Bieruń
| [[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]] {{{opis zdjęcia}}} | |||||
| |||||
| Państwo | {{{państwo}}} | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Zarządzający |
Burmistrz | ||||
| Powierzchnia |
40,31 km² | ||||
| Populacja (2010) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
{{{numer kierunkowy}}} | ||||
| Kod pocztowy |
{{{kod pocztowy}}} | ||||
| Tablice rejestracyjne |
{{{tablice rejestracyjne}}} | ||||
Położenie na mapie brak  Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie świata  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |||||
| Strona internetowa | |||||
Bieruń (niem. Berun) – miasto i gmina, w województwie śląskim, wchodzące w skład powiatu bieruńsko-lędzińskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 19 519 mieszkańców[1].
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 40,49 km²[2].
W skład Bierunia wchodzi Bieruń Stary, Bieruń Nowy, Ściernie, Jajosty, Bijasowice i Czarnuchowice.
Historia
Położone przy granicy województwa śląskiego i małopolskiego, którą stanowi Wisła. Sąsiaduje z miastami: Tychy, Oświęcim, Lędziny, a także gminami: Chełm Śląski, Bojszowy. Koło Bierunia znajdowała się antyczna osada Leucaristus. Została ona odwzorowana na antycznej mapie Klaudiusza Ptolemeusza z lat 142- 147 naszej ery. O tym, że miejscowość ta znajdowała się w sąsiedztwie Bierunia, informuje skorowidz nazw historycznych ORBIS LATINUS oraz wynika to z położenia wśród innych zidentyfikowanych miejscowości Śląska.
W X-XI wieku istniał tu otoczony palisadą i niewątpliwie posiadający wieżę obserwacyjną gródek obronny mający za zadanie chronić kupców przeprawiających się przez rzekę. Pozostałość - bieruński kopiec na szczycie którego stoi obecnie XIX-wieczna kapliczka św. Jana Nepomucena - figuruje na liście zabytków województwa śląskiego[3]. W średniowieczu na pobliskiej Orlej Górce prawdopodobnie oddawano też hołd starosłowiańskiemu bogu Perunowi[potrzebny przypis]. Obecnie planowany od niej jest szlak historyczny.
Bieruń otrzymał prawa miejskie w 1387 od księcia opawsko-raciborskiego Jana II Żelaznego. Akt ten polegał na nadaniu praw wójtowskich Kusowiczowi za jego długoletnią wierną służbę. O istnieniu na obszarze miasta osadnictwa świadczą wzmianki zamieszczone w dokumentach, na przykład o Ścierniach z 1272, Bijasowicach z 1360, Bieruniu z 1376.
Do 1551 własność Piastów śląskich, od 1327 pod zwierzchnictwem Czech jako lenno. Od 1743 w państwie pruskim i utrata praw miejskich. Od 1865 ponownie miasto i zmiana nazwy na Bieruń Stary (Alt Berun). Od 1922 w granicach Polski, w czasie II wojny światowej wcielony do Niemiec. W latach 1975-1991 dzielnica Tychów. W 1991 ponownie pod nazwą Bieruń, wraz z Bieruniem Nowym, Bijasowicami, Czarnuchowicami i Jajostami utworzył miasto. Od odzyskania samodzielności przez Bieruń datuje się konflikt między tym miastem a sąsiednimi Tychami o tereny fabryczne Fiat Auto Poland (b. FSM), oraz osiedle zbudowane przy tej fabryce. Obecnie osiedle leży już w granicach administracyjnych Bierunia, natomiast sama fabryka pozostaje w Tychach. Historycznie sporny teren należał do Bierunia, jednakże pozostawienie go w granicach Tychów było warunkiem zgody tego miasta na odłączenie Bierunia. Spór odżył w 2010, bieruńscy samorządowcy domagają się od Tychów zwrotu 123 ha terenów fabrycznych, na których działa kilka spółek-córek firmy FIAT Auto Poland. Tychy proponują korektę granicy o 123 ha na korzyść Bierunia, lecz w innym miejscu, na obszarze niezabudowanym. Roszczenia Bierunia negatywnie zaopiniował wojewoda śląski[4].
