Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2009/12

Aktualnie na stronie głównej

Euro w Polsce – wprowadzenie euro w Polsce wynika ze zobowiązań płynących z traktatu ateńskiego przyjętego w referendum w 2003 roku. Polska ma status państwa z derogacją, zobowiązała się do spełnienia kryteriów z Maastricht, co oznacza rezygnację z jednostronnej euroizacji. Polska nie jest członkiem Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych, co stanowi jedną z zasadniczych przeszkód na drodze do przyjęcia euro w krótkim czasie. Ponadto istotny warunek z punktu widzenia prawnego stanowi konieczność nowelizacji Konstytucji. Data zamiany złotego na euro nie jest określona. Polska zobowiązała się do przyjęcia tej waluty, ale nie określiła terminu jej przyjęcia. Rozliczanie w euro dopuszczalne jest jednak w wielu punktach usługowych. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

---

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2008: wrzesień • październik • listopad • grudzień
2009: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2010: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2011: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2012: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2013: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2014: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2015: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2016: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2017: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2018: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2019: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2020: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2021: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2022: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2023: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień

---

31 grudnia

Pierwszy egzemplarz wagonu Bhp, mający jeszcze prototypowy układ drewnianych siedzeń, wyjechał z fabryki VEB Waggonbau Görlitz 13 lutego 1952 roku. Wagony te mogły być prowadzone zarówno przez parowozy, spalinowozy, jak i elektrowozy. W Polsce zostały one dostarczone w pierwszej kolejności dla GOP – obszaru o szczególnie wielkim natężeniu ruchu. Do końca lat 60. Bhp można było spotkać w oddziałach DOKP na terenie całego kraju. Łącznie w latach 1959–1977 sprowadzono z Görlitz do Polski 473 zespoły czterowagonowe oraz 57 wagonów zapasowych.

30 grudnia

Częstą przyczyną nadciśnienia wtórnego jest guz chromochłonny. Jest to nowotwór, zazwyczaj łagodny, wywodzący się najczęściej z komórek chromochłonnych zlokalizowanych w rdzeniu nadnerczy, wydzielających katecholaminy; najczęściej adrenalinę i noradrenalinę. Główny objaw guza chromochłonnego – nadciśnienie tętnicze – może mieć charakter napadowy lub utrwalony. Napadom towarzyszą zwykle silne bóle głowy, zlewne poty, tachykardia, bladość skóry, uczucie niepokoju, zaburzenia czucia, drżenia. U niektórych chorych może występować rozszerzenie źrenic. Po napadzie występuje zwykle znużenie i wyczerpanie.

29 grudnia

W chwili wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941 Krasnyj Krym wchodził w skład brygady krążowników w Sewastopolu. Jego dowódcą był kapitan I rangi (kmdr) A. Zubkow. Od 21 sierpnia 1941 okręt wspierał ogniem obronę Odessy (wystrzelono wówczas 462 pociski 130 mm). Osłaniał tam też wysadzenie pierwszego radzieckiego desantu oraz od 9 listopada brał udział w obronie Sewastopola, uczestnicząc w listopadzie–grudniu 1941 w co najmniej 10 operacjach ostrzeliwania celów lądowych. Łącznie z innymi okrętami przebazował następnie w listopadzie do Poti.

28 grudnia

20 lutego 2002 roku Mariusz Lewandowski zadebiutował w reprezentacji Polski w wygranym 2:1 towarzyskim spotkaniu z Wyspami Owczymi. W 2006 roku został powołany przez selekcjonera Pawła Janasa do kadry na Mistrzostwa Świata w Niemczech, na których rozegrał dwa spotkania. Z kolei w 2008 roku wystąpił z reprezentacją prowadzoną przez Leo Beenhakkera na Euro 2008, na którym zagrał we wszystkich trzech grupowych meczach Polaków. Jest członkiem Klubu Wybitnego Reprezentanta.

27 grudnia

Dokumenty na brzozowej korze były znane ludności wielu kultur, m.in. Rusinom i Finom. Odnaleziono także buddyjskie teksty w języku gāndhārī sporządzone na korze brzozy, zamknięte w glinianych słojach. Mimo że ten typ piśmiennictwa był wykorzystywany w różnych kulturach, termin gramoty na brzozowej korze jest charakterystyczny jedynie dla ziem ruskich. Były one rozpowszechnione na obszarach, których zasięg określają od północy miasto Nowogród Wielki, od zachodu – Psków, od południa – Mścisław i od wschodu – Niżny Nowogród.

