Willem Dafoe

Willem Dafoe
	; Willem Dafoe (2018)
Imię i nazwisko	William James Dafoe
Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1955 ; Appleton
Zawód	aktor
Współmałżonek	Elizabeth LeCompte (1977–2004; rozwód); Giada Colagrande ; (od 2005)
Lata aktywności	od 1975
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Willem Dafoe (właśc. William James Dafoe; ur. 22 lipca 1955 w Appleton) – amerykański aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Laureat wielu prestiżowych nagród, m.in. Honorowego Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości na 68. MFF w Berlinie (2018) i Pucharu Volpiego dla najlepszego aktora na 75. MFF w Wenecji za rolę Vincenta van Gogha w filmie Van Gogh. U bram wieczności (2018). Był czterokrotnie nominowany do Oscara^[1]^[2].

Życiorys

Urodził się 22 lipca 1955 w szpitalu w Appleton w stanie Wisconsin jako siódme z ośmiorga dzieci pielęgniarki – Muriel Isabel Dafoe (z domu Sprissler) i chirurga – Williama Alfreda Dafoe^[3]. Jego dziadek pochodził z Kanady, z Ontario. Jego rodzina była pochodzenia irlandzkiego, szkockiego, angielskiego i niemieckiego^[4].

Życie prywatne

W latach 1977–2004 był w nieformalnym związku partnerskim ze starszą o 11 lat reżyserką teatralną – Elizabeth LeCompte (ur. 28 kwietnia 1944). Mają razem syna – Jacka Dafoe (ur. 1982).

25 marca 2005 poślubił włoską aktorkę i reżyserkę – Giadę Colagrande (ur. 1975 w Pescara). Mieszkają na obrzeżach Rzymu. Posiada włoskie obywatelstwo.

Jest pescetarianinem. Codziennie praktykuje ashtanga vinyasa jogę.

Edukacja

W szkole Einstein Junior High School mówiono na niego 'Billy'. Swoje imię 'Willem' otrzymał w szkole średniej Appleton East High School^[5] w Appleton w stanie Wisconsin, ale dyplom zdobył na sąsiednim Lawrence University. Studiował na University of Wisconsin na wydziale dramatycznym^[6], lecz przed ukończeniem studiów opuścił uczelnię, podejmując decyzję, że więcej nauczy się jako aktor. Przyłączył się do eksperymentalnej trupy Theater X^[7], z którą odbył czteroletnie tournée po Chicago, Denver i Europie. W 1977 przeprowadził się do Nowego Jorku, gdzie związał się z eksperymentalnym teatrem Performance Group (później The Wooster Group)^[8].

Kariera

Jego kariera na dużym ekranie rozpoczęła się od udziału w westernie Michaela Cimino Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) u boku Krisa Kristoffersona i Christophera Walkena. Dwa lata później zagrał w melodramacie Niekochana (The Loveless, 1982), a następnie w epizodycznej roli młodego mężczyzny w budce telefonicznej w dramacie Zagadka nieśmiertelności (The Hunger, 1983) z Catherine Deneuve, Davidem Bowiem i Susan Sarandon. W dramacie sensacyjnym Waltera Hilla Ulice w ogniu (Streets of Fire, 1984) grał przywódcę nikczemnego gangu motocyklowego Ravena Shaddocka, a krytyczka Janet Maslin z „The New York Times” opisała go jako „doskonale nikczemną twarz”^[9]. Swoją pierwszą główną rolę bezwzględnego fałszerza pieniędzy zagrał w sensacyjnym dramacie kryminalnym Williama Friedkina Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A., 1985)^[10].

Najważniejsza stała się dla niego sztuka ekspresji mimiki i gestu, mniej słowa^[11]. Mówi o sobie: Jestem aktorem biologicznym.

Jego głośne kreacje filmowe to przeciwstawiający się bezwzględności i okrucieństwu sierżant Elias Grodin w sensacyjnym dramacie wojennym o wojnie wietnamskiej Olivera Stone’a Pluton (Platoon, 1986), za którą dostał nominację do nagrody Oscara za najlepszą rolę drugoplanową, Jezus z Nazaretu w dyskusyjnym i wywołującym wiele kontrowersji dramacie Martina Scorsese Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988), grecki więzień w Oświęcimiu w biograficznym dramacie sportowym Triumf ducha (Triumph of the Spirit, 1989) oraz obmierzły bandyta w przygodowej komedii kryminalnej Davida Lyncha Dzikość serca (Wild at Heart, 1990)^[12]. Jednak jego rola adwokata i kochanka oskarżonej o morderstwo za pomocą przemocy seksualnej w dreszczowcu erotycznym Sidła miłości (Body of Evidence, 1993) z erotyczną sceną z Madonną i roztopionym woskiem oraz postać psychopaty-geniusza komputerowego, który przejął kontrolę nad statkiem w filmie sensacyjnym Speed 2: Wyścig z czasem (Speed 2: Cruise Control, 1997) przyniosły mu nominację do Złotej Maliny dla najgorszego aktora drugoplanowego. Za rolę mieszkającego w ruinach starego zamku w górach Słowacji Maxa Schrecka w dramacie grozy Cień wampira (Shadow of the Vampire, 2000)^[13] otrzymał wiele nagród, m.in. Saturna oraz nominację do nagrody Oscara i Złotego Globu.

