zapoczątkowało górnictwo węgla kamiennego, które rozwinęło się w tym miejscu dzięki płytko zalegającym pokładom. W 1788 roku powstała pierwsza kopalnia – Caroline[19]. W 1796[20] (lub 1769[18] ) roku obszar dworski Bytków, do którego wchodził również Ignatzdorf, został zakupiony od rodu von Kloch przez księcia Fryderyka Ludwika zu Hohenlohe[20] . W okresie 1805–1809[19] (bądź do 1819[18] ) roku wzniesiono hutę żelaza Hohenlohe. W pierwszej połowie XIX wieku uruchomiono nowe kopalnie węgla kamiennego: August, Maria, Alfred i Hütte. W 1821 roku powstała huta cynku Helena[19].
W 1828 roku na obszarze Wełnowca uruchomiono szkołę katolicką. Około 1840 roku Wełnowiec zamieszkiwało 377 osób, a w 1867 roku już 1642 osoby[23]. W 1870[23] (bądź 1 marca 1873[18] ) roku w miejscu wygaszonej huty August-Helena produkcję rozpoczęła huta cynku Hohenlohe, natomiast w roku 1889 powstała nowoczesna walcownia cynku[23]. Dnia 13 grudnia 1872 roku Wełnowiec wszedł w skład pruskiego powiatu katowickiego[18] W 1859 i 1875 roku odnotowano w Wełnowcu pierwsze strajki robotników przemysłu cynkowego i węglowego na Górnym Śląsku. Do Wełnowca również przeniesiono zarząd zakładów przemysłowych księcia Hohenlohego, które w 1905 roku przekształcono w spółkę akcyjną Hohenlohe-Werke[23]. W tym samym roku ówczesny właściciel zakładów na terenie Wełnowca – Christian Kraft, sprzedał swoje zakłady spółce Hohenlohe-Werke[20] . Dla dyrekcji powstał neoklasycystyczny gmach, dla kadry zarządzającej i inżynierów osiedle willowe, natomiast dla robotników familoki[23]. W 1917 roku przy dzisiejszej ulicy Józefowskiej zaczął funkcjonować szpital[20] (według innego źródła powstał on już na przełomie XIX i XX wieku[24]).
Lata międzywojenne i II wojna światowa
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Bootleg_mining_biedaszyb_Welnowiec.jpg/220px-Bootleg_mining_biedaszyb_Welnowiec.jpg)
Mieszkańcy Wełnowca wzięli czynny udział w plebiscycie i powstaniach śląskich. Stąd też pochodzi Walenty Fojkis – dowódca pułku katowickiego w trzecim powstaniu śląskim, a w latach międzywojennych burmistrz Michałkowic[25]. W czasie plebiscytu w 1921 roku w Wełnowcu wraz z Bytkowem za pozostaniem Górnego Śląska w Niemczech głosowało 643 osób, a 298 za przynależnością do Polski[26].
W 1920 roku w pomieszczeniach po magazynie hutniczym powstał pierwszy wełnowiecki kościół rzymskokatolicki, a rok później erygowano parafię. Obecny gmach kościoła ukończono w 1930 roku[27]. W 1924 roku przyłączono do Wełnowca wieś Józefowiec i kolonię Agnieszka, a także przyfabryczne osady: Alfred i Fryderyka[27]. W latach międzywojennych w Wełnowcu odbywały się strajki. Do najpoważniejszych należał strajk okupacyjny robotników huty Wełnowiec (dawniej Hohenlohe), trwający kilkanaście dni na przełomie 1937 i 1938 roku. Okres 1930–1938 cechował rozwój nielegalnego odkrywkowego wydobycia węgla na terenie wełnowieckiej gminy (biedaszyby). Na początku lat 30. XX wieku wzniesiono kolonię dwurodzinnych domków z ogródkami dla urzędników państwowych (tzw. domki wojewódzkie)[28]. W rocznicę wybuchu drugiego powstania śląskiego, 14 sierpnia 1938, roku odsłonięto pomnik Powstańców Śląskich. Przedstawiał on robotnika z wyciągniętym mieczem na wysokim cokole, zwróconego w stronę huty cynku. Został on rozebrany przez Niemców w 1939 roku, a nowy postawiono w 1959 roku w miejscu przedwojennego. Plac wokół niego w 1983 roku nazwano na cześć Walentego Fojkisa, przemianowany 25 lipca 2012 roku na skwer Walentego Fojkisa[17].
W trakcie II wojny światowej Wełnowiec był okupowany przez niemiecką III Rzeszę. Administrację przejął niemiecki zarząd, rozwiązano polskie instytucje kulturalno-oświatowo-sportowe, a także przywrócono niemiecką nazwę gminy: Hohenlohehütte. Produkcję w wełnowieckich zakładach przekierowano wówczas na przemysł zbrojeniowy. Prowadzono również działalność konspiracyjną. W 1945 roku Wełnowiec został zajęty przez 1 Front Ukraiński Armii Czerwonej. Po zajęciu osady wojska radzieckie dokonały w krótkim czasie demontażu i wywozu urządzeń w zakładach produkcyjnych[20] .
