Krzywcze

Krzywcze
Кривче
	; Zamek w Krzywczach
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	czortkowski
Powierzchnia	7,183 km²
Wysokość	225 m n.p.m.
Populacja (2001); • liczba ludności	; 1865
Nr kierunkowy	+380-3541
Kod pocztowy	48741
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Krzywcze
	Położenie na mapie Ukrainy Krzywcze
	48°41′58″N 26°06′14″E/48,699444 26,103889
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krzywcze (ukr. Кривче, Krywcze) – wieś na Podolu, w rejonie czortkowskim^[2] obwodu tarnopolskiego. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Krzywcze Górne w powiecie borszczowskim województwa tarnopolskiego.

W pobliżu znajduje się Jaskinia Kryształowa o długości 22 km udostępniona do zwiedzania oraz źródła mineralne, które wykorzystywano w lecznictwie już od XVII w.^[3] Wejście do jaskini znajduje się na zboczu jaru rzeczki Cyganki. Była ona znana i powszechnie odwiedzana już w latach międzywojennych. W 1938 r. reklamowano ją w ten sposób: Jaskinie posiadają około 12 km. podziemnych chodników, z których 4 jest dostępnych zwiedzającym, oraz 8 sal, pokrytych przepięknymi kryształami gipsu, bądź w formie pęków kryształów, wykwitów śnieżnych, przeźroczystych szyb, bądź też w formie głazów i bloków o fantastycznych kształtach. Kryształy barwy białej i żółtej mienią się w świetle przepiękną skalą kolorów. Jaskinie zaliczające się do osobliwości europejskich, są całkowicie udostępnione dla publiczności i licznie zwiedzane, przewodnik oprowadza zwiedzających w ciągu trzech godzin.^[4]

Bazą dla odwiedzających jaskinię było schronisko turystyczne Podolskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, urządzone w baszcie niedalekiego zamku z XVII wieku^[4].

W latach 1943-1945 Niemcy i Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowali na miejscu lub wywieźli z wioski do obozów zagłady 400 Żydów, a nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali 20 Polaków^[5].

W czasie okupacji niemieckiej polska rodzina Budyńskich (Józef i Anna oraz ich córka Krystyna, po mężu Bryk) oraz ukraińska rodzina Sarabunów (Wasyl i Anastasija oraz ich syn Stepan) ukrywały tutaj Żydów, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował ich członków tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[6]^[7].

Zabytki

zamek w Krzywczach z pierwszej połowy XVII w.
Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny ufundowany w 1650 roku przez Stanisława Kątskiego, który powstał w wyniku przebudowy dawnej prochowni zamkowej. Kościół ma cechy renesansowe. Nad portalem umieszczona jest tablica fundacyjna. W podziemiach znajdowały się grobowce rodziny Golejewskich. Po 1945 roku kościół służył jako magazyn, obecnie przywrócono mu funkcje kultowe.
cerkiew drewniana pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z 1760 r. (przebudowana w 1927 roku)
cerkiew murowana pw. Opieki Bogurodzicy (Pokrowy) z 1856 r.^[3]

Przypisy

↑ Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX "Про утворення та ліквідацію районів" [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
↑ ^a ^b Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu.... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 305–306. ISBN 83-921981-6-6.
↑ ^a ^b b. aut.. Podole zaprasza turystów. „Wschód. Lwów, Stanisławów, Tarnopol”. R. III (nr 88), s. 1-2, 30 czerwca 1938. (pol.).
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 44, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Bryk Krystyna (Budyńska); Father: Budyński Józef ; Mother: Budyńska Anna (Czarnecka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).
↑ Sarabun Stepan ; Mother: Anastasia ; Father: Vasily. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).

Bibliografia

Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu... / zespół red. A. Strojny, K. Bzowski, A. Grossman. Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 305–306ю ISBN 83-921981-6-6.

Linki zewnętrzne

Krzywcze, mko i wś, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 802 .
położenie na mapie
zdjęcia z Krzywcza i jaskini

[spis-1] Liczby ludności miejscowości obwodu tarnopolskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).

[post-2] Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX "Про утворення та ліквідацію районів" [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).

[Ukraina-3] Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu.... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 305–306. ISBN 83-921981-6-6.

[wsch-4] . aut.. Podole zaprasza turystów. „Wschód. Lwów, Stanisławów, Tarnopol”. R. III (nr 88), s. 1-2, 30 czerwca 1938. (pol.).

[komanski22-5] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 44, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[6] Bryk Krystyna (Budyńska); Father: Budyński Józef ; Mother: Budyńska Anna (Czarnecka). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).

[7] Sarabun Stepan ; Mother: Anastasia ; Father: Vasily. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-12]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Przynależność wojewódzka	województwo tarnopolskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Borszczów (od 1934) Jezierzany (do 1934) Mielnica Skała (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Bilcze (Złote) Borszczów (→) Dźwinogród Krzywcze Górne Kudryńce Skała Podolska (→) Uście Biskupie
Gminy miejskie (1920–39 →)	Borszczów Mielnica (Podolska) (od 1934) Skała (Podolska)
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Bilcze Złote Dźwiniaczka Germakówka Głęboczek Gusztyn Jezierzany Korolówka Krzywcze Górne Kudryńce Okopy Świętej Trójcy Szuparka Turylcze Uście Biskupie Wołkowce

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)