Kompania kolarzy w 1939

Kompania kolarzy (kkol.) – pododdział piechoty Wojska Polskiego II RP wyposażony w rowery.

Kompania kolarzy występowała w strukturze dywizji piechoty wyłącznie na stopie wojennej. Była, obok szwadronu kawalerii dywizyjnej, pododdziałem rozpoznawczym dywizji piechoty. Kompanię wraz z uzupełnieniem marszowym formował jeden z trzech pułków piechoty każdej dywizji. Kompania kolarzy pod względem gospodarczym była samodzielnym pododdziałem. Po zużyciu zapasów, jakie otrzymała w czasie mobilizacji, musiała sama zaopatrywać się w żywność i paszę w drodze zakupów.

rower firmy Kamińskiego z Warszawy, używany w pododdziałach kolarzy WP

Struktura organizacyjna kompanii kolarzy była następująca:

• dowódca kompanii (kpt./por.)
• poczet dowódcy
  • szef kompanii – dowódca pocztu
  • 2 podoficerów
  • 2 sanitariuszy
  • 2 gońców
  • patrol telefoniczny (1 + 2)
  • pisarz
  • kierowca motocykla dowódcy kompanii
• trzy plutony strzeleckie, w każdym
  • dowódca plutonu (por. / ppor.)
  • zastępca dowódcy plutonu (podofic. lub podchor. rez.)
  • obserwator
  • goniec
  • trzy drużyny po 19 żołnierzy, w tym dowódca drużyny i mechanik rowerowy
• drużyna gospodarcza
  • podoficer gospodarczy – dowódca drużyny
  • podoficer broni
  • podoficer sprzętowy
  • 2 kucharzy
  • 2 krawców
  • 2 szewców
  • mechanik rowerowy
  • ordynans dowódcy kompanii
  • 9 woźniców

Razem kompania liczyła 4 oficerów oraz 212 podoficerów i strzelców. Na uzbrojeniu pododdziału znajdowało się między innymi 9 rkm i 2 rakietnice. Ze wspomnień Anatola Trusowa wynika, że oficerowie i podoficerowie funkcyjni nie otrzymali pistoletów, a dwie lornetki posiadali oficerowie służby stałej. Ten sam autor, który kampanię wrześniową odbył na stanowisku dowódcy kompanii kolarzy 28 DP, jednoznacznie stwierdził, że dowodzony przez niego pododdział nie posiadał karabinów przeciwpancernych. Relacja pułkownika Trusowa stoi w sprzeczności z wersją podawaną przez Andrzeja Konstankiewicza, który utrzymuje, że kompanie kolarzy posiadały od 3 do 6 karabinów przeciwpancernych. Kompania wyposażona była w jeden motocykl z koszem (w kompanii nr 13 był to „Sokół 600”), 196 rowerów, 18 koni pociągowych, 7 wozów taborowych parokonnych, jedną kuchnię polową z zaprzęgiem czterokonnym, wyposażenie patrolu telefonicznego. Większość wyposażenia pododdziału pochodziła z mobilizacji (rekwizycji). Cytowany już Anatol Trusow wspomina, że jako zalążek kompanii otrzymał do dyspozycji jednego porucznika, dwóch sierżantów, jednego plutonowego oraz 3 kaprali i 25 kolarzy z pułkowego oddziału zwiadowców uzbrojonych w karabiny i wyposażonych w rowery, a ponadto dwa wozy taborowe, którymi przetransportowano z pułkowego magazynu mobilizacyjnego do miejsca formowania (szkoła u zbiegu ulic Modlińskiej i Toruńskiej w Warszawie) umundurowanie, oporządzenie i broń. Pozostali żołnierze byli rezerwistami. Część z nich nie umiała w ogóle jeździć na rowerze. Rowery były rekwirowane przez funkcjonariuszy Policji Państwowej na szosie modlińskiej, a po przewiezieniu do rejonu formowania były wyposażane w bagażniki i uchwyty na karabiny. Rowery były „różnych marek, a opony o wymiarach, jakie tylko w Polsce były wtedy używane. Najważniejsze jednak, że były >>na chodzie<<”.

W ocenie Anatola Trusowa „kompania nie mogła być zbyt ruchliwa. Jeszcze na szosie, w marszu podróżnym, można było osiągnąć szybkość większą, niż osiągała to kompania strzelecka, jednak w nocy i na bezdrożach zdolność posuwania się kompanii kolarzy była mniejsza”.

Kompaniom nadano dwucyfrowe (w OK X trzycyfrowe) numery, z których pierwsza odpowiadała numerowi okręgu korpusu na terenie, którego była formowana, a druga numer kolejny pododdziału np. kompanie formowane na terenie OK V otrzymały kolejne numery; 51, 52 i 53 dla Grupy Fortecznej Obszaru Warownego „Katowice”, 54 dla 6 DP, 55 dla 21 DPG i 56 dla 23 DP.

