Kościan

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Michał Chudak (dyskusja | edycje) o 22:07, 17 lut 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.

Szablon:POL miasto infobox Kościan (niem. Kosten) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa leszczyńskiego.

Według danych z 30 czerwca 2014 r. miasto miało 23 952 mieszkańców[1].

Historia

Nazwa Kościan pochodzi prawdopodobnie od „koszczki” – określenia rośliny bagiennej porastającej podmokłe tereny doliny Obry; „kościen”, „kościeniec” oznaczał sitowiec, sitową trawę[2]. Pierwsze wzmianki o Kościanie pochodzą z XII wieku. Pierwszy historyczny zapis źródłowy podający nazwę miasta w formie „Costan” występuje w 1242 roku w dokumencie pobliskiego opactwa benedyktynów w Lubiniu[3]. W XIII wieku był on osadą targową, zlokalizowaną w okolicy obecnego Placu Wolności, dopiero później – ze względów bezpieczeństwa – mieszkańcy przenieśli się na wyspę w widłach Obry[4].

Początki miasta

Mury miejskie
Rynek w Kościanie
Stanisław I Leszczyński odciąża Kościan od obowiązku kwaterowania wojska, 1704 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).
Widok z lotu ptaka

Prawa miejskie uzyskał Kościan w II poł. XIII wieku, lokacja na prawie polskim nastąpiła u schyłku panowania księcia wielkopolskiego Przemysła I (1241 – 1257), w czasie rządów Bolesława Pobożnego (1257 – 1279), lub na początku rządów Przemysła II (1279 – 1296), późniejszego króla Polski. Początkowo był więc Kościan własnością książąt wielkopolskich, później (od 1296) książąt śląskich z linii głogowskiej, a od 1332 roku, po zdobyciu go przez wojska króla Władysława Łokietka i jego syna księcia Kazimierza miastem królewskim[3]. 27.kwietnia 1400[5] roku król Władysław Jagiełło , w trakcie jednej z wielu[6] wizyt w Kościanie przenosi miasto oraz należące do niego wsie Nacław, Sieraków i Czarków[7] na prawo magdeburskie (niemieckie).

Miasto było drugim po Poznaniu ośrodkiem miejskim w Wielkopolsce[4]. Kościan stał się siedzibą powiatu, pierwsze wzmianki o Powiecie Kościańskim pochodzą z 1397 roku. Utworzony w drugiej połowie XIV wieku Powiat Kościański obejmował, z wyjątkiem Ziemi Wschowskiej, całą południowo-zachodnią część Wielkopolski. Na czele powiatu stał powoływany przez monarchę starosta. Pierwszym znanym starostą kościańskim był Jan z Rydzyny i Czerniny k. Góry Śląskiej (1409 – 1410). Z utworzeniem osobnego powiatu kościańskiego, wiązało się utworzenie osobnych od Poznania sądów: ziemskiego i grodzkiego, które przetrwały do schyłku I Rzeczypospolitej[8].

W mieście istniało 21 cechów i kurkowe bractwo strzeleckie. Najbardziej znanym był cech sukienników. Pod tym względem Kościan był ośrodkiem o największym znaczeniu w Rzeczypospolitej. Sukna kościańskie dostarczano na dwór królewski, szyto z nich bogate szaty duchowieństwa polskiego. Sukiennicy z Kościana mieli własne domy handlowe w innych miastach np. w Gnieźnie. Sława ich wyrobów rozeszła się daleko poza granice, rozwinął się eksport. Inne miasta zazdrościły Kościanowi – sprzedawały własne, gorsze sukno jako kościańskie. Kościańskie sukna otrzymały więc od Kazimierza Jagiellończyka znak ochronny, uznany za pierwszy znak przemysłowy w Rzeczypospolitej. Była to pieczęć z ołowiu, z herbem Miasta Kościan, orłem królewskim o rozpostartych skrzydłach i literą C od imienia króla – Casimirus.

