9 Dywizjon Artylerii Konnej
| ||
 Odznaka pamiątkowa artylerii konnej | ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1921 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Tradycje | ||
| Święto | 23 sierpnia | |
| Nadanie sztandaru | 1938 | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | ppłk Artur baron Buol | |
| Ostatni | ppłk Tadeusz Rohoziński | |
| Działania zbrojne | ||
| wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Baranowicze | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria konna | |
| Podległość | 2 pak (1921) I BJ (1921) IX BJ (1921-1924) 9 SBK (1924-1929) BK „Baranowicze” (1929-1937) Nowogródzka BK (1937-1939) | |
| Odznaczenia | ||
| ||
9 Dywizjon Artylerii Konnej (9 dak) – pododdział artylerii konnej Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Spis treści
Historia dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Dywizjon stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr IX[1] w garnizonie Baranowicze.
Święto jednostki obchodzone było 23 sierpnia na pamiątkę połączenia się trzech baterii pod dowództwem ppłk Artura barona Buol, w 1920, w majątku Łomni pod Mławą[2].
W lipcu 1920 sformowany został VIII dywizjon artylerii konnej, który w czerwcu 1921 przemianowany został na IX dywizjon artylerii konnej i podporządkowany dowódcy IX Brygady Jazdy.
Był organicznym pododdziałem artylerii: 2 pułku artylerii konnej (1921)[3], I Brygady Jazdy (1921), IX Brygady Jazdy (1921–1924), 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii (1924–1929), Brygady Kawalerii „Baranowicze” (1929–1937), Nowogródzkiej Brygady Kawalerii (1937–1939).
Pod względem fachowego wyszkolenia podporządkowany był dowódcy 9 Grupy Artylerii.
W dniach 27–29 września 1930 roku dywizjon uroczyście obchodził dziesięciolecie powstania. W trakcie obchodów odsłonięto pomnik pierwszego dowódcy, podpułkownika Artura barona Buol, z pochodzenia Szwajcara, byłego oficera c. i k. armii, który kierował się własną dewizą „Moja ojczyzna to, mój dywizjon artylerii konnej”.
Dywizjon w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]
Dywizjon zmobilizowany został 30 marca 1939 roku. Następnie został przetransportowany w okolice Sierpca, gdzie prowadzono intensywne szkolenie oraz uzupełniano istniejące jeszcze braki. 8 sierpnia przesunięty został w rejon Lidzbarka. Zadaniem brygady była osłona zachodniego skrzydła Armii „Modlin”[4]. W kampanii wrześniowej 1939 dywizjon, złożony z czterech baterii i kolumny amunicyjnej, walczył w składzie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii.
Dywizjon przygotował zakryte stanowiska ogniowe. Tam opracowano ognie typowe dla prowadzenia obrony stałej. W czasie prac przygotowawczych do przyszłych działań określono dokładnie cele, wstrzelano nastawy do wybranych charakterystycznych punktów terenowych, umożliwiających już w czasie działań bojowych szybkie poprawianie ogni oraz stawianie zapór ogniowych na odcinkach zagrożenia. Były to niezbędne czynności, zwłaszcza w przewidywaniu walki z bronią pancerną[5]. Po rozpoczęciu wojny rozpoznawcze patrole przechodzą przez granicę. Szlak bojowy Dywizjonu prowadzi od Lidzbarka przez Radziwie, Wyszogród, Nowy Dwór Mazowiecki, Garwolin, Baranów, Rejowiec, Krasnobród, Hutę Różaniecką, Broszki – Morańce do Krukiennic. Wielokrotnie poszczególne baterie biorą udział w walkach, ponoszą straty w wyniku nalotów. Żołnierze są skrajnie wyczerpani walką, marszem, i brakiem żywności. Ostatnią bitwę stacza Dywizjon w składzie Grupy Kawalerii gen. Andersa pod Krukiennicami z przeważającymi oddziałami sowieckimi wyposażonymi w czołgi. Po zużyciu całej amunicji Grupa Kawalerii rozkazem gen. Andersa zostaje w dniu 27.09.1939 rozformowana.
Za kampanię dywizjon został odznaczony orderem Virtuti Militari[6].
