Szablon:Dobry artykuł/archiwum/2017/10

Aktualnie na stronie głównej

Giętkojęzykowe – podrząd lądowych ssaków łożyskowych z rzędu włochaczy i grupy szczerbaków. Obejmuje rodziny mrówkojadowatych iotaz mrówkojadkowatych, licząc w sumie wedle starszych ujęć cztery, wedle nowszych 10 gatunków. Obejmuje zwierzęta żywiące się mrówkami i termitami, które wykształciły do tego liczne przystosowania. Większość żyje na drzewach, prócz naziemnego mrówkojada wielkiego. Zapis kopalny jest ubogi. Żyją w Ameryce od Meksyku do Argentyny. U giętkojęzykowych występuje opóźniona implantacja skutkująca ciążą przedłużoną, wobec czego po pół roku rodzi się pojedyncze młode. Przypomina ono osobnika dorosłego. Matka opiekuje się nim przez następne pół roku, karmiąc go swym mlekiem. Nie pozostawia go jednak w norze, której w przeciwieństwie do pancernikowców giętkojęzykowe nie kopią, tylko w dziupli, bądź pomiędzy gęstymi gałęziami drzew w przypadku gatunków nadrzewnych, bądź też w ogóle nie zostawia potomka bez opieki, nosząc go na swym grzbiecie, jak to czyni mrówkojad wielki. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

---

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2008: wrzesień • październik • listopad • grudzień
2009: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2010: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2011: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2012: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2013: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2014: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2015: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2016: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2017: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2018: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2019: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2020: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2021: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2022: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień
2023: styczeń • luty • marzec • kwiecień • maj • czerwiec • lipiec • sierpień • wrzesień • październik • listopad • grudzień

---

1 października

Pierogi – kawałki cienkiego, elastycznego i dobrze zlepiającego się ciasta napełnione najrozmaitszymi farszami i ugotowane w wodzie lub na parze, upieczone, usmażone czy grillowane; ciasto może zostać zrobione z dowolnego rodzaju mąki z dodatkiem wody, jaj, drożdży i tłuszczu oraz innych dodatków smakowo-zapachowo-barwiących; przy czym ciasto powinno być dostosowane do farszu. Do powszechnie znanych należą pierogi ruskie, pierogi z farszem mięsnym i pierogi z kwaśną kapustą z grzybami. Pierogi mogą mieć rozmaite kształty np. stożka, sakiewki, trójkąta, półkrążka. Pierogi występują też w licznych odmianach regionalnych. Potrawę tę można spotkać w wielu kuchniach na całym świecie, np. w kuchni włoskiej, rosyjskiej, ukraińskiej, meksykańskiej, indyjskiej czy żydowskiej. Jest to kulinarny koncept pochodzący z Chin, który na ziemie polskie dotarł prawdopodobnie w XIII wieku.

2 października

Szczawik żółty – gatunek rośliny z rodziny szczawikowatych. Jako gatunek rodzimy występuje w lasach i wąwozach wschodniej Azji i wschodniej części Ameryki Północnej, a jako zawleczony i dziczejący – niemal na całym świecie, jest także pospolity w Polsce. W naturze rośnie w wąwozach, lasach i nad rzekami. Pospolicie występuje na siedliskach antropogenicznych: na trawnikach, polach, w ogrodach i parkach, na terenach kolejowych i przydrożach, a także na murach. Rośnie w pełnym słońcu i w półcieniu, na bardzo różnych glebach, ale najlepiej na wilgotnych. W uprawach jest uciążliwym i trudnym do zwalczenia chwastem. Bywa lub bywał wykorzystywany jako roślina jadalna, lecznicza, magiczna i barwierska. Przypisywane jest mu działanie ściągające, przeciwgorączkowe i oczyszczające krew. Sok z liści stosowany był na skaleczenia i ukąszenia owadów. Roślina wykorzystywana była jako magiczna, stosowana przeciw złym duchom. Bywa czasem też wysiewana jako ozdobna.

3 października

Kodeks Grolier – prekolumbijska księga astronomiczna, jeden z czterech znanych kodeksów Majów. Autentyczność dokumentu budzi wątpliwości. Kodeks po raz pierwszy pojawił się w prywatnej kolekcji w XX wieku, jego właściciel pokazał go publicznie w nowojorskim Grolier Club, od którego kodeks wziął swoją nazwę. Składa się z fragmentu majańskiej książki, zawierającego uproszczony opis astronomiczny wędrówki planety Wenus po nocnym niebie. Rękopis jest słabo zachowany; dające się odczytać strony zawierają przedstawienia postaci typowych dla ikonografii znanej ze środkowego Meksyku, zestawione z cyframi i datami zapisanymi za pomocą glifów pisma Majów. Kodeks znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Antropologii w mieście Meksyk, jednak nie jest wystawiany na widok publiczny. W 2016 roku zespół majanistów pod kierunkiem Michaela Coe opublikował przegląd dotychczasowych badań dokumentu i uznał w podsumowaniu, że kodeks jest autentyczny.

