14 marca

14 marca jest 73. (w latach przestępnych 74.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 292 dni.

Kalendarium dzień po dniu

<<	marzec 2024					>>
Pn	Wt	Śr	Cz	Pt	So	Nd
26	27	28	29	1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30	31

Święta

• Imieniny obchodzą: Afrodyzja, Afrodyzjusz, Afrodyzy, Bożeciecha, Eutychiusz, Ewa, Fawila, Jakub, Jarmiła, Leon, Leona, Łazarz, Matylda, Piotr i Pamela.
• Andora – Święto Konstytucji
• Estonia – Dzień Języka Estońskiego
• Korea Południowa, Japonia – Biały Dzień
• Tajlandia – Święto Słoni
• Międzynarodowe
  • Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu Wobec Tam ang. International Anti-Dam Day (koordynowany przez International Rivers Network z USA, w Polsce przez Klub Gaja)
  • Dzień Liczby Pi (π)
• Wspomnienia i święta w Kościele katolickim obchodzą:
  • św. Ewa z Leodium
  • bł. Jakub Cusmano (zakonnik)
  • św. Leobin z Chartres (biskup), Lubin
  • św. Matylda (królowa Niemiec)

Wydarzenia w Polsce

• 1440 – w Kwidzynie zawiązano Związek Pruski.
• 1570 – opracowano konstytucje (statuty Karnkowskiego) regulujące sprawy władztwa Polski nad Bałtykiem. Akcentowały one zwierzchnie prawa nad Gdańskiem króla Polski i Korony, a dopiero na dalszym miejscu wymieniały uprawnienia władz gdańskich. Władze Gdańska protestowały, gdyż statuty były sprzeczne z przywilejami Gdańska.
• 1633 – król Władysław IV Waza uznał formalnie kościół prawosławny na ziemiach polskich.
• 1745 – w warszawskim kościele Świętego Krzyża odbył się chrzest Kazimierza Pułaskiego.
• 1813 – Wasyl Łanskoj został generałem-gubernatorem Księstwa Warszawskiego.
• 1905 – założono angielski klub piłkarski Chelsea F.C.
• 1919 – utworzono Instytut Wojskowo-Techniczny.
• 1924 – Rada Ligi Narodów przyznała Polsce teren na półwyspie Westerplatte, u ujścia kanału portowego do morza, naprzeciw przedmieścia Nowy Port.
• 1928 – prezydent Ignacy Mościcki wydał dekret o Prawie lotniczym.
• 1938 – ustanowiono herb Chorzowa.
• 1943 – zakończyła się likwidacja krakowskiego getta.
• 1946 – 5 górników zginęło w pożarze w KWK "Jan Kanty" w Jaworznie.
• 1947 – zmieniono nazwę miasta i gminy Rychwałd na Bogatynia.
• 1948:
  • w swoim debiucie w pierwszej lidze Widzew Łódź pokonał Lecha Poznań 4:3.
  • założono Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży.
• 1952 – premiera filmu Młodość Chopina w reżyserii Aleksandra Forda.
• 1964 – Antoni Słonimski złożył w kancelarii premiera tzw. List 34 w sprawie ograniczenia cenzury.
• 1970:
  • Piotr Olszowy, domniemany "wampir z Zagłębia", zamordował żonę i dzieci po czym podpalił siebie i dom.
  • w Teatrze Wielkim w Łodzi odbyła się prapremiera baletu Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków z muzyką Bogdana Pawłowskiego.
• 1978 – premiera filmu Pasja w reżyserii Stanisława Różewicza.
• 1980 – w pobliżu warszawskiego lotniska Okęcie doszło do katastrofy lecącego z Nowego Jorku samolotu PLL LOT Ił-62 "Mikołaj Kopernik"; zginęło 87 osób.
• 1983 – premiera filmu Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny w reżyserii Janusza Majewskiego.
• 1985:
  • uchwalono ustawę o Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
  • ustanowiono odznaczenie państwowe Krzyż Oświęcimski.
• 1986 – premiera filmu Sezon na bażanty w reżyserii Wiesława Saniewskiego.
• 1990 – Główny Urząd Statystyczny ogłosił, że inflacja w ciągu dwunastu miesięcy wyniosła 1360 procent (najwyższa wartość wskaźnika w historii Polski).
• 1997:
  • premiera filmu Deszczowy żołnierz w reżyserii Wiesława Saniewskiego.
  • w Krakowie śmiertelnie pobito studenta Uniwerstetu Jagiellońskiego Michała Łyska, który zmarł dwa dni później.
• 2003 – uchwalono ustawę o stopniach i tytułach naukowych.
• 2007 – został zlikwidowany urząd Rzecznika Interesu Publicznego.

