Jan Wielopolski (1630–1688)

Jan Wielopolski
	; Starykoń
Rodzina	Wielopolscy herbu Starykoń
Data urodzenia	1630
Data śmierci	15 lutego 1688
Ojciec	Jan Wielopolski
Matka	Zofia Kochanowska
Żona	Aniela Koniecpolska; Konstancja Krystyna Komorowska; Maria Anna de la Grange d’Arquien
Dzieci	Franciszek Wielopolski; Ludwik Jan Wielopolski; Jan Kazimierz Wielopolski; Konstancja Krystyna; Jan Józef Wielopolski; Maria Teresa
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Wielopolski z Pieskowej Skały i z Żywca herbu Starykoń (ur. w 1630 roku – zm. 15 lutego 1688 roku^[1]) – kanclerz wielki koronny w latach 1679–1688, podkanclerzy koronny w latach 1677–1679, stolnik koronny w latach 1662–1676, starosta biecki w latach 1655–1667, starosta tymbarski w 1662 roku, starosta bocheński, starosta stryjski w 1657 roku, starosta nowotarski w latach 1666–1688, starosta lipnicki w 1667 roku, starosta krakowski w latach 1667–1688^[2], marszałek sejmu nadzwyczajnego w Warszawie w 1662 roku^[3], poseł na Sejm, ambasador Rzeczypospolitej w Królestwie Francji w 1685 roku^[4], starosta łucki^[5].

Wziął udział w sejmach: zwyczajnym 1678/1679 roku, 1681, 1683 i 1685 roku^[6].

Życiorys

Był synem Jana Wielopolskiego, wojewody krakowskiego i Zofii Kochanowskiej.

Był trzykrotnie żonaty. Jego pierwszą żoną była Aniela Koniecpolska (córka Krzysztofa^[7]). Następnie w 1665 r. ożenił się z Konstancją Krystyną Komorowską^[8]. Miał z nią trzech synów: Ludwika Jana, Jana Kazimierza, Franciszka i córkę Konstancję Krystynę. Trzecia jego żona – Maria Anna de La Grange d'Arquien, z którą ożenił się w 1678 we Lwowie była siostrą królowej Marii Kazimiery Sobieskiej, urodziła mu dwoje dzieci: syna Jana Józefa i córkę Marię Teresę.

Jan Wielopolski był stolnikiem wielkim koronnym od 1664, następnie starostą generalnym krakowskim 1667. Poseł województwa krakowskiego na sejm 1661 roku i sejm 1662 roku^[9]. Poseł sejmiku proszowickiego województwa krakowskiego na sejm wiosenny 1666 roku^[10]. Na sejmie abdykacyjnym jako poseł województwa krakowskiego 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy^[11]. Poseł na sejm konwokacyjny 1668 roku z województwa krakowskiego^[12]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na tym sejmie^[13]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa krakowskiego^[14], podpisał jego pacta conventa^[15]. Poseł na sejm nadzwyczajny 1670 roku z województwa krakowskiego^[16]. Został administratorem żup wielickich i bocheńskich w 1672 roku. Był członkiem konfederacji malkontentów w 1672 roku^[17]. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa krakowskiego w 1674 roku^[18]. W roku 1677 został podkanclerzym koronnym, a następnie kanclerzem wielkim koronnym w 1678. Był także starostą: bieckim, bocheńskim, nowotarskim, dolińskim.

Wraz z królem polskim Janem III Sobieskim oraz marszałkiem wielkim koronnym Stanisławem Herakliuszem Lubomirskim należał do pierwszego na świecie towarzystwa geograficznego Akademii Argonautów^[19]^[20].

Jan Wielopolski, właściciel Kobylanki, posłował do Rzymu w latach 1680 – 1681 i był przyjęty na audiencji przez papieża Innocentego XI, który darował mu obraz Jezusa Ukrzyżowanego – kopię watykańskiego obrazu poświęconego przez papieża Urbana VIII. Wielopolski przywiózł obraz do kraju i jako „najszacowniejszy prezent” umieścił w pałacowej kaplicy w swych dobrach w Kobylance. W 1678 kupił dobra żywieckie wchodząc w posiadanie Żywca. Początkowo był podporą króla w starciach z magnaterią. W roku 1684 posłował w jego imieniu do Francji w celu odnowienia zerwanych stosunków dyplomatycznych, gdzie przyjął go Ludwik XIV. Po powrocie do Polski przeszedł do obozu antykrólewskiego kierowanego przez Stanisława Lubomirskiego.

