9 Dywizjon Artylerii Konnej

9 Dywizjon Artylerii Konnej
Odznaka pamiątkowa artylerii konnej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1939
Tradycje
Święto	23 sierpnia
Nadanie sztandaru	1938
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Artur baron Buol
Ostatni	ppłk Tadeusz Rohoziński
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Baranowicze
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	artyleria konna
Podległość	2 pak (1921) I BJ (1921) IX BJ (1921-1924) 9 SBK (1924-1929) BK „Baranowicze” (1929-1937) Nowogródzka BK (1937-1939)
Odznaczenia

Nowogródzka BK w 1938

Artyleria konna Wojska Polskiego w 1939 przed wybuchem II wojny światowej

9 Dywizjon Artylerii Konnej (9 dak) – pododdział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Historia dywizjonu

Pomnik pierwszego dowódcy dywizjonu, ppłk. Artura Buola w Baranowiczach w 1930. Na schodach od lewej: dowódca węgierskiej artylerii konnej gen. László Magasházy i dowódca polskiego 9 DAK, ppłk Wacław Szalewicz

X - lecie 9 dak w Baranowiczach. Msza polowa; kazanie wygłasza bp polowy wojsk Litwy Środkowej Władysław Bandurski

Armata wz. 02 po przekalibrowaniu stanowiła podstawowe uzbrojenie dywizjonu

Dywizjon stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IX w garnizonie Baranowicze.
Święto jednostki obchodzone było 23 sierpnia na pamiątkę połączenia się trzech baterii pod dowództwem ppłk Artura barona Buol, w 1920, w majątku Łomni pod Mławą.
W lipcu 1920 sformowany został VIII dywizjon artylerii konnej, który w czerwcu 1921 przemianowany został na IX dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy IX Brygady Jazdy.

Był organicznym pododdziałem artylerii: 2 pułku artylerii konnej (1921), I Brygady Jazdy (1921), IX Brygady Jazdy (1921–1924), 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii (1924–1929), Brygady Kawalerii „Baranowicze” (1929–1937), Nowogródzkiej Brygady Kawalerii (1937–1939).
Pod względem fachowego wyszkolenia podporządkowany był dowódcy 9 Grupy Artylerii.

W dniach 27–29 września 1930 roku dywizjon uroczyście obchodził dziesięciolecie powstania. W trakcie obchodów odsłonięto pomnik pierwszego dowódcy, podpułkownika Artura barona Buol, z pochodzenia Szwajcara, byłego oficera c. i k. armii, który kierował się własną dewizą „Moja ojczyzna to, mój dywizjon artylerii konnej”.

Dywizjon w kampanii wrześniowej

Dywizjon zmobilizowany został 30 marca 1939 roku. Następnie został przetransportowany w okolice Sierpca, gdzie prowadzono intensywne szkolenie oraz uzupełniano istniejące jeszcze braki. 8 sierpnia przesunięty został w rejon Lidzbarka. Zadaniem brygady była osłona zachodniego skrzydła Armii „Modlin”. W kampanii wrześniowej 1939 dywizjon, złożony z czterech baterii i kolumny amunicyjnej, walczył w składzie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii.

Dywizjon przygotował zakryte stanowiska ogniowe. Tam opracowano ognie typowe dla prowadzenia obrony stałej. W czasie prac przygotowawczych do przyszłych działań określono dokładnie cele, wstrzelano nastawy do wybranych charakterystycznych punktów terenowych, umożliwiających już w czasie działań bojowych szybkie poprawianie ogni oraz stawianie zapór ogniowych na odcinkach zagrożenia. Były to niezbędne czynności, zwłaszcza w przewidywaniu walki z bronią pancerną. Po rozpoczęciu wojny rozpoznawcze patrole przechodzą przez granicę. Szlak bojowy Dywizjonu prowadzi od Lidzbarka przez Radziwie, Wyszogród, Nowy Dwór Mazowiecki, Garwolin, Baranów, Rejowiec, Krasnobród, Hutę Różaniecką, Broszki – Morańce do Krukiennic. Wielokrotnie poszczególne baterie biorą udział w walkach, ponoszą straty w wyniku nalotów. Żołnierze są skrajnie wyczerpani walką, marszem, i brakiem żywności. Ostatnią bitwę stacza Dywizjon w składzie Grupy Kawalerii gen. Andersa pod Krukiennicami z przeważającymi oddziałami sowieckimi wyposażonymi w czołgi. Po zużyciu całej amunicji Grupa Kawalerii rozkazem gen. Andersa zostaje w dniu 27.09.1939 rozformowana.

