Pobiedziska: Różnice pomiędzy wersjami
52°28′48″N 17°16′46″E/52,480000 17,279444| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięcie odwołania do pliku Herb-pobiedziska.png, ponieważ użytkownik Ellin Beltz skasował go z Commons |
→Nazwa: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 44: | Linia 44: | ||
== Nazwa == |
== Nazwa == |
||
Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą ''Pobodis'' wymieniona jest w [[Łacina|łacińskim]] dokumencie wydanym w [[Poznań|Poznaniu]] w 1278 roku sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława oraz [[Przemysł II|Przemysła II]]<ref>''Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski'', tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str. 414.</ref>. |
Pierwszą informacją źródłową o Pobiedziskach w postaci nazwy tej miejscowości Pobezisch jest wzmianka zamieszczona w dokumencie wydanym przez księcia [[Władysław Odonic|Władysława Odonica]] w 1233 r.<ref name=":0">http://muzeum.pobiedziska.pl/uploads/userfiles/files/Rezydencja.pdf</ref> Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą ''Pobodis'' wymieniona jest także w [[Łacina|łacińskim]] dokumencie wydanym w [[Poznań|Poznaniu]] w 1278 roku sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława oraz [[Przemysł II|Przemysła II]]<ref>''Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski'', tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str. 414.</ref>. |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między [[Poznań|Poznaniem]] a [[Gniezno|Gnieznem]], niedaleko [[Ostrów Lednicki|Ostrowa Lednickiego]]. Z racji swojego położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Według miejscowej tradycji [[Kazimierz I Odnowiciel|Kazimierz Odnowiciel]] nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa ''pobieda'' (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze [[Bitwa pod Pobiedziskami|zwycięską bitwą]], którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem [[Mazowsze|Mazowsza]], [[Miecław|Masławem]]. |
Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między [[Poznań|Poznaniem]] a [[Gniezno|Gnieznem]], niedaleko [[Ostrów Lednicki|Ostrowa Lednickiego]]. Z racji swojego położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Według miejscowej tradycji [[Kazimierz I Odnowiciel|Kazimierz Odnowiciel]] nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa ''pobieda'' (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze [[Bitwa pod Pobiedziskami|zwycięską bitwą]], którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem [[Mazowsze|Mazowsza]], [[Miecław|Masławem]]. |
||
W 1246 roku wydano dokument [[Przemysł I|Przemysła I]] poświadczający funkcjonowanie w Pobiedziskach dworu tego księcia<ref name=":0" />. Duża ilość dokumentów kancelarii Przemysła I wydawana w Pobiedziskach w latach 1246 –1258 sugeruje, że mieściła się tutaj jego wiejska rezydencja. |
|||
| ⚫ | W 1257 roku [[Przemysł I]] nadał Pobiedziskom prawa miejskie, dzięki czemu miasto to należy do grupy najwcześniejszych wielkopolskich lokacji. Wtedy też powstało regularne rozplanowanie miasta, typowe dla tych jednostek osadniczych. Lokacja uniezależniła je to od kasztelanii na [[Ostrów Lednicki|Ostrowie Lednickim]]. Miasto rozwijało się, mieszkańcy bogacili się na produkcji i handlu - informacje o tym są zawarte w źródłach z pierwszej połowy XIV w. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | W 1257 roku [[Przemysł I]] nadał Pobiedziskom prawa miejskie, dzięki czemu miasto to należy do grupy najwcześniejszych wielkopolskich lokacji. Wtedy też powstało regularne rozplanowanie miasta, typowe dla tych jednostek osadniczych. Lokacja uniezależniła je to od kasztelanii na [[Ostrów Lednicki|Ostrowie Lednickim]]. Miasto rozwijało się, mieszkańcy bogacili się na produkcji i handlu - informacje o tym są zawarte w źródłach z pierwszej połowy XIV w. W 1278 r. odbył się w Pobiedziskach zjazd dzielnicowy dostojników wielkopolskich z udziałem książąt Bolesława Pobożnego i Przemysła II. |
||
| ⚫ | Pobiedziska często odwiedzał król [[Władysław II Jagiełło]]. W 1418 roku witał tu delegację wracającą z [[Sobór w Konstancji|soboru w Konstancji]], a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]], w okresie [[Wojna trzynastoletnia|wojny 13-letniej]], Pobiedziska wysłały na pomoc [[Malbork]]owi 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Pobiedziska często odwiedzał król [[Władysław II Jagiełło]]. Między innymi w 1410, 1419 i 1425 roku. W 1418 roku Jagiełło witał tu delegację wracającą z [[Sobór w Konstancji|soboru w Konstancji]], a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]], w okresie [[Wojna trzynastoletnia|wojny 13-letniej]], Pobiedziska wysłały na pomoc [[Malbork]]owi 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne. |
||
Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471–1497, kiedy należały do [[Wielkopolska|wielkopolskiego]] rodu [[Górkowie|Górków]]. |
Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471–1497, kiedy należały do [[Wielkopolska|wielkopolskiego]] rodu [[Górkowie|Górków]]. |
||
Wersja z 11:35, 27 lut 2019
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Rynek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Data założenia |
1048 | ||||
| Prawa miejskie |
1257 | ||||
| Burmistrz |
Ireneusz Antkowiak | ||||
| Powierzchnia |
8,96[1] km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 61 | ||||
| Kod pocztowy |
62-010 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
PZ i POZ | ||||
Położenie na mapie gminy Pobiedziska  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |||||
| 52°28′48″N 17°16′46″E/52,480000 17,279444
| |||||
| TERC (TERYT) |
3021124 | ||||
| SIMC |
0971287 | ||||
Urząd miejski ul. T. Kościuszki 462-010 Pobiedziska | |||||
| Strona internetowa | |||||
Pobiedziska (niem. Pudewitz) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pobiedziska. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 8677 mieszkańców[3].
