Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2017/06

Aktualnie na stronie głównej

Kutry patrolowe projektu 918 – seria polskich kutrów patrolowych zbudowanych w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni. Łącznie wybudowano 5 jednostek z serii, które wprowadzono do służby w latach 1973–1976. Uzbrojenie okrętów było typowe dla ich klasy. Do czasu remontu głównego, który odbył się w 1987 roku, okręty uzbrojone były w podwójną armatę morską 2M-3M kal. 25 mm umiejscowiona na dziobie jednostek. Zestaw ważył 1515 kg i był obsługiwany przez jednego żołnierza, który zajmował miejsce wewnątrz wieżyczki. W wyniku remontu armaty wymieniono na nowocześniejszy zestaw krajowej produkcji ZU-23-2M Wróbel. Okręty służyły początkowo w Morskiej Brygadzie Okrętów Pogranicza, a po rozwiązaniu tej jednostki, w 1991 roku, weszły w skład nowo powstałej Straży Granicznej, gdzie zasiliły Morski Oddział Straży Granicznej. Proces wycofywania jednostek rozpoczął się w 1999 roku, kiedy wycofano trzy kutry, zaś w 2008 oraz 2011 roku wycofano dwie ostatnie jednostki z serii. Rozwinięciem tej serii były kutry zwalczania okrętów podwodnych projektu 918M. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

1 czerwca[edytuj kod]

Thriller – szósty solowy album studyjny amerykańskiego piosenkarza Michaela Jacksona, wydany 30 listopada 1982 roku przez wytwórnię Epic Records. Thriller był nagrywany w Westlake Recording Studios w Los Angeles. Album wyprodukował Quincy Jones, a Michael Jackson napisał cztery z dziewięciu piosenek na płytę. Thriller to najlepiej sprzedający się album wszech czasów. Liczba sprzedanych egzemplarzy na całym świecie wynosi ponad 100 milionów. Jest to jeden z zaledwie trzech albumów, które pozostały w pierwszej dziesiątce notowań Billboard 200 przez cały rok, spędzając 80 tygodni w pierwszej dziesiątce. Thriller pomógł Jacksonowi przełamać bariery rasowe w muzyce popularnej, co objawiło się w spotkaniu piosenkarza z prezydentem Stanów Zjednoczonych Ronaldem Reaganem oraz częstym graniu jego kompozycji w MTV. Płyta znajduje się w National Recording Registry, a teledysk do utworu Thriller jest w National Film Registry Biblioteki Kongresu. W 2003 roku album został sklasyfikowany na 20. miejscu listy 500 albumów wszech czasów dwutygodnika Rolling Stone.

2 czerwca[edytuj kod]

Atmosfera Wenus – warstwa gazów otaczająca planetę Wenus. Składa się głównie z dwutlenku węgla i jest dużo gęstsza oraz gorętsza od atmosfery Ziemi. Temperatura przy powierzchni planety wynosi 740 K (467 °C), ciśnienie 93 bary, natomiast gęstość 67 kg/m³. W atmosferze Wenus obecne są nieprzezroczyste chmury kwasu siarkowego, co powoduje, że powierzchnia planety nie jest widoczna ani z Ziemi, ani sond orbitalnych – jej ukształtowanie znane jest wyłącznie na podstawie badań radarowych. Oprócz dwutlenku węgla drugim głównym składnikiem atmosfery jest azot, którego zawartość wynosi 3,5%; pozostałe gazy znajdują się w ilościach śladowych. W przeciwieństwie do Ziemi Wenus nie generuje własnego pola magnetycznego. Mimo ekstremalnych warunków panujących na powierzchni planety, ciśnienie i temperatura panujące na wysokości 50–65 km są prawie takie same, jak przy powierzchni Ziemi. Pierwszą osobą, która wysunęła hipotezę o obecności atmosfery na Wenus, był rosyjski uczony Michaił Łomonosow.

3 czerwca[edytuj kod]

Męczennicy wileńscy – trzej dworzanie wielkiego księcia litewskiego Olgierda, skazani na śmierć i straceni w 1347 roku z powodu wyznawania prawosławia, w 1374 roku kanonizowani. Według powstałego w Konstantynopolu na okoliczność kanonizacji opisu męczeństwa Antoni, Jan i Eustachy przyjęli chrzest z rąk Nestora, spowiednika Anny, pierwszej żony Olgierda, wyznawczyni prawosławia. Publicznie odmówili respektowania pogańskich zwyczajów panujących na litewskim dworze, przez to zostali wtrąceni do więzienia, a po kilkukrotnej odmowie odejścia od chrześcijaństwa – straceni przez powieszenie. Historycznie ośrodkiem kultu męczenników wileńskich była cerkiew Trójcy Świętej w Wilnie i powstały przy niej monaster, które według prawosławnej tradycji założono na miejscu egzekucji męczenników. Po przejęciu klasztoru przez unitów głównym centrum kultu Antoniego, Jana i Eustachego stał się monaster Św. Ducha w Wilnie. Tam też przechowywane są ich relikwie. Kult męczenników jest szczególnie żywy wśród prawosławnych mieszkańców Litwy (którzy uważają ich za swoich świętych patronów) i Białorusi. Jest także obecny w Polskim Autokefalicznym Kościele Prawosławnym.