4 października

Aresztowanie 199 ewangelikalnych duchownych w 1950 roku – seria aresztowań przeprowadzona przez organy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego we wrześniu 1950 roku. Celem akcji było osłabienie ewangelikalnego protestantyzmu. Aresztowani pochodzili z trzech kościołów: Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej oraz Zjednoczenia Kościołów Chrystusowych. W nocy z 19 na 20 września 1950 roku przywódcy Kościoła zostali aresztowani przez organy MBP, zamknięto również wszystkie obiekty sakralne należące do Kościoła. Zarekwirowano kaplice, literaturę, śpiewniki i wyposażenie zborów. Mienie zarekwirowane w wyniku tej akcji w przeważającej części nigdy nie wróciło do właścicieli. Aresztowanym przedstawiono obszerną listę zarzutów. 87 osób zwolniono w kilka dni po aresztowaniu, innych zwolniono po kilku miesiącach, jeszcze innych skazano na wieloletnie więzienie. Niektórych z nich objęła amnestia z 1952 roku.

5 października

Księstwo sieluńskie – kompleks dóbr ziemskich na północnym Mazowszu z centrum w Sieluniu, będących beneficjum prepozyta kapituły kościoła katedralnego w Płocku, zwanego proboszczem katedralnym. Od 1598 roku proboszczowie zaczęli posługiwać się tytułem książęcym, a same dobra zaczęto nazywać księstwem. Uzurpacja ta została zalegalizowana w czasie Sejmu Wielkiego, jednocześnie jednak proboszczowie utracili zwierzchność nad szlachtą zagrodową zamieszkującą te dobra. Po III rozbiorze Polski w 1795 roku dobra sieluńskie zostały zsekularyzowane i zajęte przez rząd pruski. W okresie Księstwa Warszawskiego stały się własnością marszałka Francji Michela Neya, po kongresie wiedeńskim zostały zajęte przez rząd Królestwa Polskiego. Prepozyci katedralni płoccy posługiwali się jednak tytułem książęcym do roku 1817.

6 października

Kolej pneumatyczna w Crystal Palace – eksperymentalna linia kolejowa działająca przez dwa miesiące w roku 1864 na terenie parku Crystal Palace w południowej części Londynu zwanej Crystal Palace. Linia o długości około 550 metrów przebiegała wzdłuż wschodniej granicy parku od bramy prowadzącej do Sydenham do bramy prowadzącej do Penge. Została ona zbudowana przez Thomasa Webstera Rammela w celu przetestowania jego konceptu napędu kolei za pomocą sprężonego powietrza – wagon przemieszczał się w tunelu za pomocą nadciśnienia, oraz podczas jazdy w drugą stronę – podciśnienia, generowanego przez wentylator zamontowany przy wjeździe do tunelu. Na linii kursował tylko jeden, mieszczący około 30-35 pasażerów wagon, zbudowany na potrzeby projektu w Manchesterze. Bezpośrednim następstwem udanych testów było wydanie zgody na budowę linii kolejowej. Prace zostały rozpoczęte w październiku 1865 roku, jednak już rok później zostały one przerwane ze względu na problemy finansowe i linia nigdy nie została ukończona.

7 października

Maria cypryjska – królewna cypryjska i jerozolimska z dynastii Luzynianów, od 1315 roku królowa Aragonii, Walencji, Sardynii i Korsyki jako trzecia żona króla Jakuba II Sprawiedliwego. Po trwających 4 lata zabiegach o jej rękę, ostatecznie poślubiła króla aragońskiego jako podstarzała, ale posażna panna, potencjalna dziedziczka swojego brata Henryka II. Wniosła mężowi posag o wartości kruszcowej prawie 1,2 tony srebra. Zawierając związek z tak potężnym władcą śródziemnomorskim jak Jakub II, prawdopodobnie skorzystała z najlepszej oferty matrymonialnej, jaką kiedykolwiek złożono członkowi dynastii cypryjskiej. Zmarła jednak bezdzietnie, przed swoim bratem, po niecałych 7 latach małżeństwa, co pokrzyżowało ambitne plany polityczne jej męża. Została pochowana we franciszkańskim kościele klasztornym w Barcelonie i spoczywała tam wraz z dwiema innymi królowymi do XIX wieku. Po zniszczeniu i rozebraniu kościoła jej szczątki przeniesiono do barcelońskiej katedry.