Miasto królewskie lokowane w 1266 roku[4], należące do starostwa pobiedziskiego, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie gnieźnieńskim województwa kaliskiego[5].
Nazwa
Pierwszą informacją źródłową o Pobiedziskach w postaci nazwy tej miejscowości Pobezisch jest wzmianka zamieszczona w dokumencie wydanym przez księcia Władysława Odonica w 1233 r.[6] Miejscowość pod zlatynizowaną nazwą Pobodis wymieniona jest także w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1278 roku sygnowanym przez księcia polskiego Bolesława oraz Przemysła II[7].
Historia
 |
Ta sekcja od 2012-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
.JPG)
Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między Poznaniem a Gnieznem, niedaleko Ostrowa Lednickiego. Z racji swojego położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Według miejscowej tradycji Kazimierz Odnowiciel nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa pobieda (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze zwycięską bitwą, którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem Mazowsza, Masławem.
W 1246 roku wydano dokument Przemysła I poświadczający funkcjonowanie w Pobiedziskach dworu tego księcia[6]. Duża ilość dokumentów kancelarii Przemysła I wydawana w Pobiedziskach w latach 1246 –1258 sugeruje, że mieściła się tutaj jego wiejska rezydencja.
W 1257 roku Przemysł I nadał Pobiedziskom prawa miejskie, dzięki czemu miasto to należy do grupy najwcześniejszych wielkopolskich lokacji. Wtedy też powstało regularne rozplanowanie miasta, typowe dla tych jednostek osadniczych. Lokacja uniezależniła je to od kasztelanii na Ostrowie Lednickim. Miasto rozwijało się, mieszkańcy bogacili się na produkcji i handlu - informacje o tym są zawarte w źródłach z pierwszej połowy XIV w. W 1278 r. odbył się w Pobiedziskach zjazd dzielnicowy dostojników wielkopolskich z udziałem książąt Bolesława Pobożnego i Przemysła II. W 1331 roku Krzyżacy splądrowali i zniszczyli miasto oraz zamek[6]. Wstrzymało to na krótki czas jego rozwój, jednak wkrótce zaczęła się odbudowa stanu gospodarczego, uzupełniona rozwojem infrastruktury.
Pobiedziska często odwiedzał król Władysław II Jagiełło. Między innymi w 1410, 1419 i 1425 roku. W 1418 roku Jagiełło witał tu delegację wracającą z soboru w Konstancji, a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania Kazimierza Jagiellończyka, w okresie wojny 13-letniej, Pobiedziska wysłały na pomoc Malborkowi 15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne.
Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471–1497, kiedy należały do wielkopolskiego rodu Górków.
W XV w. sporadycznie w Pobiedziskach orzekał sąd starosty generalnego (sąd grodzki)[8].
W 1513 roku miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych (czwartkowych) targów oraz jarmarku w dniu 24 marca. W drugiej połowie XVI wieku rozpoczyna się okres upadku gospodarczego Pobiedzisk. Pożary w roku 1561 i 1579, epidemia cholery (1625), potop szwedzki (1655), powojenna anarchia oraz kolejna epidemia przerwały rozwój Pobiedzisk na długie lata. Dopiero pod koniec XVII wieku do miasta i okolic napłynęli osadnicy, którzy zaczęli budować nowe domy, warsztaty i sklepy oraz zagospodarowywać leżącą odłogiem ziemię. Proces odbudowy i stabilizacji gospodarczej przerwała wojna północna (1700–1721). Pod jej koniec na ziemię pobiedziską napłynęli nowi osadnicy ze Śląska i Niemiec, którzy zakładają osady nazywane Olędrami, pobudza to rozwój miasta, a w szczególności handlu i rzemiosła.
