Wołyńska Brygada Kawalerii

Wołyńska Brygada Kawalerii (Woł. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego.

Okres międzywojenny

1 kwietnia 1937 Brygada Kawalerii "Równe" została przemianowana na Wołyńską Brygadę Kawalerii. Jej dowództwo stacjonowało w Równem. Skład:
19 Pułk Ułanów Wołyńskich im. gen. Edmunda Różyckiego - Ostróg;
21 Pułk Ułanów Nadwiślańskich – Równe;
2 Pułk Strzelców Konnych – Hrubieszów;
2 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Józefa Sowińskiego – Dubno;
8 Szwadron Pionierów – Równe;
4 Szwadron Łączności – Równe.

Udział w wojnie obronnej 1939

Pomnik Wołyńskiej Brygady Kawalerii pod Mokrą

Wołyńska Brygada Kawalerii pod dowództwem płk. dypl. Juliana Filipowicza wchodziła w skład Grupy Operacyjnej "Piotrków" w Armii "Łódź". Dowódcy brygady podporządkowano 12 Pułk Ułanów Podolskich ze składu Kresowej Brygady Kawalerii, którego pokojowym garnizonem była Białokrynica k. Krzemieńca.

1 września udanie broniła się w lasach na północ od Kłobucka pod wsiami Mokra, Mokra II i Mokra III przed natarciem niemieckiej 4 Dywizji Pancernej gen. por. Georga Hansa Reihardta. Tego dnia brygada straciła ok. 400 ludzi i 5 dział, niszcząc około 150 pojazdów nieprzyjaciela, w tym 76 czołgów Patrz: Bitwa pod Mokrą. Walka ta uchroniła czasowo 7 Dywizję Piechoty od jej okrążenia od strony północnej przez niemiecką 4 Dywizję Pancerną.

2 września – po wycofaniu się – Brygada stawiła całodzienny opór niemieckiej 4 Dywizji Pancernej pod Ostrowami, znów ponosząc duże straty.

3 września wycofała się na główną linie obrony do obszaru Łękińsko–Łękawa–Janów, skąd w nocy z 3 na 4 września wykonała udany wypad siłami 2 Pułku Strzelców Konnych na Kamieńsk, gdzie zniszczono kilkanaście cystern niemieckiej 1 Dywizji Pancernej i zabito około 100 żołnierzy wroga.

5 września oddziały Brygady zdobyły Wolę Krzysztoporską po dojściu do Jeżowa, ale wobec przewagi niemieckiej musiały się wycofać.

7 września Brygada wyparta została z bronionych przez nią pozycji pod Zamościem i Żerominem przez oddziały niemieckiej 18 Dywizji Piechoty gen. mjr. Friedricha Carla Cranza. Następnie rozpoczęła odwrót na Andrespol.

8 września otrzymała zadanie osłony Armii pod Wolą Cyrusową, gdzie stoczyła całodzienny, ciężki bój z nacierającymi oddziałami niemieckimi. Brygada powoli ustępowała, raz po raz kontratakując.

9 września stanęła w lasach pod Chlebowem. Następnie, nie chcąc zostać okrążoną, wycofała się przez Miedniewice, Szymanów i Kampinos do Puszczy Kampinoskiej, gdzie dotarła 10 września.

13 września razem z Nowogródzką Brygadą Kawalerii ruszyła do natarcia na Mińsk Mazowiecki. Wstępnym bojem zdobyła wieś Cyganka i obsadziła linię Cyganka–Choszczówka. Gdy napór nieprzyjaciela wzmógł się, atak Brygady nie tylko został zatrzymany, ale i utraciła ona wieś Cygankę. Było to ostatnia bitwa, w której Wołyńska Brygada Kawalerii występowała jako zwarta jednostka. Dalej część 12 Pułku Ułanów i 21 Pułku Ułanów wzięła udział w obronie Warszawy w ramach Zbiorczej Brygady Kawalerii do kapitulacji stolicy 28 września.