Okres powojenny
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/MTK_pomnik.jpg/220px-MTK_pomnik.jpg)
Do 1951 roku miejscowość była siedzibą gminy Wełnowiec, po czym Wełnowiec został przyłączony do Katowic[28]. Siedziba Urzędu Gminy znajdowała się przy obecnej alei W. Korfantego 125, w dawnym budynku administracyjnym z przełomu XIX i XX wieku[a][29]. W późniejszym okresie następował głównie rozwój sąsiedniego Józefowca. W Wełnowcu natomiast do 1951 roku zakończono wydobycie węgla kamiennego, a w 1965 roku powstał projekt rekultywacji nieużytków. Po 1989 roku systematycznie wygaszano produkcję w hucie cynku, a ich hale w 2005 roku wyburzono. Wiele zakładów sprywatyzowano bądź zlikwidowano. Wykonano także sporo inwestycji i remontów, w tym Szkoły Podstawowej nr 17, przebudowano skrzyżowania alei W. Korfantego z ulicami: Gnieźnieńską i Konduktorską[20] . W wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego Katowic w 1991 roku Wełnowiec wszedł w skład jednostki pomocniczej Wełnowiec-Józefowiec[30].
- Osobny artykuł:
Na terenie Międzynarodowych Targów Katowickich przy ulicy Bytkowskiej 28 stycznia 2006 roku doszło do jednej z największych katastrof budowlanych w Polsce. W trakcie odbywającego się tego dnia targów gołębi pocztowych doszło wówczas do zawalenia się hali MTK, w wyniku której zginęło 65 osób, a 170 zostało rannych[31].
Gospodarka i instytucje
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Zinc_smelter_Hohenlohe_foundry.jpg/220px-Zinc_smelter_Hohenlohe_foundry.jpg)
Działalność przemysłowa na terenie Wełnowca zaczęła intensywnie się rozwijać dzięki zalegającym płytko na jej terenie pokładów węgla kamiennego. Pierwszą małą kopalnię założono w 1788 roku – był to zakład Caroline[19]. W czerwcu 1805 roku nadano pole górnicze nowej kopalni – Hohenlohe[18] . Jej właścicielami byli: książę Fryderyk Ludwik zu Hohenlohe oraz przemysłowiec John Baildon[20] . Na terenie osady założyli oni również, wybudowaną w latach 1805–1809 (bądź do 1819 roku[18] ), hutę żelaza Hohenlohe. Była ona wówczas jednym z pierwszych w Europie zakładów opalanych koksem[19]. Następne kopalnie nadano po 1829 roku. Powstały wówczas zakłady: August (w 1834 roku) i Maria (w 1829 roku)[18] . W 1834 roku powołano również kopalnię Alfred[24], a w 1842 roku Hütte[18] . Od 1848 roku następował proces łączenia mniejszych zakładów wydobywczych w jedną kopalnię – Hohenlohe[23]. Zakład tan powstał 13 kwietnia 1869 roku[18] . Połączono wówczas zakłady: Hohenlohe, Maria, Caroline i Hütte[23].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Katowice_-_ulica_S%C5%82oneczna_%28r%C3%B3g_I%C5%82%C5%82akowicz%C3%B3wny%29.jpg/220px-Katowice_-_ulica_S%C5%82oneczna_%28r%C3%B3g_I%C5%82%C5%82akowicz%C3%B3wny%29.jpg)
W Wełnowcu rozwinęło się również hutnictwo cynku. Pierwsza huta cynku powstała w 1821 roku – Helena[19], a następna dwa lata później – August. W 1870 roku (bądź 1 marca 1873[18] ) roku uruchomiono hutę Hohenlohe (późniejsze Zakłady Cynkowe Silesia), a w 1889 roku powstała nowoczesna walcownia cynku[23]. Wówczas huta ta była jedną z największych na terenie Górnego Śląska[18] . Po włączeniu Wełnowca do Polski, powołana w 1922 roku spółka Skarboferm przejęła akcje spółki Hohenlohe-Werke[20] . 1 lipca 1961 roku w jedno przedsiębiorstwo połączono Zakłady Cynkowe Silesia w Wełnowcu i Zakłady Cynkowe Silesia w Świętochłowicach-Lipinach pod nazwą Zakłady Cynkowe Silesia. W 1984 roku przemianowano przedsiębiorstwo na Zakłady Metalurgiczne Silesia[18] . Obecnie ZM Silesia jest spółką akcyjną z siedzibą przy ulicy Konduktorskiej 8 i zajmuje się przetwórstwem cynku[32].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/FASING_Group_HQ_in_Katowice.jpg/220px-FASING_Group_HQ_in_Katowice.jpg)
Nowe przedsiębiorstwa na terenie Wełnowca z innych branż powstały w latach dwudziestych XX wieku. Były to m.in.: fabryka chemiczna Sigma, Górnośląska Fabryka Czekolady, Pierników i Cukrów E. Vespera, Fabryka Mebli Stalowych E. Postułki, Fabryka Telefonów, odlewnia żelaza i zakłady spożywcze[27]. Na obszarze gminy Wełnowiec powstały również następujące zakłady: Ericsson (po II wojnie Światowej: Zakłady Wytwórcze Urządzeń Sygnalizacyjnych), Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych Rapid i Śląskie Zakłady Mechaniczno-Optyczne OPTA[20] . W 1923 roku zaprzestano wydobycia węgla kamiennego z szybu Alfred[24]. W latach powojennych w Wełnowcu rozwinął się przemysł poligraficzny i elektroniczny[28]. W latach 1968–1970 przy alei W. Korfantego 138 powstały zabudowania katowickich Zakładów Graficznych, które zlikwidowano w latach 90. XX wieku[33].