Wojny XVII wieku i rozbiory

Dotkliwe straty i upadek potęgi Kościana nastąpił w wyniku wojen XVII i początku XVIII wieku. Za pomoc partyzantom w czasie „potopu”, Szwedzi spalili miasto i zburzyli zamek. W latach 1793–1807 i ponownie od 1815 roku Kościan należał do Królestwa Prus / Cesarstwa Niemieckiego. Wybudowanie linii kolejowej Poznań – Wrocław w 1856 roku, przyczyniło się do rozwoju przemysłu w mieście głównie tytoniowego i przetwórstwa buraków cukrowych. 31 grudnia 1918 roku kontrolę nad miastem przejęli powstańcy wielkopolscy. Traktat wersalski usankcjonował w 1919 roku powrót Kościana do Polski.

Okres II wojny światowej

 Osobne artykuły: Kraj Warty, Wysiedlenia Polaków z Wielkopolski 1939–1941 i Heim ins Reich.

Duże zniszczenia miasta przyniosła II wojna światowa. Od września do końca 1939 roku w mieście działała niemiecka grupa operacyjna Einsatzgruppe VI prowadząca czystki etniczne w ramach akcji T4, Intelligenzaktion oraz operacji Tannenberg[9]. W czasie ich trwania Niemcy zamordowali pomiędzy 2. września a 23. października 1939 w dwóch egzekucjach masowych 26[10] Polaków. 7 listopada 1939 Gestapo rozstrzelało w parku miejskim 45 kościaniaków.

W styczniu i lutym 1940, w lesie nieopodal Jarogniewic, niemieccy zbrodniarze zamordowali (poprzez zagazowanie[10]) 534[10][11] pacjentów Zakładu Psychiatrycznego w Kościanie. Po 1945 zwłoki pomordowanych ekshumowano i przeniesiono na cmentarz parafialny w Kościanie.

W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich.

Okres po II wojnie światowej

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta i rozbudowa istniejących zakładów przemysłowych. Powstały wtedy: rzeźnia, fabryka cygar i papierosów. Reaktywowano działalność powstałej w 1881 roku cukrowni. Większość fabryk, oprócz mleczarni, zostało zamkniętych lub przeniesionych w latach 90 XX w. i na początku XXI w. Z dniem 1.09.2011 Obrzańska Spółdzielnia Mleczarska została przejęta przez SM Mlekovita, która nieprzerwanie kontynuuje działalność mleczarską.

W lutym 1972 miasto gościło ogólnopolskie seminarium historyków powstania wielkopolskiego[12].

Burmistrzowie

Urząd Burmistrza Miasta Kościan po odrodzeniu samorządu w Polsce w 1990 sprawowali:

  • 1990 – 1994 – Aleksander Heller
  • 1994 – 1998 – Jerzy Bartkowiak
  • 1998 – 2002 – Mirosław Woźniak
  • 2002 – 2006 – Jerzy Bartkowiak
  • od 2006 – Michał Jurga

Zabytki i atrakcje turystyczne

Kościół Świętego Ducha z II poł. XIV wieku
Ratusz (XV, XIX w.), obecnie siedziba Muzeum Regionalnego
Zabytkowy dom w Kościanie
Krzywy dom przy ulicy Masztalerza
Pomnik Jana Pawła II przed kościołem Pana Jezusa

Do zabytków Kościana należą:[13]

