Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2008/10
Aktualnie na stronie głównej
35 Hudson Yards – wielofunkcyjny wieżowiec położony w zachodniej części Manhattanu w Nowym Jorku. Składa się z apartamentowców oraz hotelu. Budynek został zaprojektowany przez Davida Childsa, pracownika przedsiębiorstwa architektonicznego Skidmore, Owings and Merrill. Wieżowiec położony jest w pobliżu dzielnic Hell's Kitchen i Chelsea oraz stacji kolejowej New York Pennsylvania Station. Jest częścią inwestycji Hudson Yards, wiążącej się z przebudową West Side Yards Metropolitan Transportation Authority. W listopadzie 2022 roku budynek 35 Hudson Yards stał się 28. najwyższym budynkiem w Stanach Zjednoczonych oraz 16. najwyższym budynkiem w Nowym Jorku. W lipcu 2023 roku serwis The Wall Street Journal podał, że 50% mieszkań w budynku 35 Hudson Yards pozostało nadal niesprzedanych. Czytaj więcej…
Archiwum ekspozycji dobrych artykułów
Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.
2008:
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2009:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2010:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2011:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2012:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2013:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2014:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2015:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2016:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2017:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2018:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2019:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2020:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2021:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2022:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
2023:
styczeń •
luty •
marzec •
kwiecień •
maj •
czerwiec •
lipiec •
sierpień •
wrzesień •
październik •
listopad •
grudzień
31 października[edytuj kod]
Na Półwyspie Kornwalijskim u jego nasady, na zachód od rzeki Tamar leży kraina geograficzno-historyczna będąca najbardziej wysuniętym na południowy zachód hrabstwem Anglii – Kornwalia. Zajmuje ona powierzchnię 3 563 km² łącznie z wyspami Scilly, położonymi 45 km na południowy zachód od linii brzegowej półwyspu. Średnia gęstość zaludnienia hrabstwa wynosi 144 osoby na kilometr kwadratowy. Centrum administracyjnym i zarazem jedynym miastem o statusie katedralnym (city) jest Truro.
30 października[edytuj kod]
Przy budowie okrętu pancernego CSS Albemarle jego konstruktorzy zmagali się z brakiem odpowiedniej ilości płyt pancernych; udało się temu zaradzić jedynie dzięki osobistemu zaangażowaniu kapitana okrętu Jamesa W. Cooke'a, ale pancerz i tak ukończono dopiero na początku kwietnia 1864. Zgodnie z wykonanymi wówczas pomiarami Albremarle miał długość 46,3 metra, szerokość 13,7 metra i zanurzenie 2,7 metra. 17 kwietnia, już po przeprowadzeniu okrętu w dół rzeki Roanoke, dobiegły końca prace wykończeniowe.
29 października[edytuj kod]
W czasie okupacji niemieckiej obiektem szczególnego zainteresowania niemieckich władz bezpieczeństwa, głównie z uwagi na znaczenie stanowisk, które zajmował w polskim ruchu oporu, był Stefan Rowecki ps. Grot. Został uznany za "wroga numer jeden" III Rzeszy w okupowanej Polsce i umieszczony na pierwszym miejscu niemieckiej listy poszukiwanych Polaków, która obejmowała 165 nazwisk najaktywniejszych dowódców polskiej konspiracji. Gestapo dysponowało rysopisem Roweckiego i jego personaliami.
28 października[edytuj kod]
Powierzchnia ratusza w Bielsku-Białej wynosi 1278 m². Został zbudowany na rzucie wydłużonego prostokąta. Symetryczną bryłę akcentuje środkowy ryzalit westybulu i Sali Rady, zwieńczony osobnym, mansardowym dachem, oraz mniejsze ryzality narożne (północno-wschodni przechodzi w wieżę). Od strony zachodniej budynek ma dwa krótkie skrzydła, nadające mu charakter założenia podkowiastego. W części południowej umieszczono kwadratową studnię z boczną klatką schodową.