26 grudnia

Odkrycie starożytnego państwa Urartu nastąpiło na początku XIX wieku. Naukowcy zwrócili uwagę na relację średniowiecznego historyka ormiańskiego Mojżesza Choreńskiego o patronacie królowej asyryjskiej Szamiram (Semiramidy) nad budową miasta na brzegu jeziora Wan. Państwo znajdowało się we wschodniej, górzystej, części Azji Mniejszej – na Wyżynie Armeńskiej, której wysokość waha się od 1500 do 1800 m n.p.m. Jednym z jej szczytów jest Ararat. Terytorium byłego Urartu obecnie znajduje się w granicach Armenii, Turcji i Iranu.

25 grudnia

Pierwsze atelier Marii van Oosterwijk powstało najprawdopodobniej między 1656 a 1658 i znajdowało się przy ulicy Voorstraat w Delft. W połowie 1666 malarka przeprowadziła się do Amsterdamu i podjęła pracę asystentki u Willema Van Aelsta. Około 1668 obraz jej autorstwa pt. Vanitas ze sklepieniem niebieskim (Vanitas met hemelglobe) został zakupiony przez Leopolda I Habsburga, a rok później Cosimo III de' Medici kupił dwa namalowane przez nią obrazy. Te wydarzenia stanowiły przełom w międzynarodowej karierze artystki.

24 grudnia

Pierwszy egzemplarz wagonu Bhp, mający jeszcze prototypowy układ drewnianych siedzeń, wyjechał z fabryki VEB Waggonbau Görlitz 13 lutego 1952 roku. Wagony te mogły być prowadzone zarówno przez parowozy, spalinowozy, jak i elektrowozy. W Polsce zostały one dostarczone w pierwszej kolejności dla GOP – obszaru o szczególnie wielkim natężeniu ruchu. Do końca lat 60. Bhp można było spotkać w oddziałach DOKP na terenie całego kraju. Łącznie w latach 1959–1977 sprowadzono z Görlitz do Polski 473 zespoły czterowagonowe oraz 57 wagonów zapasowych.

23 grudnia

Częstą przyczyną nadciśnienia wtórnego jest guz chromochłonny. Jest to nowotwór, zazwyczaj łagodny, wywodzący się najczęściej z komórek chromochłonnych zlokalizowanych w rdzeniu nadnerczy, wydzielających katecholaminy; najczęściej adrenalinę i noradrenalinę. Główny objaw guza chromochłonnego – nadciśnienie tętnicze – może mieć charakter napadowy lub utrwalony. Napadom towarzyszą zwykle silne bóle głowy, zlewne poty, tachykardia, bladość skóry, uczucie niepokoju, zaburzenia czucia, drżenia. U niektórych chorych może występować rozszerzenie źrenic. Po napadzie występuje zwykle znużenie i wyczerpanie.

22 grudnia

W chwili wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej 22 czerwca 1941 Krasnyj Krym wchodził w skład brygady krążowników w Sewastopolu. Jego dowódcą był kapitan I rangi (kmdr) A. Zubkow. Od 21 sierpnia 1941 okręt wspierał ogniem obronę Odessy (wystrzelono wówczas 462 pociski 130 mm). Osłaniał tam też wysadzenie pierwszego radzieckiego desantu oraz od 9 listopada brał udział w obronie Sewastopola, uczestnicząc w listopadzie–grudniu 1941 w co najmniej 10 operacjach ostrzeliwania celów lądowych. Łącznie z innymi okrętami przebazował następnie w listopadzie do Poti.

21 grudnia

W 1825 roku, mnich Serafim, został opiekunem żeńskiego monasteru w Diwiejewie, którego regułę współtworzył. Funkcję tę pełnił do końca życia. Niektóre koncepcje zmian w ustroju monasteru miały pochodzić z objawień Matki Bożej, których łącznie Serafim miał mieć dwanaście. Wiosną 1832 miał doświadczyć kolejnego widzenia Matki Bożej, w czasie którego Maryja zdradziła mu datę jego śmierci. Zmarł w wymienionym wówczas dniu 2 lutego 1833 w czasie modlitwy przed ikoną Matki Bożej w swojej celi.

