Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
→‎Historia: drobne merytoryczne
Linia 86: Linia 86:
W czasie [[stan wojenny w Polsce 1861|stanu wojennego]] w [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim]], [[15 października]] [[1861]] wojska [[Imperium Rosyjskie|rosyjskie]] dowodzone przez wojskowego generał-gubernatora warszawskiego [[Aleksander Daniłowicz Gerstenzweig|Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweiga]] dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej tu dla uczczenia rocznicy śmierci [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]]. W wyniku tego kościół katolicki ogłosił [[16 października]] zamknięcie wszystkich kościołów warszawskich<ref> [[Stefan Kieniewicz]], ''Warszawa w powstaniu styczniowym'', [[Warszawa]] [[1983]], s. 93-95. [http://www.rulex.ru/xPol/index.htm?pages/06/141.htm Большой Русский Биографический Словарь]</ref>.
W czasie [[stan wojenny w Polsce 1861|stanu wojennego]] w [[Królestwo Polskie (kongresowe)|Królestwie Polskim]], [[15 października]] [[1861]] wojska [[Imperium Rosyjskie|rosyjskie]] dowodzone przez wojskowego generał-gubernatora warszawskiego [[Aleksander Daniłowicz Gerstenzweig|Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweiga]] dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej tu dla uczczenia rocznicy śmierci [[Tadeusz Kościuszko|Tadeusza Kościuszki]]. W wyniku tego kościół katolicki ogłosił [[16 października]] zamknięcie wszystkich kościołów warszawskich<ref> [[Stefan Kieniewicz]], ''Warszawa w powstaniu styczniowym'', [[Warszawa]] [[1983]], s. 93-95. [http://www.rulex.ru/xPol/index.htm?pages/06/141.htm Большой Русский Биографический Словарь]</ref>.


Katedra była wielokrotnie przebudowywana, najczęściej w [[XIX wiek]]u ([[neogotyk]] [[Anglia|angielski]]). Kościół do XIX wieku stanowił przykład [[architektura gotycka|gotyku]]. Świątynia została niemal całkowicie zniszczona przez Niemców w [[1944]]. Zrekonstruowano ją w latach [[1948]] – [[1956]] wzorując się na planach pierwotnego kościoła z [[XIV wiek]]u, według projektu odbudowy autorstwa [[Jan Zachwatowicz|Jana Zachwatowicza]] oraz [[Maria Piechotka|Marii]] i [[Kazimierz Piechotka|Kazimierza]] Piechotków<ref name="sarp bazylika">{{cytuj stronę | url = http://www.beta.architektura.warszawa.sarp.org.pl/obiekt/bazylika_archikatedralna_sw._jana_chrzciciela_w_warszawie,2188 | tytuł = Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie | data = 2012-12-04 | opublikowany = [[Stowarzyszenie Architektów Polskich|SARP]] | data dostępu = 2012-12-28}}</ref>. Powojenna fasada została zbudowana w tzw. [[architektura gotycka w Polsce|gotyku nadwiślańskim]] i wzorowana była na fasadzie [[Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie|kościoła dominikanów pw. św. ap. Piotra i Pawła]] w [[Chełmno|Chełmnie]].
Katedra była wielokrotnie przebudowywana, najczęściej w [[XIX wiek]]u ([[neogotyk]] [[Anglia|angielski]]). Kościół do XIX wieku stanowił przykład [[architektura gotycka|gotyku]]. Świątynia została niemal całkowicie zniszczona przez Niemców w [[1944]]. Zrekonstruowano ją w latach [[1948]] – [[1956]] wzorując się na planach pierwotnego kościoła z [[XIV wiek]]u, według projektu odbudowy autorstwa [[Jan Zachwatowicz|Jana Zachwatowicza]] oraz [[Maria Piechotka|Marii]] i [[Kazimierz Piechotka|Kazimierza]] Piechotków<ref name="sarp bazylika">{{cytuj stronę | url = http://www.beta.architektura.warszawa.sarp.org.pl/obiekt/bazylika_archikatedralna_sw._jana_chrzciciela_w_warszawie,2188 | tytuł = Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie | data = 2012-12-04 | opublikowany = [[Stowarzyszenie Architektów Polskich|SARP]] | data dostępu = 2012-12-28}}</ref>. Powojenna fasada została zbudowana w tzw. [[architektura gotycka w Polsce|gotyku nadwiślańskim]] i wzorowana była na fasadzie [[Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie|kościoła dominikanów pw. św. ap. Piotra i Pawła]] w [[Chełmno|Chełmnie]] i [[Kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu|Kościele św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu]].