Wydarzenia na świecie

Papież Pius VII na portrecie Jacques-Louis Davida

•   190 p.n.e. – zaćmienie Słońca obserwowane w Rzymie.
• 1489 – królowa Cypru Katarzyna Cornaro sprzedała wyspę Republice Weneckiej.
• 1590 – VIII wojna z hugenotami: hugenoci pokonali w bitwie pod Ivry wojska Ligi Katolickiej.
• 1653 – I wojna angielsko-holenderska: zwycięstwo floty holenderskiej w bitwie pod Livorno.
• 1741 – otwarto wiedeński Burgtheater.
• 1794 – Eli Whitney opatentował odziarniarkę.
• 1800 – Pius VII został wybrany 251. papieżem.
• 1844 – Carlos Antonio López został zaprzysiężony na pierwszego prezydenta Paragwaju.
• 1871 – w Fomenie (Ghana) podpisano traktat pokojowy po zakończeniu II wojny Brytyjczyków z Aszanti.
• 1897 – odbyło się pierwsze wykonanie hymnu Gwatemali.
• 1898 – założono szwajcarski klub piłkarski BSC Young Boys.
• 1915 – I wojna światowa: ścigany od czasu bitwy pod Falklandami 8 grudnia 1914 roku, niemiecki krążownik SMS Dresden został przechwycony przez krążowniki brytyjskie i zmuszony do samozatopienia koło chilijskiego archipelagu Juan Fernández.
• 1917 – I wojna światowa: Chiny zerwały stosunki dyplomatyczne z Niemcami.
• 1920 – w plebiscycie terytorialnym w południowym Szlezwiku 80% głosujących opowiedziało się za przynależnością do Niemiec.
• 1927 – założono amerykańskie linie lotnicze Pan Am.
• 1937 – papież Pius XI ogłosił encyklikę Mit brennender Sorge, dotyczącą sytuacji kościoła w III Rzeszy i potępiającą narodowy socjalizm.
• 1939 – Słowacja proklamowała niepodległość i odłączyła się od Czech (rozpad Czechosłowacji).
• 1942 – król Włoch Wiktor Emanuel III ustanowił Order Orła Rzymskiego.
• 1945:
  • na wiadukt w niemieckim Bielefeld zrzucono raz pierwszy brytyjską 10-tonową bombę burzacą Grand Slam.
  • powstały linie lotnicze TAP Portugal.
• 1946 – została uchwalona Konstytucja Albanii.
• 1947 – podpisano Unię Celną Beneluksu.
• 1951 – wojna koreańska: wojska ONZ ponownie zajęły Seul.
• 1954 – polskie partie polityczne w Wielkiej Brytanii podpisały Akt zjednoczenia narodowego.
• 1957 – podczas podchodzenia do lądowania w Manchesterze rozbił się brytyjski samolot Vickers Viscount; zginęły 22 osoby, w tym 2 na ziemi.
• 1958 – dokonano oblotu radzieckiego samolotu transportowego An-14.