W dramacie biograficznym Paula Schradera Auto Focus (2002) wystąpił jako John Henry Carpenter, sprzedawca sprzętu wideo, najbardziej znany jako przyjaciel i oskarżony o morderstwo aktora Boba Crane’a (Greg Kinnear)^[14]. Sławę zdobyła także rola czarnego charakteru – Normana Osborna, ex-właściciela największego w Nowym Jorku koncernu chemicznego, który przeżył wypadek w laboratorium, przemieniając się w monstrualnego schizofrenicznego Zielonego Goblina^[15] w filmie sensacyjnym fantasy Spider-Man (2002) i jego sequelach – Spider-Man 2 (2004) i Spider-Man 3 (2007)^[16]. Odrzucił propozycję zagrania roli legendarnego gwiazdora porno Johna Holmesa w Wonderland (2003)^[17]. Wziął udział w dwóch dramatach Larsa von Triera: Antychryst (Antichrist, 2009) i Nimfomanka - Część II (The Nymphomaniac Part 2, 2013). W czarnej komedii kryminalnej Paula Schradera Dog Eat Dog (2016) z Nicolasem Cage w roli Mada Doga został wystylizowany na legendarnego gwiazdora porno Johna Holmesa^[18].

Pracował jako model dla domu mody Prada^[19]. Użyczał swojego głosu w reklamach. Był na okładkach magazynów takich jak „Esquire”, „The Hollywood Reporter”, „L’Uomo Vogue” i „Interview”.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 67. MFF w Cannes (2014).