8 października

Okręty podwodne projektu 658/658M – pierwsze radzieckie okręty podwodne przenoszące pociski balistyczne, które wyposażone zostały w napęd jądrowy. Wyposażone w systemy rakietowe D-2, a następnie D-3, okręty tego typu służyły w radzieckiej marynarce wojennej w latach 1961–1991, stanowiąc platformy przenoszenia pocisków SLBM R-13, R-21 oraz R-29. Jednostki projektu 658 zostały przygotowane w oparciu o konstrukcję jednostek projektu 627A. Z uwagi jednak na niedostatki przygotowanego pośpiesznie projektu, złą jakość wykonania i niedostateczne wyszkolenie załóg, jednostki tego typu nękane były licznymi awariami i wypadkami, pociągającymi za sobą ofiary śmiertelne. Wśród nich znalazł się K-19, który dwukrotnie uległ awariom kwalifikowanym jako poważne wypadki jądrowe, z ofiarami śmiertelnymi w ludziach. Zderzył się także ze śledzącym go amerykańskim okrętem podwodnym USS Gato (SSN-615).

9 października

P. Lond. 131 – papirus egipski zapisany w języku starogreckim w latach 78–79 i około 100 roku naszej ery. Odnaleziony niedługo przed 1890 rokiem, składa się obecnie z czterech zwojów zapisanych po obu stronach. Dokładne miejsce i inne okoliczności odnalezienia papirusu nie są znane, najprawdopodobniej zaraz po odkryciu w Egipcie został zakupiony przez Muzeum Brytyjskie. Datę zakupu szacuje się na lata 1888–1890. Zakupu tego dokonał Ernest Alfred Wallis Budge. Recto służyło do obliczeń wpływów i wydatków w majątku w okolicach Hermopolis, na verso zaś przypisano prawie cały tekst Ustroju politycznego Aten. Verso papirusu już w pierwszych latach od wydania stało się obiektem pracy wielu kolejnych wydawców i historyków. Ostatecznie tekst został uzupełniony w 1903 roku w związku z pozyskaniem dodatkowych fragmentów papirusu.

10 października

Epidemia ospy we Wrocławiu – ostatnia w Polsce i jedna z ostatnich w Europie epidemia ospy prawdziwej, która wybuchła latem 1963 roku we Wrocławiu. Chorobę zawlekł do Polski w maju 1963 roku wracający z Indii pracownik Służby Bezpieczeństwa. Pierwszą ofiarą była pielęgniarka, córka salowej, która miała styczność z zakażonym. Stan epidemii ogłoszono 17 lipca, a odwołano 19 września. Zachorowało 99 osób (najwięcej wśród służby zdrowia), z których siedem zmarło, w tym cztery to lekarze i pielęgniarki. Najmłodszy pacjent miał 5 miesięcy, zaś najstarszy 83 lata. Miasto zostało na kilka tygodni sparaliżowane i odcięte od reszty kraju kordonem sanitarnym. Ospa wydostała się poza Wrocław, a leczono ją w pięciu województwach. Wprowadzono zakrojony na szeroką skalę program profilaktyczny, umieszczając osoby podejrzane o kontakt z chorymi w izolatoriach, które zlokalizowano, między innymi, w Praczach Odrzańskich oraz na Psim Polu. Światowa Organizacja Zdrowia przewidywała, że w wyniku epidemii może zachorować do 2 tys. osób, a umrzeć 200, a sama epidemia może trwać dwa lata. Podczas epidemii na ospę zaszczepiono 98% mieszkańców miasta. Epidemię zlikwidowano po 25 dniach od jej wykrycia.

11 października

Zeughaus – barokowy budynek znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, przy alei Unter den Linden. Jest najstarszym zachowanym obiektem przy tej alei, ponadto jest uważany za najbardziej znaczący przykład barokowej architektury w Berlinie. Zeughaus jest monumentalnym, dwukondygnacyjnym budynkiem, zbudowanym na planie kwadratu i mającym wewnętrzny dziedziniec. Gmach, mierzący prawie 19 metrów wysokości, wybudowany jest z krytych tynkiem cegieł, nie posiada podpiwniczenia i spoczywa na masywnym, solidnym fundamencie wykonanym z piaskowca. Liczna i bogata dekoracja rzeźbiarska ozdabiająca gmach związana jest z wojskiem oraz sztuką wojenną i powstała według ogólnej koncepcji architektonicznej Andreasa Schlütera. Zbudowany w latach 1695-1730 budynek był największym arsenałem na terenie Brandenburgii-Prus. Później pełnił funkcje muzealno-wystawiennicze, głównie związane z tematyką militarno-historyczną. Od 2006 roku w gmachu mieści się stała ekspozycja Niemieckiego Muzeum Historycznego.