Za kampanię dywizjon został odznaczony orderem Virtuti Militari.

Kadra dywizjonu

Dowódcy dywizjonu

• ppłk Artur baron Buol (20 VII – 12 X 1920, ranny pod Krasnogórką, 4 XI 1920 zmarł z ran w Szpitalu Polowym nr 7010)
• por. Stanisław Żarczewski (od 12 X 1920)
• kpt. Kaczorowski
• mjr art. Jan Dunin-Wąsowicz (10 V 1921 – VII 1923 → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK IX)
• mjr art. Włodzimierz Gronowski (VII – 31 VIII 1923 → stan spoczynku)
• ppłk art. Jan Dunin-Wąsowicz (I 1924 – II 1927 → dowódca 4 dak)
• ppłk SG (art.) Rudolf Jagielski (V 1927 – VII 1928 → dowódca 11 pap)
• ppłk art. Wacław Szalewicz (VII 1928 – 1 VII 1932 → dowódca 3 pal Leg.)
• ppłk art. Zygmunt Fischer (10 VII 1932 – VI 1935 → rejonowy inspektor koni Żółkiew)
• ppłk art. Zygmunt Lewandowski (VII 1935 – 1938 → dowódca 30 pal)
• ppłk art. Tadeusz Rohoziński (1938 – IX 1939)

Kwatermistrzowie

• mjr art. Izydor Kowalewski (do 26 IV 1928 → dowódca II/14 pap)
• mjr art. Zygmunt Kapsa (26 IV 1928 – 26 III 1931 → dowódca dyonu w 26 pal)

Oficerowie dywizjonu

• kpt. art. Feliks Wróbel (dowódca baterii)
• por. int. Adam Katra (płatnik)

Obsada personalna w 1939 roku

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku:

• dowódca dywizjonu – ppłk Tadeusz Erazm Rohoziński
• I zastępca dowódcy – mjr Mikołaj I Rodziewicz
• adiutant – kpt. Antoni Kowalewski
• lekarz medycyny – ppor. lek. Aleksander Nowosielski
• lekarz weterynarii – por. Feliks Anczykowski
• oficer zwiadowczy – kpt. Jan Stanisław Alfred Gurawski
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. Aleksander Czapliński
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (art.) Olgierd Juchnowicz
• oficer administracyjno-materiałowy – por. Ryszard Eberhard
• oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Leopold Tomczyk
• oficer żywnościowy – chor. Tadeusz Jaskólski
• dowódca plutonu łączności – kpt. Antoni Pajdo
• dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. Kazimierz Karol Solski
• dowódca plutonu – por. Władysław Jaszczyński
• dowódca plutonu – ppor. Alfred Mieczysław Nowakowski
• dowódca baterii ćwiczebnej – por. Fortunat Woropaj
• dowódca 1 baterii – kpt. Konstanty Małecki
• dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Gałuszczyński
• dowódca 2 baterii – kpt. Tadeusz Ludwik Wieleżynski
• dowódca plutonu – ppor. Andrzej Grocholski
• dowódca 3 baterii – kpt. Jan Lilling
• dowódca plutonu – por. Józef Okulewicz
• dowódca 4 baterii – mjr dypl. Juliusz Szostak
• dowódca plutonu – ppor. Bolesław Longin Bartoszewicz