20 grudnia

W 1910 roku Cohen i Fitzgerald opracowali krwawy agar czekoladowy, który został użyty do hodowli Haemophilus. W latach 30. XX wieku agar czekoladowy przygotowywano poprzez podgrzewanie agaru z krwią, natomiast wcześniej ogrzewano wyciąg z mięsa. Pożywkę z agaru, przygotowuje się poprzez kilkukrotne podgrzewanie i ochładzanie w łaźni wodnej agaru z krwią w temperaturze 100 °C i pod wyższym ciśnieniem; po pewnym czasie pojawia się jednolite zabarwienie, oznaczające hemolizę krwinek czerwonych.

19 grudnia

W 1997 roku Tomasz Wróblewski założył blackmetalową grupę Vesania, dla której komponuje, śpiewa, pisze teksty oraz gra na gitarze elektrycznej. W latach 2002–2006 był basistą grupy Neolithic. Od 2003 roku występuje jako basista w deathmetalowej grupie Behemoth. W 2008 roku wraz z muzykami rozwiązanego Neolithic założył zespół Black River, w którym gra na gitarze basowej. Wróblewski wraz z grupami Behemoth i Black River był wielokrotnie nominowany do Fryderyka, m.in. za albumy The Apostasy – Behemoth (2008) i Black River – Black River (2009).

18 grudnia

Po rewolucji 1905 Olga Nikołajewna Romanowa i jej rodzeństwo zostali, ze względów bezpieczeństwa, odizolowani od świata eskortą policyjną. Mimo tego nastoletnia Olga starała się angażować w działalność dobroczynną i przekazywała część otrzymywanych pieniędzy na pomoc biednym. Mając szesnaście lat, została oficjalnie wprowadzona do eleganckiego towarzystwa w czasie przyjęcia w pałacu carskim w Liwadii na Krymie. Zgodnie z tradycją objęła w tym dniu dowództwo nad prywatnym pułkiem huzarów.

17 grudnia

Pierwszy egzemplarz wagonu Bhp, mający jeszcze prototypowy układ drewnianych siedzeń, wyjechał z fabryki VEB Waggonbau Görlitz 13 lutego 1952 roku. Wagony te mogły być prowadzone zarówno przez parowozy, spalinowozy, jak i elektrowozy. W Polsce zostały one dostarczone w pierwszej kolejności dla GOP – obszaru o szczególnie wielkim natężeniu ruchu. Do końca lat 60. Bhp można było spotkać w oddziałach DOKP na terenie całego kraju. Łącznie w latach 1959–1977 sprowadzono z Görlitz do Polski 473 zespoły czterowagonowe oraz 57 wagonów zapasowych.

16 grudnia

Autorem praw ruchu planet, skodyfikowanych przez późniejszych astronomów, jest Johannes Kepler, niemiecki matematyk, astronom i astrolog, jedna z czołowych postaci rewolucji naukowej w XVII wieku. W trakcie swojej kariery był nauczycielem matematyki w Grazu, asystentem astronoma Tychona Brahe, matematykiem na dworze Rudolfa II Habsburga, nauczycielem matematyki w Linzu i doradcą Albrechta von Wallensteina. Poza badaniami astronomicznymi prowadził badania w zakresie optyki i ulepszył teleskop soczewkowy Galileusza.

15 grudnia

Pierwsze osoby, które same określały się jako ateiści, pojawiły się w XVIII wieku. Dziś około 2,3% ludności świata określa siebie jako ateistów, podczas gdy kolejne 11,9% opisuje siebie jako nonteistów. Od 64% do 65% Japończyków określa siebie jako ateistów, agnostyków lub niewierzących. Podobnie określa się 48% Rosjan. Liczba takich osób w Unii Europejskiej rozciąga się od 6% we Włoszech do 85% w Szwecji. W kulturze zachodniej ateiści są często uważani za niereligijnych lub nieuduchowionych. Istnieją jednak spore niejasności i spory związane z problemem zdefiniowania ateizmu.

14 grudnia

Pierwsze strojone dzwonki ręczne zostały stworzone przez braci Roberta i Williama Corów w Aldbourne (Anglia) między rokiem 1696 a 1724. Pierwotnie nastrojone zestawy dzwonków ręcznych takich, jak np. wykonanych przez braci Corów, były używane w change ringing, sztuce dzwonienia zestawem nastrojonych dzwonów w określonej przez matematyczne algorytmy kolejności za pomocą liny. Zestaw dzwonków ręcznych używany w change ringing miał taką samą liczbę dzwonków, jak tych w dzwonnicy – zazwyczaj sześć bądź dwanaście dostrojonych do skali diatonicznej.