4 czerwca[edytuj kod]

Bitwa pod Bosforem – starcie morskie podczas I wojny światowej, do którego doszło 10 maja 1915 roku pomiędzy rosyjską Flotą Czarnomorską a niemieckim krążownikiem liniowym SMS Goeben na Morzu Czarnym, na północ od Bosforu, zakończone taktycznym zwycięstwem rosyjskim. Do starcia doszło w trakcie operacji głównych sił Floty Czarnomorskiej podjętej w celu ostrzeliwania umocnień Bosforu. Akcja Goebena doprowadziła do przerwania operacji, lecz nie zdołał on zadać strat flocie rosyjskiej, odnosząc samemu niewielkie uszkodzenia. Wysoko oceniane jest dowodzenie rosyjskim zespołem i manewrowanie nim przez admirała Andrieja Eberharda, które doprowadziło do sprawnego połączenia sił uderzeniowych i utrudnienia wstrzelania się artylerzystów niemieckich. Pomimo braku poważniejszych strat po żadnej ze stron, bitwa pod Bosforem była jednym z dwóch największych starć morskich na Morzu Czarnym podczas I wojny światowej, wiążących siły główne obu stron, obok bitwy koło przylądka Sarycz.

5 czerwca[edytuj kod]

Pafawag 101N – normalnotorowe dwuwagonowe niskoperonowe elektryczne zespoły trakcyjne, wyprodukowane w zakładach Pafawag we Wrocławiu w latach 1968–1972 w liczbie 40 sztuk specjalnie dla Warszawskiej Kolei Dojazdowej. W 1968 roku powstał pojazd prototypowy, którego testy w latach 1969–1970 dostarczyły informacji o potrzebie wprowadzenia modyfikacji. W latach 1971–1972 wyprodukowano pozostałe składy różniące się od pierwszego egzemplarza. Jednostkom nadano serię EN94 i pod koniec 1972 roku zastąpiły one poprzednio eksploatowane na linii WKD wagony serii EN80. W latach 1977–1991 skasowano pięć zespołów, które uległy wypadkom, natomiast w latach 1990–1994 wszystkie pozostałe pojazdy przeszły naprawy główne, podczas których wprowadzono kilka modyfikacji. W 2004 roku, w związku z włączeniem do eksploatacji nowej jednostki Pesa Mazovia, przewoźnik wycofał z ruchu cztery starsze składy. W 2012 roku natomiast, wraz z wprowadzaniem do eksploatacji nowych zespołów serii Pesa 33WE, jednostki serii EN94 zaczęto wycofywać i złomować na szerszą skalę. Ich eksploatacja została definitywnie zakończona w maju 2016 roku, zaś pół roku później zaprezentowano pierwszy odrestaurowany egzemplarz muzealny.

6 czerwca[edytuj kod]

HMS Venus – brytyjski krążownik pancernopokładowy typu Eclipse, zbudowany dla Royal Navy pod koniec lat 90. XIX wieku. Stępkę krążownika położono w Fairfield Shipbuilding and Engineering Company w Govan w czerwcu 1894 roku. Nazwę Venus otrzymał jako czwarty z kolei okręt w brytyjskiej marynarce wojennej, nawiązywała ona do rzymskiej bogini miłości Wenus. Od 1897 roku pełnił służbę w rejonach strategicznych dla ówczesnego imperium brytyjskiego: na Morzu Śródziemnym, Wyspach Brytyjskich, na Morzu Czerwonym, w Indiach oraz na Dalekim Wschodzie. Brał udział w I wojnie światowej. Do jego osiągnięć bojowych można zaliczyć zdobycie w październiku 1914 roku dwóch niemieckich statków handlowych. W 1919 roku okręt zakończył służbę, a w roku 1921 został sprzedany na złom firmie Cohen; złomowanie odbyło się w jednej ze stoczni niemieckich.

