Sofia
Ilustracja | |||||
| |||||
Dewiza: Rośnie, ale się nie starzeje | |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Kmet | |||||
Powierzchnia |
1038,8 km² | ||||
Wysokość |
550 m n.p.m. | ||||
Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Nr kierunkowy |
02 | ||||
Kod pocztowy |
1000 | ||||
Tablice rejestracyjne |
C | ||||
Położenie na mapie Bułgarii | |||||
42°41′N 23°19′E/42,683333 23,316667 | |||||
Strona internetowa |
Sofia (bułg.: София; sofia z gr. znaczy również mądrość) – stolica i największe miasto Bułgarii. Położona w zachodniej części Bułgarii, w śródgórskiej kotlinie, u stóp masywu Witoszy. Miasto leży nad rzeką Bojanską, która jest lewym dopływem rzeki Iskyr. Sofia stanowi wydzielony obwód miejski, jest ponadto ośrodkiem administracyjnym obwodu sofijskiego.
Liczba mieszkańców: 1,27 mln (2007), aglomeracja 1,38 mln (2007)
Historia
- podbita przez Rzymian, nazywana wówczas Serdica (bułg. Сердика).
- od 808 – w granicach Bułgarii.
- od końca XIV wieku pod władaniem tureckim.
- 1879 – Sofia zostaje stolicą państwa bułgarskiego
Starożytność
Sofia była tracką osadą o nazwie Serdika, która pochodziła od trackiego plemienia Serdów. Około 500 r. p.n.e. w regionie osiedliło się inne plemię, Odryzów, które miało swojego króla. Przez krótki okres w czasie IV w. p.n.e. miasto było w posiadaniu Filipa Macedońskiego i jego syna, Aleksandra Wielkiego.
Około 29 roku n.e. Sofia została podbita przez Rzymian i jej nazwę zmieniono na Ulpia Serdica, zaś w 46 roku n.e. znalazła się w granicach nowej prowincji rzymskiej Mezja. W I wieku Rzymianie zbudowali przebiegająca przez Serdicę drogę Via Militaris (Via Diagonalis) biegnącą z Konstantynopola przez Edirne, Płowidiw, Niš do Belgradu.
Pierwsza pisana wzmianka o Serdice pojawia się u Ptolemeusza ok. roku 100 n.e.[potrzebny przypis]
W 106 Serdica decyzją cesarza Trajana stała się municipium, czyli centrum administracji lokalnej. Dzięki temu miasto rozrastało się w miarę budowy wież, murów obronnych, łaźni publicznych i innych świeckich i religijnych budowli. Powstał także wielki amfiteatr zwany Buleterionem. Utworzoną w 271 roku przez cesarza Aureliana prowincję Dacia Aureliana ze stolicą w Serdice, cesarz Dioklecjan podzielił na dwie części, Dacia Ripensis (Nadbrzeżna) na północy leżącą wzdłuż brzegu Dunaju i Dacia Mediterranea (Wewnętrzna) nieco bardziej na południu, stolicą tej drugiej stała się Serdica. Miasto rozwijało się przez 150 lat, a cesarz Konstantyn Wielki nazywał ją „swoim Rzymem”.
Miasto zostało zniszczone przez Hunów w roku 447, a potem, odbudowane przez Justyniana, zmieniło nazwę na Triadica.
Średniowiecze
W czasie istnienia Pierwszego państwa bułgarskiego (681-1018) ze stolicą w Plisce i Presławiu miasto początkowo wchodziło w skład Cesarstwa Bizantyjskiego ze stolicą w Konstantynopolu. Dopiero w 809 roku po długim oblężeniu zdobył je bułgarski chan Krum i przyłączył do swojego państwa. Na krótko odbił je bizantyjski cesarz Nicefor I, jednak wkrótce ponownie opanował je Krum. Miasto było wtedy nazywane przez Słowian Sredec (środek) i nazwa ta była używana do 1879 roku, gdy oficjalnie wybrano obecną nazwę. Po zdobyciu północno-wschodniej Bułgarii przez armię cesarza bizantyjskiego Jana I w roku 971, bułgarski patriarcha Damian obrał sobie miasto na swoją siedzibę. W X wieku było przypuszczalnie siedzibą komity Mikołaja i państwa bułgarskiej dynastii Komitopuli. Przed 1018 rokiem miasto zostało zdobyte przez bizantyjskiego cesarza Bazylego II Bułgarobójcy i na prawie 200 lat przyłączone do Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1183 roku ziemie Cesarstwa od Belgradu po Sofię spustoszyli Węgrzy i Serbowie.