13 grudnia

W 1919, po rozpoczęciu akcji otwarcia relikwii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, metropolita Weniamin zwrócił się do Grigorija Zinowiewa, by ten nie dopuścił do profanacji relikwii św. Aleksandra Newskiego. Jego pierwszy list, z kwietnia 1919, pozostał bez odpowiedzi. Jedynie prasa bolszewicka zaatakowała zarówno Weniamina, jak i osobę księcia Newskiego. Apele do Zinowiewa okazały się jednak skuteczne i metropolita Weniamin zdołał ocalić szkatułkę z pozostałościami ciała Aleksandra Newskiego.

12 grudnia

2 kwietnia 1939 r. o godzinie 20:45, Walery Sławek strzelił sobie w usta w swym warszawskim mieszkaniu przy al. Jana Christiana Szucha 16. Sławek próbował odebrać sobie życie ze starego rewolweru Browning, którego używał jeszcze podczas swej działalności w PPS. Tuż przed próbą samobójczą napisał list pożegnalny, w którym informował: Odbieram sobie życie. Nikogo proszę nie winić. 2/IV. 1939. W. Sławek. Ranny Sławek trafił do Instytutu Chirurgii Urazowej, gdzie został poddany dwugodzinnej operacji. Zmarł 3 kwietnia o 6:45, nie odzyskawszy przytomności.

11 grudnia

Po rewolucji 1905 Olga Nikołajewna Romanowa i jej rodzeństwo zostali, ze względów bezpieczeństwa, odizolowani od świata eskortą policyjną. Mimo tego nastoletnia Olga starała się angażować w działalność dobroczynną i przekazywała część otrzymywanych pieniędzy na pomoc biednym. Mając szesnaście lat, została oficjalnie wprowadzona do eleganckiego towarzystwa w czasie przyjęcia w pałacu carskim w Liwadii na Krymie. Zgodnie z tradycją objęła w tym dniu dowództwo nad prywatnym pułkiem huzarów.

10 grudnia

Pierwszy egzemplarz wagonu Bhp, mający jeszcze prototypowy układ drewnianych siedzeń, wyjechał z fabryki VEB Waggonbau Görlitz 13 lutego 1952 roku. Wagony te mogły być prowadzone zarówno przez parowozy, spalinowozy, jak i elektrowozy. W Polsce zostały one dostarczone w pierwszej kolejności dla GOP – obszaru o szczególnie wielkim natężeniu ruchu. Do końca lat 60. Bhp można było spotkać w oddziałach DOKP na terenie całego kraju. Łącznie w latach 1959–1977 sprowadzono z Görlitz do Polski 473 zespoły czterowagonowe oraz 57 wagonów zapasowych.

9 grudnia

Autorem praw ruchu planet, skodyfikowanych przez późniejszych astronomów, jest Johannes Kepler, niemiecki matematyk, astronom i astrolog, jedna z czołowych postaci rewolucji naukowej w XVII wieku. W trakcie swojej kariery był nauczycielem matematyki w Grazu, asystentem astronoma Tychona Brahe, matematykiem na dworze Rudolfa II Habsburga, nauczycielem matematyki w Linzu i doradcą Albrechta von Wallensteina. Poza badaniami astronomicznymi prowadził badania w zakresie optyki i ulepszył teleskop soczewkowy Galileusza.

8 grudnia

Pierwsze osoby, które same określały się jako ateiści, pojawiły się w XVIII wieku. Dziś około 2,3% ludności świata określa siebie jako ateistów, podczas gdy kolejne 11,9% opisuje siebie jako nonteistów. Od 64% do 65% Japończyków określa siebie jako ateistów, agnostyków lub niewierzących. Podobnie określa się 48% Rosjan. Liczba takich osób w Unii Europejskiej rozciąga się od 6% we Włoszech do 85% w Szwecji. W kulturze zachodniej ateiści są często uważani za niereligijnych lub nieuduchowionych. Istnieją jednak spore niejasności i spory związane z problemem zdefiniowania ateizmu.

7 grudnia

Ojciec Jędrzeja Moraczewskiego, Maciej, brał udział w powstaniu styczniowym, walcząc pod dowództwem Mariana Langiewicza. Rodzina Moraczewskich często podróżowała, zmieniając miejsce zamieszkania. Na dłużej osiedlili się we Lwowie, gdzie Jędrzej uczył się w gimnazjum niemieckim im. Franciszka Józefa, a później studiował na tamtejszej politechnice. Późniejszy polityk był spokrewniony z XIX-wiecznym historykiem, publicystą i działaczem społecznym, również Jędrzejem (1802–1855), który był jego stryjecznym dziadkiem.