Filmografia

Wrota niebios (Heaven’s Gate, 1980) jako statysta
The Loveless (1982) jako Vance
Zagadka nieśmiertelności (The Hunger, 1983) jako młody człowiek w budce telefonicznej
Zajazd pełen wrażeń (Roadhouse 66 / Zajazd 66, 1984) jako Johnny Harte
New York Nights (1984) jako Punk
Ulice w ogniu (Streets of Fire, 1984) jako Raven
Żyć i umrzeć w Los Angeles (To Live and Die in L.A., 1985) jako Eric Masters
Pluton (Platoon, 1986) jako sierżant Elias
Ostatnie kuszenie Chrystusa (The Last Temptation of Christ, 1988) jako Jezus Chrystus
Missisipi w ogniu (Mississippi Burning, 1988) jako Ward
Sajgon (Off Limits, 1988) jako Buck McGriff
Urodzony 4 lipca (Born on the Fourth of July, 1989) jako Charlie
Triumf ducha (Triumph of the Spirit, 1989) jako Salamo Arouch
Beksa (Cry-Baby, 1990) jako strażnik
Dzikość serca (Wild at Heart, 1990) jako Bobby Peru
Lot Intrudera (Flight of the Intruder, 1991) jako Virgil Tygrys Cole
Białe piaski (White Sands, 1992) jako Ray Dolezal
Bezsenny (Light Sleeper, 1992) jako John LeTour
Tak daleko, tak blisko (In weiter Ferne, so nah!, 1993) jako Emit Flesti
Sidła miłości (Body of Evidence, 1993) jako Frank Dulaney
Tom i Viv (1994) jako Tom Eliot
Stan zagrożenia (Clear and Present Danger, 1994) jako John Clark
Zwycięstwo (Victory, 1995) jako Axel Heyst
The Night and the Moment (1995) jako The Writer
Angielski pacjent (The English Patient, 1996) jako Caravaggio
Basquiat – Taniec ze śmiercią (Basquiat, 1996) jako The Electrician
Speed 2: Wyścig z czasem (Speed 2: Cruise Control, 1997) jako John Geiger
Prywatne piekło (Affliction, 1997) jako Rolfe Whitehouse
Lulu na moście (Lulu on the Bridge, 1998) jako dr Van Horn
Hotel New Rose (New Rose Hotel, 1998) jako X
Święci z Bostonu (The Boondock Saints, 1999) jako Paul Smecker
eXistenZ (1999) jako Gas
Cień wampira (Shadow of the Vampire, 2000) jako Max Schreck
Gniazdo os (Animal Factory, 2000) jako Earl Copen
Pogromca byków (Bullfighter, 2000) jako ojciec Ramirez
American Psycho (2000) jako detektyw Donald Kimball
Boże skrawki (Edges of the Lord, 2001) jako ksiądz
Chinka (Pavilion of Women, 2001) jako ojciec Andre
Spider-Man (2002) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
Auto Focus (2002) jako John Carpenter
Misterium zbrodni (The Reckoning, 2003) jako Martin
Pewnego razu w Meksyku: Desperado 2 (Once Upon a Time in Mexico, 2003) jako Barillo
Gdzie jest Nemo? (Finding Nemo, 2003) jako Gill (głos)
Rozrachunek (The Clearing, 2004) jako Arnold Mack
Control (2004) jako dr Michael Copeland
Spider-Man 2 (2004) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
Podwodne życie ze Steve’em Zissou (The Life Aquatic with Steve Zissou, 2004) jako Klaus Daimler
Aviator (The Aviator, 2004) jako naczelny brukowca
Before It Had a Name (2005) jako Leslie
xXx 2: Następny poziom (xXx: State of the Union, 2005) jako George Deckert
Manderlay (2005) jako ojciec Grace
Zakochany Paryż (Paris, je t'aime, 2006) jako kowboj (segment „2nd arrondissement”)
Plan doskonały (Inside Man, 2006) jako kapitain Darius
Jak zostać gwiazdą (American Dreamz, 2006) jako szef sztabu
Wakacje Jasia Fasoli (Mr. Bean's Holiday, 2006) jako reżyser Carson Clay
Wizja mordercy (Anamorph, 2007) jako Stan Aubrey
The Walker (2007)
Spider-Man 3 (2007) jako Norman Osborn/Zielony Goblin
Antychryst (Antichrist, 2009) jako On
Święci z Bostonu 2: Dzień Wszystkich Świętych (The Boondock Saints II: All Saints Day, 2009) jako Paul Smecker
Daybreakers. Świt (Daybreakers, 2009) jako Lionel 'Elvis' Cormac
Synu, synu, cóżeś ty uczynił? (My Son, My Son, What Have You Done?, 2009) jako detektyw Hank Havenhurst
Łowca (The Hunter, 2011) jako Martin David
4:44 Ostatni dzień na Ziemi (4:44 Last Day on Earth, 2011) jako Cisco
John Carter (2012) jako Tars Tarkas
Nimfomanka - Część II (The Nymphomaniac Part 2, 2013) jako L
Gwiazd naszych wina (The Fault in Our Stars, 2014) jako Van Houten
Bardzo poszukiwany człowiek (2014) jako Tommy Brue
Grand Budapest Hotel (2014) jako Jopling
Pasolini (2014) jako Pier Paolo Pasolini
John Wick (2014) jako Marcus
My Hindu Friend (2015) jako Diego Fairman
Dog Eat Dog (2016) jako Mad Dog
A Family Man (2016) jako Ed Blackridge
Padre (2016) jako James Verdun
Wielki Mur (The Great Wall, 2016) jako Ballard
Projekt Floryda (The Florida Project, 2017) jako Bobby
Morderstwo w Orient Expressie (Murder on the Orient Express, 2017) jako Gerhard Hardman
Notatnik śmierci (Death Note, 2017) jako Ryuk (głos)
Van Gogh. U bram wieczności (At Eternity’s Gate, 2018) jako Vincent van Gogh
Aquaman (2018) jako Nuidis Vulko
Lighthouse (2019) jako Thomas Wake
Liga Sprawiedliwości Zacka Snydera (2021) jako Nuidis Vulko
Spider-Man: Bez drogi do domu (2021) jako Zielony Goblin
Biedne istoty (2023) jako dr Godwin Baxter
Rodzaje życzliwości (2024) jako Raymond/George/Omi

