Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2008/12
Aktualnie na stronie głównej
.jpg)
Giętkojęzykowe – podrząd lądowych ssaków łożyskowych z rzędu włochaczy i grupy szczerbaków. Obejmuje rodziny mrówkojadowatych iotaz mrówkojadkowatych, licząc w sumie wedle starszych ujęć cztery, wedle nowszych 10 gatunków. Obejmuje zwierzęta żywiące się mrówkami i termitami, które wykształciły do tego liczne przystosowania. Większość żyje na drzewach, prócz naziemnego mrówkojada wielkiego. Zapis kopalny jest ubogi. Żyją w Ameryce od Meksyku do Argentyny. U giętkojęzykowych występuje opóźniona implantacja skutkująca ciążą przedłużoną, wobec czego po pół roku rodzi się pojedyncze młode. Przypomina ono osobnika dorosłego. Matka opiekuje się nim przez następne pół roku, karmiąc go swym mlekiem. Nie pozostawia go jednak w norze, której w przeciwieństwie do pancernikowców giętkojęzykowe nie kopią, tylko w dziupli, bądź pomiędzy gęstymi gałęziami drzew w przypadku gatunków nadrzewnych, bądź też w ogóle nie zostawia potomka bez opieki, nosząc go na swym grzbiecie, jak to czyni mrówkojad wielki. Czytaj więcej…
Archiwum ekspozycji dobrych artykułów
Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.
2008:
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2009:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2010:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2011:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2012:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2013:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2014:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2015:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2016:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2017:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2018:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2019:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2020:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2021:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2022:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2023:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
31 grudnia[edytuj kod]
Pierwsze robocze wytyczenie granic parku krajobrazowego na obszarze dorzecza górnej Liswarty dokonane zostało przez Janusza Hereźniaka i Izabellę Maszczyńską w latach 1982–1983. Jednakże ze względu na to, że w roku 1994 weszła w życie ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, dopiero w 1996 roku przygotowana została dokumentacja projektowa Parku Krajobrazowego "Lasy nad Górną Liswartą". Celem ochrony jest przede wszystkim zachowanie kompleksów leśnych oraz łąk śródleśnych wraz z szatą roślinną, a szczególnie roślinami chronionymi i rzadkimi zbiorowiskami roślinnymi.
30 grudnia[edytuj kod]
18 czerwca 1935 roku Josef Gerstmann, razem z Isaakiem Scheinkerem i Ernstem Sträusslerem przedstawił na spotkaniu Wiedeńskiego Towarzystwa Neurologii i Psychiatrii przypadek choroby, znanej dziś jako zespół Gerstmanna-Sträusslera-Scheinkera i zaliczanej obecnie do chorób prionowych. Praca ukazała się drukiem w następnym roku; Scheinker podał w niej jedynie inicjał swojego imienia, obawiając się ujawnić swoje pochodzenie w sytuacji rosnącego wpływu nazistów.
29 grudnia[edytuj kod]
Niewielka ryba głębinowa z rodziny wężorowatych (Stomiidae), Malacosteus niger, osiąga przeciętnie 15–20 cm długości i odznacza się rzadką wśród zwierząt zdolnością do czerwonej bioluminescencji. W przeciwieństwie do innych gatunków wężorowatych nie ma wąsów, odżywia się głównie drobnymi organizmami planktonowymi i najprawdopodobniej nie odbywa migracji pionowych w cyklu dobowym. Gatunek i rodzaj opisał William Orville Ayres w 1848 roku na podstawie pojedynczego okazu złowionego w zachodnim Atlantyku na południowy wschód od Nowej Szkocji.
28 grudnia[edytuj kod]
Córka księcia inowrocławskiego Ziemomysła Fenenna kujawska pojawia się tylko w dwóch polskich źródłach: Genealogii św. Jadwigi i Rocznikach Jana Długosza, a także w źródłach węgierskich. Genealogia przekazała, że Fenenna była żoną niewymienionego z imienia króla Węgier. Korzystający z tego źródła Długosz dodał, że Piastówna wyszła za mąż za króla Stefana V. Ta niepoparta źródłami i błędna informacja utrzymywała się w literaturze do XVIII w.