W związku z przemianami gospodarczo-ustrojowymi po 1989 roku przedsiębiorstwa na terenie dzielnicy sprywatyzowano bądź zlikwidowano. W tym czasie wygaszano produkcję w hucie cynku – hale hutnicze wyburzono w 2005 roku. W tym samym roku rozpoczęto również działania na rzecz powstania parku przemysłowego. Spółka Górnośląski Park Przemysłowy na granicy Katowic i Siemianowic Śląskich rozpoczęła przekształcanie terenów poprzemysłowych po hucie cynku w nowoczesny kompleks gospodarczy. Na tym terenie powstał kompleks biurowy GPP Business Park[20] . W 1992 roku w budynkach byłego Ośrodka Postępu Technicznego przy ulicy Bytkowskiej powołano Międzynarodowe Targi Katowickie, które organizowało liczne imprezy handlowo-wystawiennicze[34]. Przy ulicy Modelarskiej 11 swoją siedzibę ma Fabryka Sprzętu i Narzędzi Górniczych FASING, która jest jednym z największych producentów łańcuchów dla różnych branż przemysłu[35].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Katowice_-_Ul._J%C3%B3zefowska_119_%28Szpital%29.jpg/220px-Katowice_-_Ul._J%C3%B3zefowska_119_%28Szpital%29.jpg)
W Wełnowcu funkcjonuje filia szpitala im. Stanisława Leszczyńskiego. Budynek szpitala przy ulicy Józefowskiej 119 powstał na przełomie XIX i XX wieku jako szpital zakładowy dla pracowników wełnowieckiej huty Hohenlohe. W latach międzywojennych funkcjonował tu Szpital Przemysłowy, a po II wojnie światowej Szpital Miejski nr 5, połączony w 1998 roku ze Szpitalem Miejskim nr 8[36].
W dawnej siedzibie dyrekcji Zakładów Hohenlohego przy alei W. Korfantego ma swoją siedzibę Sąd Apelacyjny. Liczne przedsiębiorstwa w Wełnowcu są zlokalizowane również w rejonie ulicy Owocowej. Znajduje się tam m.in. placówka Urzędu Statystycznego w Katowicach[28] oraz Okręgowy Inspektorat Pracy w Katowicach Państwowej Inspekcji Pracy[37]. Przy alei W. Korfantego 128 znajduje się placówka Poczty Polskiej, znajdująca się w historycznym budynku z końca XIX wieku[38]. Przy tej samej alei, pod numerem 191 mieści się Oddział Śląskiego Instytutu Techniki Budowlanej, który prowadzi prace badawcze w dziedzinie budownictwa i pokrewnych[39].
Architektura i urbanistyka
Początkowo rejon Wełnowca składał się z luźno zlokalizowanej zabudowy[18] i dopiero wraz z uruchomieniem zakładów przemysłowych w XIX wieku zaczęto budować domy mieszkalne dla robotników, początkowo wzdłuż drogi od istniejącego obecnie stawu hutniczego w kierunku Huty Laura, po obu stronach dzisiejszej alei W. Korfantego[20] . Przy nadanej w 1834 roku kopalni Alfred powstała kolonia robotnicza dla jej górników, natomiast w latach 50. XIX wieku[24] na wysokości dzisiejszej ulicy M. Karłowicza powstała kolonia Fryderyka. W podobnym czasie powstała kolonia Ohringen, która znajdowała się w rejonie obecnej ulicy Gnieźnieńskiej[20] . Pod koniec XIX wieku przy obecnej alei W. Korfantego 120 powstał wełnowiecki zajazd, określany również jako Fürtstliche Hüttenhasthaus (niem. Książęcy Zajazd Hutniczy). W pierwszym ćwierćwieczu XX wieku został on rozbudowany na dom mieszkalny dla pracowników Zakładów Hohenlohego[40].
W związku z przeniesieniem zarządu zakładów księcia Hohenlohego oraz powstania spółki akcyjnej Hohenlohe-Werke, w 1906[24] bądź w 1909 roku powstał neoklasycystyczny gmach dla dyrekcji spółki, natomiast dla inżynierów i urzędników osiedle willowe w rejonie alei W. Korfantego, ulicy Jesionowej i ulicy Cisowej. Założono również dzisiejszy park Wełnowiecki[23]. W latach 90. XIX wieku[18] bądź około 1910 roku wybudowano, istniejące do dziś, budynki szybu Alfred[24]. W 1927 roku wybudowano domy mieszkalne przy obecnej alei W. Korfantego 134 i 136, zaprojektowane przez Tadeusza Michejdę[38]. Na początku lat 30. XX wieku w rejonie dzisiejszych ulic: Józefowskiej i Bytomskiej powstała kolonia domów wojewódzkich, przeznaczona dla urzędników administracji państwowej[28].
- Budynki przedwojenne na terenie Wełnowca
-
Kamienice przy ulicy Gnieźnieńskiej
-
Placówka Poczty Polskiej przy alei W. Korfantego 128 z końca XIX wieku
-
Dom mieszkalny przy alei w. Korfantego 134/136 z 1927 roku projektu Tadeusza Michejdy
-
Budynek mieszkalny przy alei W. Korfantego 123
-
Fragment kolonii domów wojewódzkich przy ulicy Bytomskiej
W latach powojennych z uwagi na sąsiedztwo huty cynku w rejonie alei W. Korfantego nie powstała w jej rejonie zabudowa mieszkalna[33]. Nowa zabudowa powstała natomiast w innych rejonach dzielnicy – nowoczesne budownictwo oddano do użytku w rejonie ulic: Jesionowej i Owocowej[28]. Budynki te powstały w latach 70. i 80. XX wieku. W 1953 roku powstały domy mieszkalne na granicy Wełnowca i Józefowca, przy ulicy J. Dekerta 2, 4, 6 i 8. Pod koniec lat 50. XX wieku zaczęto budować pierwsze domy mieszkalne w rejonie ulicy Alfreda, a w latach 80. XX wieku zabudowę szeregową wzdłuż ulicy Promiennej. Z lat powojennych pochodzi również liczna, istniejąca obecnie zabudowa przemysłowa[41].