7 czerwca[edytuj kod]

Moskwicz 433/434 – samochody dostawcze z nadwoziem furgon produkowane przez radzieckie zakłady MZMA / AZLK w latach 1966–1976, różniące się od siebie zastosowanym silnikiem. Stanowiły odmiany nadwoziowe samochodów osobowych Moskwicz 408 i 412. Nadwozie furgonów było podobne do kombi Moskwicz 426/427, lecz trzydrzwiowe, a zamiast okien bocznych przedziału bagażowego miały na całej długości ozdobne panele ze żłobkowanej poziomo blachy, która zapewniała także usztywnienie. Podobnie jak w kombi, tylna klapa była początkowo dzielona na dwie części, otwierające się do góry i na dół, lecz od końca 1972 roku zamieniono je na drzwi z szybą otwierane do góry. Samochody dostawcze w ZSRR były uważane za środki produkcji i w konsekwencji nie były sprzedawane dla prywatnych odbiorców, lecz jedynie dla gospodarki narodowej. Furgony Moskwicz były również eksportowane, głównie do niektórych tzw. krajów demokracji ludowej, lecz także na Zachód, gdzie konkurowały niższą ceną, stanowiąc źródło dewiz.

8 czerwca[edytuj kod]

Papuga rodrigueska – gatunek wymarłego ptaka z rodziny papug wschodnich, endemicznego dla maskareńskiej wyspy Rodrigues. Nie jest jasne, z jakim gatunkiem była najbliżej spokrewniona, ale podobnie jak inne maskareńskie papugi umieszczana jest w plemieniu Psittaculini. Papuga rodrigueska miała zielone upierzenie, głowa i dziób były stosunkowo duże, zaś ogon długi. Dokładny jej rozmiar jest nieznany, możliwe, że osiągały około 50 cm długości. Była to największa papuga na wyspie Rodrigues, do tego miała największą głowę spośród wszystkich maskareńskich papug. Możliwe, że przypominały papugi wielkodziobe. Przed odkryciem odwiedzały również wysepki u południowych wybrzeży Rodrigues, które były wolne od szczurów; żywiły się nasionami krzewów Fernelia buxifolia. Gatunek znany jest z subfosylnych szczątków i doniesień z czasów historycznych. Po raz ostatni została wspomniana w 1761 roku i najprawdopodobniej wymarła niedługo potem, najpewniej wskutek drapieżnictwa ze strony szczurów, wycinki lasów i polowań.

9 czerwca[edytuj kod]

Orzesznik jadalny – gatunek drzewa należącego do rodziny orzechowatych. Naturalnie występuje w Ameryce Północnej, w Stanach Zjednoczonych, a także w Meksyku. Angielskie słowo pecan pochodzi z języka Indian Algonkinów i oznacza „orzech zbyt twardy do zgniecenia dłonią” lub – szerzej – „coś do zmiażdżenia tylko narzędziem”. Pierwszy w Europie opis orzesznika jadalnego poznano w XVI wieku dzięki hiszpańskiemu podróżnikowi i odkrywcy Álvar Núñez Cabeza de Vaca, a Hiszpanie w następnych latach stopniowo introdukowali ten gatunek do południowej Europy, a następnie Afryki i Azji. W Polsce gatunek niezwykle rzadko spotykany, głównie ze względu na wysoką wrażliwość na mróz. Sporadycznie sadzony bywa w ogrodach botanicznych lub arboretach, jednak po kilku latach zwykle przemarza. Źle rośnie również na Wyspach Brytyjskich. Ze względu na skład chemiczny pekany są zalecane przez dietetyków i organizacje konsumenckie, ponieważ orzechy te są bogatym źródłem witaminy E i przeciwutleniaczy.

10 czerwca[edytuj kod]

Alkmena – w mitologii greckiej – córka Elektryona, króla Myken i żona króla Teb, Amfitriona, matka herosa Heraklesa. Imię jej oznacza „silna w gniewie”. Robert Graves uważa je za tytuł księżyca lub przydomek Hery. Tarcza Heraklesa ukazuje Alkmenę jako najpiękniejszą z kobiet swych czasów. Żadna śmiertelniczka nie miała piękniejszej od niej twarzy ani postawy. Zachwycała ciemnoniebieskimi oczami. Również i rozumem żadna z nich nie mogłaby jej dorównać. Była też bardzo cnotliwa. Graves również pisze, że Alkmena przewyższała urodą, postawą, majestatem wszystkie inne kobiety swoich czasów, w związku z czym Zeus spłodził z nią syna Heraklesa, bohatera ratującego ludzi i bogów. Drugim jej synem był, brat bliźniak Heraklesa, syn Amfitriona. Następnie ojciec Heraklesa Zeus wziął syna ze sobą do nieba, denerwując swą żonę Herę, po czym zwrócił go matce bądź też zrobiła to Atena. Prócz bliźniąt Alkmena miała jeszcze z Amfitrionem córkę Laonome, wydaną za Argonautę Eufemosa bądź Polyfema.