Od chwili zaistnienia, aż do obecnych czasów, czyli do odzyskania samodzielności prawnej w 1991, używano jednej nazwy w wymowie Bieruń. W zależności od reguł pisowni używano nazw Bieron, Bierun. W źródłach historycznych nazwa osady "de Beruna" użyta została dopiero w 1376. Śląsk znajdował się wówczas pod panowaniem czeskich Przemyślidów.
Bieruń składa się z dwóch części Starego i Nowego Bierunia.
W latach 1945-1954 istniała wiejska gmina Bieruń Nowy.
W latach 1973-1975 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Bieruń Stary.
W 1993 po raz pierwszy odbył się w Bieruniu I Festiwal Filmów Nieprofesjonalnych im. Leona Wojtali. Został on zorganizowany przy pomocy KWK "Piast". W 2005 odbyła się siódma edycja tego festiwalu, gdzie zanotowano rekordową ilość uczestników z całej Polski.
Zabytki
Drewniany cmentarny kościółek św. Walentego z przełomu XVI/XVII wieku. Zwany przez mieszkańców Bierunia, „Walencinkiem”, należy do parafii św. Bartłomieja w Bieruniu Starym. Dnia 14 października 1929 kościółek został uznany za zabytek, posiada relikwie św. Walentego, których autentyczność potwierdzona jest dokumentem z 28 lutego 1961.
13 lutego 2004, w wigilię odpustu św. Walentego, miasto ogłosiło tego świętego swoim patronem. Kościół znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
- Kościół św. Bartłomieja z XVIII wieku
- Pomnik Powstańców Śląskich
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1909
- Kopalnia Piast
- Cmentarz żydowski w Bieruniu Starym
Przemysł
Na terenie miasta znajduje się kilka dużych zakładów pracy, m.in. kopalnia węgla kamiennego "Piast", zakłady tworzyw sztucznych i materiałów wybuchowych "NITROERG" S.A., Johnson Controls, zakłady mleczarskie: "Danone" i Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Bieruniu. Na terenie Bierunia występują bogate złoża kruszyw żwiru i piasku. Złoża te ze względu na ochronę środowiska nie są eksploatowane.[potrzebny przypis]
Transport
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 44 i linia kolejowa Mysłowice - Tychy oraz linia kolejowa (Katowice - Oświęcim). W ramach rozważanej budowy Kanału Śląskiego w Bieruniu miałby zostać zlokalizowany port żeglugi śródlądowej.
Edukacja
- Liceum Ogólnokształcące im. Powstańców Śląskich
- Powiatowy Zespół Szkół (dawna 'Górnicza')
- Gimnazjum nr 1
- Gimnazjum nr 2
- Szkoła Podstawowa nr 1
- Szkoła Podstawowa nr 3
- Przedszkole nr 1
- Przedszkole nr 2
Sport
W Bieruniu działają trzy kluby sportowe: założony w 1925 roku KS Unia Bieruń Stary (poza sekcją piłkarską posiada sekcje: badmintonową i szachową), Piast Bieruń Nowy oraz Uczniowski Klub Sportowy "Maraton-Korzeniowski.pl". UKS "Maraton-Korzeniowski.pl" rozpoczął swoją działalność 19 listopada 1999 r. i jest klubem jednosekcyjny o profilu lekkoatletycznym ukierunkowanym na przygotowanie młodzieży poprzez zorganizowany trening do startów w dyscyplinie chód sportowy.
Miasta partnerskie
Lista miast parnterskich Bierunia[5]:
Znani bierunianie
- Stanisław Nagy - kardynał
- Henryk Latocha - piłkarz, reprezentant Polski
- Maciej Iwański - piłkarz, gracz Manisaspor
Zobacz też
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011-06-10. ISSN 1734-6118.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-08-20. ISSN 1505-5507.
- ↑ Zapomniane orle gniazdo - JOLANTA PIEROŃCZYK, Dziennik Zachodni, str. 03, 18.04.2008
- ↑ Teresa Semik. Bieruńscy samorządowcy znowu żądają rewizji granic z Tychami. „Dziennik Zachodni”, 03.02.2010. Polskapresse Sp. z o.o.. ISSN 0137-9038.
- ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miejski w Bieruniu. [dostęp 2011-06-17].
Linki zewnętrzne
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