Po 1989 roku nowa zabudowa powstawała głównie w północnej części Wełnowca. Od początku lat 90. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla w rejonie ulic: I. Daszyńskiego, J. Pietrusińskiego i T. Patalonga. Ostatnie domy powstały w 2008 roku. W latach 2008–2014[41] powstała zabudowa kompleksu biurowego GPP Business Park przy ulicy Konduktorskiej[42], natomiast w 2009 roku[41] budynek handlowo-usługowy DL Atrium znajdujący się przy alei W. Korfantego 138[43]. W styczniu 2020 roku przy nim rozpoczęła się realizacja budynku biurowego DL Tower[44]. W latach 2016–2018 w rejonie skrzyżowania ulic: Bytkowskiej i Telewizyjnej powstał zespół budynków mieszkalnych Bytkowska Park, zawierających łącznie 242 mieszkania[45].
- Budynki powojenne na terenie Wełnowca
-
Kompleks budynków GPP Business Park przy ulicy Konduktorskiej
-
Budynek handlowo-usługowy DL Atrium z 2009 roku przy alei W. Korfantego 138
-
Fragment osiedla Bytkowska Park przy ulicy Bytkowskiej
-
Budowa osiedla Murapol Śląskie Ogrody w kwietniu 2019 roku
-
Budowa budynku biurowego DL Tower we wrześniu 2020 roku
Zabytki i obiekty historyczne
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Katowice_-_kolonia_Alfred_%2812%29.jpg/220px-Katowice_-_kolonia_Alfred_%2812%29.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_224.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_224.jpg)
Na terenie Wełnowca znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków[46], ponadto na obszarze Wełnowca był jeszcze jeden obiekt wpisany do rejestru w przeszłości, po czym został z niego skreślony i wyburzony[47]. Są to:
- zabytkowy budynek Sądu Apelacyjnego (aleja W. Korfantego 117/119), wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1664/97 z 15 grudnia 1997 roku); ochroną objęty jest budynek wraz ze schodami[48];
- dawna hala pieców destylacyjnych w Zakładach Metalurgicznych Silesia, przy alei W. Korfantego 141, wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1385/89 z 30 maja 1989 roku), wzniesiona w 1913, w stylu modernizmu[48] – budynek ten skreślono z rejestru decyzją Ministra Kultury z 4 kwietnia 2005 roku i wyburzono[47];
- zabudowa szybu Alfred (aleja W. Korfantego 182 i 184, plac Alfreda 1-13), wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: 1228/78 z 19 sierpnia 1978 roku); teren wraz z obiektami dawnej kopalni Alfred: lokomotywownia, warsztaty, kotłownia, maszynownia, nadszybie, łaźnia, cechownia, kuźnia, stajnia, dwa domy mieszkalne; budynki pochodzą z 1910, zostały wybudowane w stylu historyzmu i modernizmu; do rejestru wpisany został także starodrzew[49];
Poza wymienionymi wyżej zabytkowymi obiektami, na obszarze dzielnicy występują historyczne obiekty, z czego część z nich wpisano do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice, a także są chronione przepisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wśród takich obiektów są m.in. kamienice przy ulicy Słonecznej 3 i 9, ulicy Jesionowej 2 i 4/6/8 i alei W. Korfantego 111/113, 115, 118, 120, 123, 124/126, 125, 127, 128, 131a, 133 i 134/136, kolonia Fryderyka, kościół NMP Wspomożenia Wiernych, gmach Szkoły Podstawowej nr 51 przy ul. J. Dekerta 1 czy zabudowa wzdłuż ulicy M. Karłowicza. Strefą ochrony konserwatorskiej objęto kilka rejonów dzielnicy, tj.: zabudowę wzdłuż ulicy Gnieźnieńskiej i ulicy Nowy Świat, rejon ulic: J. Dekerta, M. Karłowicza i Strażackiej, obszar kolonii Fryderyka, kolonię wojewódzką w rejonie ulic Bytomskiej i Józefowskiej, kolonię Alfred i skwer W. Fojkisa[50].
pośród historycznych budynków w Wełnowcu, do cenniejszych należą następujące z nich:
- zabudowa mieszkaniowa tzw. kolonii Fryderyka z końca XIX wieku[51];
- zabytkowe budynki mieszkalne (aleja W. Korfantego 118, 120, 124/126, 128, 123, 125, 127, 131, 133 i 134/136)[52];
- kościół pw. NMP Wspomożenia Wiernych (aleja W. Korfantego 121/1)[52]; zaadaptowany z byłej hali produkcyjnej huty, przebudowany w roku 1930;
- założenie parkowe skweru Walentego Fojkisa wraz z istniejącą zielenią wysoką, obiektami małej architektury, pomnikiem poległych, zmarłych weteranów powstań śląskich 1929, 1939, 1945 oraz obiektami budowli ochronnych[53];
- zespół Szpitala Miejskiego (ulica Józefowska 119); w granicach zespołu znajdują się: główny murowany czterokondygnacyjny budynek dawnego szpitala hutniczego z przełomu XIX i XX wieku, przebudowany w latach międzywojennych, ogród, ogrodzenie od strony zachodniej i południowej z tynkowanego muru ceglanego[53].