Kadra dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy dywizjonu
- ppłk Artur baron Buol (20 VII – 12 X 1920, ranny pod Krasnogórką, 4 XI 1920 zmarł z ran w Szpitalu Polowym nr 7010)
- por. Stanisław Żarczewski (od 12 X 1920)
- kpt. Kaczorowski
- mjr art. Jan Dunin-Wąsowicz (10 V 1921[7] – VII 1923 → Rezerwa Oficerów Sztabowych DOK IX[8])
- mjr art. Włodzimierz Gronowski (VII[9][10] – 31 VIII 1923 → stan spoczynku[11])
- ppłk art. Jan Dunin-Wąsowicz (I 1924[12] – II 1927[13] → dowódca 4 dak)
- ppłk SG (art.) Rudolf Jagielski (V 1927[14] – VII 1928 → dowódca 11 pap[15])
- ppłk art. Wacław Szalewicz (VII 1928[15] – 1 VII 1932 → dowódca 3 pal Leg.[16])
- ppłk art. Zygmunt Fischer (10 VII 1932[16] – VI 1935 → rejonowy inspektor koni Żółkiew[17])
- ppłk art. Zygmunt Lewandowski (VII 1935[18] – 1938 → dowódca 30 pal)
- ppłk art. Tadeusz Rohoziński (1938 – IX 1939)
- Kwatermistrzowie
- mjr art. Izydor Kowalewski (do 26 IV 1928 → dowódca II/14 pap[19])
- mjr art. Zygmunt Kapsa (26 IV 1928 – 26 III 1931 → dowódca dyonu w 26 pal[20])
- Oficerowie dywizjonu
- kpt Feliks Wróbel (dowódca baterii)
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[21][a]:
- dowódca dywizjonu – ppłk Tadeusz Erazm Rohoziński
- I zastępca dowódcy – mjr Mikołaj I Rodziewicz
- adiutant – kpt. Antoni Kowalewski
- lekarz medycyny – ppor. lek. Aleksander Nowosielski
- lekarz weterynarii – por. Feliks Anczykowski
- oficer zwiadowczy – kpt. Jan Stanisław Alfred Gurawski
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – kpt. Aleksander Czapliński
- oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (art.) Olgierd Juchnowicz
- oficer administracyjno-materiałowy – por. Ryszard Eberhard
- oficer gospodarczy – kpt. int. Jan Leopold Tomczyk
- oficer żywnościowy – chor. Tadeusz Jaskólski
- dowódca plutonu łączności – kpt. Antoni Pajdo
- dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. Kazimierz Karol Solski
- dowódca plutonu – por. Władysław Jaszczyński
- dowódca plutonu – ppor. Alfred Mieczysław Nowakowski
- dowódca baterii ćwiczebnej – por. Fortunat Woropaj
- dowódca 1 baterii – kpt. Konstanty Małecki
- dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Gałuszczyński
- dowódca 2 baterii – kpt. Tadeusz Ludwik Wieleżynski
- dowódca plutonu – ppor. Andrzej Grocholski
- dowódca 3 baterii – kpt. Jan Lilling
- dowódca plutonu – por. Józef Okulewicz
- dowódca 4 baterii – mjr dypl. Juliusz Szostak
- dowódca plutonu – ppor. Bolesław Longin Bartoszewicz
- Obsada personalna dywizjonu we wrześniu 1939 roku
- dowódca dywizjonu – ppłk Tadeusz Rohoziński
- adiutant – kpt. Kowalewski
- oficer zwiadu – por. Jaszczyński
- oficer obserwator – Protasiewicz
- oficer przeciwgazgazowy i broni – Ryszard Eberhardt
- oficer żywnościowy – chorąży Tadeusz Jaskulski
- płatnik – kpt. John Leopold Tomczyk +1940 Charków
- lekarz – Aleksander Nowosielski
- lekarz weterynarii – por. Feliks Anczykowski
- oficer łącznikowy – por. Jan Nepom. Psarski
- dowódca 1 baterii – kpt. Aleksander Czapliński
- oficer ogniowy – ppor. Alfred Mieczysław Nowakowski+1940 Charków
- I pluton dowódca – Janusz Karchowski
- dowódca 2 baterii – kpt. Tadeusz Ludwik Wieleżyński + 23.9 1939 Krasnobród
- oficer ogniowy – ppor. Andrzej Grocholski
- oficer zwiadu – ppor. Konstanty Belina-Brzozowski
- I pluton dowódca – ppor. Czesław Dec
- II pluton dowódca – ppor. Kazimierz Żerko
- dowódca 3 baterii – kpt. Jan Lilling +1940 Charków
- oficer ogniowy – por. Józef Okulewicz +28.9.1939 Niżankowice
- oficer zwiadu – por. Zygmunt Bełdycki
- II pluton dowódca – ppor. Jan Zaporski
- dowódca 4 baterii – por. Józef Woropaj
- oficer ogniowy – ppor. Antoni Bartoszewicz
- oficer zwiadu – ppor. Kazimierz Sylwanowicz
- I pluton d0wódca – por. Edmund Hryniewicz
- II pluton dowódca – por. Marian Piotr Szaniawski
- dowódca plutonu łączności – kpt. Antoni Pajdo
- dowódca kolumny amunicji – por. Tadeusz Władysław Kieday-Zamajski
- oficer mobilizacyjny – kpt. Olgierd Juchnowicz
Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze dywizjonu odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari[23]:
- ppłk Artur baron Buol
- kpr. Stanisław Dąbrowski
- bomb. Jan Gabryel
- plut. Tadeusz Jaskólski
- por. Izydor Kowalewski
- plut. Władysław Kępa
- kpr. Roch Krzystoszek
- ppor. Witold Biliński ps. Legun
- kpr. Wacław Łukjan
- wachm. sztab. Marian Mendrek
- kpr. Marceli Mikulicz-Radecki
- kpr. Andrzej Nebeś
- kpt. Władysław Rozwadowski
- plut. Józef Różycki
- plut. Franciszek Rogalski
- plut. Jan Rokiciński
- kpr. Zygmunt Wachniewski
- por. Stanisław Żarczewski
Symbole dywizjonu[edytuj | edytuj kod]
Sztandar
17 lipca 1938 w Zamościu marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz wręczył dowódcy dywizjonu sztandar[24], nadany 11 stycznia 1938 przez Prezydenta RP. Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ogłoszone zostało w Dodatku Tajnym do Dziennika Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 3 z 17 lutego 1938 poz. 24.
W narożnikach lewej strony płata umieszczono wizerunki Matki Boskiej Ostrobramskiej i Świętej Barbary oraz herbu ziemi nowogródzkiej i odznakę pamiątkowej artylerii konnej, a także nazwy miejscowości - miejsc walk dywizjonu w wojnie z bolszewikami: Krasnogórka, Warszawa, Rudnia Baranowicka, Morozowicze.
Wyruszając na wojnę we wrześniu 1939 dywizjon zabrał sztandar ze sobą. Jego losy do dziś pozostają niewyjaśnione. Istnieją wersje o spaleniu i o zakopaniu sztandaru.
Odznaka pamiątkowa
Od 20 maja 1922 oficerom i żołnierzom mogły być nadawane odznaki pamiątkowe artylerii konnej, wspólne dla wszystkich dywizjonów.
Żurawiejka
"Jaki chcecie numer dajcie – żeśmy dzielni pamiętajcie"
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[22].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Almanach oficerski 1923/24 ↓, s. 60.
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 92.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 67.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 269.
- ↑ Giętkowski 2001 ↓, s. 205–206.
- ↑ Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 21 maja 1921 roku, s. 965.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 22 listopada 1922 roku, s. 844, tu ogłoszono przeniesienie do I/17 pap na stanowisko dowódcy I dywizjonu.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 22 listopada 1922 roku, s. 844.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 46 z 10 lipca 1923 roku, s. 456.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 57 z 30 sierpnia 1923 roku, s. 530.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 27 stycznia 1924 roku, s. 40.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147, 151.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927 roku, s. 147.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 222.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 421.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 56.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 96.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 146.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931 roku, s. 105.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 764.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Legun 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 319.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
- Na dziesięciolecie 9 dak. Świetne karty przeszłości bojowej. Ppłk Buol - bohaterski dowódca dzielnego dywizjonu, „Polska Zbrojna” Nr 265 z 27 września 1930 roku, s. 5.
- Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
- Mirosław Giętkowski: Artyleria konna Wojska Polskiego 1918–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-823-X.
- Witold Legun: Zarys historji wojennej 9-go dywizjonu artylerii konnej (byłego 8-go dywizjonu artylerii konnej). Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Nowogr.BK Dca,Sztab Instytut Historyczny Im. Gen Sikorskiego B.I.23.A www.pism.co.uk
- Czesław Grzelak, Henryk Stańczyk Kampania Polska 1939 Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM 2005. ISBN 83-7399-169-7
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