W 1190 i 1193 toczyły się o miasto walki podczas Powstania Piotra i Asena, po zakończeniu którego zostało ponownie włączone do znajdującego się pod panowaniem cara Asena I tzw. Drugiego państwa bułgarskiego. Pomimo tego, że stolicą było Tyrnowo, to Sredec/Sofia od XII do XIV w. była znaczącym centrum handlu i rzemiosła. W 1376 roku miasto pierwszy raz zostało wzmiankowane jako Sofia, jednak wcześniejszej słowiańskiej nazwy Sredec używano jeszcze oficjalnie do połowy XIX wieku.
Panowanie osmańskie
W 1382 roku miasto zostało zdobyte przez sułtana osmańskiego Murada I. W 1392 roku stało się stolicą Sandżaku Sofii leżącej na terenie Ejaletu Rumelii. W 1443-1444 na odsiecz Bułgarii wyruszył z nieudaną wyprawą polski król Władysław III, w trakcie której król zajął miasto w dniu 1 grudnia 1443 roku. Po tej wyprawie chrześcijańska elita Sofii została unicestwiona, a miasto stało się stolicą osmańskiej prowincji Rumelii. W 1573 roku w mieście mieszkało 1017 muzułmanów, 257 chrześcijan, 127 żydów i 38 „Roma”. Sofia pozostawała w rękach Turków osmańskich przez ponad 400 lat, co zachęciło ludność turecką do osiedlania się w Sofii. Miasto zmieniło swój wygląd i przybrało zdecydowany rys orientalny.
Wolna Bułgaria
Panowanie Imperium Osmańskiego zakończyło się, gdy wojska rosyjskie wkroczyły do miasta 4 stycznia 1878 roku podczas wojny rosyjsko-tureckiej. W 1878 roku zawarto Pokój w San Stefano, a następnie Traktat berliński, po podpisaniu którego powstało Księstwo Bułgarii. Stosownie do propozycji wysuniętej przez Marina Drinowa, stolicę kraju przeniesiono z Tyrnowa do Sofii. To zależne od Turcji państwo w 1908 roku po ogłoszeniu deklaracji niepodległości stało się Carstwem Bułgarii.
W czasie II wojny światowej Bułgaria była sprzymierzeńcem nazistowskich Niemiec, co doprowadziło do kilkunastu ciężkich bombardowań alianckich w latach 1943–1944, w wyniku których zginęło 1374 osób i zniszczono całkowicie 2670 budynków. Bułgaria została zdobyta przez armię sowiecką i po II wojnie światowej Sofia stała się stolicą komunistycznej Ludowej Republiki Bułgarii.
Po roku 1989 Bułgaria stała się republiką wolną od wpływów sowieckich, a w roku 2007 przystąpiła do Unii Europejskiej.
Zabytki i turystyka
- Cerkiew Bojańska (Боянска църква), X w.
- Cerkiew Mądrości Bożej (Света София), VI w., częściowa rekonstrukcja z XX wieku
- Rotunda św. Jerzego (Свети Георги), IV w., początkowo rzymska świątynia, przebudowana w X wieku, od XVI do XIX wieku meczet, dziś cerkiew-muzeum
- Cerkiew św. Petki Samardżijskiej (Света Петка Самарджийска), XIV w.
- Meczet Bania Baszi Dżamija (XVI w.), funkcjonujący
- Meczet Bujuk Dżamija (XV w.), obecnie muzeum historyczne
- Cerkiew Świętych Siedmoczislenników, dawny meczet Kara Camii z 1528 r., przebudowany na cerkiew w 1902 r.
- Cerkiew Świętej Niedzieli (Света Неделя) z lat 1856–1863
- Sobór św. Aleksandra Newskiego (Св. Александър Невски) z lat 1904–1912
- Cerkiew rosyjska św. Mikołaja (Свети Николай), 1912-1914
- Centralna Łaźnia Mineralna (Tsentralna mineralna banya) z 1908 r.