  • Kościół farny Wniebowzięcia NMP gotycki z XIV wieku z niedokończoną wieżą mierzącą pierwotnie ponad 60 metrów i cennymi ołtarzami : Głównym, Zesłania Ducha św, św. Anny, Św. Józefa, Św. Kazimierza, M.B. Szkaplerznej, Św. Barbary, Św. Walentego, Św. Benona i Serca Pana Jezusa,
  • Kaplica pw. Pana Jezusa z 1666 roku,
  • Kościół Świętego Ducha z II poł. XIV wieku,
  • Ratusz z XV wieku,
  • Pozostałości murów miejskich z XIV – XVI wieku,
  • Kamienice z XVIII – XIX wieku,
  • Zespół dawnego klasztoru bernardynów wzniesiony w latach 1605-1611,
  • Wiatrak Koźlak z 1714 roku,
  • Budynek poczty na al. T. Kościuszki z 1838 roku,
  • Willa starosty na al. T. Kościuszki,
  • Starostwo powiatowe z końca XIX wieku,
  • Wille Sanatoryjne,
  • Kaplica pw. NMP Anielskiej,
  • Park miejski im. Kajetana Morawskiego,
  • Szpital św. Zofii zbudowany w 1912 roku,
  • Kaplica św. Zofii przebudowana w 1908 roku,
  • Neogotycka kaplica cmentarna z XIX wieku,
  • Nenufar Club (figury świata),
  • Kompleks sportowo-rekreacyjny Łazienki : Tor saneczkowy z 1937, roku, Basen z 1943 roku i Hala sportowa z 1956 roku,
  • Krzywy dom przy ulicy Masztalerza 2 z XIX wieku,
  • Kościańskie Planty,
  • Miejska biblioteka w dawnym kościele ewangelickim z 1846 roku,
  • Kościan Miasto mostów i kładek : 6 mostów drogowych, 3 kolejowe oraz 10 mostów i kładek dla pieszych,
  • Willa miejska przy alei Kościuszki z końca XIX wieku,
  • Eklektyczna willa na ulicy Młyńskiej z 1904 roku,
  • I Liceum Ogólnokształcące im.Oskara Kolberga,
  • Uniwersytet w dawnej wytwórni papierosów,
  • Secesyjna ulica Surzyńskiego,
  • Dworzec Kolejowy z 1856 roku,
  • Budynki dawnej Cukrowni Kościan SA : Willa cukrownicza, wysoki na 85 metrów komin, hala produkcyjna itp.,
  • Modernistyczne osiedla: Jagiellońskie, gen. W. Sikorskiego, Piastowskie, Konstytucji 3 Maja,
  • Modernistyczny kościół pw. Alberta Chmielowskiego,
  • Pomniki: Floriana Marciniaka, ks.Surzyńskiego, św.Jana Nepomucena, Feliksa,
  • Cmentarze kościańskie: Parafialny i Komunalny,
  • Budynek sądu na Placu Niezłomnych,
  • Krzywe rondo znajdujące się przy osiedlu Konstytucji 3 Maja,
  • Zabytkowy kompleks rzeźni zbudowany w 1912 roku, rozbudowany w 1913 roku,
  • Plac Wolności,
  • Katolicka szkoła powszechna na ulicy Mickiewicza zbudowana w latach 1914-1915 (obecnie Zespół Szkół nr 1),
  • Stuletnia spółdzielnia mieszkaniowa i stuletni blok na ulicy Bączkowskiego,
  • Wieża ciśnień na ulicy Czempińskiej z 1908 roku. Remontowana w latach 2011-2013. Posiada jedyny na świecie dach obserwatorium astronomicznego postawiony na prostokącie[14],
  • Najwyższą budowlą w Kościanie jest komin nieistniejącej cukrowni o wysokości 85 metrów[potrzebny przypis]

Edukacja

  • Przedszkola
    • Samorządowe Przedszkole nr 1
    • Samorządowe Przedszkole nr 2
    • Samorządowe Przedszkole nr 3
    • Samorządowe Przedszkole nr 4
  • Zespoły Szkół
    • Zespół Szkół nr 1
    • Zespół Szkół nr 2
    • Zespół Szkół nr 3
    • Zespół Szkół nr 4
  • Szkoły średnie
  • Inne szkoły

Transport

Dworzec kolejowy w Kościanie

Demografia

  • Piramida wieku mieszkańców Kościana w 2014 roku[15].