• 1964 – Jack Ruby został skazany na dożywocie za zabójstwo domniemanego zabójcy Johna Fitzgeralda Kennedy'ego, Lee Harveya Oswalda.
• 1970 – w japońskiej Osace otwarto wystawę światową Expo'70.
• 1972 – samolot Sud Aviation Caravelle, należący do duńskich linii Sterling Airways, rozbił się w górach w okolicy miasta Kalba w Zjednoczonych Emiratach Arabskich; zginęło 112 osób.
• 1973 – Liam Cosgrave został premierem Irlandii.
• 1976 – Egipt wypowiedział traktat o przyjaźni i współpracy z ZSRR z 1971 roku.
• 1978 – izraelska armia zajęła południowy Liban (operacja "Litani").
• 1979:
  • premiera musicalu filmowego Hair.
  • w katastrofie jordańskiego Boeinga 727 w stolicy Kataru Ad-Dauha zginęło 45 osób.
• 1984 – w Belfaście przewodniczący Sinn Féin Gerry Adams został poważnie postrzelony podczas próby zamachu na jego życie.
• 1986 – europejska sonda kosmiczna Giotto zbliżyła się do Komety Halleya na odległość 596 km.
• 1988 – w pobliżu spornych Wysp Spratly na Morzu Południowochińskim doszło do wietnamsko-chińskiej bitwy morskiej. Śmierć poniosło 6 marynarzy chińskich i 64 wietnamskich.
• 1993 – w referendum ogólnokrajowym została przyjęta Konstytucja Andory.
• 1995:
  • leżące w północnej Afryce hiszpańskie miasta Ceuta i Melilla uzyskały autonomię.
  • Norman Thagard został pierwszym amerykańskim astronautą wystrzelonym w kosmos na pokładzie rosyjskiego statku (Sojuz TM-21).
• 1998 – w Iranie miało miejsce trzęsienie ziemi o sile 6,9 w skali Richtera.
• 2002 – podpisano porozumienie o utworzeniu federacji Serbii i Czarnogóry.
• 2004:
  • socjaliści wygrali wybory parlamentarne w Hiszpanii.
  • Władimir Putin został ponownie wybrany prezydentem Federacji Rosyjskiej.
• 2005 – cedrowa rewolucja: w stolicy Libanu Bejrucie odbyła się kilkusettysięczna demonstracja przeciwko obecności w kraju wojsk syryjskich.
• 2006 – w Czadzie grupa wojskowych rebeliantów usiłowała dokonać zamachu stanu.
• 2008:
  • w Kosowskiej Mitrowicy grupa około 300 Serbów zajęła budynek sądu ONZ, protestując przeciw ogłoszeniu niepodległości Kosowa.
  • w stolicy Tybetu Lhasie doszło do krwawo stłumionych antychińskich protestów.
• 2010 – w Kolumbii odbyły się wybory parlamentarne.