11 czerwca[edytuj kod]

Politeje – cykl monografii napisanych za inspiracją Arystotelesa przez jego uczniów lub jego samego w drugiej połowie IV wieku przed naszą erą. Każda z 158 części opisywała historię i ustrój polityczny jednej z greckich poleis. Jedyną, prawie w całości zachowaną politeją jest Ustrój polityczny Aten. W skład cyklu wchodziło 158 opisów poleis greckich. Informację tę podają Diogenes Laertios oraz Hezychiusz z Miletu. Późniejsi od nich komentatorzy podawali liczby 250 czy 255 utworów, jednak mogło to wynikać z dołączenia do właściwych politei prac naśladowców – do takich wniosków jako pierwszy doszedł komentujący Arystotelesa w VI wieku Symplicjusz z Cylicji. Politeje nie znalazły szerokiego oddźwięku w literaturze starożytnej. Przyczyną mogła być ich faktograficzna forma, nie zyskująca aprobaty miłośników barwnego języka. Także sytuacja polityczna – jednoczenie się Greków w okresie wczesnego hellenizmu – nie sprzyjała popularności historii pojedynczych poleis.

12 czerwca[edytuj kod]

Carcharhinus macloti – gatunek dużej drapieżnej ryby chrzęstoszkieletowej z rodziny żarłaczowatych. Zamieszkuje zachodnie i północne wybrzeża Oceanu Indyjskiego oraz wody południowo-zachodniego Pacyfiku. Preferuje płytkie wody przybrzeżne wzdłuż szelfów kontynentalnych, gdzie schodzi na głębokość nie większą niż 170 metrów. Nie migruje sezonowo. Dorosłe osobniki osiągają maksymalnie 1,1 m długości. Podobnie jak inne żarłaczowate, jest żyworodny. Kopulacja odbywa się za pomocną pterygopodium, narządu płciowego samca. Samica rodzi od 1 do 2 młodych co dwa lata. Ciąża trwa 12 miesięcy. Głównym składnikiem diety C. macloti są małe ryby kostnoszkieletowe, czasami odżywiają się również głowonogami i skorupiakami. Rekin ten tworzy duże skupiska wraz z innymi gatunkami żarłaczy. Poławia się go na całym obszarze występowania, choć z uwagi na niewielkie rozmiary jego mięso oraz płetwy nie mają większego znaczenia ekonomicznego. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że rekin ten z uwagi na powolne tempo reprodukcji i prawdopodobieństwo przełowienia jest gatunkiem bliskim zagrożenia.

13 czerwca[edytuj kod]

Czasowniki modalne w języku angielskim – grupa czasowników niewystępujących samodzielnie, a w towarzystwie innych i wpływających na ich znaczenie. Angielskie czasowniki modalne występują zawsze z czasownikiem głównym i znacząco wpływają na jego znaczenie. Przy ich użyciu mówiący może nadać wypowiedzi charakter życzenia, wątpliwości, przekonania o słuszności, a także wyrazić oczekiwania od swojego rozmówcy w związku z czynnością, którą modalizuje, wyrażając prośbę, nakaz, zakaz, przyzwolenie itp. Wszystkie angielskie czasowniki modalne są operatorami w zdaniu, to znaczy tworzą pytania przez inwersję, a przeczenia przez zaprzeczenia samego czasownika, nie używając do tego żadnych innych czasowników posiłkowych. Oprócz czasowników modalnych istnieje również niezbyt liczna grupa czasowników semimodalnych, które mogą się zachowywać zarówno, jak czasowniki zwykłe, jak i modalne, w zależności od znaczenia.

14 czerwca[edytuj kod]

Laurens Janszoon Coster – holenderski mieszczanin z Haarlemu, rzekomy wynalazca sztuki drukarskiej w Europie. Spośród konkurentów Johannesa Gutenberga do miana „wynalazcy druku”, Coster zyskał największy rozgłos. Choć przekaz przypisujący mu tę zasługę pojawił się stosunkowo późno w porównaniu z innymi pretendentami (dopiero w drugiej połowie XVI wieku), to właśnie jego osoba najdłużej wzbudzała dyskusje i ostre spory pośród badaczy historii druku, stając się tematem wielu prac. Część uczonych broniła poglądu o pierwszeństwie Holendra przed Gutenbergiem, część zwalczała taką koncepcję, pojawiły się też próby przypisania Costerowi części zasług lub dzieła udoskonalenia druku. Ostatecznie jednak nie udało się potwierdzić opowieści o Costerze. Najprawdopodobniej spod jego ręki wychodziły jedynie książki blokowe, choć być może pracował nad udoskonaleniem techniki powielania tekstów.