27 grudnia[edytuj kod]
Po 37 latach przerwy firma Maserati postanowiła efektywnie powrócić do uczestnictwa w wyścigach samochodowych. Aby jednak stało się to możliwe, należało wyprodukować 25 egzemplarzy wyścigowego bolidu z homologacją na poruszanie się po drogach publicznych. Tak powstało Maserati MC12. Wyprodukowano 50 egzemplarzy, za każdy trzeba było zapłacić 600 000 euro. Samochód jest w stanie rozpędzić się do 330 km/h, co stawia go pośród najszybszych samochodów osobowych.
26 grudnia[edytuj kod]
W celu rozwiązania sporu o przebieg granicy pomiędzy czterema stanami: Pensylwanią, Wirginią Zachodnią, Delaware i Maryland Charles Mason i Jeremiah Dixon wyznaczyli w latach 1763–1767 na mapie Stanów Zjednoczonych linię, która odegrała ważną rolę w historii, kulturze i prawie tego państwa. Uważana jest za granicę kulturową pomiędzy "Północą" a "Południem", a nazywana od nazwisk jej twórców linią Masona-Dixona.
25 grudnia[edytuj kod]
Pod koniec XX wieku bielik amerykański był na skraju wymarcia na terenie Stanów Zjednoczonych (podczas gdy jego populacja rosła na Alasce i w Kanadzie), ale obecnie jego populacja utrzymuje się na stabilnym poziomie i ptak ten ma wkrótce zostać usunięty z rządowej listy zagrożonych gatunków. 12 lipca 1995 bielik amerykański został oficjalnie przeklasyfikowany z kategorii zagrożony wyginięciem na narażony na wyginięcie.
24 grudnia[edytuj kod]
Pierwszym lotniskowcem w marynarce brytyjskiej mającym pokład startowy zintegrowany z okrętem był HMS Ark Royal. Było to odmienne rozwiązanie w stosunku do poprzednich, w których pokład startowy był dodany do samego kadłuba bądź był częścią nadbudówki. Zaprojektowany został z myślą o przenoszeniu dużej liczby samolotów, miał dwa pokłady hangarowe. Służył w okresie zmian w strategii korzystania z lotnictwa morskiego – wiele z rozwiązań taktycznych opracowano lub dopracowano na jego pokładzie.
23 grudnia[edytuj kod]
Ważnym wydarzeniem w dziejach 37 Łęczyckiego Pułku Piechoty był udział w przewrocie majowym marszałka Józefa Piłsudskiego. Większość pułku dowodzonego przez płk. SG Władysława Bortnowskiego opowiedziała się zdecydowanie po stronie marszałka. 13 maja 1926 w godzinach popołudniowych bataliony I i II transportem kolejowym przybyły do Warszawy i wzięły udział w walkach z wojskami rządowymi w rejonie Mokotowa i w centrum miasta. W czasie walk zginęło 9, a rannych zostało 32 żołnierzy.
22 grudnia[edytuj kod]
Niewielka ryba głębinowa z rodziny wężorowatych (Stomiidae), Malacosteus niger, osiąga przeciętnie 15–20 cm długości i odznacza się rzadką wśród zwierząt zdolnością do czerwonej bioluminescencji. W przeciwieństwie do innych gatunków wężorowatych nie ma wąsów, odżywia się głównie drobnymi organizmami planktonowymi i najprawdopodobniej nie odbywa migracji pionowych w cyklu dobowym. Gatunek i rodzaj opisał William Orville Ayres w 1848 roku na podstawie pojedynczego okazu złowionego w zachodnim Atlantyku na południowy wschód od Nowej Szkocji.