27 października[edytuj kod]
Jak podał Jan Długosz, Eufemia kujawska była żoną księcia halickiego i włodzimierskiego Jerzego z dynastii Rurykowiczów. W źródłach nie zachowała się data ich ślubu. Z pewnością małżeństwo zostało zawarte przed drugą połową 1290, kiedy Władysław Łokietek wydał za mąż, za króla Węgier Andrzeja III, swoją siostrzenicę Fenennę. Gdyby do tego czasu siostra Łokietka pozostała niezamężna, to ona poślubiłaby Arpada. W literaturze dominują dwa stanowiska dotyczące daty ślubu Eufemii z Jerzym.
26 października[edytuj kod]
W komórkach organizmów żywych procesy metaboliczne i czynniki środowiskowe mogą powodować uszkodzenie DNA. W każdej komórce codziennie ma miejsce nawet milion takich uszkodzeń. Zdolność komórki do naprawy własnego DNA jest istotna dla integralności fizycznej całego genomu oraz integralności informacji genetycznej, którą niesie, a więc i dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.
25 października[edytuj kod]
Jedyną w Europie większą rzeką, która płynie z zachodu na wschód, jest Dunaj. Po przepłynięciu 2888 kilometrów na pograniczu Rumunii i Ukrainy uchodzi do Morza Czarnego. Inaczej niż dla Renu, Wezery, Łaby czy Odry, w przypadku Dunaju i jego dopływów kilometry liczy się w przeciwną stronę niż prąd rzeki, tzn. w górę cieku. Oficjalnym punktem "0" jest latarnia morska w Sulinie nad Morzem Czarnym. Dorzecze Dunaju ma powierzchnię 795 686 km², co stanowi ponad 7,5% powierzchni Europy.
24 października[edytuj kod]
Szwajcarski matematyk i fizyk, pionier w wielu obszarach obu tych nauk Leonhard Euler jest uważany za jednego z najbardziej produktywnych matematyków. Większą część życia spędził w Rosji i Prusach. Dokonał licznych odkryć w tak różnych gałęziach matematyki jak rachunek różniczkowy i całkowy i teoria grafów. Wniósł duży wkład w rozwój terminologii i notacji matematycznej, szczególnie trwały w dziedzinie analizy matematycznej.
23 października[edytuj kod]
Marcel Proust rozpoczął pracę nad siedmiotomowym cyklem powieściowym W poszukiwaniu straconego czasu w lipcu 1909 roku, zakończył na krótko przed swoją śmiercią w 1922 roku. Fragmenty pierwszego tomu (W stronę Swanna) ukazały się w 1911 roku na łamach czasopisma Le Figaro, w całości opublikowane zostały w 1913 roku. Ostatni tom (Czas odnaleziony) wydano już po śmierci autora w 1927 roku. W języku polskim powieść ukazała się w przekładzie Tadeusza Boya-Żeleńskiego (pierwsze pięć tomów), a także Macieja Żurowskiego, Magdaleny Tulli i Juliana Rogozińskiego.
22 października[edytuj kod]
Stolicą i centrum administracyjnym okręgu Sedgemoor w Anglii, w hrabstwie Somerset jest Bridgwater. Leży nad rzeką Parrett, w kotlinie Somerset, między wzgórzami Quantock i Mendip, w odległości ok. 9 km od Kanału Bristolskiego. Miasto jest lokalnym centrum przemysłowym, a ze względu na dogodne położenie i możliwości transportowe, również regionalnym centrum logistycznym, siedzibą regionalnych centrów dystrybucyjnych takich firm jak m.in. Argos, Wincanton (Somerfield), Robert Wiseman & Sons Ltd.
21 października[edytuj kod]
W akcji ratunkowej po katastrofie kolejowej w Reptowie brało udział szesnaście zastępów strażackich, m.in. ze Stargardu Szczecińskiego, Reptowa, Szczecina, Kobylanki. Obszar katastrofy zabezpieczało prawie dziewięćdziesięciu policjantów. Pomocy poszkodowanym udzielało piętnaście zespołów medycznych. Do transportu najciężej rannych wykorzystywany był śmigłowiec medyczny. W akcji pomocy uczestniczyli też okoliczni mieszkańcy.