15 czerwca[edytuj kod]

Kazimierz Antoni Wodzicki – hrabia, polski zoolog, ornitolog, dyplomata. Był zapewne ostatnim polskim naukowcem bezpośrednio związanym z ziemiańską, kresową kulturą przyrodniczą Rzeczypospolitej. Wodzicki studiował na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1922 roku uzyskał stopień inżyniera, a trzy lata później doktorat z filozofii. Prowadził badania nad bocianem białym, jego asystentem był Włodzimierz Puchalski, znany później filmowiec i fotografik, który wówczas nakręcił pierwszy polski dokumentalny film przyrodniczy Bezkrwawe łowy. Badano m.in. wpływ magnetyzmu ziemskiego na orientację w locie bocianów, wyposażając je w magnesy zakłócające pole magnetyczne Ziemi. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę znaczna część rodziny Wodzickiego została deportowana przez NKWD na Syberię, tam zmarł jego ojciec. Sam Wodzicki został zatrzymany przez NKWD, zwolniony przedostał się do Włoch, następnie do Paryża, gdzie spotkał się z żoną, Marią z domu Dunin-Borkowską i z dziećmi. W 1940 roku w uznaniu jego prac przyrodniczych został wyróżniony tytułem honorowego przewodniczącego Francuskiego Towarzystwa Zoologicznego.

16 czerwca[edytuj kod]

Pancerniki typu Radetzky – typ trzech pancerników generacji przeddrednotów zbudowanych dla Austro-Węgier w latach 1907-1910. Wszystkie trzy okręty zostały zbudowane przez stocznię Stabilimento Tecnico Triestino w Trieście. Były ostatnimi austro-węgierskimi przeddrednotami i przedostatnim typem pancerników zbudowanym przez to państwo. Typ składał się z trzech okrętów: „Radetzky”, „Erzherzog Franz Ferdinand” oraz „Zrínyi”. Okręty zostały wprowadzone do służby na kilka lat przed wybuchem I wojny światowej i miały ubogą służbę. Wszystkie trzy pancerniki odbyły rejsy treningowe po Morzu Śródziemnym w 1912 roku. Rok później okręty wzięły udział w międzynarodowej paradzie morskiej na Morzu Jońskim w ramach protestu przeciwko wojnom bałkańskim. Po wypowiedzeniu wojny Austro-Węgrom przez Włochy w 1915 roku, pancerniki typu Radetzky bombardowały cele nabrzeżne na Adriatyku. Po roku 1915 ich udział w wojnie stał się minimalny. Po wojnie wszystkie trzy okręty zostały przekazane Włochom i zezłomowane pomiędzy 1920 a 1926 rokiem.

17 czerwca[edytuj kod]

Alkmena – w mitologii greckiej – córka Elektryona, króla Myken i żona króla Teb, Amfitriona, matka herosa Heraklesa. Imię jej oznacza „silna w gniewie”. Robert Graves uważa je za tytuł księżyca lub przydomek Hery. Tarcza Heraklesa ukazuje Alkmenę jako najpiękniejszą z kobiet swych czasów. Żadna śmiertelniczka nie miała piękniejszej od niej twarzy ani postawy. Zachwycała ciemnoniebieskimi oczami. Również i rozumem żadna z nich nie mogłaby jej dorównać. Była też bardzo cnotliwa. Graves również pisze, że Alkmena przewyższała urodą, postawą, majestatem wszystkie inne kobiety swoich czasów, w związku z czym Zeus spłodził z nią syna Heraklesa, bohatera ratującego ludzi i bogów. Drugim jej synem był, brat bliźniak Heraklesa, syn Amfitriona. Następnie ojciec Heraklesa Zeus wziął syna ze sobą do nieba, denerwując swą żonę Herę, po czym zwrócił go matce bądź też zrobiła to Atena. Prócz bliźniąt Alkmena miała jeszcze z Amfitrionem córkę Laonome, wydaną za Argonautę Eufemosa bądź Polyfema.

18 czerwca[edytuj kod]

Politeje – cykl monografii napisanych za inspiracją Arystotelesa przez jego uczniów lub jego samego w drugiej połowie IV wieku przed naszą erą. Każda z 158 części opisywała historię i ustrój polityczny jednej z greckich poleis. Jedyną, prawie w całości zachowaną politeją jest Ustrój polityczny Aten. W skład cyklu wchodziło 158 opisów poleis greckich. Informację tę podają Diogenes Laertios oraz Hezychiusz z Miletu. Późniejsi od nich komentatorzy podawali liczby 250 czy 255 utworów, jednak mogło to wynikać z dołączenia do właściwych politei prac naśladowców – do takich wniosków jako pierwszy doszedł komentujący Arystotelesa w VI wieku Symplicjusz z Cylicji. Politeje nie znalazły szerokiego oddźwięku w literaturze starożytnej. Przyczyną mogła być ich faktograficzna forma, nie zyskująca aprobaty miłośników barwnego języka. Także sytuacja polityczna – jednoczenie się Greków w okresie wczesnego hellenizmu – nie sprzyjała popularności historii pojedynczych poleis.