12 października

Bażant zwyczajny – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych. W stanie dzikim występuje w umiarkowanych obszarach Azji i na zachód po skrajnie południowo-wschodnią Europę w 30 podgatunkach. Introdukowany do wielu regionów na świecie, w tym do Europy Środkowej, do której sprowadzono go z Chin w średniowieczu. Nie jest zagrożony wyginięciem. Długość ciała samców 75–89 cm, samic 53–62 cm; rozpiętość skrzydeł 70–90 cm. Występuje dymorfizm płciowy. U ptaków obojga płci występuje długi ogon. Samiec jest głównie rdzawobrązowy, pokryty ciemnymi plamkami. Głowa czarna, obecny zielonkawogranatowy nalot. Policzki i obszar nad okiem czerwone. Samica brązowa, pokryta ciemnymi plamkami. Zasiedlają różnorodne siedliska otwarte i półotwarte. Gniazdo mieści się na ziemi; samica składa 8–14 jaj, które wysiaduje sama przez 22–25 dni. W starożytnych Chinach bażant symbolizował cesarza i wyższych urzędników państwowych; był również symbolem męstwa, dobrobytu losu i talentu literackiego.

13 października

Zapalenie skórno-mięśniowe – nabyta, idiopatyczna, przewlekła choroba zapalna z zajęciem mięśni i skóry. Charakteryzuje się występowaniem osłabienia mięśni o różnym stopniu nasilenia, początkowo głównie proksymalnych grup mięśniowych, następnie w miarę postępu choroby grup dystalnych. Typowymi objawami skórnymi zapalenia skórno-mięśniowego są rumieniowate plamy koloru fiołkowego zwane objawem Gottrona i grudki Gottrona zlokalizowane w obrębie stawów międzypaliczkowych, rumień wokół powiek zwany rumieniem heliotropowym oraz zmiany rumieniowe okolicy twarzy, szyi i dekoltu. Charakterystycznymi objawami są również rumień okołopaznokciowy oraz pogrubienie i popękanie skóry dłoni oraz bocznej powierzchni palców rąk. W zapaleniu skórno-mięśniowym może rozwijać się choroba śródmiąższowa płuc oraz subkliniczne zmiany w sercu stwierdzane jedynie w elektrokardiografii. W diagnostyce ważną rolę pełni elektromiografia i badanie histopatologiczne wycinka mięśniowego. Podstawową metodą leczenia zapalenia skórno-mięśniowego jest immunosupresja, którą osiąga się za pomocą glikokortykosteroidów, a w razie ich nieskuteczności leków immunosupresyjnych II linii.

14 października

Layne Staley – amerykański muzyk, kompozytor, wokalista i autor tekstów. Przez niemalże cały okres swojej aktywności muzycznej związany z zespołem Alice in Chains, którego był współzałożycielem. W latach 1994–1997 występował w supergrupie Mad Season, złożonej z muzyków Pearl Jam oraz Screaming Trees. Teksty pisane przez Staleya często miały charakter dekadencki, egzystencjalistyczny, melancholijny, nihilistyczny, przez co były określane mianem „mrocznych”. Poruszały takie wątki jak alienacja, ból, depresja, samobójstwo, samotność, śmierć oraz uzależnienie. Znany był z szerokiej skali głosu, która wynosiła do 4 oktaw. Muzyk zmarł 5 kwietnia 2002 roku w wieku 34 lat, z powodu przedawkowania mieszanki heroiny i kokainy, potocznie zwanej speedballem. W listopadzie 2006 roku Layne Staley został sklasyfikowany na 27. miejscu listy „100 najlepszych metalowych wokalistów wszech czasów” według amerykańskiego magazynu Hit Parader.