Obsada personalna dywizjonu we wrześniu 1939 roku

• dowódca dywizjonu – ppłk Tadeusz Rohoziński
• adiutant – kpt. Kowalewski
• oficer zwiadu – por. Jaszczyński
• oficer obserwator – Protasiewicz
• oficer przeciwgazgazowy i broni – Ryszard Eberhardt
• oficer żywnościowy – chorąży Tadeusz Jaskulski
• płatnik – kpt. John Leopold Tomczyk +1940 Charków
• lekarz – Aleksander Nowosielski
• lekarz weterynarii – por. Feliks Anczykowski
• oficer łącznikowy – por. Jan Nepom. Psarski
• dowódca 1 baterii – kpt. Aleksander Czapliński
• oficer ogniowy – ppor. Alfred Mieczysław Nowakowski+1940 Charków
• I pluton dowódca – Janusz Karchowski
• dowódca 2 baterii – kpt. Tadeusz Ludwik Wieleżyński + 23.9 1939 Krasnobród
• oficer ogniowy – ppor. Andrzej Grocholski
• oficer zwiadu – ppor. Konstanty Belina-Brzozowski
• I pluton dowódca – ppor. Czesław Dec
• II pluton dowódca – ppor. Kazimierz Żerko
• dowódca 3 baterii – kpt. Jan Lilling +1940 Charków
• oficer ogniowy – por. Józef Okulewicz +28.9.1939 Niżankowice
• oficer zwiadu – por. Zygmunt Bełdycki
• II pluton dowódca – ppor. Jan Zaporski
• dowódca 4 baterii – por. Józef Woropaj
• oficer ogniowy – ppor. Antoni Bartoszewicz
• oficer zwiadu – ppor. Kazimierz Sylwanowicz
• I pluton d0wódca – por. Edmund Hryniewicz
• II pluton dowódca – por. Marian Piotr Szaniawski
• dowódca plutonu łączności – kpt. Antoni Pajdo
• dowódca kolumny amunicji – por. Tadeusz Władysław Kieday-Zamajski
• oficer mobilizacyjny – kpt. Olgierd Juchnowicz

Kawalerowie Virtuti Militari

Żołnierze dywizjonu odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari:

1. ppłk Artur baron Buol
2. kpr. Stanisław Dąbrowski
3. bomb. Jan Gabryel
4. plut. Tadeusz Jaskólski
5. por. Izydor Kowalewski
6. plut. Władysław Kępa
7. kpr. Roch Krzystoszek
8. ppor. Witold Biliński ps. Legun
9. kpr. Wacław Łukjan
10. wachm. sztab. Marian Mendrek
11. kpr. Marceli Mikulicz-Radecki
12. kpr. Andrzej Nebeś
13. kpt. Władysław Rozwadowski
14. plut. Józef Różycki
15. plut. Franciszek Rogalski
16. plut. Jan Rokiciński
17. kpr. Zygmunt Wachniewski
18. por. Stanisław Żarczewski

Symbole dywizjonu

Sztandar
17 lipca 1938 w Zamościu marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył dowódcy dywizjonu sztandar, nadany 11 stycznia 1938 przez Prezydenta RP. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ogłoszone zostało w Dodatku Tajnym do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 3 z 17 lutego 1938 poz. 24.
W narożnikach lewej strony płata umieszczono wizerunki Matki Boskiej Ostrobramskiej i Świętej Barbary oraz herbu ziemi nowogródzkiej i odznakę pamiątkowej artylerii konnej, a także nazwy miejscowości - miejsc walk dywizjonu w wojnie z bolszewikami: Krasnogórka, Warszawa, Rudnia Baranowicka, Morozowicze.
Wyruszając na wojnę we wrześniu 1939 dywizjon zabrał sztandar ze sobą. Jego losy do dziś pozostają niewyjaśnione. Istnieją wersje o spaleniu i o zakopaniu sztandaru.

Odznaka pamiątkowa
Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.

Żurawiejka
"Jaki chcecie numer dajcie – żeśmy dzielni pamiętajcie"

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Na dziesięciolecie 9 dak. Świetne karty przeszłości bojowej. Ppłk Buol - bohaterski dowódca dzielnego dywizjonu, „Polska Zbrojna” Nr 265 z 27 września 1930 roku, s. 5.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
• Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
• Witold Legun: Zarys historji wojennej 9-go dywizjonu artylerii konnej (byłego 8-go dywizjonu artylerii konnej). Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Nowogr.BK Dca,Sztab Instytut Historyczny Im. Gen Sikorskiego B.I.23.A www.pism.co.uk
• Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk Kampania Polska 1939 Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM 2005. ​ISBN 83-7399-169-7​