19 czerwca[edytuj kod]

Pafawag 104E – normalnotorowa pasażerska lokomotywa elektryczna produkowana w latach 1986–1997 w zakładach Pafawag Wrocław. Lokomotywa ma dwie kabiny maszynisty (oznaczone jako A i B), po jednej na każdej ścianie czołowej. Zastosowano dwa projekty pulpitów: prototyp otrzymał panel sterowniczy stworzony przez Politechnikę Wrocławską, drugi egzemplarz – przez OBRPS. Silniki trakcyjne LKa740 dla lokomotywy EP09 powstały w zakładach „Dolmel” Wrocław we współpracy z radzieckim NEWZ Nowoczerkask. Silniki, w stosunku do swoich wschodnich odpowiedników, miały ulepszony system chłodzenia oraz nowe układy szczotkowe. Powstało 47 sztuk dla Polskich Kolei Państwowych. Od 2009 roku wszystkie lokomotywy eksploatowane są przez PKP Intercity. W połowie listopada 2016 roku, spółka podjęła decyzję, że lokomotywy tej serii będą stopniowo wycofywane z eksploatacji przed drugą naprawą piątego poziomu utrzymania.

20 czerwca[edytuj kod]

Uganda na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1972 – ugandyjska reprezentacja na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1972 w Monachium liczyła 33 sportowców – 31 mężczyzn i 2 kobiety – którzy wystąpili w 3 z 23 dyscyplin, włączonych przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski do kalendarza igrzysk. Wśród 33 zawodników znalazło się 9 sportowców pochodzenia hinduskiego - wszyscy startowali w hokeju na trawie. Chorążym reprezentacji był John Akii-Bua. Najmłodszą reprezentantką Ugandy była szesnastoletnia Rose Musani, najstarszym zaś mający czterdzieści jeden lat Elly Kitamireke. W Monachium ugandyjscy sportowcy zdobyli dwa medale. Srebrny zdobył bokser Leo Rwabwogo w wadze muszej, a złoty medal wywalczył John Akii-Bua po spektakularnym zwycięstwie w biegu na 400 metrów przez płotki.

21 czerwca[edytuj kod]

KT-86 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę z ZSRR okrętów projektu 183. Jednostkę zbudowano w stoczni numer 5 w Leningradzie, a następnie została zakupiona przez Polskę i w listopadzie 1956 roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Załoga okrętu składała się z 14 osób – 2 oficerów, 9 podoficerów i 3 marynarzy. Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze wyrzutnie torpedowe TTKA-53M kal. 533 mm, umieszczone wzdłuż burt na śródokręciu z odchyleniem 6° na zewnątrz, przenosząc dwie torpedy typu 53-38U lub 53-39. Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3 kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 4000 naboi, umieszczone przed nadbudówką. Intensywnie eksploatowany okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi KT-86 i 413, został skreślony z listy floty w październiku 1973 roku.

22 czerwca[edytuj kod]

Elektrownia szczytowo-pompowa Dlouhé Stráně – największa czeska elektrownia szczytowo-pompowa położona w paśmie górskim Wysokiego Jesionika, w Sudetach Wschodnich, na Morawach o mocy elektrycznej 650 MW. Okolice elektrowni, jak i sam obiekt, należą do szczególnie interesujących miejsc w Wysokim Jesioniku, dostępnych dla zwiedzających. To najbardziej rozległa elektrownia wodna w Czechach, z niektórymi jej elementami położonymi pod ziemią, w masywie góry Dlouhé stráně. Budowa jej trwała w latach 1978–1996. Ponadto dolny i górny zbiornik umiejętnie wkomponowano w górski krajobraz, mając na uwadze jego ochronę. Jest posiadaczką trzech rekordów: ma największą pompoturbinę w Europie (325 MW), największy spad wody w Czechach (510,7 m) oraz największą łączną moc elektryczną w Czechach (2 x 325 MW) dla elektrowni tego typu. Obiekt zwyciężył w ankiecie czeskiego portalu informacyjnego iDNES.cz i został zaliczony do tzw. architektonicznych siedmiu cudów Republiki Czeskiej.