15 października

Okręty podwodne projektu 658/658M – pierwsze radzieckie okręty podwodne przenoszące pociski balistyczne, które wyposażone zostały w napęd jądrowy. Wyposażone w systemy rakietowe D-2, a następnie D-3, okręty tego typu służyły w radzieckiej marynarce wojennej w latach 1961–1991, stanowiąc platformy przenoszenia pocisków SLBM R-13, R-21 oraz R-29. Jednostki projektu 658 zostały przygotowane w oparciu o konstrukcję jednostek projektu 627A. Z uwagi jednak na niedostatki przygotowanego pośpiesznie projektu, złą jakość wykonania i niedostateczne wyszkolenie załóg, jednostki tego typu nękane były licznymi awariami i wypadkami, pociągającymi za sobą ofiary śmiertelne. Wśród nich znalazł się K-19, który dwukrotnie uległ awariom kwalifikowanym jako poważne wypadki jądrowe, z ofiarami śmiertelnymi w ludziach. Zderzył się także ze śledzącym go amerykańskim okrętem podwodnym USS Gato (SSN-615).

16 października

P. Lond. 131 – papirus egipski zapisany w języku starogreckim w latach 78–79 i około 100 roku naszej ery. Odnaleziony niedługo przed 1890 rokiem, składa się obecnie z czterech zwojów zapisanych po obu stronach. Dokładne miejsce i inne okoliczności odnalezienia papirusu nie są znane, najprawdopodobniej zaraz po odkryciu w Egipcie został zakupiony przez Muzeum Brytyjskie. Datę zakupu szacuje się na lata 1888–1890. Zakupu tego dokonał Ernest Alfred Wallis Budge. Recto służyło do obliczeń wpływów i wydatków w majątku w okolicach Hermopolis, na verso zaś przypisano prawie cały tekst Ustroju politycznego Aten. Verso papirusu już w pierwszych latach od wydania stało się obiektem pracy wielu kolejnych wydawców i historyków. Ostatecznie tekst został uzupełniony w 1903 roku w związku z pozyskaniem dodatkowych fragmentów papirusu.

17 października

Epidemia ospy we Wrocławiu – ostatnia w Polsce i jedna z ostatnich w Europie epidemia ospy prawdziwej, która wybuchła latem 1963 roku we Wrocławiu. Chorobę zawlekł do Polski w maju 1963 roku wracający z Indii pracownik Służby Bezpieczeństwa. Pierwszą ofiarą była pielęgniarka, córka salowej, która miała styczność z zakażonym. Stan epidemii ogłoszono 17 lipca, a odwołano 19 września. Zachorowało 99 osób (najwięcej wśród służby zdrowia), z których siedem zmarło, w tym cztery to lekarze i pielęgniarki. Najmłodszy pacjent miał 5 miesięcy, zaś najstarszy 83 lata. Miasto zostało na kilka tygodni sparaliżowane i odcięte od reszty kraju kordonem sanitarnym. Ospa wydostała się poza Wrocław, a leczono ją w pięciu województwach. Wprowadzono zakrojony na szeroką skalę program profilaktyczny, umieszczając osoby podejrzane o kontakt z chorymi w izolatoriach, które zlokalizowano, między innymi, w Praczach Odrzańskich oraz na Psim Polu. Światowa Organizacja Zdrowia przewidywała, że w wyniku epidemii może zachorować do 2 tys. osób, a umrzeć 200, a sama epidemia może trwać dwa lata. Podczas epidemii na ospę zaszczepiono 98% mieszkańców miasta. Epidemię zlikwidowano po 25 dniach od jej wykrycia.

18 października

Zeughaus – barokowy budynek znajdujący się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, przy alei Unter den Linden. Jest najstarszym zachowanym obiektem przy tej alei, ponadto jest uważany za najbardziej znaczący przykład barokowej architektury w Berlinie. Zeughaus jest monumentalnym, dwukondygnacyjnym budynkiem, zbudowanym na planie kwadratu i mającym wewnętrzny dziedziniec. Gmach, mierzący prawie 19 metrów wysokości, wybudowany jest z krytych tynkiem cegieł, nie posiada podpiwniczenia i spoczywa na masywnym, solidnym fundamencie wykonanym z piaskowca. Liczna i bogata dekoracja rzeźbiarska ozdabiająca gmach związana jest z wojskiem oraz sztuką wojenną i powstała według ogólnej koncepcji architektonicznej Andreasa Schlütera. Zbudowany w latach 1695-1730 budynek był największym arsenałem na terenie Brandenburgii-Prus. Później pełnił funkcje muzealno-wystawiennicze, głównie związane z tematyką militarno-historyczną. Od 2006 roku w gmachu mieści się stała ekspozycja Niemieckiego Muzeum Historycznego.