Urodzili się

• 1681 – Georg Philipp Telemann, niemiecki kompozytor (zm. 1767)
• 1771 – Józef Chłopicki, polski generał (zm. 1854)
• 1794 – Józef Bem, polski generał, uczestnik powstania listopadowego i Wiosny Ludów (zm. 1850)
• 1801:
  • Franciszek Salezy Dmochowski, polski pisarz, satyryk, dziennikarz, tłumacz (zm. 1871)
  • Kristjan Jaak Peterson, estoński poeta
• 1804 – Johann Strauss, austriacki kompozytor (zm. 1849)
• 1824 – John Robson, kanadyjski dziennikarz, polityk (zm. 1892)
• 1834 – Theodor Sixt, niemiecki przedsiębiorca, działacz społeczny, filantrop (zm. 1897)
• 1835 – Giovanni Schiaparelli, włoski astronom (zm. 1910)
• 1844 – Humbert I, król Włoch (zm. 1900)
• 1847 – Antônio de Castro Alves, brazylijski poeta (zm. 1871)
• 1854 – Paul Ehrlich, niemiecki chemik, bakteriolog, laureat Nagrody Nobla (zm. 1915)
• 1859 – Adolf Bertram, niemiecki duchowny katolicki, biskup wrocławski, (zm. 1945)
• 1862 – Vilhelm Bjerknes, norweski fizyk, geofizyk (zm. 1951)
• 1868 – Ascensión Nicol Goni, hiszpańska zakonnica, błogosławiona katolicka (zm. 1940)
• 1876 – Lew Berg, rosyjski biolog, geograf (zm. 1950)
• 1879 – Albert Einstein, niemiecki fizyk pochodzenia żydowskiego, laureat Nagrody Nobla (zm. 1955)
• 1881 – Wacław Paszkowski, polski technolog, polityk, minister komunikacji (zm. 1950)
• 1882 – Wacław Sierpiński, polski matematyk (zm. 1969)
• 1887 – Leon Schiller, polski reżyser, krytyk i teoretyk teatralny (zm. 1954)
• 1889 – Firmin Lambot, belgijski kolarz szosowy (zm. 1964)
• 1891 – Józef Zając, polski generał (zm. 1963)
• 1892 – Mátyás Rákosi, węgierski działacz komunistyczny (zm. 1971)
• 1893 – Jerzy Rudlicki, amerykański konstruktor lotniczy pochodzenia polskiego (zm. 1977)
• 1901 – Józef Berger, polski duchowny ewangelicki, teolog, działacz społeczny i polityczny na Zaolziu okresu Pierwszej Republiki Czechosłowackiej i II RP (zm. 1962)
• 1903 – Adolph Gottlieb, amerykański malarz (zm. 1974)
• 1905 – Raymond Aron, francuski filozof, socjolog (zm. 1983)
• 1907 – Stanisław Ryszard Dobrowolski, polski pisarz, tłumacz (zm. 1985)
• 1908 – Maurice Merleau-Ponty, francuski filozof (zm. 1961)
• 1913:
  • Witold Rudziński, polski kompozytor, teoretyk i historyk muzyki (zm. 2004)
  • Dominik Tatarka, słowacki pisarz (zm. 1989)
• 1916 – Horton Foote, amerykański pisarz
• 1917 – Józef Hordyński, polski skoczek narciarski, założyciel i prezes Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Katolickich (zm. 2009)
• 1920 – Stefan Mirowski, polski harcmistrz, żołnierz AK (zm. 1996)
• 1924 – Jerzy Lewczyński, polski fotograf
• 1928:
  • Frank Borman, amerykański astronauta
  • Hans-Lothar Fauth, niemiecki działacz społeczny, sponsor odbudowy zabytków Gdańska (zm. 2012)
• 1929 – Tadeusz Grabski, polski polityk, wicepremier (zm. 1998)
• 1931:
  • Dionizy Maliszewski, polski poeta (zm. 1988)
  • Lisbet Palme, szwedzka psycholog dziecięcy, żona premiera Olofa Palme
  • Anna Strońska, polska pisarka (zm. 2007)
• 1932 – Jerzy Szczygieł, polski pisarz (zm. 1983)
• 1933:
  • Michael Caine, brytyjski aktor
  • René Felber, szwajcarski polityk, prezydent Szwajcarii
  • Quincy Jones, amerykański kompozytor, producent muzyczny
  • Krystyna Szostek-Radkowa, polska śpiewaczka operowa (mezzosopran)
• 1934:
  • Eugene Cernan, amerykański astronauta
  • Dionigi Tettamanzi, włoski duchowny katolicki, arcybiskup Genui i Mediolanu, kardynał
• 1937 – Jerzy Adamski, polski bokser (zm. 2002)
• 1938:
  • Glauber Rocha, brazylijski reżyser filmowy (zm. 1981)
  • Tadeusz Ross, polski aktor, piosenkarz, satyryk