Transport
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_219.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_219.jpg)
Główną osią komunikacyjną w Wełnowcu jest aleja W. Korfantego. Trasa ta w XIX wieku w kierunku południowym prowadziła do Katowic, natomiast na północ do kopalni Alfred, a stamtąd do Huty Laura (Siemianowic Śląskich) i Chorzowa (Starego). Przy niej znajdowało się część zakładów Hohenlohego i domy mieszkalne, a sam przebieg był prawie prostolinijny prócz fragmentu na wysokości dzisiejszego kościoła Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych, gdzie w przeszłości droga omijała wielki piec huty żelaza Hohenlohe[54]. Jest to droga powiatowa o klasie drogi zbiorczej[55]. Biegnie ona południkowo i zapewnia ona połączenie w kierunku południowym z Koszutką i Śródmieściem, natomiast na północ z Siemianowicami Śląskimi[56]. Przez Wełnowiec przebiega również część ulic[56]: Bytkowskiej (północna część[19]; droga gminna o klasie drogi zbiorczej[55]; łączy Wełnowiec z Dębem na południu i Siemianowicami Śląskimi-Bytkowem na północy), Józefowskiej (północna część[19]; droga powiatowa o klasie drogi lokalnej[55]; łączy z Józefowcem w kierunku południowym) Słonecznej (wschodnia część na granicy z Koszutką[56]; droga gminna o klasie drogi lokalnej[55]; łączy dzielnicę z Józefowcem). Na granicy Wełnowca i Siemianowic Śląskich przebiega ulica Telewizyjna, która w kierunku zachodnim kieruje się dalej przez Węzłowiec do Chorzowa Starego, natomiast na wschód do Siemianowic Śląskich. Do pozostałych ważniejszych ulic na terenie Wełnowca należą ulice[56]: Bytomska (na granicy Józefowca i Wełnowca[19]; droga gminna o klasie drogi lokalnej[55]) i Gnieźnieńska[56] (droga powiatowa o klasie drogi lokalnej[55]).
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_II_%2820%29.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_II_%2820%29.jpg)
Przez obszar Wełnowca nie przebiega żadna linia kolejowa, lecz w przeszłości równolegle do granicy Józefowca z Wełnowcem ciągnęła się bocznica łącząca Katowice z obecną stacją techniczną Katowice Dąbrówka Mała. Linia ta od południa w kierunku północnym biegła równolegle do ulicy C.K. Norwida, po czym skręcała na wschód, przecinając na wysokości zakładów Fasing aleję W. Korfantego i ulicę Konduktorską[57]. Linia ta została oddana do użytku 1 grudnia 1859 roku jako linia normalnotorowa wykorzystywana w ruchu towarowym. Rozbiórka linii została przeprowadzona w 1992 roku[58].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_077.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_077.jpg)
Przez Wełnowiec, wzdłuż alei W. Korfantego, przebiega linia tramwajowa. Jej początki sięgają końca XIX wieku, kiedy to o koncesję na budowę wąskotorowej linii tramwaju parowego Królewska Huta – Dąb – Katowice – Wełnowiec – Huta Laura wystąpiła berlińska spółka Kramer & Co. Wkrótce po uzyskaniu koncesji, 23 marca 1896 roku zrealizowano pierwszy odcinek, tj. Huta Marta (na wysokości obecnego ronda gen. Ziętka) – Wełnowiec – Huta Laura oddano do użytku 30 grudnia 1896 roku. Wkrótce linię tę zelektryfikowano[59]. 25 lipca 1900 roku oddano do użytku linię łączącą Hutę Laura z Królewską Hutą (Chorzowem), biegnącą wzdłuż obecnej ulicy Telewizyjnej. Linię tę zlikwidowano 1 stycznia 2009 roku, a na niej kursowała linia tramwajowa nr 12[60]. W październiku 1942 roku w rejonie obecnego placu Alfreda oddano do użytku tymczasową pętlę tramwajową którą potem rozebrano, a nową wybudowano w 1956 roku w obecnym miejscu[61]. Obecnie, według stanu z lutego 2021 roku, przez Wełnowiec kursują dwie linie tramwajowe: 13 i 16, o średniej częstotliwości w dniach roboczych w godzinach szczytu ośmiu kursów w jedną stronę na dobę. Linie te łączą Wełnowiec w kierunku północnym z placem Alfreda i placem P. Skargi w Siemianowicach Śląskich, natomiast w kierunku południowym z placem Wolności w Śródmieściu Katowic i pętlą tramwajową w Katowicach-Brynowie (centrum przesiadkowe Katowice Brynów) przez Koszutkę[62].
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_II_%2811%29.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_II_%2811%29.jpg)
Pierwsze połączenia autobusowe kursujące przez Wełnowiec uruchomiono w latach 20. XX wieku. Wówczas to 22 października 1927 roku spółka Schlesische Kleinbahn uruchomiła cogodzinne połączenia na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów – Bytom. W 1929 roku autobusy powstałej rok wcześniej spółki Towarzystwo Komunikacji Samochodami prowadziły połączenia m.in. na trasie Katowice – Wełnowiec – Chorzów (Stary) – Królewska Huta – Bytom. Spółka ta ze względu na dużą konkurencję w 1934 roku została postawiona w stan likwidacji. 1 listopada 1929 roku rozpoczął działalność komunalny związek celowy Śląskie Linie Autobusowe, które uruchomiło pierwsze połączenie na trasie Katowice – Siemianowice[59]. Obecnie, według stanu z połowy lutego 2021 roku, organizatorem transportu zbiorowego w Wełnowcu jest Zarząd Transportu Metropolitalnego. Na terenie Wełnowca znajduje się 7 przystanków: Bytkowska Centrum Targowe, Telewizja Katowice, Wełnowiec Gnieźnieńska, Wełnowiec GPP BUSINESS PARK, Wełnowiec Kościół, Wełnowiec Plac Alfreda i Wełnowiec Poczta. Z przystanku Wełnowiec Plac Alfreda kursuje 7 linii autobusowych, zapewniających połączenie Wełnowca z innymi dzielnicami Katowic i miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii[62].