Pozostałe oddziały Brygady weszły w skład Frontu Północnego gen. Stefana Dęba-Biernackiego. 22 września weszły na niemiecką 68 Dywizję Piechoty płk. Georga Brauna pod Suchowolą. Następnie walczyły pod Krasnobrodem i Hutą Różaniecką.

Ośrodek Zapasowy brygady sformował zgrupowanie kawalerii ppłk. Kazimierza Halickiego (6 szwadronów konnych, 2 szwadrony kolarzy, 1 ckm i 1 gospodarczy). Do zgrupowania dołączył II dyon 40 pal rez. (bez 5 baterii). Był także działon 1/6 dac zmot. Zgrupowanie podlegało gen. bryg. Piotrowi Skuratowiczowi organizującemu obronę na linii rzeki Styr. Po agresji sowieckiej zgrupowanie wycofywało się w kierunku Lwowa i 18 września dołączyło do Grupy "Dubno". 20 września zgrupowanie w ramach grupy toczyło walki z sowietami o Busk, po czym wycofało się za Bug. 25 września wraz z resztą grupy skapitulowało przed Niemcami pod Rawą Ruską.

Obsada i skład brygady 1 września 1939

• Dowództwo i sztab:
  • dowódca Brygady – płk dypl. Julian Filipowicz
  • szef sztabu - mjr Wilhelm Lewicki
  • kwatermistrz – kpt. dypl. Stanisław Koszutski
  • komendant Kwatery Głównej – mjr Kajetan Jaroszewski
• Szwadron Sztabowy – dowódca ppor. Stanisław Gołębski
• 12 Pułk Ułanów Podolskich – dowódca płk Andrzej Kuczek
• 19 Pułk Ułanów Wołyńskich – dowódca ppłk dypl. Józef Pętkowski
• 21 Pułk Ułanów Nadwiślańskich – dowódca ppłk Kazimierz de Rostwo-Suski
• 2 Pułk Strzelców Konnych – dowódca ppłk Józef Mularczyk
• 11 Batalion Strzelców – dowódca ppłk Władysław Warchoł
• 2 Dywizjon Artylerii Konnej im. gen. Józefa Sowińskiego – dowódca ppłk Jan Olimpiusz Kamiński
• 21 Dywizjon Pancerny – dowódca mjr Stanisław Gliński
• Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa Nr 82 – dowódca ppor. Józef Jahołkowski
• 4 Szwadron Kolarzy – dowódca por. Stefan Suchodolski
• 8 Szwadron Pionierów – dowódca rtm. Władysław Bajkowski
• 4 Szwadron Łączności – dowódca por. Jan Kiśluk
• Samodzielny Pluton Karabinów Maszynowych Nr 4 – dowódca ppor. rez. Kazimierz Kamler
• Pluton Konny Żandarmerii Nr 4 – dowódca ppor. mgr Mieczysław Halardziński
• Poczta Polowa Nr 28
• Sąd Polowy Nr 40 – szef mjr Józef Hoszowski
• Drużyna Parkowa Uzbrojenia Nr 241
• Park Intententury Nr 241
• Pluton Sanitarny Konny Nr 86 – dowódca por. rez. Eupacher
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 241
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 242
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 243
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 244
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 245
• Kolumna Taborowa Kawalerii Nr 246 – ppor. Wacław Bielawski
• Warsztat Taborowy Nr 241 – dowódca ppor. rez. Eugeniusz Gozda

Pododdziały przydzielone:

• IV batalion 84 Pułku Strzelców Poleskich – dowódca mjr Wacław Jakub Sokol
• 7 Batalion Karabinów Maszynowych i Broni Towarzyszącej – dowódca kpt. Karol Stanisław Charków
• Pociąg Pancerny Nr 53 – dowódca kpt. Mieczysław Malinowski
• II pluton 66 Eskadry Obserwacyjnej – dowódca kpt. obs. Leonid Rochowski
• Ośrodek Zapasowy Wołyńskiej Brygady Kawalerii w Hrubieszowie – dowódca ppłk Kazimierz Bolesław Halicki

Bibliografia

Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, , uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975