Przypisy

↑ Willem Dafoe. TV.com. [dostęp 2016-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-12)]. (ang.).
↑ Willem Dafoe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-14] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).
↑ Willem Dafoe (1955-). Film Reference. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).
↑ Willem Dafoe – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).
↑ Willem Dafoe – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-10-09]. (rum.).
↑ Donald Clarke: Willem Dafoe: I look for chances to surprise myself. But I am not that much in control. „The Irish Times”, 23 marca 2019. [dostęp 2021-06-09]. (ang.).
↑ Willem Dafoe. ČSFD.cz. [dostęp 2016-10-09]. (cz.).
↑ Willem Dafoe. Listal. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).
↑ Jonathan Wells: And now, 3,000 words on Willem Dafoe’s extraordinary face…. Gentlemans Journal. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).
↑ Willem Dafoe (22 de Julho de 1955). Filmow. [dostęp 2016-10-09]. (port.).
↑ Rebecca Flint Marx: Willem Dafoe Biography. AllMovie. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).
↑ Willem Dafoe. MYmovies. [dostęp 2016-10-09]. (wł.).
↑ Wadd: The Life and Times of John C. Holmes. West Side Spirit, 16 lutego 2015. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).
↑ Marc Sigoloff: Hollywood is murder. Illinois Times, 20 września 2006. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).
↑ Overview for Willem Dafoe. Turner Classic Movies. [dostęp 2019-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-22)]. (ang.).
↑ Willem Dafoe. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).
↑ Rachel Cooke: Val goes out on a limb. „The Guardian”, 8 maja 2004. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
↑ John Patterson: Dog Eat Dog: is Paul Schrader the world’s best bad director?. „The Guardian”. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).
↑ Ewelina Kustra: Adrien Brody, Gary Oldman i inni aktorzy na wybiegu u Prady. Plejada.pl. [dostęp 2016-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-03)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Willem Dafoe w bazie IMDb (ang.)
Willem Dafoe w bazie Notable Names Database (ang.)
Willem Dafoe w bazie Filmweb
Willem Dafoe w bazie Discogs.com (ang.)

[tv-1] Willem Dafoe. TV.com. [dostęp 2016-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-12)]. (ang.).

[ency-2] Willem Dafoe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-14] [zarchiwizowane z adresu] (ang.).

[3] Willem Dafoe (1955-). Film Reference. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).

[4] Willem Dafoe – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2018-05-27]. (ang.).

[5] Willem Dafoe – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-10-09]. (rum.).

[6] Donald Clarke: Willem Dafoe: I look for chances to surprise myself. But I am not that much in control. „The Irish Times”, 23 marca 2019. [dostęp 2021-06-09]. (ang.).

[7] Willem Dafoe. ČSFD.cz. [dostęp 2016-10-09]. (cz.).

[8] Willem Dafoe. Listal. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).

[9] Jonathan Wells: And now, 3,000 words on Willem Dafoe’s extraordinary face…. Gentlemans Journal. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).

[10] Willem Dafoe (22 de Julho de 1955). Filmow. [dostęp 2016-10-09]. (port.).

[11] Rebecca Flint Marx: Willem Dafoe Biography. AllMovie. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).

[12] Willem Dafoe. MYmovies. [dostęp 2016-10-09]. (wł.).

[13] Wadd: The Life and Times of John C. Holmes. West Side Spirit, 16 lutego 2015. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).

[14] Marc Sigoloff: Hollywood is murder. Illinois Times, 20 września 2006. [dostęp 2021-06-19]. (ang.).

[15] Overview for Willem Dafoe. Turner Classic Movies. [dostęp 2019-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-22)]. (ang.).

[16] Willem Dafoe. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-10-09]. (ang.).

[17] Rachel Cooke: Val goes out on a limb. „The Guardian”, 8 maja 2004. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).

[18] John Patterson: Dog Eat Dog: is Paul Schrader the world’s best bad director?. „The Guardian”. [dostęp 2016-12-15]. (ang.).

[19] Ewelina Kustra: Adrien Brody, Gary Oldman i inni aktorzy na wybiegu u Prady. Plejada.pl. [dostęp 2016-12-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-03)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

1980–1989	Gregory Peck / Gene Tierney (1986) Glenn Ford (1987) Vittorio Gassman (1988) Bette Davis (1989)
1990–1999	Claudette Colbert (1990) Anthony Perkins (1991) Lauren Bacall (1992) Robert Mitchum (1993) Lana Turner (1994) Susan Sarandon / Catherine Deneuve (1995) Al Pacino (1996) Michael Douglas / Jeremy Irons (1997) Jeanne Moreau / Anthony Hopkins / John Malkovich (1998) Anjelica Huston / Fernando Fernán Gómez / Vanessa Redgrave (1999)
2000–2009	Michael Caine / Robert De Niro (2000) Julie Andrews / Warren Beatty / Francisco Rabal (2001) Jessica Lange / Bob Hoskins / Dennis Hopper / Francis Ford Coppola (2002) Robert Duvall / Sean Penn / Isabelle Huppert (2003) Annette Bening / Jeff Bridges / Woody Allen (2004) Willem Dafoe / Ben Gazzara (2005) Max von Sydow / Matt Dillon (2006) Liv Ullmann / Richard Gere (2007) Meryl Streep / Antonio Banderas (2008) Ian McKellen (2009)
2010–2019	Julia Roberts (2010) Glenn Close (2011) Oliver Stone / Ewan McGregor / Tommy Lee Jones / John Travolta / Dustin Hoffman (2012) Carmen Maura / Hugh Jackman (2013) Denzel Washington / Benicio del Toro (2014) Emily Watson (2015) Sigourney Weaver / Ethan Hawke (2016) Ricardo Darín / Monica Bellucci / Agnès Varda (2017) Hirokazu Koreeda / Danny DeVito / Judi Dench (2018) Penélope Cruz / Costa-Gavras / Donald Sutherland (2019)
2020–2029	Viggo Mortensen (2020) Johnny Depp / Marion Cotillard (2021) Juliette Binoche / David Cronenberg (2022) Javier Bardem / Víctor Erice / Hayao Miyazaki (2023) Cate Blanchett / Pedro Almodóvar (2024)