• 1939 – Jerzy Surdykowski, polski pisarz
• 1940 – Julian Hunte, polityk i dyplomata Saint Lucia
• 1941 – Wolfgang Petersen, niemiecki reżyser filmowy
• 1942 – Jerzy Trela, polski aktor
• 1945 – Pakalitha Mosisili, sotyjski polityk, premier Lesotho
• 1946 – Nina Terentiew, polska dziennikarka telewizyjna
• 1947:
  • Pam Ayres, angielska poetka
  • John Byrum, amerykański reżyser filmowy
  • Janusz Płoński, polski scenarzysta filmowy
  • Giennadij Troszew, rosyjski generał (zm. 2008)
  • Józef Zając, polski matematyk, rektor PWSZ w Chełmie
• 1948 – Billy Crystal, amerykański aktor, pisarz
• 1950 – Galina Kreft, rosyjska kajakarka (zm. 2005)
• 1952 – Wojciech Belon, polski wokalista zespołu Wolna Grupa Bukowina, poeta, kompozytor (zm. 1985)
• 1953 – Marian Buczek, polski duchowny katolicki, biskup charkowsko-zaporoski
• 1954 – Tadeusz Markowski, polski pisarz fantastyki naukowej
• 1955 – Aleksander Andryszak, polski polityk, poseł na Sejm RP (zm. 2009)
• 1957:
  • Edward Dymek, polski aktor (zm. 2010)
  • Franco Frattini, włoski polityk
  • Leon Tarasewicz, polski malarz
• 1958:
  • Albert II, książę Monako
  • Rainer Schöpp, niemiecki curler
• 1960:
  • Lidia Pospieszalska, polska wokalistka jazzowa
  • Kirby Puckett, amerykański baseballista (zm. 2006)
• 1961 – Brigitte Graune, niemiecka oszczepniczka
• 1963
  • Andrew Fleming, amerykański scenarzysta, reżyser filmowy
  • Ricardo Peláez, meksykański piłkarz
• 1964:
  • Mike Muir, amerykański piosenkarz
  • Anna Olsson, szwedzka kajakarka
• 1965:
  • Aamir Khan, indyjski aktor
  • Mirosław Kowalik, polski muzyk, basista zespołu Raz, Dwa, Trzy
  • Billy Sherwood, amerykański muzyk, kompozytor, producent muzyczny
  • Kevin Williamson, amerykański aktor, scenarzysta filmowy
• 1966:
  • Ewa Klajman-Gomolińska, polska pisarka, poetka, publicystka
  • Elise Neal, amerykańska aktorka
• 1967 – Edward Fincke, amerykański astronauta
• 1968 – James Frain, brytyjski aktor, reżyser filmowy
• 1970:
  • Júnior Baiano, brazylijski piłkarz
  • Chris Hondros, amerykański fotoreporter (zm. 2011)
• 1972:
  • Iwona Błaszkowska, polska piłkarka ręczna
  • Roman Dąbrowski, polski piłkarz
• 1973 – Hakan Ünsal, turecki piłkarz
• 1974:
  • Mark Fish, południowoafrykański piłkarz
  • Grace Park, kanadyjska aktorka
• 1975:
  • Steve Harper, angielski piłkarz
  • Dmitri Markow, australijski skoczek o tyczce pochodzenia białoruskiego
• 1976:
  • Petter Hansson, szwedzki piłkarz
  • Georgi Petkow, bułgarski piłkarz, bramkarz
  • Antonio Sancho, meksykański piłkarz
• 1977:
  • Ida Corr, duńska piosenkarka
  • Naoki Matsuda, japoński piłkarz (zm. 2011)
• 1978:
  • Pieter van den Hoogenband, holenderski pływak
  • Seiko Okamoto, japońska tenisistka
  • Magdalena Smalara, polska aktorka
• 1979:
  • Nicolas Anelka, francuski piłkarz
  • Chris Klein, amerykański aktor
  • Janne Ylijärvi, fiński skoczek narciarski
• 1980:
  • Érik Boisse, francuski szermierz, szpadzista
  • Tiffany Dabek, amerykańska tenisistka
  • Colin Healy, irlandzki piłkarz
• 1981 – Jan Polák, czeski piłkarz
• 1982:
  • Kate Maberly, brytyjska aktorka
  • François Sterchele, belgijski piłkarz (zm. 2008)
• 1984 – Łukasz Chojęta, polski aktor
• 1985:
  • Ian Black, szkocki piłkarz
  • Karolina Gorczyca, polska aktorka
• 1986 – Jamie Bell, angielski aktor
• 1987:
  • Maria Nowakowska, polska modelka, Miss Polonia
  • Aravane Rezaï, francuska tenisistka
• 1990 – Jonathan Kuck, amerykański łyżwiarz szybki
• 1991 – Mateusz Możdżeń , polski piłkarz
• 1992 – Lukas Müller, austriacki skoczek narciarski