21 grudnia[edytuj kod]
Od lat 90. XX wieku pierwsze miejsce w tabeli wszech czasów polskiej ekstraklasy, będąc zarazem jednym z najbardziej utytułowanych polskich klubów piłkarskich na arenie międzynarodowej, zajmuje KP Legia Warszawa. Jest m.in. półfinalistą Pucharu Europy Mistrzów Krajowych 1969/1970 i Pucharu Europy Zdobywców Pucharów 1990/1991, a także ćwierćfinalistą Ligi Mistrzów 1995/1996.
20 grudnia[edytuj kod]
Najlepiej zbadanym siedliskiem kleszcza obrzeżka polskiego jest strych kościoła Mariackiego, gdzie został opisany w 1979. W szczególnych warunkach obrzeżki polskie atakują ludzi. Opisano przypadki zaatakowania przez obrzeżki hejnalistów z Kościoła Mariackiego, którzy określali te pajęczaki mianem "pluskiew drzewnych".
19 grudnia[edytuj kod]
W swojej twórczości pokazywał życie codzienne, portrety ludzi, zdjęcia i panoramy architektury oraz krajobrazów Azji i krajów basenu Morza Śródziemnego. Liczne dalekie podróże Felice Beato pozwoliły mu uwiecznić odległe i egzotyczne kraje oraz życie zamieszkujących je ludzi. Do dnia dzisiejszego jego zdjęcia stanowią wyjątkową ilustrację wydarzeń historycznych.
18 grudnia[edytuj kod]
Najstarsze zachowane tablice funkcji trygonometrycznych znajdują się w dziele Aryabhata-Siddhanta hinduskiego matematyka i astronoma Aryabhata, żyjącego na przełomie V i VI wieku n.e. Wiadomo jednak, że już starożytni Grecy znali pewne twierdzenia trygonometrii, a pierwsze w historii tablice trygonometryczne prawdopodobnie ułożył Hipparch.
17 grudnia[edytuj kod]
Dziesięć lat temu w 1998 roku dwudziestoletnia wówczas Katie Holmes zasłynęła rolą Joey Potter w telewizyjnym serialu dla młodzieży Jezioro marzeń (ang. Dawson's Creek). Udział w serialu, będący jej drugą profesjonalną rolą, uczynił ją gwiazdą. Później zagrała w filmach: Jak wykończyć panią T.?, Porzucona, Wizyta u April, Batman: Początek i in.
16 grudnia[edytuj kod]
Najbardziej dochodowym filmem w Japonii w 1989 r. była Podniebna poczta Kiki (dochód z biletów wyniósł 2 170 000 000 jenów). W 1989 r. film zdobył główną nagrodę magazynu Animage w kategorii Anime, a w 1990 r. m.in. nagrodę za najlepszy film animowany na 44. Mainichi Eiga Concours, nagrodę specjalną i nagrodę na najpopularniejszy film Japońskiej Akademii Filmowej oraz nagrodę czytelników Kinema Junpo za najlepszy japoński film 1989 r.
15 grudnia[edytuj kod]
W starożytnej Grecji i Rzymie pancerz żółwia szylkretowego był wykorzystywany głównie do wyrabiania biżuterii oraz narzędzi. W Chinach nie tylko raczono się jego mięsem, ale również wykorzystywano karapaksy do celów dekoracyjnych. Obecnie największym ośrodkiem nielegalnego handlu żółwiami szylkretowymi są Karaiby.
14 grudnia[edytuj kod]
Ta śmierć owiana jest legendą, którą trudno oddzielić od rzeczywistości. Urosła ona do rangi symbolu Poznańskiego Czerwca 1956. Według najnowszych badań, zgodnych z zeznaniami świadków, najbardziej prawdopodobna jest wersja, według której 28 czerwca 1956 o godz. 12:15 Roman Strzałkowski zginął przypadkowo bądź został zastrzelony przez funkcjonariuszkę UB, Teofilię Kowal (jak się później okazało był to pseudonim nadany jej przez milicję i sąd w obawie przed linczem). Po śmierci Strzałkowskiego UB rozpoczęło akcję dezinformacyjną – w zamówionym przez rodziców nekrologu, mającym ukazać się w Gazecie Wielkopolskiej, zmieniono wiek chłopca, pominięto fakt, iż był uczniem szkoły podstawowej, oraz podano fałszywą godzinę pogrzebu.