Kompanie kolarzy zmobilizowane we wrześniu 1939 roku

Jednostka macierzysta	Numer kompanii	Jednostka mobilizująca	Dowódca
8 DP	kompania kolarzy nr 11	21 pp	por. Mieczysław Ptasiński
18 DP	kompania kolarzy nr 12	42 pp	por. Zygmunt Enerlich
28 DP	kompania kolarzy nr 13	36 pp	por. Anatol Trusow
41 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 14	3 batalion strzelców
39 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 15	3 batalion strzelców
3 DP Leg.	kompania kolarzy nr 21	8 pp Leg.	por. rez. Józef Baranowski
13 DP	kompania kolarzy nr 22	44 pp	por. Zbigniew Tadeusz Walczyk
27 DP	kompania kolarzy nr 23	24 pp
1 DP Leg.	kompania kolarzy nr 31	6 pp Leg.	por. Jerzy Klemens Niemcewicz
19 DP	kompania kolarzy nr 32	77 pp
29 DP	kompania kolarzy nr 33	81 pp
33 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 34	76 pp
7 DP	kompania kolarzy nr 41	27 pp	por. Zygmunt Szewczyk
10 DP	kompania kolarzy nr 42	3 batalion strzelców
26 DP	kompania kolarzy nr 43	37 pp
44 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 44	18 pp	ppor. rez. Edward Beyga
GF OWar. „Katowice” 55 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 51 typ spec.	KZP „Oświęcim I”	kpt. Stefan Abramowicz
GF OWar. „Katowice”	kompania kolarzy nr 52 typ spec.	KZP „Oświęcim I”
GF OWar. „Katowice”	Kompania Kolarzy nr 53 Typ Spec.	KZP „Oświęcim I”	kpt. Ryszard Adolf Kintzi
6 DP	kompania kolarzy nr 54	20 pp	por. Tadeusz Hauser
21 DPG	kompania kolarzy nr 55	4 pspodh.	ppor. Karol Radwański
23 DP	kompania kolarzy nr 56	KZP „Oświęcim II”	kpt. Sylwester Gośliński
45 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 57	KZP Kraków
5 DP	kompania kolarzy nr 61	19 pp	kpt. Kazimierz Józef Korbiński
11 DP	kompania kolarzy nr 62	49 pp	por. Roman Mazurek
12 DP	kompania kolarzy nr 63	52 pp
14 DP	kompania kolarzy nr 71	57 pp	por. Paweł Jasiński
17 DP	kompania kolarzy nr 72	68 pp	por. Lucjan Gmachowski
25 DP	kompania kolarzy nr 73	56 pp	por. Antoni Julian Grellus
4 DP	kompania kolarzy nr 81	63 pp	por. Ludwik Edmund Czarnecki
15 DP	kompania kolarzy nr 82, szyfr bojowy: Oddział 313	62 pp	ppor. Gwidon Józef Hadrych
16 DP	kompania kolarzy nr 83	64 pp	kpt. Józef Bolesław Buczyński
9 DP	kompania kolarzy nr 91	35 pp
20 DP	kompania kolarzy nr 92	79 pp	kpt. Antoni Szokało
30 DP	kompania kolarzy nr 93	82 pp	kpt. Jan Sylwester Kruziel
2 DP Leg.	kompania kolarzy nr 101	3 pp Leg.	ppor. Wacław Jan Bejćer
22 DPG	kompania kolarzy nr 102	5 pspodh.	por. Edward Berezowski
24 DP	kompania kolarzy nr 103	38 pp
36 DP (rez.)	kompania kolarzy nr 104	39 pp
35 DP (rez.)	kompania kolarzy nr?(nie sformowano)
38 DP (rez.)	kompania kolarzy nr?(nie sformowano)

Zobacz też

• Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939 roku

Bibliografia

• Anatol Trusow, Wojna na rowerach w 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1981, Nr 1 (95), s. 126–147.
• Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
• AndrzejA. Konstankiewicz AndrzejA., Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986, s. 166, ISBN 83-11-07266-3, OCLC 69494630 .
• Andrzej Konstankiewicz, Jeszcze o ilości uzbrojenia w polskich DP, BK i BPM z 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1989, Nr 2 (128), s. 279–288.
• Jeszcze o polskich karabinach przeciwpancernych, Wojskowy Przegląd Historyczny, Warszawa 1980, Nr 4 (94), s. 394.
• Władysław Steblik, Armia „Kraków” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II, ISBN 83-11-07434-8.
• Tadeusz Jurga, Władysław Karbowski, Armia „Modlin” 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1987, wyd. I, ISBN 83-11-07274-4.
• Piotr Bauer i Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0.
• Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, wyd. I, ISBN 83-11-07836-X.
• Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo MON, wyd. V, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07109-8.
• Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ISBN 83-222-0377-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.