6 grudnia

Tylko dwóch zabójców prezydentów Stanów Zjednoczonych osądzono i skazano. W 1882 roku wykonano wyrok śmierci na Charlesie J. Guiteau, zabójcy Jamesa A. Garfielda. Podczas procesu Guiteau przed sądem zeznawał amerykański neurolog Edward Charles Spitzka. Gdy w 1901 roku wykonano egzekucję na Leonie Czolgoszu, zabójcy Williama McKinleya, zbadanie mózgu skazańca powierzono Edwardowi Anthonemu Spitzce, synowi Edwarda Charlesa. Spitzka starszy zmarł w 1914 roku na udar mózgu; Spitzka młodszy zmarł na udar mózgu w 1922.

5 grudnia

2 kwietnia 1939 r. o godzinie 20:45, Walery Sławek strzelił sobie w usta w swym warszawskim mieszkaniu przy al. Jana Christiana Szucha 16. Sławek próbował odebrać sobie życie ze starego rewolweru Browning, którego używał jeszcze podczas swej działalności w PPS. Tuż przed próbą samobójczą napisał list pożegnalny, w którym informował: Odbieram sobie życie. Nikogo proszę nie winić. 2/IV. 1939. W. Sławek. Ranny Sławek trafił do Instytutu Chirurgii Urazowej, gdzie został poddany dwugodzinnej operacji. Zmarł 3 kwietnia o 6:45, nie odzyskawszy przytomności.

4 grudnia

Po rewolucji 1905 Olga Nikołajewna Romanowa i jej rodzeństwo zostali, ze względów bezpieczeństwa, odizolowani od świata eskortą policyjną. Mimo tego nastoletnia Olga starała się angażować w działalność dobroczynną i przekazywała część otrzymywanych pieniędzy na pomoc biednym. Mając szesnaście lat, została oficjalnie wprowadzona do eleganckiego towarzystwa w czasie przyjęcia w pałacu carskim w Liwadii na Krymie. Zgodnie z tradycją objęła w tym dniu dowództwo nad prywatnym pułkiem huzarów.

3 grudnia

26 czerwca 1988 w Miluzie w czasie pokazów lotniczych doszło do katastrofy samolotu pasażerskiego. Podczas pokazowego lotu na małej wysokości samolot Airbus A320-111, wiozący zaproszonych gości i dziennikarzy, zawadził o drzewa i runął do lasu otaczającego lotnisko. Zginęły trzy osoby. Była to pierwsza katastrofa maszyny tego typu i wywołała falę dyskusji na temat bezpieczeństwa technologii komputerowego sterowania samolotów fly-by-wire. Dodatkowy rozgłos zdobyła ze względu na do dziś niewyjaśnione wątpliwości dotyczące przebiegu wydarzeń i przyczyn wypadku.

2 grudnia

Państwowa flaga Białorusi w swej obecnej wersji została przyjęta w drodze referendum i zatwierdzona 7 czerwca 1995 roku ukazem prezydenta Republiki Białorusi Alaksandra Łukaszenki. Wzorzec flagi ustala ustawa z 5 lipca 2004 roku. Aktualna flaga zastąpiła biało-czerwono-białą, używaną od rozpadu ZSRR w latach 1991–1995. Do zaprojektowania państwowej flagi Republiki Białorusi posłużyła flaga Białoruskiej SRR używana w latach 1951–1991, w której dokonano pewnych modyfikacji – usunięto z niej sierp i młot oraz inwertowano ornament.

1 grudnia

Niemal całe życie polski lekarz neurolog Samuel Goldflam spędził w Warszawie. Studiował medycynę na wydziale lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a gdy w 1875 uzyskał dyplom lekarza, podjął pracę w klinice chorób wewnętrznych w Szpitalu Św. Ducha u Viléma Dušana Lambla. Był jego ulubionym asystentem, cenionym także przez studentów. Pochodzący z Czech Lambl bardzo słabo mówił po rosyjsku, a po polsku prawie wcale. Na obchodach zwykle kończył wizytę u pacjenta poleceniem Gospodin Goldflam, zapiszytie jemu czto nibud (Panie Goldflam, zapisz pan mu cokolwiek).