Zmarli

• 1397 – Henryk VIII Wróbel, książę żagańsko-głogowski (ur. 1357/1363)
• 1503 – Fryderyk Jagiellończyk, polski duchowny katolicki, prymas Polski, syn Kazimierza Jagiellończyka (ur. 1468)
• 1522 – (lub 15 marca) Anna Radziwiłłówna, księżna mazowiecka (ur. 1476)
• 1571 – Jan II Zygmunt Zápolya, książę Siedmiogrodu (ur. 1540)
• 1647 – Fryderyk Henryk Orański, książę Oranii, stadhouder Republiki Zjednoczonych Prowincji (ur. 1584)
• 1688 – Antoine Furetière, francuski pisarz (ur. 1619)
• 1754 – Pierre de La Chaussee, francuski dramatopisarz (ur. 1692)
• 1765 – Elżbieta Drużbacka, polska poetka (ur. 1698)
• 1801 – Ignacy Krasicki, polski duchowny katolicki, biskup, pisarz, publicysta (ur. 1735)
• 1803 – Friedrich Gottlieb Klopstock, niemiecki poeta (ur. 1724)
• 1845 – Jan Gałeczka, ksiądz społecznik, założyciel pierwszej polskiej drukarni na Górnym Śląsku (ur. 1766)
• 1877 – Juan Manuel de Rosas, argentyński polityk, generał (ur. 1793)
• 1883 – Karol Marks, niemiecki filozof polityczny (ur. 1818)
• 1894 – Jeszi Ymmebiet Ali, matka cesarza Etiopii Haile Selassie I (ur. ok. 1863)
• 1912 – Piotr Lebiediew, rosyjski fizyk (ur. 1866)
• 1914 – Jan Rosół, polski polityk, działacz socjalistyczny (ur. 1844 lub 1845)
• 1917 − Fernand Labori, francuski adwokat, polityk, deputowany (ur. 1860)
• 1927 – Jānis Čakste, łotewski polityk, prezydent Łotwy (ur. 1859)
• 1932 – George Eastman, amerykański wynalazca, przedsiębiorca (ur. 1854)
• 1943 – Pieter Cornelis Boutens, holenderski poeta (ur. 1870)
• 1946 – Werner von Blomberg, niemiecki feldmarszałek (ur. 1878)
• 1949 – Nikoła Botew Stanew, bułgarski historyk, działacz kulturalny (ur. 1862)
• 1953 – Klement Gottwald, czechosłowacki polityk, działacz komunistyczny, prezydent Czechosłowacji (ur. 1896)
• 1971 – Marian Iwańciów, polski malarz, grafik (ur. 1906)
• 1976 – Busby Berkeley, amerykański reżyser filmowy (ur. 1895)
• 1980:
  • Anna Jantar, polska piosenkarka (ur. 1950)
  • Paweł Lipowczan, polski pilot cywilny (ur. 1933)
  • Alan Parkhurst Merriam, amerykański muzykolog (ur. 1923)
• 1984 – Jerzy Kuncewicz, polski prawnik, pisarz (ur. 1893)
• 1990 – William Raborn Jr., amerykański prawnik, dyrektor CIA (ur. 1905)
• 1995 – William Fowler, amerykański astrofizyk, laureat Nagrody Nobla (ur. 1911)
• 1997 – Jurek Becker, niemiecki pisarz pochodzenia żydowskiego (ur. 1937)
• 2004 – Jurijs Rubenis, radziecki polityk (ur. 1925)
• 2006 – Lennart Meri, estoński polityk, dziennikarz, publicysta, prezydent Estonii (ur. 1929)
• 2007:
  • Roger Beaufrand, francuski kolarz torowy (ur. 1908)
  • Saadoun Hammadi, iracki polityk, dyplomata, premier Iraku (ur. 1930)
  • Zygmunt Kęstowicz, polski aktor (ur. 1921)
• 2008 – Chiara Lubich, włoska założycielka Ruchu "Focolari" (ur. 1920)
• 2009 – Alain Bashung, francuski piosenkarz, autor tekstów piosenek, aktor (ur. 1947)
• 2010:
  • Józef Chajn, polski chemik, działacz opozycji demokratycznej (ur. 1941)
  • Peter Graves, amerykański aktor (ur. 1926)
• 2011:
  • Annette Bußmann, niemiecka śpiewaczka operowa (alt), dyplomatka, Konsul RFN we Wrocławiu (ur. 1969)
  • Eduard Guszczin, rosyjski lekkoatleta, kulomiot, medalista olimpijski (ur. 1940)