13 grudnia[edytuj kod]
Jednym z uczestników drugiej wyprawy Jamesa Cooka po Pacyfiku był młody podróżnik Georg Forster. Napisany po tej podróży raport Podróż naokoło świata stanowi do dziś cenny materiał etnologiczny dotyczący ludów Polinezji i jest wciąż książką mogącą z łatwością przyciągnąć zainteresowanego literaturą piękną czytelnika. Dzięki tej publikacji dwudziestodwuletni Forster został przyjęty do Royal Society i uważa się, że położył podwaliny pod nowoczesną naukową literaturę podróżniczą. Odegrał jedną z kluczowych ról w założonej w 1792 Republice Mogunckiej, pierwszym państwie o ustroju republikańskim na terenie Niemiec. Pozbawiony edyktem cesarskim praw i skazany na wygnanie z obszaru imperium, zmarł w Paryżu w wyniku udaru na początku 1794 roku.
12 grudnia[edytuj kod]
Występujący w batypelagialu wszystkich oceanów rodzaj głębinowych ryb o nazwie Gigantactis łowiony jest rzadko; część gatunków opisano na podstawie pojedynczych okazów. Ryby te, jak inne żabnicokształtne, są drapieżne i mają zdolność do bioluminescencji dzięki symbiotycznym bakteriom znajdującym się w narządzie świetlnym na końcu przekształconego w wabik (ilicium) pierwszego promienia płetwy grzbietowej, u tego rodzaju niezwykle długiego, czasem trzykrotnie przekraczającego długość ciała ryby. Zdecydowana większość osobników została złowiona na głębokościach powyżej 1000 m, co czyni z nich najgłębiej żyjące żabnicokształtne o pionowym zasięgu występowania w granicach od 1000 do przynajmniej 2500 m.
11 grudnia[edytuj kod]
Austria po poniesionej klęsce w 1805 roku postanowiła wziąć odwet za upokorzenie i wypłaconą Napoleonowi kontrybucję. Plany odnośnie Księstwa Warszawskiego były częścią wojny przeciw napoleońskiej Francji. Habsburgom wydawało się, że w przegrywającej od ponad 100 lat Polsce sukces przyjdzie łatwo. Wszystko miało powrócić do stanu sprzed traktatu tylżyckiego. Jednak bitwa pod Raszynem, choć taktycznie nierozstrzygnięta, zapoczątkowała kampanię, której efektem było między innymi dwukrotne powiększenie obszaru Księstwa i zwiększenie polskiej siły zbrojnej z 14 000 do 60 000 w niecałe trzy miesiące.
10 grudnia[edytuj kod]
Jedyną zachowaną wielkomiejską synagogą w niegdyś bardzo powszechnym stylu mauretańskim jest nowa synagoga w Ostrowie Wielkopolskim. Kamień węgielny wmurował 7 kwietnia 1857 rabin Kępna Mojżesz Stössel. 10 października 1872 roku doszło tu do tragedii, która odbiła się echem w publikacjach niemieckich. Podczas modłów w dniu Jom Kippur (Dzień Pojednania) zgasły lampy gazowe. Na balkonach zajmowanych zwyczajowo przez kobiety i dzieci wybuchła panika. Pod uciekającymi ludźmi zawaliły się schody – zginęło 19 osób (Żydzi oraz chrześcijańska dziewczyna). Pochowano ich (z wyjątkiem chrześcijanki) w zbiorowej mogile na nieistniejącym już cmentarzu żydowskim.
9 grudnia[edytuj kod]
Ze względu na tematyczną odmienność od ówczesnych dzieł tego typu, Sonety Williama Szekspira można uznać za swego rodzaju prototypowe w kontekście epoki, w której się pojawiły. Ich popularność była niewielka aż do XVIII wieku włącznie, kiedy czasopismo The Critical Review nadal przypisywało palmę pierwszeństwa wśród angielskich autorów sonetów Johnowi Miltonowi. Powrót zainteresowania Szekspirem i jego dziełami, który nastąpił w XIX wieku wraz z romantyzmem, przyniósł popularność także sonetom.
