Głuszyca

Głuszyca
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Kościół Matki Bożej Królowej Polski (2017)
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	wałbrzyski
Gmina	Głuszyca
Prawa miejskie	1962
Burmistrz	Roman Głód
Powierzchnia	16,21 km²
Populacja (01.01.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 5968; 368,2 os./km²
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-340
Tablice rejestracyjne	DBA
	Położenie na mapie Polski Głuszyca
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Głuszyca
	Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego Głuszyca
	Położenie na mapie gminy Głuszyca Głuszyca
	50°41′11″N 16°22′17″E/50,686389 16,371389
TERC (TERYT)	0221054
SIMC	0984002
	Urząd miejskiul. Grunwaldzka 55; 58-340 Głuszyca
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Głuszyca (niem. Nieder Wüstegiersdorf) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie miejsko-wiejskiej Głuszyca, której jest siedzibą, nad rzeką Bystrzycą, w Kotlinie pomiędzy Górami Sowimi a Kamiennymi (Górami Suchymi) w Sudetach Środkowych. Historycznie leży na Dolnym Śląsku.

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. w Głuszycy mieszkało 5968 osób^[2] (515. miejsce w kraju).

Miejscowość stanowiła ośrodek przemysłu włókienniczego, odzieżowego oraz drzewnego.

Przez Głuszycę kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha^[3]^[4]. Przez miasto biegnie również czynna w ruchu pasażerskim linia kolejowa Kłodzko – Wałbrzych, obsługiwana szynobusami przez samorządowe Koleje Dolnośląskie.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miasto należało administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.

W obrębie miasta wyróżniona jest jego część – Zimna (niem. Kaltwasser), której polską nazwę nadano 1 października 1948 roku^[5].

Historia

Z około 1300 roku pochodzi zapis wymieniający Głuszycę pod nazwą Wustendorf jako wieś biskupią zamieszkałą przez drwali i gonciarzy. Być może jej powstanie związane było z budowanym przez księcia Bolka I w końcu XIII wieku zamkiem na Rogowcu, bowiem później wieś należała do dóbr zamkowych. Podczas wojen husyckich w XV wieku była wielokrotnie niszczona, w tym okresie była znana z tkactwa lnu, później wełny^[6]. Po zakończeniu walk miejscowość została odbudowana dzięki eksploatacji okolicznych lasów. Na początku XVI wieku wieś weszła w skład dóbr Hochbergów. W XVI wieku czescy gwarkowie otrzymali przywilej na wydobycie w Głuszycy rud miedzi, jednak nie odkryto wówczas żadnych złóż, podobnie jak przy kolejnej próbie w 1714 roku. W tym okresie we wsi, podobnie jak i w całym regionie, zaczęło rozwijać się tkactwo chałupnicze, które stało się podstawowym zajęciem mieszkańców. W 1768 roku powstała w Głuszycy największa i najnowocześniejsza w Sudetach wykańczalnia płótna, która stała się podstawą rozwoju przemysłu włókienniczego w miejscowości. W drugiej połowie XIX wieku Głuszyca stała się również letniskiem i miejscowością turystyczną stanowiącą punkt wyjścia w Góry Suche i Sowie.

W okresie II wojny światowej Głuszyca znajdowała się w rejonie budowy ogromnych podziemnych budowli kompleksu „Riese”, których przeznaczenia nie ustalono do dziś^[7]. W mieście funkcjonowała wówczas filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen^[8] dla więźniów i robotników przymusowych zatrudnionych w kompleksie „Riese”^[7].

Po wojnie, po objęciu miejscowości przez polską administrację, stosowano przejściową nazwę Gieszcze Puste, która została oficjalnie zastąpiona przez nazwę Głuszyca 19 maja 1946 roku^[9]. W 1946 roku przybyła do wsi grupa włókniarzy z Łodzi, którzy uruchomili produkcję w poniemieckich zakładach włókienniczych, czyniąc z Głuszycy jeden z największych ośrodków przemysłu bawełnianego w regionie. W 1962 roku nadano Głuszycy prawa miejskie.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Głuszycy w 2014 roku^[10].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[11]:

willa fabrykanta powstał w 1894 roku. Pierwotnie otaczało go rozległe założenie ogrodowo-parkowe. Obecnie funkcjonuje jako ogródek jordanowski. Pałac jest budowlą piętrową z narożną okrągłą wieżą i kolumnowym portykiem. Okna budowli zamknięte są półkoliście i prostokątnie w dekoracyjnych opaskach. Silnie zaznaczone są gzymsy piętrowe. Wewnątrz zachowały się resztki wyposażenia m.in. schody, boazerie, lustra i żyrandole. Budowla mieściła zakładowy dom kultury ZPB „Piast”, pałac ślubów i inne instytucje, ul. Grunwaldzka 21;
pałac, obecnie służy jako budynek mieszkalny, późnobarokowy, z k. XVIII w., zbudowany na planie prostokąta, piętrowy, siedmioosiowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Naroża boniowane, okna w bogatych opaskach o charakterze dekoracji. Architektoniczny portal z otworem zamkniętym łukiem koszowym, wyżej kartusz herbowy i wygięty gzyms naczółkowy. Najokazalszy budynek w mieście, ul. Grunwaldzka 41, w Głuszycy Górnej;
zajazd „Pod Jeleniem”, drewniano-murowany z 1784 r., przebudowany w poł. XIX w., ul. Grunwaldzka 44, w Głuszycy Górnej;
kościół Matki Bożej Królowej Polski;

inne zabytki:

zabytkowe pałacyki fabrykanckie.