20 października[edytuj kod]
6 lutego 1958 roku podczas rejsu do Anglii z Belgradu, samolot z drużyną piłkarską Manchesteru na pokładzie rozbił się w Monachium. Siedmiu zawodników i czternastu innych pasażerów zginęło na miejscu, wśród rannych był zawodnik Manchesteru Duncan Edwards, który został przewieziony do szpitala ze złamaną nogą, pękniętymi żebrami oraz ciężko uszkodzonymi nerkami. 21 lutego 1958 piłkarz zmarł, główną przyczyną śmierci była niewydolność nerek.
19 października[edytuj kod]
Najwcześniejszym kanałem wodnym umożliwiającym statkom ominięcie wodospadu Niagara podczas żeglugi na Wielkich Jeziorach Ameryki Północnej był pierwszy Kanał Wellandzki. Nie licząc kanału zasilającego, Kanał Wellandzki miał 44 km długości. 99,5 m różnicy poziomów między jeziorem Ontario a jeziorem Erie zostało pokonane za pomocą czterdziestu drewnianych śluz.
18 października[edytuj kod]
Pierwszymi Odrowążami, używającymi nazwiska Szydłowiecki, byli najprawdopodobniej bracia Jakub Szydłowiecki i Sławko Szydłowiecki. Najstarsza wzmianka o nich pojawiła się w dokumencie z 1 stycznia 1401, w którym określeni zostali jako "Bracia i Dziedzice z Szydłowca". Jakub wraz z bratem, w 1401 roku, ufundowali parafię i drewniany kościół pod wezwaniem św. Zygmunta. 8 lutego 1427 Jakub i Sławko określili prawa i obowiązki mieszczan szydłowieckich na wzór Sandomierza.
17 października[edytuj kod]
W 1500 roku mieszczanin Mikołaj Ozanek rozpoczął budowę zamku starościńskiego w Bieczu. W 1501 roku król Jan Olbracht pozwolił ówczesnemu staroście bieckiemu Jakubowi Siekluckiemu wykupić wójtostwo bieckie od Erazma Szczepanowskiego. Następca Olbrachta, Aleksander Jagiellończyk, w 1503 roku zatwierdził akt poprzednika i równocześnie zaświadczył, że rajcy bieccy zawarli umowę z Jakubem Siekluckim w sprawie czynszu z domu, który Jakub zakupił za zgodą króla od Mikołaja Ozanka i zamienił na siedzibę wójtostwa.
16 października[edytuj kod]
Najważniejszą gałęzią gospodarki hrabstwa Somerset – krainy z przewagą krajobrazu wiejskiego – jest rolnictwo. Przeważa hodowla owiec i krów, serowarstwo oraz uprawa wierzby dla potrzeb wikliniarstwa. Nieco spadła rola sadownictwa, choć do dzisiaj produkuje się tu znany w Anglii mocny cydr. Inne ważne gałęzie gospodarki to usługi, przemysł spożywczy, drobne rzemiosło oraz turystyka. Bezrobocie jest niższe od średniej krajowej, a przyrost naturalny – wyższy.
15 października[edytuj kod]
W wydanej w 1976 książce Samolubny gen propagator ewolucji biologicznej Richard Dawkins przedstawił koncepcję ewolucji, w której jednostką doboru naturalnego jest gen. Wprowadził tam również pojęcie memu oraz zainicjował powstanie memetyki. W 1982 w książce Fenotyp rozszerzony dowodził, że działanie fenotypu nie ogranicza się do ciała danego organizmu, ale rozciąga się na środowisko, włączając w to także ciała innych istot.