8 grudnia[edytuj kod]
Najgęściej zaludnionym miastem w Polsce (4 165 osób/km²) i jednym z najgęściej w Europie są Świętochłowice. Graniczą od północy z Bytomiem, od zachodu i południowego zachodu z Rudą Śląską, a od wschodu i południowego wschodu z Chorzowem. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Hugona – 314 m n.p.m. znajdująca się na południu miasta w obrębie Wzgórz Chropaczowskich. Największym zbiornikiem w mieście jest staw Kalina. Przemysł górniczy w procesie restrukturyzacji już upadł, działają natomiast huty Florian, Zgoda i Silesia.
7 grudnia[edytuj kod]
Córką księcia wielkopolskiego Mieszka III Starego i prawdopodobnie jego pierwszej żony, Elżbiety, królewny węgierskiej, była Elżbieta Mieszkówna. Dokładna data urodzenia Elżbiety nie jest znana. Źródła nie podają, która żona Mieszka III Starego była jej matką. Ze względu na imię w literaturze naukowej jest uważana za córkę pierwszej żony, musiała zatem urodzić się przed 1154 rokiem.
6 grudnia[edytuj kod]
Niewiele warzyw, przypraw i roślin leczniczych zdobyło taką popularność w kuchniach niemal całego świata jak pochodzący z Azji czosnek pospolity. Uprawiany i ceniony jest już od czasów starożytnych głównie ze względu na właściwości zdrowotne. Charakterystyczny smak i zapach jest tyleż atrakcyjny co problematyczny.
5 grudnia[edytuj kod]
W wyniku rozpadu imperium mongolskiego na terenach Bliskiego Wschodu powstało w XIII wieku państwo Ilchanidów. Założycielem dynastii był wnuk Czyngis-chana Hulagu-chan, który w imieniu swojego brata wielkiego chana Mongke przedsięwziął wielką wyprawę na Bliski Wschód. Zniszczył kalifat Abbasydów i asasynów, ale nie udało mu się pokonać mameluków, którzy byli głównym przeciwnikiem Ilchanidów przez cały okres istnienia dynastii.
4 grudnia[edytuj kod]
29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęło Rezolucję nr 181 w sprawie podziału Palestyny. Zgodnie z tym planem Akka miała wejść w granice arabskiego państwa w Palestynie. Jednakże podczas I wojny izraelsko-arabskiej, 17 maja 1948 żydowskie oddziały Hagany zdobył Akkę. Prawie wszyscy arabscy mieszkańcy uciekli wówczas z miasta.
3 grudnia[edytuj kod]
Tak jak inne tyranozauroidy, tyranozaur był dwunożnym mięsożercą z masywną czaszką utrzymywaną w równowadze przez długi ogon. Obecnie znane są teropody dorównujące, a nawet przewyższające wielkością tyranozaura. Jednak mierząc niemal 13 metrów długości i ważąc około 6 ton, nadal pozostaje największym znanym tyranozauroidem i jednym z największych znanych drapieżników lądowych wszech czasów.
2 grudnia[edytuj kod]
Dysplazja włóknisto-mięśniowa to niemiażdżycowa, niezapalna choroba naczyń tętniczych, przede wszystkim tętnic nerkowych i szyjnych. Najczęstszą manifestacją dysplazji jest nadciśnienie tętnicze nerkopochodne wtórne do zwężenia tętnicy nerkowej. Etiologia tej choroby nie jest znana.
1 grudnia[edytuj kod]
4 września 1939 do Katowic wkroczyła 239 Dywizja Piechoty Wehrmachtu oraz 56 i 68 Pułk Grenzschutzu. Jednym z punktów obrony katowiczan była owiana legendą wieża spadochronowa. Jednak to, co działo się wokół wieży w dniach 3-4 września, do dziś pozostaje niejasne.