23 czerwca[edytuj kod]

AZS Gdańsk – klub rugby union z siedzibą w Gdańsku działający w latach 1956–1961. Klub powstał w styczniu 1956 roku. Założycielem, a później trenerem i kierownikiem drużyny, był Eugeniusz Rogotka. Drużyna w 1958 roku zdobyła tytuł wicemistrza Polski seniorów. Sekcję rozwiązano w marcu 1961 roku (przed startem ligi) po odejściu najlepszych zawodników do Lechii Gdańsk. Były zarzuty o kaperowaniu zawodników przez Lechię, jednakże komisja Polskiego Związku Rugby badającą tę sprawę ich nie potwierdziła. Ostatni rok działalności AZS-u Gdańsk zbiegł się z kryzysem tej dyscypliny sportu w Polsce. Rada GKKFiT wydała uchwałę o podziale sportów na lepsze i gorsze. Rugby znalazło się w tej drugiej grupie. W latach 1963 i 1964 podejmowane były próby reaktywacji zespołu.

24 czerwca[edytuj kod]

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Mielniku – prawosławna cerkiew parafialna w w Mielniku. Pierwsze pisemne informacje o istnieniu w Mielniku prawosławnej cerkwi pochodzą z 1260 roku. W XVII wieku parafia mielnicka przyjęła unię. W 1614 i w 1656 roku świątynia ulegała zniszczeniu wskutek pożaru, po czym była odbudowywana. Pierwszą murowaną świątynię w miejscowości zbudowano w latach 1821–1823 w stylu klasycystycznym. Większość łacińskich elementów wyposażenia została usunięte ze świątyni w latach 1835–1838, podczas akcji delatynizacji unickich obrzędów przygotowującej konwersję całej unickiej diecezji litewskiej na prawosławie. Cerkiew w Mielniku przeszła na własność Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego na mocy postanowień synodu połockiego w 1839 roku. Na początku XX wieku obiekt został gruntownie przebudowany w stylu bizantyjsko-rosyjskim. Dobudowano wtedy do niego przedsionek z dzwonnicą i pięć cebulastych kopuł. W tym samym okresie wymieniono ikonostas. Cerkiew w Mielniku jest ośrodkiem lokalnego kultu ikony Matki Bożej Oranty z przełomu XVIII i XIX wieku.

25 czerwca[edytuj kod]

Kodeks Bazylejski – majuskułowy rękopis Nowego Testamentu pisany na pergaminie. Paleograficznie datowany jest zwykle na VIII wiek. Stosuje pełne marginalia, zawierające dwa systemy podziału tekstu oraz noty liturgiczne. Trzy karty kodeksu są palimpsestem. Zawiera niemal kompletny tekst czterech Ewangelii. Tekst kodeksu reprezentuje tradycję bizantyńską i jest jednym z lepszych jej reprezentantów. Cytowany jest we wszystkich ważnych wydaniach tekstu greckiego Nowego Testamentu, jednak w 27 wydaniu Nestle-Alanda, częstotliwość jego cytowania zmalała. Dopiero w 2004 roku ukazała się pierwsza publikacja poświęcona rękopisowi. Przypuszczano, że przywieziony został ze Wschodu podczas soboru w Bazylei w 1431 roku, wraz z innymi rękopisami. Kardynał Jan z Raguzy podarował go dominikanom. Scrivener sądził, że to Ragusio przywiózł rękopis z Konstantynopola, gdzie miał powstać kodeks Kodeks przechowywany jest w Bazylei, w Szwajcarii. Od 2007 roku kodeks dostępny jest w internecie.

26 czerwca[edytuj kod]

John Wolley – angielski przyrodnik i podróżnik, twórca kolekcji jaj ptasich, opisanej w A catalogue of eggs collected in Lapland chiefly in the years 1855, 1856, 1858 … oraz w czterotomowej pracy Ootheca Wolleyana, opracowanej po śmierci Wolleya przez jego przyjaciela Alfreda Newtona, badacz procesu wymierania ptaków oraz pionier w dziedzinie ochrony gatunków zagrożonych. Nieustannie analizował historię i współczesne badania ornitologiczne, zwracając uwagę przede wszystkim na wymieranie gatunków, a zwłaszcza historię wymarcia alki olbrzymiej. Starania o prawną ochronę ptaków brytyjskich prowadził z tak dużym zaangażowaniem, że uznawano to niemal za obsesję. Przedwczesna śmierć sprawiła, że Wolley nie doczekał uchwalenia pierwszego brytyjskiego aktu prawnego w sprawie ochrony ptaków morskich. Zgromadzone przez Wolleya kolekcje są wykorzystywane przez współczesnych ekologów, wykonujących ornitologiczne badania w Laponii.