14 października[edytuj kod]
Budowa nowoczesnego portu morskiego w Hajfie rozpoczęła się w 1922. W wyniku prac melioracyjnych pozyskano grunty pod budowę biur portowych i magazynów. 31 października 1933 odbyła się uroczystość oficjalnego otwarcia portu, w której przewodniczył brytyjski komisarz mandatu Palestyny, gen. sir Arthur Wauchope. Port umożliwił rozwój Hajfy, która bardzo szybko rozwinęła się w nowoczesne przemysłowe miasto będące ważnym punktem przeładunku ropy naftowej.
13 października[edytuj kod]
W lipcu 1941 roku w biurze konstrukcyjnym Wasilija A. Diegtariowa po 22 dniach od rozpoczęcia prac projektowych został skonstruowany karabin przeciwpancerny PTRD kalibru 14,5 mm. Zasada działania i sposób współdziałania głównych części był bardzo podobny do zastosowanych w niemieckim karabinie PzB38, a zamek był uproszczoną i dostosowaną kopią zamka polskiego karabinu przeciwpancernego wz. 35.
12 października[edytuj kod]
Indie Brytyjskie w okresie kolonialnym podzielone były na prowincje administrowane bezpośrednio przez władze brytyjskie i księstwa rządzone przez lokalnych władców, pozostające pod brytyjskim protektoratem. Po uzyskaniu niepodległości w 1947 roku w Indiach, już w dzisiejszych granicach, przeprowadzono podział administracyjny; w wyniku reformy zostały utworzone stany z własnymi organami ustawodawczymi i wykonawczymi.
11 października[edytuj kod]
We wspomnieniach Otta Kalischera i Smitha Ely Jelliffe'a niemiecki neurolog Max Lewandowsky był niezwykle aktywnym i przenikliwym uczonym, zdecydowanym i skłonnym do polemik w obszarach wiedzy, w których się specjalizował, ale skromnym i niepewnym w mniej znanych mu zagadnieniach. Rzadko pozwalał sobie na żartobliwe uwagi, ale podobno nie był pozbawiony poczucia humoru. Jego styl był prosty, zwięzły, pozbawiony ozdobników i klarowny; gdy chciał coś dobitnie i obrazowo opisać, używał wyrażeń stosowanych przez rodowitych berlińczyków.
10 października[edytuj kod]
Procedury bezpieczeństwa państwowych linii lotniczych Izraela El Al wymagają, by ze wszystkimi pasażerami przeprowadzono indywidualne wywiady przed wejściem na pokład samolotu, co pozwala agentom ochrony zidentyfikować możliwe zagrożenia; uważa się, że prawdopodobieństwo zachowania spokoju przez terrorystów podczas takiego wywiadu jest niskie. Przy kontroli paszportowej nazwiska pasażerów są sprawdzane m.in. w bazach danych FBI, Scotland Yardu, Szin Betu i Interpolu.
9 października[edytuj kod]
W 1924 roku miała miejsce ostatnia przebudowa krakowskiej synagogi Tempel według planów Ferdynanda Lieblinga oraz Jozuego Oberledera. Do elewacji południowej i północnej dobudowano parterowe nawy boczne, a od wschodu przekształcono ganki ze schodami. Przy okazji pierwszej operacji przekuto otwory w istniejących ścianach, tworząc przestrzenie na wzór arkad. Wówczas to bryła synagogi została ostatecznie ukształtowana i w takiej formie pozostaje do dnia dzisiejszego.
8 października[edytuj kod]
Amerykańska aktorka, modelka i producentka Sharon Stone zadebiutowała w filmie w 1980, a szerszą popularność zdobyła w 1990 dzięki udziałowi w filmie science-fiction Pamięć absolutna. Status gwiazdy przyniosła jej główna rola w thrillerze Nagi instynkt w 1992 (za tę rolę otrzymała nominację do Złotego Globu). Jedną z najważniejszych w jej karierze była rola Ginger w filmie Kasyno z 1995 w reżyserii Martina Scorsese.