Willa w Głuszycy fabrykanta
Dawny zajazd „Pod Jeleniem”
Kościół NMP Królowej Polski
Dom przy ul. Grunwaldzkiej 36
Dom przy ul. Grunwaldzkiej 41

Atrakcje turystyczne

zespół sztolni z czasów II wojny światowej
- Podziemne Miasto Głuszyca
- Kompleks Osówka
węzeł szlaków pieszych do Walimia, Jugowic, ruin zamku Rogowiec i uzdrowiskowej Jedliny-Zdroju
tereny i wyciągi narciarskie w pobliskiej Łomnicy
najwyższe wzniesienia to Włodarz, Waligóra, Soboń, Jedlińska Kopa i Rogowiec^[7]
zachodnim skrajem Głuszycy przebiega linia kolejowa Wałbrzych – Kłodzko z najdłuższymi w Polsce tunelami zbudowana w połowie XIX w.

Transport

W mieście znajduje się dworzec kolejowy.

Sport

W miejscowości znajduje się klub piłkarski M.K.S. Włókniarz, który znajduje się obecnie w klasie A^[12].

Od 2005 r. Głuszyca jest miastem etapowym międzynarodowego wyścigu na rowerach górskich Bike Challenge^[13].

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki (dekanat Głuszyca)^[14]:
- parafia Matki Bożej Królowej Polski
- parafia Chrystusa Króla
Świadkowie Jehowy:
- zbór Głuszyca (Sala Królestwa ul. Kłodzka 17B)^[15]

Ludzie związani z Głuszycą

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Głuszycą.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Głuszycy.

Miasta partnerskie

Stárkov^[16]

Przypisy

↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
↑ ^a ^b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
↑ walbrzych24.com Autobusy do Głuszycy i Walimia, dostęp: 29.09.2014
↑ ZDKiUM Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, [data dostępu: 2014-09-29]
↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 78, poz. 692).
↑ JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 280–281 .
↑ ^a ^b ^c Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 129-135. ISBN 83-85773-12-6.
↑ AbrahamA. Kajzer AbrahamA., Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7 .
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ Głuszyca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 187. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ MKS Włókniarz Głuszyca. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-04)].
↑ Strona internetowa MTB Challenge
↑ Diecezja Świdnicka: Spis parafii – Diecezja Świdnicka. diecezja.swidnica.pl. [dostęp 2014-11-26].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .
↑ BIP Głuszyca. [dostęp 2017-03-03].

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona miasta Głuszyca
Głuszyca – Aktualności, ciekawostki
Wuestegiersdorf Nieder, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 68 .
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona

[DzU_1962-41-188-1] Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188

[populacja-2] GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).

[walbrzych24--3] walbrzych24.com Autobusy do Głuszycy i Walimia, dostęp: 29.09.2014

[--------------------------4] ZDKiUM Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, [data dostępu: 2014-09-29]

[Rozporządzenie_Ministrów-5] Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 78, poz. 692).

[dolnyslask-6] JanuszJ. Czerwiński JanuszJ., RyszardR. Chanas RyszardR., Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 280–281 .

[staffa-7] Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 129-135. ISBN 83-85773-12-6.

[Kajzer2013-8] AbrahamA. Kajzer AbrahamA., Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7 .

[Zarządzenie_Ministrów_Administracji-9] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[populacja2016-10] Głuszyca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[Rejestr_zabytków_nieruchomych-s187-11] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 187. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[MKS_Włókniarz_Głuszyca-12] MKS Włókniarz Głuszyca. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-04)].

[mtb-13] Strona internetowa MTB Challenge

[Spis_parafii_Diecezja_Świdnicka-14] Diecezja Świdnicka: Spis parafii – Diecezja Świdnicka. diecezja.swidnica.pl. [dostęp 2014-11-26].

[apps.jw--15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .

[bip-16] BIP Głuszyca. [dostęp 2017-03-03].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Siedziba gminy	Głuszyca
Sołectwa	Głuszyca Górna Grzmiąca Kolce Łomnica Sierpnica
Części miasta	Zimna
Części wsi	Rybnica Mała Trzy Strugi

Miasta	Boguszów-Gorce Głuszyca Jedlina-Zdrój Mieroszów Szczawno-Zdrój
Gminy miejskie	Boguszów-Gorce Jedlina-Zdrój Szczawno-Zdrój
Gminy miejsko-wiejskie	Głuszyca Mieroszów
Gminy wiejskie	Czarny Bór Stare Bogaczowice Walim

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Biały Kamień (do 1950 →) Boguszów (do 1972 →) Boguszów-Gorce (←←← od 1973) Głuszyca (od 1962) Gorce (1962–72 →) Jedlina-Zdrój (od 1967) Mieroszów Sobięcin (do 1950 →→) Szczawno-Zdrój (od 1945)
Osiedla (1954–72)	Głuszyca (1954–62) Gorce (1954–62) Jedlina-Zdrój (1954–66) Kuźnice Świdnickie (1954–72 →) Walim (1957–72)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Głuszyca Gorce (do 1954) Jedlina Zdrój (do 1954) Kuźnice Świdnickie (do 1954) Mieroszów (1953–54 i od 1973) Pełcznica (do 1954) Stare Bogaczowice Szczawienko (do 1950 →→) Walim
Gromady (1954–72)	Dziećmorowice (1954–70) Glinik (1954–72) Głuszyca (1954) Głuszyca Górna (1954–72) Gorce (1954) Grzmiąca (1954–59) Jedlina Zdrój (1954) Kuźnice Świdnickie (1954) Lubomin (1954–68) Mieroszów (1954–72) Sokołowsko (1954–56) Stare Bogaczowice (1954–72) Szczawienko (1954–70) Unisław Śląski (1954–68) Walim (1954–56) Wałbrzych (1970–72) Zagórze Śląskie (1954–72)