Gdy zmarł w 1688 roku przeprowadzono, mimo oporu żony, rewizję w warszawskiej jurydyce Wielopolskich, zarządzoną w celu znalezienia kompromitujących go dokumentów^[21]. Zwłoki jego spoczęły w podziemiach kościoła św. Kazimierza (reformatów) w Krakowie.

Przypisy

↑ Zbigniew Wójcik: Jan Sobieski 1629-1696. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994, s. 430. ISBN 83-06-02378-1.
↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 212.
↑ Władysław Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948, s. 154.
↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 67.
↑ Adam Kersten: Koniecpolski Krzysztof h. Pobóg (ok. 1600—1659?). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIII/4, zeszyt 59. Wrocław – Warszawa – Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1968, s. 522.
↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 168.
↑ Wyżgródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 163 .
↑ Robert Zwierzyniecki, Ordynacja Myszkowskich czyli kto miał Chroberz Książ i Szaniec. Kraków 2017, s.43.
↑ Stefania Ochmann-Staniszewska, Sejmy lat 1661-1662. Przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej, Wrocław 1977, s. 253.
↑ Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 482.
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
↑ Diariusz sejmu konwokacyjnego 1668 roku. Opracował Kazimierz Przyboś, Kraków 2009, s. 72.
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 498.
↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. A3.
↑ Porzadek na seymie walnym electiey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu elekcyey należące vchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego tysiąc sześćset sześćdziesiąt dziewiątego dnia wtorego miesiąca maia. [b.n.s]
↑ Kazimierz Przyboś, Sejm nadzwyczajny w Warszawie 5 marca - 19 kwietnia 1670 roku, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, Z. 130 (2003), s. 114, tu mylnie jako Jan Wielkopolski
↑ Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.
↑ Volumina Legum. T. V. Petersburg, 1860, s. 148.
↑ Coronelli 1687 ↓.
↑ Targosz 2012 ↓, s. 208.
↑ Stefan Ciara: Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku. PAN, 1990.

Bibliografia

Vincenzo Maria Coronelli: Impresa dell’Accademia Cosmografica degli Argonauti, catalogo degli associati, et indice dell’opere, publicate dal p. Coronelli cosmografo della Serenissima Republica di Venetia. Venetia: Accademia degli Argonauti, 1687.
Karolina Targosz: Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych. Warszawa: Muzeum Pałacu w Wilanowie, 2012. ISBN 978-83-60959-51-0.
Robert Zwierzyniecki: Ordynacja Myszkowskich czyli kto miał Chroberz, Książ i Szaniec. Kraków: Ridero, 2017, s. tak. ISBN 978-83-8104-906-1.

[1] Zbigniew Wójcik: Jan Sobieski 1629-1696. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1994, s. 430. ISBN 83-06-02378-1.

[2] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 212.

[3] Władysław Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948, s. 154.

[4] Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 67.

[5] Adam Kersten: Koniecpolski Krzysztof h. Pobóg (ok. 1600—1659?). W: Polski Słownik Biograficzny. T. XIII/4, zeszyt 59. Wrocław – Warszawa – Kraków : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1968, s. 522.

[6] Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 168.

[7] Wyżgródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 163 .

[8] Robert Zwierzyniecki, Ordynacja Myszkowskich czyli kto miał Chroberz Książ i Szaniec. Kraków 2017, s.43.

[9] Stefania Ochmann-Staniszewska, Sejmy lat 1661-1662. Przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej, Wrocław 1977, s. 253.

[10] Paweł Krakowiak, Dwa Sejmy w 1666 roku, Toruń 2010, s. 482.

[11] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.

[12] Diariusz sejmu konwokacyjnego 1668 roku. Opracował Kazimierz Przyboś, Kraków 2009, s. 72.

[13] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 498.

[14] Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. A3.

[15] Porzadek na seymie walnym electiey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu elekcyey należące vchwalony y postanowiony, Roku Pańskiego tysiąc sześćset sześćdziesiąt dziewiątego dnia wtorego miesiąca maia. [b.n.s]

[16] Kazimierz Przyboś, Sejm nadzwyczajny w Warszawie 5 marca - 19 kwietnia 1670 roku, w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, Z. 130 (2003), s. 114, tu mylnie jako Jan Wielkopolski

[17] Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. T. 1, cz. 2, Kraków 1881, s. 1003.

[18] Volumina Legum. T. V. Petersburg, 1860, s. 148.

[CITEREFCoronelli1687-19] Coronelli 1687 ↓.

[CITEREFTargosz2012208-20] Targosz 2012 ↓, s. 208.

[21] Stefan Ciara: Senatorowie i dygnitarze koronni w drugiej połowie XVII wieku. PAN, 1990.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]