1982–1999	James Stewart (1982) Alec Guinness (1988) Dustin Hoffman (1989) Oliver Stone (1990) Gregory Peck / Billy Wilder (1993) Sophia Loren (1994) Alain Delon (1995) Elia Kazan / Jack Lemmon (1996) Kim Novak (1997) Catherine Deneuve (1998) Shirley MacLaine (1999)
2000–2019	Jeanne Moreau (2000) Kirk Douglas (2001) Robert Altman / Claudia Cardinale (2002) Anouk Aimée (2003) Fernando Solanas (2004) Fernando Fernán Gómez / Im Kwon-taek (2005) Ian McKellen / Andrzej Wajda (2006) Arthur Penn (2007) Francesco Rosi (2008) Maurice Jarre (2009) Wolfgang Kohlhaase / Hanna Schygulla (2010) Armin Mueller-Stahl (2011) Meryl Streep (2012) Claude Lanzmann (2013) Ken Loach (2014) Wim Wenders (2015) Michael Ballhaus (2016) Milena Canonero (2017) Willem Dafoe (2018) Charlotte Rampling (2019)
2020–	Helen Mirren (2020) Isabelle Huppert (2022) Steven Spielberg (2023) Martin Scorsese (2024)

1932-1959	Fredric March (1932) Wallace Beery (1934) Pierre Blanchar (1935) Paul Muni (1936) Emil Jannings (1937) Leslie Howard (1938) Ermete Zacconi (1941) Fosco Giachetti (1942) Pierre Fresnay (1947) Ernst Deutsch (1948) Joseph Cotten (1949) Sam Jaffe (1950) Jean Gabin (1951) Fredric March (1952) Henri Vilbert (1953) Jean Gabin (1954) Kenneth More / Curd Jürgens (1955) Bourvil (1956) Anthony Franciosa (1957) Alec Guinness (1958) James Stewart (1959)
1960-1989	John Mills (1960) Toshirō Mifune (1961) Burt Lancaster (1962) Albert Finney (1963) Tom Courtenay (1964) Toshirō Mifune (1965) Jacques Perrin (1966) Ljubiša Samardžić (1967) John Marley (1968) Mitchell Lichtenstein, Guy Boyd, Michael Wright, David Alan Grier, Matthew Modine i George Dzundza (1983) Naseeruddin Shah (1984) Gérard Depardieu (1985) Carlo Delle Piane (1986) Hugh Grant i James Wilby (1987) Don Ameche i Joe Mantegna (1988) Marcello Mastroianni i Massimo Troisi (1989)
1990-2009	Oleg Borisow (1990) River Phoenix (1991) Jack Lemmon (1992) Fabrizio Bentivoglio (1993) Xia Yu (1994) Götz George (1995) Liam Neeson (1996) Wesley Snipes (1997) Sean Penn (1998) Jim Broadbent (1999) Javier Bardem (2000) Luigi Lo Cascio (2001) Stefano Accorsi (2002) Sean Penn (2003) Javier Bardem (2004) David Strathairn (2005) Ben Affleck (2006) Brad Pitt (2007) Silvio Orlando (2008) Colin Firth (2009)
2010-2029	Vincent Gallo (2010) Michael Fassbender (2011) Philip Seymour Hoffman i Joaquin Phoenix (2012) Themis Panou (2013) Adam Driver (2014) Fabrice Luchini (2015) Oscar Martínez (2016) Kamel El Basha (2017) Willem Dafoe (2018) Luca Marinelli (2019) Pierfrancesco Favino (2020) John Arcilla (2021) Colin Farrell (2022) Peter Sarsgaard (2023) Vincent Lindon (2024)