PZL I-22 Iryda
 Uzbrojona PZL I-22 Iryda na płycie postojowej lotniska | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ |
samolot szkolno-treningowy |
| Konstrukcja |
górnopłat konstrukcji półskorupowej, metalowej, podwozie chowane z kółkiem przednim |
| Załoga |
2 (uczeń i instruktor) |
| Historia | |
| Data oblotu |
3 marca 1985 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 silniki PZL K-15 |
| Ciąg |
2 × 1500 daN |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
9 m |
| Długość |
13,22 m |
| Wysokość |
4,3 m |
| Powierzchnia nośna |
19,92 m² |
| Masa | |
| Własna |
4600 kg |
| Użyteczna |
6900 kg (do akrobacji) |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
834 km/h |
| Prędkość minimalna |
246 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
25 m/s |
| Pułap |
11000 m |
| Zasięg |
1820 km |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| jedno dwulufowe działko GSz-23Ł kal. 23 mm (200 szt. amunicji), 4 podskrzydłowe zaczepy umożliwiające podwieszanie bomb, pocisków rakietowych, zbiorników paliwa oraz innego wyposażenia | |
PZL I-22 Iryda, PZL M93 Iryda, PZL M96 Iryda – polski dwumiejscowy, dwusilnikowy, odrzutowy górnopłat szkolno-bojowy.
Historia
W 1976 w Instytucie Lotnictwa rozpoczęto prace nad projektem wstępnym samolotu, mającego zastąpić TS-11 Iskra. Projekt wstępny zakończono w 1978, a samolot otrzymał oznaczenie I-22 Iryda. Funkcję Głównego Konstruktora pełnił inż. Ryszard Orłowski.
W 1980 ostatecznie zatwierdzono projekt, a w dwa lata później w Mielcu rozpoczęto budowę prototypów. Pierwszy lot płatowca z silnikami PZL-5 odbył się 3 marca 1985. Podczas prób flatterowych 30 stycznia 1987 r. zginął ppłk pil. Jerzy Bachta. Niedługo później Głównym Konstruktorem został mgr inż. Włodzimierz Gnarowski.
22 grudnia 1992 oblatano wersję Iryda M93K, z silnikami PZL K-15, a 25 kwietnia 1994 M93V z silnikami Rolls Royce Viper 545. Oznaczenie samolotu zmieniono na PZL M93 „Iryda”. W maju 1994 zastosowano nową awionikę firmy Sagem[1]. W 1997 powstała wersja M96, z przebudowanym skrzydłem (z klapami Fowlera i usterzeniem oraz awioniką firmy Sextant Avionique), którą oblatano 16 sierpnia 1997. Wszystkie pierwsze loty prototypów wykonał pilot doświadczalny Instytutu Lotnictwa, inż. Ludwik Natkaniec.
Służba
24 października 1992 roku, minister stanu w Kancelarii Prezydenta Lecha Wałęsy, Jerzy Milewski, minister przemysłu i handlu Wacław Niewiarowski, dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Jerzy Gotowała oraz zarządca komisaryczny PZL Mielec Stanisław Żmuda podpisali w Mielcu porozumienie o przekazaniu wojsku pierwszych dwóch egzemplarzy samolotu[2]. W latach 1992-1996 w 58 lotniczym pułku szkolnym użytkowano 8 egzemplarzy samolotu Iryda. Łącznie na linii montażowej znalazło się 19 Iryd, ale nie wszystkie zostały ukończone.
Irydy muzealne
Zezłomowany został jedynie egzemplarz do badań statycznych. Pozostałe trafiły do muzeów lotniczych lub magazynu.
Maszynę o numerze bocznym 301 przekazano w 2006 roku do Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych w Warszawie. Jest to jedyny w pełni sprawny i zdolny do lotu egzemplarz tego samolotu. Nie jest używany ze względu na brak zezwoleń i certyfikatów.
Maszyna o numerze 204 jest eksponowana w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, zaś samolot z numerem 202 trafił na plac lotniska Radom-Sadków. Egzemplarz 0304 przekazano do skansenu Kutno-Sklęczki, 0302 do Muzeum Broni w Witoszowie Górnym koło Świdnicy, samoloty 0105 i 0306 do Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie (jeden wystawiony jest na lotnisku Uczelni w Depułtyczach Królewskich pod Chełmem), 0401 znalazł się w na wystawie w PZL Mielec, 0104 w WSOSP, zaś 0406 w Centrum Szkolenia w Częstochowie (obecnie eksponat w jednostce w Łasku). Samolot o numerze 0305 znajduje się na ekspozycji zewnętrznej w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Eksponowanych jest łącznie 10 lub 11 samolotów seryjnych i 4 prototypy.
Uzbrojenie
Uzbrojeniem stałym samolotu I-22 było dwulufowe działko GSz-23Ł kalibru 23 mm zabudowane pod kadłubem. Zapas amunicji do działka wynosił 200 naboi.
Pod skrzydłami cztery belki UBP-I-22 o nośności 500 kg każda. Maksymalny udźwig samolotu z silnikami K-5 wynosi 1100–1200 kg, z silnikami K-15 – 1800 kg. Podwieszane mogły być bomby lotnicze P-50, FAB-100, OFAB-100M (pojedynczo lub po cztery na belce wielozamkowej MBD2-67U), FAB-250TS, FAB-250 M-46, ZAB-250-200, FAB-500-400, FAB-500 M-62, wyrzutnie npr S-5 kalibru 57 mm typu Mars-2 (4), Mars-4 (8), UB-16 (16) lub UB-32 (32 npr), wyrzutnie npr S-8 kalibru 82 mm typu B-8M (20npr), pociski powietrze-powietrze typu R-3S i R-60, zasobniki strzeleckie z działkami GSz-23 typu UPK-23-250, lub z karabinem maszynowym Zeus-1. Możliwe było także przenoszenie zasobnika rozpoznawczego Saturn.
Dane techniczno-taktyczne wersji M93
- Masa
- własna: 4600 kg
- całkowita: 6900 kg
- Wymiary
- rozpiętość: 9,6 m
- długość: 13,22 m
- wysokość: 4,3 m
- powierzchnia nośna: 19,92 m²
- Napęd: 2 silniki PZL K-15 o ciągu 1500 daN
- Uzbrojenie: jedno dwulufowe działko GSz-23Ł kal. 23 mm (200 szt. amunicji), 4 podskrzydłowe zaczepy umożliwiające podwieszanie bomb, pocisków rakietowych, zbiorników paliwa oraz innego wyposażenia
- Osiągi
- prędkość
- maksymalna: 834 km/h
- minimalna: 246 km/h
- wznoszenie: 25 m/s
- promień skrętu: nieznany
- pułap: 11000 m
- zasięg: 1820 km
- prędkość
- Załoga: 2
- ↑ Wzlot i upadek Irydy.
- ↑ Pierwsze Irydy w barwach polskiego lotnictwa wojskowego, „Lotnictwo Aviation International”, nr 21 (1992), s. 5, ISSN 1732-5323
Linki zewnętrzne
- Tomasz „kwato” Kwasek: PZL I-22 Iryda cz. I. 2008-02-24. [dostęp 2013-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- Samoloty w lotnictwie polskim: PZL I-22 Iryda. [dostęp 2013-10-12].
.svg)
