Przejdź do zawartości

Andrzej Leszczyński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Andrzej Leszczyński
Prymas Polski i Litwy
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

1608
Gołuchów

Data i miejsce śmierci

15 kwietnia 1658
Skierniewice

Miejsce pochówku

Łowicz

Arcybiskup gnieźnieński, Prymas Polski
Okres sprawowania

1653–1658

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

18 grudnia 1633

Nominacja biskupia

16 grudnia 1641

Sakra biskupia

15 czerwca 1642

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

1620

Konsekrator

Andrzej Szołdrski

Andrzej Leszczyński herbu Wieniawa (ur. w 1608 w Gołuchowie, zm. 15 kwietnia 1658) – arcybiskup gnieźnieński w latach 1652–1658, kanclerz wielki koronny w latach 1650–1653, biskup chełmiński w latach 1646–1652, podkanclerzy koronny w latach 1645–1650, opat tyniecki w 1644 roku, opat czerwiński w latach 1641–1644[1], prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1646–1653[2], biskup kamieniecki w latach 1640–1646, opat przemęcki w 1636 roku, kanclerz królowej Cecylii Renaty, kanonik krakowski w 1623 roku, prepozyt łęczycki.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w Gołuchowie (powiat Pleszew), najstarszy syn kanclerza w. koronnego Wacława i kalwinistki Anny z Rozrażewskich[3]. Miał 3 braci, Władysława, Jana i Rafała oraz 4 siostry.

Był uczniem kolegium jezuitów w Kaliszu, studiował prawo kanoniczne i cywilne w Ingolstadt w 1626, studiował w Würzburgu w 1626 roku[4] a następnie prawo kanoniczne, filozofię i prawdopodobnie teologię w Sienie. W 1621 przyjął niższe święcenia z rąk prymasa Wawrzyńca Gembickiego, a 18 grudnia 1633 przyjął święcenia kapłańskie[3]. Od 1623 kanonik krakowski, od 1628 prepozyt łęczycki.

Po powrocie do kraju został kanclerzem królowej Cecylii Renaty oraz opatem komendatoryjnym przemęckim. W 1634 roku był deputatem duchownym z kapituły katedralnej poznańskiej na Trybunał Główny Koronny[5]. 16 grudnia 1641 został biskupem kamienieckim[3]. Sakrę przyjął 15 czerwca 1642 w Warszawie. W 1643 otrzymał opactwo czerwińskie, a w 1644 tynieckie.

W 1645 mianowany podkanclerzym koronnym, odtąd brał udział w polityce polskiej, rywalizując na tym polu z kanclerzem Jerzym Ossolińskim. Był przeciwnikiem wojny z Turcją, a zwolennikiem twardej linii wobec kozaków i Powstania Chmielnickiego. Po śmierci Władysława IV początkowo popierał kandydaturę królewicza Ferdynanda, później jednak opowiedział się za Janem Kazimierzem. Podpisał pacta conventa Jana II Kazimierza Wazy w 1648 roku[6]. W nagrodę za swoją bezkompromisową postawę w 1650 Jan Kazimierz oddał mu kanclerstwo wielkie koronne; brał udział w wyprawie beresteckiej (1651)[3].

3 grudnia 1646 został biskupem chełmińskim[3]. W 1647 z jego polecenia kanonicy M. Bystram i F. Rzeszowski przeprowadzili wizytację diecezji chełmińskiej. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 31 lipca 1648 roku[7]. W 1650 ustanowił w kapitule chełmińskiej urząd archidiakona, ok. 1650 ufundował główny ołtarz do katedry w Chełmży, a w 1651 erygował seminarium duchowne w Chełmnie.

Już jednak w 1653 został prymasem oraz arcybiskupem gnieźnieńskim (ingres do katedry odbył 20 października 1654) i musiał złożyć pieczęć większą. W czasie potopu szwedzkiego wraz z królem Janem II Kazimierzem wycofał się na Śląsk, a zarazem zabiegał o pomoc dla króla u cesarza rzymskiego i papieża. Był zwolennikiem przeprowadzenia reform państwa. Odznaczał się wybitnymi zdolnościami dyplomatycznymi, lecz brak mu było silnej woli i energii. Starał się łagodzić antagonizmy między królem a magnaterią. Obok mów wygłoszonych na sejmach wydał: „Oratio in funere S. Caeciliae Renatae…” (1644).

Zmarł 15 kwietnia 1658 r. w Skierniewicach, pochowany w kolegiacie łowickiej[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Henryk Folwarski, Poczet opatów kanoników regularnych w Czerwińsku, w: Nasza Przeszłość, t. VI, 1957, s. 80.
  2. Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
  3. a b c d e Gąsiorowski, Topolski 1981 ↓, s. 413.
  4. Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, w: Kwartalnik Historyczny, R. 119, nr 2 (2012), s. 285.
  5. Mikołaj Pukianiec, Organizacja i funkcjonowanie poznańskiej kapituły katedralnej w XVII wieku, s. 134.
  6. Porządek na seymie walnym elekcyey między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego aktu elekcyey należące, vchwalony y postanowiony roku Pańskiego M.DC.XLVIII, dnia VI października, s. 19.
  7. Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 85.
  8. Telewizja Polska S.A., Archeolodzy odkryli nieotwierane od setek lat krypty prymasów Polski [ZDJĘCIA] [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2024-06-24] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]