W Wełnowcu wydzielone trasy rowerowe prowadzą wzdłuż ulicy Konduktorskiej, alei W. Korfantego (północna część), ulicy Telewizyjnej i ulicy Bytkowskiej (północna część)[63]. Nie przebiegają natomiast przez dzielnicę żadne oznaczone szlaki rowerowe[64]. Znajdują się tu natomiast dwie stacje rowerów miejskich City by bike: Bytomska-Józefowska i GPP Business Park[65].
Oświata
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_228.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_228.jpg)
Pierwotnie dzieci z Wełnowca uczęszczały do szkoły przy michałkowickim kościele. Pierwszy budynek szkoły w Wełnowcu, zlokalizowany na skrzyżowaniu dzisiejszej alei W. Korfantego i M. Karłowicza, powstał w 1830 roku[18] . Był to wówczas obiekt murowany i obecnie nie istnieje. W 1922 roku po włączeniu Wełnowca do Polski placówka ta stała się szkołą polską. Otrzymała ona wówczas nazwę Publicznej Szkoły Powszechnej nr 1. W tamtym czasie działała też klasa niemieckojęzyczna[66]. W 1925 roku szkoła ta otrzymała imię Tadeusza Kościuszki. Z uwagi na przepełnienie budynku, w lutym 1939 roku szkołę przeniesiono do nowego budynku, powstałego w stylu funkcjonalizmu, przy dzisiejszej ulicy J. Dekerta. Od 1951 roku była to Szkoła Podstawowa nr 51 w Katowicach, a w 1978 roku otrzymała patrona – Tadeusza Kościuszkę[18] .
Prócz powyższej szkoły, na obszarze Wełnowca przy alei W. Korfantego 141 działa Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach. Jest to szkoła niepubliczna posiadająca uprawnienia szkoły publicznej, prowadzona przez Cech Rzemiosł Różnych i Przedsiębiorczości w Katowicach[67]. W ramach spółki Oświata i Biznes, również przy alei W. Korfantego 141 działa szereg ośrodków szkolenia dla różnych grup zawodowych, w tym dla branży transportowej i oświatowej[68].
Pod koniec XIX wieku przy obecnej alei W. Korfantego 127 znajdowała się ochronka. Przed I wojną światową funkcjonowała ona jako Spielhaus, czyli miejsce dla dzieci przedszkolnych[29]. Obecnie jedynym punktem edukacji przedszkolnej jest Żłobek i Przedszkole Kraina Odkrywcy, znajdujący się przy alei W. Korfantego 138[69].
Sport i rekreacja
Na terenie Wełnowca przy ulicy Alfreda 1 znajduje się Ośrodek Sportowy Kolejarz zarządzany przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Katowicach. Składają się na niego: hala sportowa z drewnianym boiskiem do piłki siatkowej i ręcznej, sala do szermierki, siłownia wewnętrzna, sala konferencyjna, boiska, szatnie i parking[70]. Z tego kompleksu korzysta Klub Sportowy Kolejarz 24 Katowice, założony w maju 1924 roku z inicjatywy Stanisława Nogaja i Edmunda Zellera. Obecna nazwa klubu funkcjonuje od 1957 roku i był to pierwszy wielosekcyjny polski klub sportowy w Katowicach, spośród których obecnie prowadzone są sekcje: badmintona (od 1978 roku), piłki nożnej (lata 1924–1929 i od 1945 roku) oraz szermierki[71]. W sezonie 2020/21 seniorska kadra piłkarzy rozgrywała swoje mecze w klasie A, w grupie Katowice[72]. W 2010 roku na na bazie sekcji badmintonowej wyodrębnionej z Klubu Sportowego Kolejarz 24 Katowice powołano Badmintonowy Klub Sportowy Kolejarz Katowice[73].
Początki działalności sportowej w rejonie Wełnowca sięgają początków XX wieku, które początkowo były pod wpływami niemieckimi. Wówczas to działał ruch gimnastyczny Turnverein, a także Klub Cyklistów (Radfahrer Verein)[74]. Dnia 30 marca 1924 roku byli działacze gniazda Dąb-Józefowiec powołali Towarzystwo Gimnastyczne Sokół Wełnowiec, które było gniazdem w okręgu siemianowickim Dzielnicy Śląskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych Sokół w Polsce. W 1935 roku gniazdo liczyło 140 członków. Uprawiano w nim lekką atletykę i gimnastykę przyrządową[75].
Przy szybie Agnieszka powołano Klub Sportowy 25, w którym grała drużyna piłki nożnej[76]. Ponadto w latach międzywojennych działały: KS Haller, KS Powstaniec, RKS Siła Wełnowiec (sekcja piłki nożnej i ręcznej[77]), Towarzystwo Cyklistów Sport, KS Hetman i jedyny niemiecki klub w Wełnowcu: Freier Schachverein[74]. W latach 1935–1939 Strzelec Wełnowiec był klubem sportowym, w którym działały sekcje boksu, ciężkiej atletyki, gier sportowych, kolarstwa, lekkoatletyki, narciarstwa i tenisa stołowego[77].