19 października

Bażant zwyczajny – gatunek dużego ptaka z rodziny kurowatych. W stanie dzikim występuje w umiarkowanych obszarach Azji i na zachód po skrajnie południowo-wschodnią Europę w 30 podgatunkach. Introdukowany do wielu regionów na świecie, w tym do Europy Środkowej, do której sprowadzono go z Chin w średniowieczu. Nie jest zagrożony wyginięciem. Długość ciała samców 75–89 cm, samic 53–62 cm; rozpiętość skrzydeł 70–90 cm. Występuje dymorfizm płciowy. U ptaków obojga płci występuje długi ogon. Samiec jest głównie rdzawobrązowy, pokryty ciemnymi plamkami. Głowa czarna, obecny zielonkawogranatowy nalot. Policzki i obszar nad okiem czerwone. Samica brązowa, pokryta ciemnymi plamkami. Zasiedlają różnorodne siedliska otwarte i półotwarte. Gniazdo mieści się na ziemi; samica składa 8–14 jaj, które wysiaduje sama przez 22–25 dni. W starożytnych Chinach bażant symbolizował cesarza i wyższych urzędników państwowych; był również symbolem męstwa, dobrobytu losu i talentu literackiego.

20 października

Zapalenie skórno-mięśniowe – nabyta, idiopatyczna, przewlekła choroba zapalna z zajęciem mięśni i skóry. Charakteryzuje się występowaniem osłabienia mięśni o różnym stopniu nasilenia, początkowo głównie proksymalnych grup mięśniowych, następnie w miarę postępu choroby grup dystalnych. Typowymi objawami skórnymi zapalenia skórno-mięśniowego są rumieniowate plamy koloru fiołkowego zwane objawem Gottrona i grudki Gottrona zlokalizowane w obrębie stawów międzypaliczkowych, rumień wokół powiek zwany rumieniem heliotropowym oraz zmiany rumieniowe okolicy twarzy, szyi i dekoltu. Charakterystycznymi objawami są również rumień okołopaznokciowy oraz pogrubienie i popękanie skóry dłoni oraz bocznej powierzchni palców rąk. W zapaleniu skórno-mięśniowym może rozwijać się choroba śródmiąższowa płuc oraz subkliniczne zmiany w sercu stwierdzane jedynie w elektrokardiografii. W diagnostyce ważną rolę pełni elektromiografia i badanie histopatologiczne wycinka mięśniowego. Podstawową metodą leczenia zapalenia skórno-mięśniowego jest immunosupresja, którą osiąga się za pomocą glikokortykosteroidów, a w razie ich nieskuteczności leków immunosupresyjnych II linii.

21 października

Layne Staley – amerykański muzyk, kompozytor, wokalista i autor tekstów. Przez niemalże cały okres swojej aktywności muzycznej związany z zespołem Alice in Chains, którego był współzałożycielem. W latach 1994–1997 występował w supergrupie Mad Season, złożonej z muzyków Pearl Jam oraz Screaming Trees. Teksty pisane przez Staleya często miały charakter dekadencki, egzystencjalistyczny, melancholijny, nihilistyczny, przez co były określane mianem „mrocznych”. Poruszały takie wątki jak alienacja, ból, depresja, samobójstwo, samotność, śmierć oraz uzależnienie. Znany był z szerokiej skali głosu, która wynosiła do 4 oktaw. Muzyk zmarł 5 kwietnia 2002 roku w wieku 34 lat, z powodu przedawkowania mieszanki heroiny i kokainy, potocznie zwanej speedballem. W listopadzie 2006 roku Layne Staley został sklasyfikowany na 27. miejscu listy „100 najlepszych metalowych wokalistów wszech czasów” według amerykańskiego magazynu Hit Parader.

22 października

Okręty podwodne projektu 658/658M – pierwsze radzieckie okręty podwodne przenoszące pociski balistyczne, które wyposażone zostały w napęd jądrowy. Wyposażone w systemy rakietowe D-2, a następnie D-3, okręty tego typu służyły w radzieckiej marynarce wojennej w latach 1961–1991, stanowiąc platformy przenoszenia pocisków SLBM R-13, R-21 oraz R-29. Jednostki projektu 658 zostały przygotowane w oparciu o konstrukcję jednostek projektu 627A. Z uwagi jednak na niedostatki przygotowanego pośpiesznie projektu, złą jakość wykonania i niedostateczne wyszkolenie załóg, jednostki tego typu nękane były licznymi awariami i wypadkami, pociągającymi za sobą ofiary śmiertelne. Wśród nich znalazł się K-19, który dwukrotnie uległ awariom kwalifikowanym jako poważne wypadki jądrowe, z ofiarami śmiertelnymi w ludziach. Zderzył się także ze śledzącym go amerykańskim okrętem podwodnym USS Gato (SSN-615).