Okres radości z powodu uchwalenia prawa dla miast i Konstytucji 3 Maja skończył się wraz z drugim rozbiorem Polski (1793) i wkroczeniem do Pobiedzisk wojsk pruskich. Z dokonanego przez nowe władze spisu wynika, że w mieście było 156 domów, w których mieszkało 791 osób. Funkcjonowało między innymi 106 warsztatów rzemieślniczych, 2 gospody z zajazdami, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wszystkie ulice były brukowane, a władze miejskie reprezentowało 11 urzędników. Ludność Pobiedzisk w latach niewoli dzielnie walczyła o zachowanie polskości, podejmując różnorodne inicjatywy. Należy zaliczyć do nich założenie w 1866 roku przez Maksymiliana Jackowskiego Kółka Rolniczego w Pobiedziskach, którego głównym celem było upowszechnianie wiedzy rolniczej i udzielanie pomocy małym gospodarstwom rolnym, założenie w 1908 roku Spółdzielni Rolniczo-Handlowej Rolnik i powstanie w 1905 roku Banku Ludowego. Oprócz tego aktywną działalność prowadziły towarzystwa patriotyczne, np. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, Towarzystwo Czytelni Ludowych, Koło Śpiewacze im. B. Dembińskiego, Katolickie Towarzystwo Robotników i Towarzystwo Przemysłowców.
29 grudnia 1918 roku mieszkańcy Pobiedzisk podjęli spontaniczną akcję przejmowania władzy od niemieckich urzędników oraz rozbrajania policjantów i osadników. Dnia 4 stycznia 1919 roku wyruszył z miasta pierwszy oddział powstańczy, który wziął m.in. udział w walkach o Inowrocław. Wkrótce oddziały powstańcze zostały przekształcone w regularną armię. Batalion z Pobiedzisk (około 400 osób) złożył na Rynku w dniu 13 kwietnia 1919 roku uroczystą przysięgę, którą odbierał generał Józef Dowbor-Muśnicki.
Dwudziestolecie międzywojenne to okres ogólnego zubożenia ludności. Szalejące bezrobocie pogłębiało kontrasty i budziło niezadowolenie społeczne. Mimo to w mieście pobudowano strażnicę, strzelnicę, boisko sportowe oraz urządzono plażę i przystań wodną nad Jeziorem Biezdruchowo. Wybudowano ratusz w stanie surowym, wykonano kanalizację burzową oraz ułożono płyty chodnikowe na głównych ulicach. Przed wybuchem wojny miasto liczyło 4255 mieszkańców, z których 157 było narodowości niemieckiej i 4 żydowskiej. Na terenie miasta działalność prowadziło ponad 70 warsztatów rzemieślniczych i 67 sklepów.
30 sierpnia 1939 roku powołano do wojska ok. 220 rezerwistów, a wśród nich: Mariana Sypniewskiego, Edmunda Bartlitza, Henryka Lewandowskiego i Cezarego Wize, którzy w wyniku działań wojennych dostali się do niewoli radzieckiej i zostali zamordowani w Katyniu. 13 września w godzinach przedpołudniowych do miasta wjechały jednostki Wehrmachtu, które w porozumieniu z miejscową ludnością niemiecką zaczęły od razu wdrażać politykę terroru i eksterminacji. Przejawiała się ona wysiedleniami, zsyłką do obozów koncentracyjnych oraz karami śmierci i więzienia. Z rąk hitlerowskiego wymiaru sprawiedliwości zginęło w okresie okupacji ponad 50 mieszkańców. 22 stycznia 1945 r. 45 Brygada Pancerna Gwardii, dowodzona przez płk. Nikitę Morgunowa, wyzwoliła Pobiedziska, wkraczając do miasta od strony Gniezna.
Po wojnie miasto rozwijało się bardzo wolno. Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych XX w. nastąpiło widoczne ożywienie gospodarcze. Proces ten został przyspieszony w roku 1990 na skutek przywrócenia prawdziwej samorządności, umożliwiającej gminie gospodarowanie własnymi środkami finansowymi[9].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Pobiedzisk w 2014 roku[2].
Zabytki
,_Pobiedziska_(Poland).jpg)
,_Pobiedziska_(Poland).jpg)
Zabytkami miasta są[10]:
- wczesnogotycki (przebudowany) kościół pw. św. Michała Archanioła z przełomu XIII i XIV w., siedziba parafii.