W czasie II wojny światowej jedynym w Wełnowcu klubem był funkcjonujący pod patronatem koncernu Hohenlohe klub Hohenlohehütter Turn- und Sportverein[74]. Po II wojnie światowej funkcjonował jako Orzeł Wełnowiec. W 1949 roku skupiał 375 członków. Prowadził różne sekcje, z czego piłkę nożną w latach 1920–1939 i 1945–1962 oraz zapasy w latach 1945–1962[78]. W latach powojennych dział też klub Rapid Wełnowiec, działający pod patronatem Fabryki Narzędzi Górniczych. W 1957 roku liczył on 146 członków. Prowadził m.in. sekcję siatkówki w latach 1959–1963[79]. W 1963 roku uległ fuzji z Orłem Wełnowiec. W 1964 roku Orzeł i Rapid wszedł w struktury klubu GKS Katowice. Rok później do Wełnowca przeniosła się sekcja piłki nożnej Kolejarza 24 Katowice[74].
Religia
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_109.jpg/220px-We%C5%82nowiec-J%C3%B3zefowiec_109.jpg)
- Osobny artykuł:
Pierwotnie wierni rzymskokatoliccy z Wełnowca przynależeli do wspólnoty parafialnej św. Michała Archanioła w Michałkowicach[80]. W pierwszej połowie XIX wieku w Wełnowcu mieszkało 1168 katolików, 68 ewangelików i 4 żydów[18] . W 1919 roku zaczęto budowę kościoła przekształcając budynek z początku XIX wieku[29], który do tej pory pełnił rolę odlewni żelaza, magazynu i sklepu, a podczas I wojny światowej obozu jenieckiego dla jeńców rosyjskich[24]. W 1920 roku kościół poświęcił ks. proboszcz Maksymilian Gerlich z parafii w Michałkowicach, z której to parafii wydzielił się Wełnowiec. Obecny kształt budynek uzyskał po przebudowie w 1930 roku. W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Bożej z macierzystego kościoła michałkowickiego. Obraz pochodzi prawdopodobnie z XVII wieku. Obecnie, w wyniku przeprowadzonych w 2001 roku prac konserwatorskich, przywrócono jego pierwotny wygląd[29][81].
Rzymskokatolicka parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych pozostaje największą wspólnotą parafialną w Wełnowcu. Swoim zasięgiem parafia obejmuje cały Wełnowiec, a także część osiedla J. Tuwima w Siemianowicach Śląskich[81]. Jest ona częścią dekanatu Katowice-Załęże w archidiecezji katowickiej. Siedziba parafii znajduje się przy alei W. Korfantego 121/1[82]. W 2015 roku parafia liczyła około 3,9 tysiąca wiernych[83].
Uwagi
Przypisy
- ↑ Rada Miejska Katowic , Uchwała NR XLVI/449/97 Rady Miejskiej Katowic z dnia 29 września 1997 r. w sprawie nazw i granic obszarów działania jednostek pomocniczych samorządu na terenie miasta Katowic, Katowice, 29 września 1997 [zarchiwizowane z adresu 2016-04-09] (pol.).
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 2.
- ↑ a b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-01-31]. (pol.).
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 8.
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 11.
- ↑ Absalon, Czaja i Jankowski 2012 ↓, s. 44.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 32.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 10.
- ↑ a b Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 7.
- ↑ Absalon, Czaja i Jankowski 2012 ↓, s. 52–54.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 105.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, Załącznik nr 15.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Prognoza oddziaływania na środowisko projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. 2009, s. 84. (pol.).
- ↑ Studium... 2012 ↓, s. 34.
- ↑ Opracowanie... 2014 ↓, s. 187.
- ↑ Studium... 2012 ↓, Załącznik nr I.11.
- ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 119.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Rzewiczok 2016 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k Szaraniec 1996 ↓, s. 243.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Historia... ↓.
- ↑ Friedrich Justin Bertuch , Allgemeine geographische Ephemeriden, t. 37, Verlag des Landes-Industrie-Comptoirs, 1812, s. 476 [dostęp 2021-02-10] (niem.).
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 297.
- ↑ a b c d e f g h i Szaraniec 1996 ↓, s. 244.
- ↑ a b c d e f g Bulsa 2018 ↓, s. 109.
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 245.
- ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in Karlsruhe [online], 4 marca 2016 [dostęp 2017-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .
- ↑ a b c Szaraniec 1996 ↓, s. 246.
- ↑ a b c d e f Szaraniec 1996 ↓, s. 248.
- ↑ a b c d Bulsa 2018 ↓, s. 118.
- ↑ Rada Miejska w Katowicach , Uchwała Nr XXVI/148/91 Rady Miejskiej w Katowicach z dnia 16 września 1991 r. w sprawie: utworzenia na terenie miasta Katowice 22 pomocniczych jednostek samorządowych i podziału miasta na 22 obszary ich działania, Katowice, 16 września 1991 (pol.).
- ↑ Patryk Osadnik , Katastrofa MTK: Zawaliła się hala Międzynarodowych Targów Katowickich. Pod gruzami zginęło 65 osób [online], Dziennik Zachodni, 28 stycznia 2020 [dostęp 2021-02-16] (pol.).
- ↑ ZM SILESIA SA: Historia. www.silesiasa.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 112.
- ↑ Szaraniec 1996 ↓, s. 249.
- ↑ Fabryki Sprzętu i Narzędzi Górniczych Grupa Kapitałowa FASING S.A: Kontakt. www.fasing.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 107.