23 października

Krążowniki torpedowe typu Peyk – typ dwóch tureckich krążowników torpedowych z początku XX wieku, zbudowanych w niemieckiej stoczni Friedrich Krupp Germaniawerft, wodowanych w 1906 roku. Ich zamówienie miało być rekompensatą za znaczne obniżenie kosztu modernizacji stojącego od 1900 roku w stoczni Kruppa starego pancernika barbetowego Asar-i Tevfik. Oba krążowniki służyły w marynarce Imperium Osmańskiego od 1907 roku, a następnie po modernizacji, w marynarce Republiki Turcji do końca II wojny światowej. Brały aktywny udział w wojnach bałkańskich oraz I wojnie światowej. Berk-i Satvet został poważnie uszkodzony na rosyjskiej minie przed Bosforem w styczniu 1915 roku, a Peyk-i Şevket został zatopiony na płyciźnie torpedą brytyjskiego okrętu podwodnego HMS E11 w sierpniu 1915 roku, po czym podniesiony. Oba wróciły do służby po remoncie w 1917 roku.

24 października

Pomilio PD/PE – rodzina włoskich samolotów rozpoznawczych z okresu I wojny światowej. Modele PD i PE różniły się silnikiem i wyglądem, zbudowano ich łącznie 1415 sztuk. Dwupłat o konstrukcji drewnianej, pokryty płótnem. Kadłub kratownicowy o przekroju prostokątnym, z czterema podłużnicami z drewna świerkowego i jesionowego, usztywniany drutem. Silnik w nosie kadłuba, oprofilowany w dolnej części (PD) lub w całości (PE). Uzbrojenie stanowiły dwa karabiny maszynowe Fiat-Revelli Mod.14 kaliber 6,5 mm: jeden stały strzelający do przodu umocowany nad górnym płatem i jeden ruchomy obserwatora. Oba typy samolotu używane były od 1917 roku przez lotnictwo włoskie, będąc podstawowymi włoskimi samolotami rozpoznawczymi pod koniec wojny. Dysponowały dobrymi osiągami, lecz sprawiały pewne trudności w pilotażu i wycofano je z użytku w 1920 roku.

25 października

HCP EL.200 – seria czterech lokomotyw elektrycznych wyprodukowanych w zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu w roku 1937 dla PKP. Wszystkie lokomotywy zostały skierowane do obsługi Warszawskiego Węzła Kolejowego. Wszystkie cztery lokomotywy skierowano do obsługi pociągów między stacjami Warszawa Wschodnia – Warszawa Zachodnia, gdzie pracowały do wybuchu II wojny światowej. Podczas niemieckiego nalotu na warszawską infrastrukturę kolejową, mającego miejsce 4 września 1939 roku, doszczętnie zniszczono trzy z czterech lokomotyw serii. Po przejęciu przez okupanta, ostatnia lokomotywa została włączona do Generalnej Dyrekcji Kolei Wschodniej i przemianowana na Ostbahn E203. Po przywróceniu przejezdności Warszawskiego Węzła Kolejowego nadal używano jej do obsługi tunelu średnicowego do 1944 roku. Uszkodzona podczas walk w Warszawie, po wojnie nie została naprawiona Ostatni elektrowóz HCP EL.200 został zezłomowany w 1958 roku.

26 października

Hans Beham – niemiecki ludwisarz w służbie króla Zygmunta Starego. Czynny w Norymberdze od około 1498 roku, zajmował się głównie odlewaniem dział, rzadziej pracował nad dzwonami. Prawdopodobnie od 1518 roku przebywał w Krakowie. Jednym z jego pierwszych zleceń było zapewne wykonanie dzwonu dla kościoła św. Małgorzaty w Raciborowicach, znajdującego się pod patronatem kapituły katedralnej. Dwa lata później wykonał dzwon Zygmunt. Od 1522 roku aż do śmierci serwitor, zwierzchnik królewskich puszkarzy oraz arsenału. Jan Matejko umieścił postać Behama na swoim obrazie Zawieszenie dzwonu Zygmunta. Przedstawił go w prawej części płótna, odzianego w skórzany fartuch, gdzie dominuje pośród grupy rzemieślników podnoszących dzwon. Zdaniem Mieczysława Porębskiego postacie ludwisarza i króla są głównymi bohaterami tego obrazu.