Uroczystej konsekracji odbudowanej katedry dokonał 9 czerwca 1960 prymas [[Stefan Wyszyński]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Szypowscy | imię = Maria i Andrzej | tytuł = Gdy wchodzisz w progi Katedry... | wydawca = Fundacja Artibus | miejsce = Warszawa | data = 2008 | isbn = 83-86879-63-7}}</ref>.
Uroczystej konsekracji odbudowanej katedry dokonał 9 czerwca 1960 prymas [[Stefan Wyszyński]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Szypowscy | imię = Maria i Andrzej | tytuł = Gdy wchodzisz w progi Katedry... | wydawca = Fundacja Artibus | miejsce = Warszawa | data = 2008 | isbn = 83-86879-63-7}}</ref>.

Wersja z 17:36, 4 mar 2015

Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela
archikatedra
Ilustracja
Fasada katedry św. Jana w Warszawie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

{{{adres}}}

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

św. Jana Chrzciciela

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Widok katedry przed 1939
Nawa główna przed 1939 (widok z prezbiterium)
Nawa główna archikatedry
Kaplica-mauzoleum kardynała Stefana Wyszyńskiego
Kaplica św. Jana Chrzciciela

Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela – katedra archidiecezji warszawskiej znajdująca się na Starym Mieście w Warszawie przy ul. Świętojańskiej 8. Jedna z najstarszych świątyń Warszawy.

Stanowi jedno z najważniejszych miejsc kultury i tradycji narodowej Polski. W jej murach wygłaszał kazania ksiądz Piotr Skarga, Władysław IV Waza zaprzysiągł swoje pacta conventa, tu miały miejsce śluby, koronacje dwóch władców Polski, pogrzeby wielu osobistości oraz została zaprzysiężona Konstytucja 3 maja. Do dziś odbywają się w niej ważne uroczystości narodowe. Od 1994 jest także miejscem odbywania się Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej "Organy Archikatedry".

Historia

Pierwszą świątynią w miejscu dzisiejszego prezbiterium była wybudowana na przełomie XIII i XIV wieku drewniana kaplica zamkowa. Kaplica ta w pocz. XIV wieku został kościołem parafialnym miasta i w takim charakterze wymienia ją pierwsza wzmianka z 1339 roku. Około 1390 z inicjatywy księcia Janusza I Starszego powstała tu gotycka budowla murowana. Kościół ten stał się także miejscem pochówku książąt mazowieckich.

W 1406 kościół farny stał się kolegiatą (kapituła przybyła z Czerska). W 1510 roku kolegiata otrzymała nowy gotycki ołtarz (zachowany do dzisiaj w Cegłowie). W 1602 roku na skutek huraganu zawaliła się potężna gotycka wieża zachodnia niszcząc częściowo wnętrze. Podczas odbudowy zmieniono fasadę kościoła budując nową wczesnobarokową. Wybudowano także dwa chóry w prezbiterium. Po 1611 roku kolegiata otrzymała nowy ołtarz barokowy. Około 1650 roku po prawej stronie fasady wybudowano wysoką dzwonnicę. Po 1763 roku wybudowano zakrystię wg proj. Jakuba Fontany. W 1798 po utworzeniu godności biskupa warszawskiego kolegiata otrzymała tytuł katedry, a w 1818 stała się archikatedrą. Po 1837 roku przebudowano katedrę w stylu gotyku angielskiego. Wtedy też powstała nowa fasada i przekształcono wnętrze. Około 1903 roku przebudowano dolną część fasady.