- ↑ Państwowa Inspekcja Pracy: Kontakt. katowice.pip.gov.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 116.
- ↑ Instytut Techniki Budowlanej: Instytut. www.itb.pl. [dostęp 2021-02-15].
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 115.
- ↑ a b c Katowickie budynki. katowickiebudynki.eu. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ GPP Business Park: O nas. gppbusinesspark.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ DL INVEST GROUP S.A: DL ATRIUM. dlinvest.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Urbanity: DL Tower. www.urbanity.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Urbanity: Bytkowska Park. www.urbanity.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Portal mapowy. mapy.zabytek.gov.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ a b Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach , Rejestr A – Wykaz na 13 stycznia 2021 roku [online], wkz.katowice.pl (pol.).
- ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. [dostęp 2021-02-11]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. [dostęp 2011-07-03]. (pol.).
- ↑ Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej: Zabytki. emapa.katowice.eu. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Uchwała nr LXIII/1482/06 Rady Miasta Katowice z dnia 31.07.2006 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego w rejonie ulic: Al. Korfantego – Konduktorska w Katowicach. 2006-07-31. [dostęp 2021-02-11].
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Uchwała nr XVI/314/07 Rady Miasta Katowice z dnia 24.09.2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru dzielnicy Dąb-Wełnowiec w Katowicach. 2007-09-24. [dostęp 2021-02-02]. (pol.).
- ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Uchwała nr XII/218/07 Rady Miasta Katowice z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru dzielnicy Wełnowiec – Józefowiec w Katowicach. 2007-06-25. [dostęp 2011-07-03].
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 108.
- ↑ a b c d e f Rada Miasta Katowice , Uchwała NR XL/925/13 Rady Miasta Katowice z dnia 11 września 2013 r. w sprawie zaliczenia dróg na terenie miasta Katowice do kategorii dróg powiatowych oraz gminnych [online] (pol.).
- ↑ a b c d e OpenStreetMap: Mapa Podstawowa. www.openstreetmap.org. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Railmap – mapa kolejowa. www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
- ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa: Linia Katowice – Katowice Dąbrówka Mała. www.bazakolejowa.pl. [dostęp 2020-09-16]. (pol.).
- ↑ a b Przemysław Nadolski , Transport, [w:] Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, s. 707–717 .
- ↑ Jakub Halor , Zarys historii dróg żelaznych w Siemianowicach Śląskich, „Siemianowicki Rocznik Muzealny” (7), Siemianowice Śląskie: Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich, 2008, ISSN 1644-8154 (pol.).
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 113.
- ↑ a b Zarząd Transportu Metropolitalnego: Rozkład jazdy ZTM. rj.metropoliaztm.pl. [dostęp 2020-11-14]. (pol.).
- ↑ Infrastruktura rowerowa Katowic. www.google.com/maps. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Katowice na rowery. Trasy. www.katowice.eu. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
- ↑ City by bike. Mapa stacji. citybybike.pl. [dostęp 2021-02-01]. (pol.).
- ↑ Szkoła Podstawowa Nr 17 im Tadeusza Kościuszki: 150 lat naszej szkoły. www.sp17.katowice.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Rzemieślnicza Branżowa Szkoła I Stopnia w Katowicach: O nas. rsz.katowice.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ OŚWIATA i BIZNES Sp. z o.o: Firma. www.oswiata.slask.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Żłobek Kraina Odkrywcy. krainaodkrywcy.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ MOSiR Katowice: Ośrodek Sportowy Kolejarz. www.mosir.katowice.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. K. www.mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Klub Sportowy Kolejarz 24 Katowice. www.90minut.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ Badmintonowy Klub Sportowy „Kolejarz” Katowice: O nas. bkskolejarzkatowice.pl. [dostęp 2021-02-15]. (pol.).
- ↑ a b c d Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. W. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. T. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. D. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ a b Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. S. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. O. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Antoni Steuer: Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki. R. mhk.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Bulsa 2018 ↓, s. 117.
- ↑ a b Parafia NMP Wspomożenia Wiernych w Katowicach-Wełnowcu: Historia parafii. www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Parafia NMP Wspomożenia Wiernych w Katowicach-Wełnowcu: Kontakt. www.nmpwelnowiec.katowice.opoka.org.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
- ↑ Archidiecezja katowicka: Katowice-Wełnowiec, Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych. www.archidiecezja.katowice.pl. [dostęp 2021-02-16]. (pol.).
Bibliografia
- Damian Absalon , Stanisław Czaja , Andrzej T. Jankowski , Środowisko geograficzne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, s. 43–78, ISBN 978-83-8772-724-6 .
- Michał Bulsa , Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Historia Wełnowca [online], stowarzyszenie-revita.pl [dostęp 2021-02-11] (pol.).
- Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe z elementami opracowania ekofizjograficznego problemowego (problematyka ochrony dolin rzecznych oraz ograniczeń dla zagospodarowania terenu wynikających z wpływu działalności górniczej) dla potrzeb opracowania projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obszarów położonych w mieście Katowice, Katowice: WERONA, 2014 (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Historia Wełnowca-Józefowca [online], welnowiec.katowice.eu, 2016 [dostęp 2021-02-15] (pol.).
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice – II edycja. Część 1. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, Załącznik nr 1 do uchwały nr XXI/483/12 Rady Miasta Katowice z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Katowice” – II edycja, Miasto Katowice, 2012 (pol.).
- Lech Szaraniec, Osady i osiedla Katowic, Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, ISBN 83-905115-0-9 .