27 października

Strona bierna w języku angielskim – zbiór zasad i konstrukcji gramatycznych służących do przedstawienia dopełnienia jako podmiotu w języku angielskim. Strona bierna tworzona jest przy pomocy czasownika to be i imiesłowu przeszłego biernego. W przeciwieństwie do większości języków indoeuropejskich możliwa jest również transformacja dopełnienia dalszego na podmiot, choć dotyczy tylko niektórych czasowników. Strona bierna występuje w większości czasów, choć nie ze wszystkimi czasownikami; istnieje pokaźna grupa czasowników nieprzechodnich, które nie konotują dopełnienia. Strona bierna występuje w zdaniu, w którym podmiot nie wykonuje operacji, a dana operacja jest wykonywana na podmiocie. Stronę bierną tworzy się przy pomocy czasownika to be i imiesłowu biernego czasu przeszłego; nie istnieje oddzielna forma czasownika, jak np. w łacinie. Przy transformacji podmiot zdania staje się dopełnieniem.

28 października

Kodeks 060 – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu pisany na pergaminie, paleograficznie datowany jest zwykle na VI wiek. Reprezentuje mieszaną tradycję tekstualną. Fragment wykorzystywany jest w wydaniach greckiego Nowego Testamentu, dwukrotnie został opublikowany. Kodeks stanowiony jest przez fragment jednej pergaminowej karty, o rozmiarach 14 cm długości i 12 cm szerokości. Format, w jakim ułożone zostały karty kodeksu, jest nierozpoznawalny - ze względu na jego fragmentaryczność. Grecki tekst kodeksu przekazuje mieszany typ tekstu. Kurt Aland zaklasyfikował go do kategorii III, co oznacza, że posiada niewielką wartość dla odtworzenia oryginalnego tekstu Nowego Testamentu, jest jednak ważny dla poznania jego historii. Kodeks przechowywany jest w Staatliche Museen w Berlinie.

29 października

KT-90 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę radzieckich okrętów projektu 183. Jednostkę zbudowano w stoczni numer 5 w Leningradzie, a następnie została zakupiona przez Polskę. 25 czerwca 1957 roku jednostka została pod oznaczeniem KT-90 rozkazem Dowódcy Marynarki Wojennej nr 017/Org. przyjęta w skład Marynarki Wojennej, a następnego dnia po raz pierwszy podniesiono biało-czerwoną banderę. Okręt początkowo wchodził w skład Dywizjonu Kutrów Torpedowych stacjonując na Helu, zmieniając rok później bazę na Gdynię. Intensywnie eksploatowany okręt, oznaczony znakami burtowymi KT-90 i 417, został skreślony z listy floty w październiku 1973 roku.

30 października

Krążowniki torpedowe typu Peyk – typ dwóch tureckich krążowników torpedowych z początku XX wieku, zbudowanych w niemieckiej stoczni Friedrich Krupp Germaniawerft, wodowanych w 1906 roku. Ich zamówienie miało być rekompensatą za znaczne obniżenie kosztu modernizacji stojącego od 1900 roku w stoczni Kruppa starego pancernika barbetowego Asar-i Tevfik. Oba krążowniki służyły w marynarce Imperium Osmańskiego od 1907 roku, a następnie po modernizacji, w marynarce Republiki Turcji do końca II wojny światowej. Brały aktywny udział w wojnach bałkańskich oraz I wojnie światowej. Berk-i Satvet został poważnie uszkodzony na rosyjskiej minie przed Bosforem w styczniu 1915 roku, a Peyk-i Şevket został zatopiony na płyciźnie torpedą brytyjskiego okrętu podwodnego HMS E11 w sierpniu 1915 roku, po czym podniesiony. Oba wróciły do służby po remoncie w 1917 roku.

31 października

Pomilio PD/PE – rodzina włoskich samolotów rozpoznawczych z okresu I wojny światowej. Modele PD i PE różniły się silnikiem i wyglądem, zbudowano ich łącznie 1415 sztuk. Dwupłat o konstrukcji drewnianej, pokryty płótnem. Kadłub kratownicowy o przekroju prostokątnym, z czterema podłużnicami z drewna świerkowego i jesionowego, usztywniany drutem. Silnik w nosie kadłuba, oprofilowany w dolnej części (PD) lub w całości (PE). Uzbrojenie stanowiły dwa karabiny maszynowe Fiat-Revelli Mod.14 kaliber 6,5 mm: jeden stały strzelający do przodu umocowany nad górnym płatem i jeden ruchomy obserwatora. Oba typy samolotu używane były od 1917 roku przez lotnictwo włoskie, będąc podstawowymi włoskimi samolotami rozpoznawczymi pod koniec wojny. Dysponowały dobrymi osiągami, lecz sprawiały pewne trudności w pilotażu i wycofano je z użytku w 1920 roku.