W czasie stanu wojennego w Królestwie Polskim, 15 października 1861 wojska rosyjskie dowodzone przez wojskowego generał-gubernatora warszawskiego Aleksandra Daniłowicza Gerstenzweiga dokonały pacyfikacji ludności cywilnej zebranej tu dla uczczenia rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. W wyniku tego kościół katolicki ogłosił 16 października zamknięcie wszystkich kościołów warszawskich[2].

Katedra była wielokrotnie przebudowywana, najczęściej w XIX wieku (neogotyk angielski). Kościół do XIX wieku stanowił przykład gotyku. Świątynia została niemal całkowicie zniszczona przez Niemców w 1944. Zrekonstruowano ją w latach 1948 – 1956 wzorując się na planach pierwotnego kościoła z XIV wieku, według projektu odbudowy autorstwa Jana Zachwatowicza oraz Marii i Kazimierza Piechotków[3]. Powojenna fasada została zbudowana w tzw. gotyku nadwiślańskim i wzorowana była na fasadzie kościoła dominikanów pw. św. ap. Piotra i Pawła w Chełmnie i Kościele św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu.

Uroczystej konsekracji odbudowanej katedry dokonał 9 czerwca 1960 prymas Stefan Wyszyński[4].

W 1960 kościół otrzymał tytuł bazyliki mniejszej.

Wnętrze

Bazylika posiada surowe i mroczne wnętrze ze sklepieniem gwiaździstym. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z obrazem MB Częstochowskiej oraz będace wotum Jana III Sobieskiego za zwycięstwo pod Wiedniem barokowe stalle z drewnianymi figurami świętych (spalonymi w czasie powstania warszawskiego, zrekonstruowanymi na podstawie projektu Marii Zachwatowicz i Józefa Zencikiewicza w latach 1963-1973) i wiszącymi nad nimi gankami dla orkiestry ozdobionymi rzeźbionymi herbami. Na uwagę zasługują m.in.:

Pochowani w katedrze

 Zobacz też kategorię: Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Śluby królewskie w katedrze

Koronacje w katedrze

Tutaj 24 maja 1829 odbyła się uroczysta msza po koronacji Mikołaja I Romanowa na króla polskiego. Sam akt koronacji miał miejsce w Sali Senatorskiej na Zamku Królewskim.

Papieże w katedrze

  • 28 października 1919 odbyła się tutaj uroczystość przyjęcia sakry biskupiej przez Achille Ratti, późniejszego papieża Piusa XI (1922-1939). Święcenia przyjął z rąk kardynała Aleksandra Kakowskiego, metropolity warszawskiego. Nuncjusz Ratti niejednokrotnie uczestniczył lub sam celebrował msze św. w tej świątyni.
  • Warszawska archikatedra była pięciokrotnie odwiedzana przez papieża Jana Pawła II (1979, 1983, 1987, 1991, 1999) w czasie jego pontyfikatu oraz wielokrotnie wcześniej, gdy był biskupem i arcybiskupem.
  • 25 maja 2006 wizytę w archikatedrze złożył papież Benedykt XVI, odbyło się wówczas spotkanie z klerem archidiecezji warszawskiej. Benedykt XVI jako Joseph Ratzinger był też obecny w tym miejscu w 1981, podczas pogrzebu metropolity warszawskiego, prymasa Stefana Wyszyńskiego.