27 czerwca[edytuj kod]

Wyspiarek złotoplamy – gatunek średniego ptaka lądowego z rodziny gołębiowatych. Zamieszkuje filipińską wyspę Tawi-Tawi oraz pobliskie wysepki archipelagu Sulu. Żyje w lasach pierwotnych i wtórnych, oraz lasach plażowych na małych wysepkach. Nie wyróżniono żadnych podgatunków. Rozmiary ciała wahają się w przedziale 25–30 cm. Masa ciała jest nieznana. Upierzenie samca i samicy są podobne, a upierzenie młodych osobników nie jest opisane. Brzuch ptaka jest biały, a skrzydła oraz ogon są szaro-brązowe. Obszar pod ogonem jest złotawy. Grzbiet aż do górnej części ogona jest popielato-brązowy, ma wąskie frędzle w metalicznych odcieniach zielonego i fioletowego. Górna część piersi jest otoczona dużymi metaliczno-zielonymi piórami o takim samym zabarwieniu, co płaszcz, tworzący niekompletny pierścień piersiowy w środku klatki piersiowej. Na szyi widnieje charakterystyczna, czerwona plama. Dziób ptaka jest szary i krótki. Obecnie wyspiarkowi złotoplamemu zagrażają głównie wycinka lasów i niekontrolowane polowania. Z tych powodów uznawany jest za gatunek krytycznie zagrożony przez IUCN.

28 czerwca[edytuj kod]

Lech – holownik o napędzie parowym, służący w polskiej Marynarce Wojennej w okresie międzywojennym, a następnie po II wojnie światowej do lat 80. jako H-6. Zbudowany w 1904 roku, pierwotnie służył u niemieckich armatorów pod nazwami Hercules oraz Brussa, a następnie u polskiego armatora Żegluga Wisła-Bałtyk pod nazwą Krakus. W 1930 roku wszedł do służby w Marynarce Wojennej; zatopiony podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku przez niemieckie bombowce nurkujące Junkers Ju 87 z 4./Trägergruppe 186. Dalsze losy holownika podczas wojny nie zostały ustalone i w starszych publikacjach wskazywano, że jego los jest nieznany. Prawdopodobnie został wydobyty przez Niemców, lecz brak jest informacji o jego ewentualnym wykorzystaniu. Po wojnie krótko służył w 1946 roku, po czym powrócił do służby po remoncie w 1957 roku jako H-6; wycofany w 1983 roku, jako ostatni holownik parowy Marynarki Wojennej.

29 czerwca[edytuj kod]

Elektrownia szczytowo-pompowa Dlouhé Stráně – największa czeska elektrownia szczytowo-pompowa położona w paśmie górskim Wysokiego Jesionika, w Sudetach Wschodnich, na Morawach o mocy elektrycznej 650 MW. Okolice elektrowni, jak i sam obiekt, należą do szczególnie interesujących miejsc w Wysokim Jesioniku, dostępnych dla zwiedzających. To najbardziej rozległa elektrownia wodna w Czechach, z niektórymi jej elementami położonymi pod ziemią, w masywie góry Dlouhé stráně. Budowa jej trwała w latach 1978–1996. Ponadto dolny i górny zbiornik umiejętnie wkomponowano w górski krajobraz, mając na uwadze jego ochronę. Jest posiadaczką trzech rekordów: ma największą pompoturbinę w Europie (325 MW), największy spad wody w Czechach (510,7 m) oraz największą łączną moc elektryczną w Czechach (2 x 325 MW) dla elektrowni tego typu. Obiekt zwyciężył w ankiecie czeskiego portalu informacyjnego iDNES.cz i został zaliczony do tzw. architektonicznych siedmiu cudów Republiki Czeskiej.

30 czerwca[edytuj kod]

AZS Gdańsk – klub rugby union z siedzibą w Gdańsku działający w latach 1956–1961. Klub powstał w styczniu 1956 roku. Założycielem, a później trenerem i kierownikiem drużyny, był Eugeniusz Rogotka. Drużyna w 1958 roku zdobyła tytuł wicemistrza Polski seniorów. Sekcję rozwiązano w marcu 1961 roku (przed startem ligi) po odejściu najlepszych zawodników do Lechii Gdańsk. Były zarzuty o kaperowaniu zawodników przez Lechię, jednakże komisja Polskiego Związku Rugby badającą tę sprawę ich nie potwierdziła. Ostatni rok działalności AZS-u Gdańsk zbiegł się z kryzysem tej dyscypliny sportu w Polsce. Rada GKKFiT wydała uchwałę o podziale sportów na lepsze i gorsze. Rugby znalazło się w tej drugiej grupie. W latach 1963 i 1964 podejmowane były próby reaktywacji zespołu.