Sport

Klubami sportowymi w mieście są:

  • Piłkarski Klub Sportowy Obra Kościan (IV liga)
  • Basket Club Obra Kościan (II Liga Koszykówki, grupa A)
  • Międzyszkolny Klub Sportowy "Tęcza" (II Liga Piłki Ręcznej, grupa Wielkopolska)
  • Sportowy Klub Taekwon-do TIGER (taekwon-do ITF i kickboxing). Sekcja klubu działa od 2009 roku. Od 2013 r. sekcja weszła w skład KS "TIGER WIELKOPOLSKA" TAEKWONDO
  • Klub Sportowy "Kobra Jass" (trójbój siłowy)
  • Uczniowski Klub Sportowy "KSM Tęcza" (szachy)
  • Kościański Klub Żeglarski
  • Ludowy Klub Sportowy "SANA" (lekkoatletyka)
  • Klub Bokserski im. F.Stamma
  • Uczniowski Klub Sportowy "Jedynka" (koszykówka chłopców)
  • Uczniowski Klub Żeńskiej Piłki Siatkowej
  • Uczniowski Klub Sportowy "Czwórka" (piłka nożna chłopców)
  • Uczniowski Klub Sportowy "Sokół" (taekwondo)
  • Uczniowski Klub Sportowy "Hellada" (tenis ziemny i stołowy)
  • Uczniowski Klub Żeńskiej Piłki Siatkowej "UKŻPS" (siatkówka)
  • Kościańskie Towarzystwo Tenisowe
  • Towarzystwo Sportowe "Amator"
  • Klub Karate "Gottsu"
  • Klub Hokejowy Wilki (hokej na lodzie)
  • Alliance BJJ (sztuki walki, jiu jitsu, luta livre)
  • Lech Poznań Football Academy -Kościan (piłka nożna dzieci)
  • KSW NOKAUT KOSCIAN (MMA,BOKS,MAUY THAI )

Wspólnoty religijne

Kościół pod wezwaniem Pana Jezusa w Kościanie

Współpraca międzynarodowa

Ludzie związani z Kościanem

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kościanem.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan na 30 VI 2014 (s. 103). GUS. [dostęp 2 listopada 2014]. (pol.).
  2. ↑ Historia miasta Kościana. I Liceum Ogólnokształcące im. Oskara Kolberga. [dostęp 2009-05-12].
  3. ↑ a b Początki miasta Kościana. Koscian.pl. [dostęp 2018-01-01].
  4. ↑ a b Historia Kościana. Koscian.pl. [dostęp 2018-01-01].
  5. ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski t.6 dok.387 oraz 389 [1]
  6. ↑ A.Gąsiorowski, Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386-1434
  7. ↑ Kościół Dominikanów, kaplica P. Jezusa w Kościanie. Włocławek: O. Władysław Szołdrski C. SS. R., 1927, s. 63.
  8. ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
  9. ↑ Böhler, Mallmann i Matthäus 2009 ↓, s. 56-57.
  10. ↑ a b c Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939 – 1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 281.
  11. ↑ Historia Wojewódzkiego Szpitala Neuropsychiatrycznego im. Oskara Bielawskiego w Kościanie.
  12. ↑ Marek Rezler, Seminarium historyków powstania wielkopolskiego, w: Mówią Wieki, nr 12/1972, s.36, ISSN 0580-0943
  13. ↑ Miasto Kościan. [w:] Turystyka. Interesujące miejsca i zabytki [on-line]. Powiat Kościański. [dostęp 2009-05-09].
  14. ↑ http://mosir.koscian.pl/wieza,8791.html
  15. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie populacja2016
    BŁĄD PRZYPISÓW
  16. ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 6 stycznia 2015.
  17. ↑ ŚRME w Polsce (woj. wielkopolskie). http://sztandar-biblijny.pl.+[dostęp 2014-08-26].
  18. ↑ Kościan – Alzey (Niemcy). koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].
  19. ↑ Kościan – Wernshausen (Niemcy). koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].
  20. ↑ Kościan – Krimpen a/d IJssel. koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].
  21. ↑ Kościan – Nederlek (Holandia). koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].
  22. ↑ Kościan – Istra (Rosja). koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].
  23. ↑ Kościan – Rakovnik (Czechy). koscian.pl. [dostęp 2014-09-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-09)].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Miasta województwa wielkopolskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa wielkopolskiego

Powiat kościański
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Powiat kościański (1919–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919–75)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościan&oldid=52509824”