- klasycystyczny, poewangelicki kościół pw. św. Ducha z pierwszej połowy XIX w, siedziba parafii.
- domy z XIX w.
- klasztor Sióstr Sacré Coeur ze szkołą i internatem z lat 20. XX w. (obecnie dom rekolekcyjny)
- ratusz z lat 30. XX w.
- stary cmentarz żydowski.
- wikariat zbudowany w 1820 r.
- plebania zbudowana w 1887 r.
- zabytkowa dzwonnica zbudowana w XIX w.
- 2 zabytkowe szkoły.
- dom katolicki zbudowany przez bank ludowy w 1910 r.
- dworzec kolejowy.
- gazownia miejska zbudowana w 1905 r.
- rynek miasta z XIX w.
Ciekawostki
.jpg)
W pobliżu miasta przy starym przebiegu drogi krajowej nr 5 – która obecnie omija Poznań wschodnią i południową obwodnicą – znajduje się pierwszy w Polsce Skansen Miniatur założony w 1998 r. Zebrano tu około 35 najważniejszych budowli z terenu Wielkopolski, oraz położonych na Szlaku Piastowskim, głównie z Poznania, Gniezna i Inowrocławia. Miniatury są wykonane w skali 1:20 i są wiernymi kopiami oryginalnych budynków z zachowaniem wszelkich detali. Obok funkcjonuje wystawa machin oblężniczych - Gród Pobiedziska.
Miejscowość jest opisana także w Jeżycjadzie Małgorzaty Musierowicz – pojawia się po raz pierwszy na kartach powieści „Dziecko piątku”.
Sport
Klubem sportowym w mieście jest MGKS Huragan, obok którego działa Amatorska Gminna Liga Piłki Nożnej. Miasto posiada także bazę do uprawiania tenisa ziemnego. W listopadzie 2010 roku do użytku oddano również kompleks edukacyjno-sportowy, na terenie którego znajduje się hala sportowa, boisko do siatkówki, koszykówki i piłki nożnej oraz bieżnia lekkoatletyczna.
W miejscowym Huraganie zaczynał karierę jako piłkarz Bartosz Ślusarski.
Piłkarze MGKS Huragan rozgrywają swoje spotkania na stadionie miejskim, znajdującym się przy ulicy Kiszkowskiej 7. Obiekt może pomieścić 924 widzów. Obiekt był jedną z aren piłkarskich Mistrzostw Europy U-19 w 2006 roku[11] oraz Mistrzostw Europy U-18 w rugby union w 2014 roku[12].
Na osiedlu Letnisko Leśne działa też klub sportowy UKS Pobiedziska Letnisko. Bierze on udział w rozgrywkach hokeja na trawie i na hali.
Wspólnoty wyznaniowe
.JPG)
- zbór Pobiedziska (Sala Królestwa ul. Poznańska 80)[13]
Współpraca międzynarodowa
|
|
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Miasta i gminy partnerskie:
Osoby związane z Pobiedziskami
W Pobiedziskach urodzili się:
- Jarosław Molenda – pisarz i podróżnik.
- Andrzej Pieczyński – aktor
- Antoni Palluth – kryptolog
- Wacław Strażewicz - polityk, samorządowiec, senator, starosta giżycki
- Antoni Świadek – polski duchowny rzymskokatolicki, błogosławiony.
Honorowi obywatele miasta
- Ludovic Obraniak – piłkarz reprezentacji Polski, którego pradziadkowie wyemigrowali z Pobiedzisk do Francji w 1957[14].
Zobacz też
- Pobiedziska Letnisko
- Synagoga w Pobiedziskach
- Jezioro Małe – w obrębie miasta
Przypisy
- ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ a b Pobiedziska polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2010-06, s. 105. ISSN 1734-6118. [dostęp 16 lipca 2010].
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 180.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 244.
- ↑ a b c http://muzeum.pobiedziska.pl/uploads/userfiles/files/Rezydencja.pdf
- ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str. 414.
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012.
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Pobiedziska [online], pobiedziska.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Urząd Miasta i Gminy Pobiedziska [online], pobiedziska.pl [dostęp 2017-11-26].
- ↑ Stadion Miejski w Pobiedziskach. www.huraganpobiedziska.pl. [dostęp 2018-12-27]. (pol.).
- ↑ Stadiony. www.eurorugby2014.pl. [dostęp 2018-12-27]. (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-08].
- ↑ Łukasz Cegliński, Ludovic Obraniak po polsku: Czuję się Polakiem, w: Metro, 6-7.6.2012, s.9
Linki zewnętrzne
- Pobiedziska, mylnie Pobiedzisko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 340.
- Siedziba gminy: Pobiedziska
| Miasta | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Integralne części wsi |
|