- Teatr Narodowy „Ivan Vazov” z 1906 r., proj. biuro projektowe Fellner & Helmer
- Centralny Klub Wojskowy z lat 1883–1903, styl neorenesansowy
- Narodowa Galeria Sztuki (Natsionalna hudozhestvena galeriya) w dawnym pałacu carów bułgarskich z 1878 r., styl neorenesansowy
- Narodowa Galeria Sztuki Obcej (Natsionalna galeriya za huzhdestranno izkustvo) z 1882 r., styl neoklasycystyczny
- Pałac Vrana – letnia rezydencja królewska z 1914 roku położona na południowy wschód od miasta
- Synagoga z 1909 roku
- Budynek Narodowej Opery i Baletu z 1947 r., neoklasycyzm
- Stara stena, pozostałości murów tureckich z XVI w.
- Grobowiec księcia Aleksandra I Battenberga z 1897 r., styl eklektyczny
- Biblioteka Narodowa śś. Cyryla i Metodego z 1940 r., neoklasycyzm
- Largo, zespół budynków z 1950 roku w stylu socrealistycznym
- Bulwar Witosza
Klimat
Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Średnie temperatury w dzień [°C] | 2.9 | 5.4 | 10.4 | 15.8 | 20.6 | 24.4 | 27.0 | 27.2 | 23.0 | 17.1 | 9.6 | 4.4 | 15,7 |
Średnie dobowe temperatury [°C] | -1.4 | 0.6 | 4.9 | 10.0 | 14.7 | 18.2 | 20.5 | 20.3 | 16.3 | 11.0 | 4.9 | 0.4 | 10,1 |
Średnie temperatury w nocy [°C] | -5.0 | -3.6 | 0.0 | 4.5 | 9.0 | 12.3 | 14.0 | 13.8 | 10.2 | 5.7 | 0.9 | -3.1 | 5,0 |
Opady [mm] | 29.7 | 31.8 | 40.8 | 76.8 | 70.5 | 72.0 | 68.6 | 56.7 | 36.9 | 42.8 | 54.2 | 41.1 | 622 |
Średnia liczba dni z opadami | 9.1 | 8.9 | 9.9 | 13.3 | 13.4 | 12.6 | 9.4 | 8.2 | 7.2 | 7.5 | 9.9 | 10.3 | 119 |
Średnie usłonecznienie [h] | 74 | 98 | 136 | 170 | 211 | 242 | 286 | 272 | 216 | 170 | 96 | 64 | 2035 |
Źródło: climatebase.ru[2] (od 2000 r.) |
Demografia
Liczba mieszkańców[1]
Transport
Główną stacją kolejową miasta jest Sofia Centralna.
Sport
Miasto jako jedyne obok Turynu gościło uczestników tak letniej, jak i zimowej uniwersjady. W 1961 oraz 1977 roku odbyły się zawody letnie, a w 1983 oraz 1989 zimowe. Sofia była kandydatem do organizacji zimowych igrzysk olimpijskich w roku 2014 jednak odpadła w pierwszym etapie wyboru.
Kluby sportowe
- Lewski Sofia – klub piłkarski oraz siatkarski
- CSKA Sofia – klub piłkarski
- Lokomotiw Sofia – klub piłkarski
- Slavia Sofia – klub piłkarski
Miasta partnerskie
- Algier
- Ankara
- Berlin
- Bratysława
- Bruksela
- Budapeszt
- Bukareszt
- Bursa
- Erywań
- Helsinki
- Kahramanmaraş
- Karlovac
- Kijów
- Londyn
- Madryt
- Mediolan
- Moskwa
- Paryż
- Petersburg
- Pittsburgh
- Praga
- Salala
- Tel Awiw-Jafa
- Tirana
- Warszawa
Galeria
-
Budynek Rady Ministrów
-
Pałac prezydencki
-
Narodowy Pałac Kultury
-
Pomnik Aleksandra II
-
Pałac Vrana
-
Wydział teologii
-
Targ Centralny
-
Dom Partii
-
Bułgarska Akademia Nauk
-
Narodowa Akademia Sztuki
-
Synagoga
-
Cerkiew św. Sofii
-
Uniwersytet
-
Centralna Łaźnia Mineralna
-
Narodowa Galeria Sztuki Obcej
-
Cerkiew „Sweta Nedelja”
Przypisy
- ↑ a b гр. София, общ. Столична, обл. София (столица). Код по ЕКАТТЕ – 68134. nsi.bg. [dostęp 2013-11-02]. (bułg.).
- ↑ Sofia Observ, Bulgaria – climatebase.ru.