7 października[edytuj kod]
Inhibitory enzymu będącego białkową transferazą o nazwie kinaza mTOR używane są w transplantologii jako leki immunosupresyjne, zapobiegające odrzuceniu przeszczepu. Prowadzone są również badania kliniczne nad ich wykorzystaniem w terapii nowotworów i stwardnienia guzowatego. Kinaza mTOR funkcjonuje jako katalityczna podjednostka w dwóch różnych kompleksach białkowych, mTORC1 i mTORC2.
6 października[edytuj kod]
Szósty cesarz Chin z dynastii Ming Zhu Qizhen nie interesował się specjalnie sztuką, jednak w 1439 roku zakazał prywatnej sprzedaży biało-niebieskiej porcelany, a 22 stycznia 1448 zakazał wszystkim osobom z manufaktury w Yaozhou (dzis. Jingdezhen) także prywatnej sprzedaży porcelany żółtej, fioletowej, czerwonej, zielonej, ciemnoniebieskiej i jasnoniebieskiej. Złamanie tego zakazu karano tak samo jak zdradę stanu.
5 października[edytuj kod]
Do najbardziej trujących gatunków spośród roślin swego rodzaju należy skrzyp błotny. Ponieważ stanowi zagrożenie dla zwierząt, podlega zwalczaniu na łąkach i pastwiskach. Jednak walka z tym gatunkiem jest trudna, bowiem łatwo odbija ze znajdujących się głęboko pod ziemią pędów podziemnych.
4 października[edytuj kod]
Występujący w reprezentacji Hiszpanii Fernando Torres zadebiutował w drużynie narodowej w meczu przeciwko Portugalii w 2003. Z drużyną narodową wziął udział w Mistrzostwach Europy 2004, Mistrzostwach Świata 2006 i Mistrzostwach Europy 2008. Nie strzelił gola na turnieju w 2004, ale dwa lata później trzykrotnie trafił do siatki. Na Mistrzostwach Europy 2008 zdobył dwie bramki, w tym zwycięską w wygranym 1:0 finale z Niemcami.
3 października[edytuj kod]
W historii sułtanatu Rum można wyróżnić trzy okresy. Początkiem pierwszego jest bitwa pod Manzikertem w roku 1071 zakończona klęską Bizancjum. Drugi okres, lata 1176–1243, to czas rozkwitu państwa, które poszerzyło swoje terytorium, zdobyło ważne porty i włączyło się w przynoszący bogactwo nurt międzynarodowego handlu. Do zakończenia tego okresu przyczynili się Mongołowie, którzy w roku 1243 zadali armii sułtanatu klęskę i zamienili go w swój protektorat. Dalsza historia Rumu to powolna agonia, zakończona śmiercią ostatniego sułtana w roku 1307.
2 października[edytuj kod]
W latach 90. w Wielkiej Brytanii najlepiej sprzedawały się książki Terry'ego Pratchetta. Do lutego 2007 roku na całym świecie sprzedano ok. 50 milionów książek tego angielskiego pisarza fantasy i science fiction. Najbardziej znane to cykl Świat Dysku, inne jego prace to m.in. Trylogia Johnny'ego Maxwella i Trylogia Nomów. Pierwsza książka z serii Świat Dysku – Kolor magii została opublikowana w 1983 roku i od tego momentu autor kończy średnio dwie książki rocznie.
1 października[edytuj kod]
Jedynym kontynentem, gdzie nie zaobserwowano tornad, jest Antarktyda. Natomiast najwięcej tego typu zjawisk atmosferycznych notuje się w Stanach Zjednoczonych. Większość tornad ma siłę wiatru nie większą niż 180 km/h przy szerokości leja do 75 metrów i pozostaje na ziemi przez kilka kilometrów, ale niektóre osiągają prędkość wiatru ponad 480 km/h, szerokość leja 1,5 km i pozostają na ziemi przez 100 km. W polskiej terminologii tornado jest określane mianem trąby powietrznej.