Ciekawostki

  • W południową ścianę katedry jest wmurowana pamiątka z powstania warszawskiego: fragment gąsienicy wraz z tabliczką pamiątkową z błędnym napisem "Gąsienica niemieckiego czołgu - miny "Goliat", który podczas powstania warszawskiego w 1944 r. zburzył część murów Katedry". Tak naprawdę znajdujący się tam fragment gąsienicy na pewno nie należał do miny Goliath, ale prawdopodobnie do cięższego pojazdu typu Borgward IV[5]. Eksplozja jednego z takich pojazdów na pobliskiej ulicy Kilińskiego doprowadziła 13 sierpnia 1944 do śmierci kilkuset powstańców i cywilów.
  • Wzór dla trójkątnego gotyckiego szczytu sterczynowego katedry stanowił kościół św. Doroty we Wrocławiu[6].
  • Od około 1951 roku do około roku 1971 dach katedry był pokryty czerwoną dachówką klasztorną, którą, mimo protestów prof. Zachwatowicza, wymieniono na dach miedziany.
  • W krypcie książęcej w podziemiach znajduje się XIV-wieczna mensa gotycka ołtarza głównego świątyni odnaleziona podczas prac konserwatorskich[7].

Bibliografia

  • Kościoły warszawskie rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym przez Juliana Bartoszewicza, wizerunki kościołów i celniejsze w nich nagrobki rytował na drzewie Michał Starkman, Warszawa 1855
  • Tadeusz Zagrodzki: Gotycka architektura katedry św. Jana w Warszawie. Warszawa: DiG, 2000, s. 82. ISBN 83-7181-163-2.
  • Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund: Miasto Warszawa. Część I. Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 188-209, seria: Katalog zabytków sztuki. ISBN 83-221-0628-9.
  • Michał Tomasz Wójciuk, Walki o archikatedrę św. Jana w Warszawie (21 – 28 sierpnia 1944 roku). Próba rekonstrukcji, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, R. XI (LXII), Nr 4 (233), 2010, s. 243 - 262. ISSN 1640-6281

Galeria

  • Ołtarz z 1611 fundacji króla Zygmunta III Wazy. Zniszczony w 1944
    Ołtarz z 1611 fundacji króla Zygmunta III Wazy. Zniszczony w 1944
  • Ruiny prezbiterium (1945)
    Ruiny prezbiterium (1945)
  • Katedra widziana z wieży kościoła św. Anny
    Katedra widziana z wieży kościoła św. Anny
  • Krucyfiks w Kaplicy Cudownego Pana Jezusa Ukrzyżowanego
    Krucyfiks w Kaplicy Cudownego Pana Jezusa Ukrzyżowanego
  • Grobowiec ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza III
    Grobowiec ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza III
  • Tablica pamiątkowa wraz z fragmentem gąsienicy czołgu Borgward IV
    Tablica pamiątkowa wraz z fragmentem gąsienicy czołgu Borgward IV
  • Figury świętych w stallach kanonickich
    Figury świętych w stallach kanonickich
  • Krypta Gabriela Narutowicza
    Krypta Gabriela Narutowicza
  • Sarkofag kardynała Józefa Glempa
    Sarkofag kardynała Józefa Glempa
  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-22].
  2. ↑ Stefan Kieniewicz, Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983, s. 93-95. Большой Русский Биографический Словарь
  3. ↑ Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela w Warszawie. SARP, 2012-12-04. [dostęp 2012-12-28].
  4. ↑ Maria i Andrzej Szypowscy: Gdy wchodzisz w progi Katedry.... Warszawa: Fundacja Artibus, 2008. ISBN 83-86879-63-7.
  5. ↑ Mariusz Komacki. Tak zwany czołg pułapka. „Rzeczpospolita”, 2003-08-01. 
  6. ↑ Maria I. Kwiatkowska, Katedra św. Jana, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978, s. 224
  7. ↑ Jerzy Łoziński, Andrzej Rottermund: Miasto Warszawa. Część I. Stare Miasto. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczna i Filmowe, 1993, s. 205, seria: Katalog zabytków sztuki. ISBN 83-221-0628-9.

Linki zewnętrzne

Miejsca koronacji królów Polski
Miejsca pochówku władców Polski
Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bazylika_archikatedralna_św._Jana_Chrzciciela_w_Warszawie&oldid=42004106”